Chuyên đ 4
NH NG THÀNH T U CÓ Ý NGHĨA QUAN TR NG TRONG L CH S
QUAN H Đ C BI T VI T NAM - LÀO, LÀO - VI T NAM
------
Quan h đ c bi t Vi t Nam - Lào đã ghi vào l ch s dân t c c a hai
n c nh ng trang chói ng i nh t v tinh th n qu c t vô s n trong sáng, th yướ ế
chung, lâu dài toàn di n, tr thành m t trong nh ng nhân t b o đ m phát
tri n c a cách m ng m i n c trên con đ ng ph n đ u vì đ c l p dân t c và ướ ườ
ch nghĩa xã h i.
K t khi lãnh t Nguy n Ái Qu c thành Đ ng c ng s n Vi t Nam vào
tháng 2-1930 sau đó đ i tên thành Đ ng c ng s n Đông D ng (tháng 10- ươ
1930), m i quan h truy n th ng, lâu đ i c a hai dân t c đ c nâng lên thành ượ
quan h đ c bi t, không ng ng đ c hai Đ ng, hai Nhà n c, nhân dân hai ượ ướ
n c vun đ p và đ t đ c nh ng thành t u có ý nghĩa quan tr ng.ướ ượ
1. Hai dân t c Vi t Nam, Lào sát cánh bên nhau cùng ti n hành ế
kh i nghĩa tháng Tám năm 1945, giành đ c l p dân t c
Hai tháng sau khi chi n tranh th gi i th hai bùng n , Đ ng c ng s nế ế
Đông D ng đã đ a ra nh ng lu n đi m ch tr ng quan tr ng chu n bươ ư ươ
cho công cu c kh i nghĩa giành đ c l p, t do cho các dân t c Vi t Nam, Lào,
Miên. Do đi u ki n c th khi k t thúc chi n tranh th gi i th hai, ch hai ế ế ế
n c Vi t Nam, Lào ti n hành kh i nghĩa giành đ c đ c l p.ướ ế ượ
T cu i năm 1939 đ n tháng 8-1945, tuy cách m ng Vi t Nam cách ế
m ng Lào b chính quy n th c dân Pháp, Nh t đàn áp, kh ng b r t kh c li t,
nhi u cán b cao c p c a Đ ng đ ng viên b c m hy sinh, nh ng ư
d i s lãnh đ o c a lãnh t H Chí Minh Đ ng c ng s n Đông D ng,ướ ươ
công tác chu n b v m i m t cho công cu c kh i nghĩa giành chính quy n
v n đ c cán b , đ ng viên, nhân dân hai n c tham gia tích c c xúc ti n ượ ướ ế
m nh m .
T i Vi t Nam, căn c đ a Vi t B c, M t tr n Vi t Minh nhi u t
ch c qu n chúng do Đ ng lãnh đ o đ c thành l p; nhi u đ n v trang ượ ơ
nh C u qu c quân, Vi t Nam tuyên truy n gi i phóng quân l n l t ra đ i.ư ượ
Sau ngày Nh t đ o chính Pháp (9-3-1945), Ban Th ng v Trung ng Đ ng ườ ươ
c ng s n Đông D ng ra Ch th “Nh t - Pháp b n nhau hành đ ng c a ươ
chúng ta”, nhi u t nh thành l p chi n khu, kh i nghĩa t ng ph n nhi u đ a ế
ph ng mi n B c và mi n Trung n ra th ng l i.ươ
1
Lào, đ u năm 1945, X y Lào đ c l p l i l n th t xác đ nh ượ ư
các đô th đ a ph ng l n nh Viêng Chăn, Thà Kh c, Sav nnakh t đ a ươ ư
bàn ho t đ ng chính. Sau ngày Nh t đ o chính Pháp, phong trào c u n c ướ
càng phát tri n m nh m . T ch c Lào Itxal (Lào t do) bao g m công ch c,
h c sinh tinh th n yêu n c, ch u nh h ng đ ng l i c u n c Đ ng ướ ưở ườ ướ
c ng s n Đông D ng ra đ i, nhi u căn c đ a cách m ng xu t hi n. Tháng ươ
6-1945, đ n v Vi t Nam Đ c l p quân đ c thành l p chi n khu trên đ tơ ượ ế
Thái Lan.
Trung tu n tháng 8-1945, th i c giành đ c l p cho Đông D ng xu t ơ ươ
hi n, lãnh t H Chí Minh Ban ch p hành Trung ng Đ ng c ng s n ươ
Đông D ng quy t đ nh T ng kh i nghĩa và ti n hành H i ngh toàn Đ ng t iươ ế ế
Tân Trào (Tuyên Quang vào ngày 14 15-8-1945). Ngh quy t h i ngh nêu ế
rõ: “Nh ng đi u ki n kh i nghĩa Đông D ng nh đã chín mu i, c h i cho ươ ư ơ
ta giành quy n đ c l p đã t i” 1. Vào th i đi m này, Bác H g p các đ ng chí
đ i bi u X y Lào, Ng i d n: th i c r t thu n l i cho nhân dân Đông ườ ơ
D ng, đâu có đi u ki n, ph i giành đ c chính quy n khi Đ ng minh vào.ươ ượ
Pháp Đ ng minh Anh, M g n v i nhau. Pháp s núp sau l ng Đ ng ư
minh đ tr l i xâm l c Vi t Nam, Lào, Miên, chúng ta ph i đoàn k t đ ượ ế
đánh k thù chung.
Nhân dân hai n c Vi t, Lào ch p th i c , ti n hành kh i nghĩa thànhướ ơ ế
công tháng 8-1945.
Đó kỳ tích đ u tiên c a hai n c Vi t Nam - Lào, c a quan h đ c ướ
bi t Vi t Nam - Lào, Lào - Vi t Nam, đ t n n t ng v ng ch c cho m i quan
h phát tri n r c r trong giai đo n sau.
2. Vi t Nam, Lào đoàn k t, liên minh chi n đ u ch ng đ qu c ế ế ế
xâm l c, hoàn thành s nghi p gi i phóng dân t cượ
Trong cu c kháng chi n ch ng th c dân Pháp xâm l c l n th ế ượ
hai:
Hai dân t c Vi t Nam, Lào v a giành đ c quy n đ c l p, đã ph i đ i ượ
phó ngay v i th c dân Pháp quay tr l i xâm l c. ượ
Sau cách m ng tháng Tám, Vi t Nam đ ng tr c nh ng th thách h t ư ế
s c nghiêm tr ng. Song Ch t ch t ch H Chí Minh Đ ng c ng s n Đông
D ng đã phát huy s c m nh đ i đoàn k t toàn dân, th c thi chính sách đ iươ ế
n i, đ i ngo i đúng đ n, đ a cách m ng v t qua thác gh nh, b o v thành ư ượ
1 Đ ng c ng s n Vi t Nam: Văn ki n Đ ng toàn t p . Nxb Chính tr Qu c gia, Hà N i 1998,
t.7, tr.424.
2
qu cách m ng tháng Tám, b c vào cu c kháng chi n toàn qu c và th c hi n ướ ế
nghĩa v qu c t đ i v i cách m ng Lào. ế
M t là, ngay t khi m đ u cu c kháng chi n ch ng th c dân Pháp, ế
chi n tr ng Vi t Nam, Lào đã b các th l c đ qu c vây hãm trên trên bi nế ườ ế ế
Đông l c đ a, Trung ng Đ ng c ng s n Đông D ng xác đ nh nhi m v ươ ươ
“ph i liên minh v i các dân t c b áp b c s n th gi i, đ c bi t v i các ế
n c lân c n đ c ng c công cu c cách m ng c a mình”. Trên tinh th n đó,ướ
Ch t ch H Chí Minh và Chính ph Vi t Nam ch đ o các c quan ngo i giao ơ
m m t con đ ng ngo i giao h ng tây nam t Vi t Nam qua Lào t i Thái ư ướ
Lan t gi a năm 1946 đ n năm 1951. Đ ng th i tranh th s giúp đ c a ế
qu c gia Mi n Đi n (sau khi Mi n Đi n tuyên b đ c l p t năm 1948). ế ế
Chi n khu cách m ng c a Lào đ c m t i Thái Lan, cán b Vi t ki u yêuế ượ
n c trú chân t i Mi n Đi n đ chu n b l c l ng, gây d ng khu khángướ ế ượ
chi n t i Lào.ế
Các ho t đ ng ngo i giao trong nh ng năm đ u kháng chi n ch ng th c ế
dân Pháp đã h tr nhi u m t cho cu c kháng chi n c a hai dân t c Vi t ế
Nam, Lào m m m cho s phát tri n c a phong trào ng h cách m ngươ
gi i phóng dân t c c a Vi t Nam, Lào nh ng ch ng đ ng ti p theo. ườ ế
Hai là, xây d ng đ i ngũ cán b ch ch t đ u tiên c a quan h Vi t
Nam - Lào.
Ngay t khi H i Vi t Nam cách m ng Thanh niên ra đ i Đ ng c ng
s n Đông D ng đ c thành l p, công tác xây d ng các t ch c qu n chúng ươ ượ
cách m ng chi b Đ ng t i Lào đã đ c ti n hành v i s tham gia c a ượ ế
ng i Lào ng i Vi t, góp ph n làm nên cách m ng tháng Tám. Khi haiườ ườ
n c ph i đ ng lên kháng chi n ch ng th c dân Pháp tr l i xâm l c, vi cướ ế ượ
xây d ng đ i ngũ cán b lãnh đ o ch ch t đ u tiên cho nhi m v tăng c ng ườ
quan h Vi t Nam - Lào, Lào - Vi t Nam tr nên c p bách. Phía Vi t Nam,
Đ ng, Nhà n c quân đ i v a s d ng nh ng cán b , đ ng viên c ng s n ướ
t ng ho t đ ng t i Lào, Thái Lan, v a ti p t c đi u đ ng nhi u cán b chính ế
tr , quân s b sung cho đ i ngũ này. Đ ng th i, trong phong trào cách m ng
c a dân t c Lào cũng xu t hi n nhi u cán b lãnh đ o xu t s c, ch ch t đ u
tiên mà tiêu bi u là đ ng chí Cayx n Phômvih n, Hoàng thân Xuphanuvông
m t đ i ngũ cán b ti p n i giàu tài năng, đ o đ c cách m ng. ế
Ba , gây d ng c s chính tr , phát tri n chi n tranh du kích th t ơ ế
ch t quan h đoàn k t Lào - Vi t Nam, Vi t Nam - Lào. ế
Đây m t nhi m v c b n, r t quan tr ng c a cu c chi n tranh cách ơ ế
m ng gi i phóng dân t c Lào và cũng là m t nhi m v tr ng y u c a quan h ế
3
đ c bi t Vi t Nam - Lào phía Vi t Nam t nguy n góp ph n th c hi n
nghĩa v qu c t cao c đó. ế
D i s lãnh đ o c a Đ ng c ng s n Đông D ng, Vi t Nam t n tìnhướ ươ
giúp Lào đào t o cán b , truy n kinh nghi m v n đ ng qu n chúng, giúp
đ b n xây d ng c s chính tr , l c l ng trang tuyên truy n, t o đi u ơ ượ
ki n thu n l i đ hình thành các khu kháng chi n, t ng b c đ a phong trào ế ướ ư
cách m ng Lào phát tri n.
B n là, xây d ng t i m i n c Vi t Nam, Lào, Miên m t đ ng Mácxít ướ
-Lêninnít thành l p M t tr n liên minh Vi t - Miên - Lào đ nâng cao s c
m nh quan h Vi t Nam - Lào, Lào - Vi t Nam trong quan h đoàn k t Vi t - ế
Miên - Lào.
Đ n năm 1951, Đ ng c ng s n Đông D ng đã tr i qua 21 năm xâyế ươ
d ng phát tri n, lãnh đ o nhân dân Đông D ng đ u tranh ch ng ch đ ươ ế
thu c đ a c a đ qu c Pháp, phát xít Nh t, ti n hành kh i nghĩa giành đ c l p ế ế
cho hai dân t c Vi t Nam, Lào t ch c cu c kháng chi n ch ng th c dân ế
Pháp đánh chi m Đông D ng l n th hai, làm th t b i nhi u k ho ch xâmế ươ ế
l c c a chúng. Đ n th i đi m này, Ch t ch H Chí Minh Ban ch p hànhượ ế
Trung ng Đ ng th y r ng vi c xây d ng m i n c Vi t Nam, Lào ươ ướ
Cămpuchia m t đ ng Mácxít - Lêninnít trên c s k th a b n ch t năng ơ ế
l c lãnh đ o c a Đ ng c ng s n Đông D ng đã có đ đi u ki n th c hi n. ươ
T i Đ i h i II c a Đ ng c ng s n Đông D ng tháng 2-1951, Ch t ch ươ
H Chí Minh đ ngh thành l p t i m i n c Đông D ng m t Đ ng c ng ướ ươ
s n. Ý ki n này đã đ c đ i bi u Đ ng b Lào đ i bi u Đ ng b ế ượ
Cămpuchia h t s c tán thành.ế
Theo tinh th n đó, sau quá trình chu n b v i s giúp đ c a Vi t Nam,
tháng 4-1955, di n ra Đ i h i thành l p Đ ng Nhân dân Lào. Đây Đ ng
Mácxít -Lêninnít k t c s nghi p cách m ng c a Đ ng c ng s n Đôngế
D ng, ph n đ u n n đ c l p ph n vinh c a n c Lào, t do, h nhươ ướ
phúc c a nhân dân Lào, thành qu chính tr c a quan h đ c bi t Lào - Vi t
Nam, Vi t Nam - Lào, m t nhân t quan tr ng hàng đ u thúc đ y s phát tri n
c a m i quan h đó. T đây, trên bán đ o Đông D ng, m i dân t c m t ươ
Đ ng Mácxít - Lêninnít đ m đ ng vai trò lãnh đ o s nghi p cách m ng c a ươ
dân t c mình th c hi n nghĩa v qu c t đ i v i phong trào cách m ng ế
gi i phóng dân t c và phong trào c ng s n, công nhân qu c t . ế
Sau Đ i h i II Đ ng c ng s n Đông D ng, h i ngh thành l p M t ươ
tr n liên minh Vi t - Miên - Lào cũng di n ra t i Vi t B c vào tháng 3-1951,
4
càng c ng c thêm m i quan h Vi t Nam - Lào, góp ph n th c hi n th ng
l i s nghi p cách m ng c a ba n c. ướ
Năm là, Vi t Nam, Lào đ ng tâm, hi p l c giúp nhau trong chi n đ u, ế
l p nhi u chi n công. ế
Lãnh đ o nhân dân ba n c Đông D ng ch ng Pháp, Trung ng ướ ươ ươ
Đ ng c ng s n Đông D ng đã quy t đ nh: “V quân s , Vi t Nam, Cao ươ ế
Miên, Ai Lao m t chi n tr ng, ph i đánh theo m t chi n l c chung”. ế ườ ế ượ
Ch tr ng đó t o c s cho kh i đoàn k t, liên minh chi n đ u gi a ba dân ươ ơ ế ế
t c càng thêm c ng c tăng c ng trên cùng m t tr n tuy n ch ng k thù ườ ế
chung, th c hi n nh ng m c tiêu chi n l c k ho ch tác chi n trên các ế ượ ế ế
chi n tr ng Đông D ng. Theo đó, liên minh chi n đ u Vi t - Lào xu t hi nế ườ ươ ế
gi a các đ n v trang hai n c; các m t tr n ph i h p gi a các đ a ph ng ơ ướ ươ
Vi t Nam, Lào nh Liên khu 10 v i Th ng Lào, Liên khu 4 v i Trung Lào, ư ượ
Liên khu 5 v i H Lào, ti n t i quy ph i h p l n h n v m t chi n l c, ế ơ ế ượ
v t ch c chi n tr ng, b trí l c l ng tác chi n s d ng các ph ng ế ườ ượ ế ươ
pháp đ u tranh quân s , chính tr , binh v n bu c đ ch ph i b đ ng đ i phó.
Còn ta thì giành quy n ch đ ng chi n l c. ế ượ
Cu i tháng 4 đ n gi a tháng 5-1953, liên quân chi n đ u Vi t Nam - ế ế
Lào m chi n d ch Th ng Lào giành th ng l i l n: gi i phóng toàn b t nh ế ượ
S m N a, m t ph n t nh Xiêng Kho ng Phôngxalỳ, m r ng căn c đ a ư
cách m ng Lào. Đ i v i Vi t Nam, chi n d ch Th ng Lào đã góp ph n phân ế ượ
tán l c l ng đ ch, phá tan âm m u c ng c vùng Tây B c bình đ nh vùng ượ ư
đ ng b ng B c B c a Pháp.
Ti p đó, t tháng 12-1953 đ n tháng 5-1954, liên quân chi n đ u Vi tế ế ế
Nam - Lào m chi n d ch Trung - H Lào. Th ng l i c a chi n d ch bu c ế ế
Nava ph i ti p t c phân tán kh i c đ ng chi n l c c a chúng, góp ph n ế ơ ế ượ
làm gi m kh i ch l c c a đ ch trên chi n tr ng chính B c B , nh t đ i ế ườ
v i h ng chính Đi n Biên Ph . ướ
Khi quân dân ta ti n hành tr n quy t chi n chi n l c Đi n Biênế ế ế ế ượ
Ph , quân dân Lào đã anh dũng chi n đ u, ch t đ t con đ ng chi vi n ế ườ
chi n l c c a đ ch cho Đi n Biên Ph , góp ph n l p đ ch đây, t o đi uế ượ
ki n thu n l i cho quân dân Vi t Nam giành th ch đ ng ti n công đ ch, ế ế
giành th ng l i hoàn toàn.
Trong các chi n d ch này, s tham gia ch đ o c a B T ng t l nhế ư
quân đ i hai n c và nhi u t ng lĩnh c p cao, t p h p nhi u đ n v quân đ i ướ ướ ơ
Vi t Nam, Lào cùng tham gia chi n đ u; đ c h u ph ng hai n c cung c p ế ư ươ ướ
kh i l ng l n l ng th c, th c ph m. Đó th ng l i c a tinh th n đoàn ượ ươ
5