Thiếu máu - Dấu hiệu của bệnh gì?
Thiếu máu là tình trạng bất thường của các hồng cầu, bẩm
sinh hoặc mắc phải, hay triệu chứng của một số bệnh không
phải bệnh về máu. Khi thiếu máu, khối lượng hồng cầu trong
máu giảm, trị số hemoglobin dưới 12 g/dl ở bệnh nhân nữ và
dưới 13,5 g/dl ở bệnh nhân nam.
Vì sao bị thiếu máu?
Có nhiều nguyên nhân gây ra thiếu
máu: thiếu máu do thiếu chất sắt, chiếm tỷ lệ 25 - 35%. Bệnh xảy
ra do bệnh nhân bị mất máu lâu ngày, như trường hợp phụ nữ
mất máu nhiều khi hành kinh, bệnh nhân bị ung thư đại tràng mất
máu do chảy rỉ rả trong thời gian dài, bệnh nhân bị bệnh giun
móc… Do bệnh mạn tính cũng chiếm tỷ lệ 25 - 35% các trường
hợp thiếu máu. Một số bệnh mạn tính ở gan, thận, tuyến nội tiết...
cũng gây thiếu máu. Do tan huyết và tủy xương không tạo đủ tế
bào máu chiếm 15%. Do bệnh myelodysplasia (10%); bệnh
thalassemia (5 - 10%); các bệnh khác (5-10%) như bệnh thiếu
vitamin B12, thiếu acid folic.
Dấu hiệu nào giúp phát hiện bệnh thiếu máu?
Một người bị bệnh thiếu máu tùy thuộc vào nguyên nhân và mức
độ thiếu máu nhẹ hay nặng mà có các biểu hiện khác nhau như
sau: nếu thiếu máu nặng nhưng diễn ra từ từ qua nhiều ngày
tháng thì bệnh nhân vẫn không thấy triệu chứng gì. Tuy nhiên, khi
một bệnh nhân bị bệnh thiếu máu mà trị số hemoglobin (Hb)
xuống dưới 7g/dl sẽ cảm thấy mau mệt, nhức đầu, khó thở,
choáng váng, đau ngực. Nhìn da bệnh nhân thấy xanh xao, nhợt
nhạt, mạch nhanh, nói hụt hơi. Nếu thiếu máu do các bệnh khác
có thể thấy các dấu hiệu: nổi hạch bất thường (ung thư máu, ung
thư hạch...); vàng da, vàng mắt trong bệnh gan, bệnh tan huyết...;
gan và lách to trong bệnh gan, bệnh về máu; xương sờ thấy thốn
đau (ung thư máu); trong phân có máu (ung thư dạ dày, đại
tràng)... Xét nghiệm thấy Hb dưới 12g/dl, hematocrit dưới 36%) ở
phụ nữ, và dưới 13,5g/dl, hematocrit dưới 41% ở nam. Đếm tế
bào reticulocyte để đánh giá mức độ sản xuất hồng huyết cầu
nhanh hay chậm, qua đó biết tủy xương đáp ứng trước sự thiếu
máu. Nếu reticulocyte count thấp, chứng tỏ tủy xương không sản
xuất đủ các hồng cầu. Trái lại, khi trị số này cao, suy ra đang có
sự thất thoát hồng cầu quá mức như chảy máu đường tiêu hóa,
chảy máu đường sinh dục hoặc đang bị tan huyết, hủy hoại hồng
cầu bất thường trong cơ thể. Đo MCV (Mean corpuscular volume
- khối lượng trung bình của hồng cầu) để phân loại thiếu máu:
thiếu máu hồng cầu có dạng nhỏ thì trị số MCV sẽ thấp, như
trong trường hợp thiếu máu do thiếu sắt, do bệnh bẩm sinh
thalassemia; thiếu máu hồng cầu có dạng bình thường, trị số
MCV bình thường, gặp trong trường hợp thiếu máu vì có bệnh
mạn tính; thiếu máu hồng cầu có dạng to, trị số MCV tăng cao
như trường hợp thiếu máu do thiếu vitamin B12, thiếu acid
folic.
Chữa trị và phòng bệnh
Việc điều trị thiếu máu cần điều trị nguyên nhân gây ra thiếu máu.
Thiếu máu do thiếu sắt thì chủ yếu cần bổ sung chất sắt trong
dược phẩm kết hợp chế độ ăn giàu chất sắt. Thiếu máu do bệnh
mạn tính đa số không cần điều trị gì, chỉ một số ít cần truyền
hồng cầu để chữa triệu chứng.