THU HO CH
V N Đ GIÁO D C ĐO ĐC CHO H C VIÊN
NHÀ TR NG QUÂN ĐI HI N NAYƯỜ
Chúng ta đang s ng trong th i đi c a văn minh khoa h c công ngh , c a th i
kì m c a và h i nh p qu c t làm cho cu c s ng v t ch t và tinh th n ngày càng ế
đc nâng cao.ượ
Đ đt đc nh ng m c tiêu đã xác đnh và kh c ph c nguy c t t h u ngày ượ ơ
càng xa so v i các n c trong khu v c và trên th gi i thì y u t quan tr ng quy t ướ ế ế ế
đnh nh t là phát huy nhân t con ng i. V i tính cách là g c c a ng i cách m ng, ườ ườ
là tiêu chu n hàng đu c a cán b , đng viên và là n n t ng c a các y u t khác ế
trong nhân t con ng i - đo đc và vi c giáo d c đo đc tr lên quan tr ng và ườ
c p thi t h n bao gi h t. ế ơ ế
M c dù nh n th c rõ t m quan tr ng c a đo đc và đã có nhi u ch tr ng, ươ
bi n pháp v i nh ng ho t đng c th đ giáo d c đo đc cách m ng, nh ng hi u ư
qu ch a đt đc nh mong mu n. ư ượ ư
Bên c nh đó, các th l c thù đch đang đy m nh vi c l i d ng t t c các h n ế
ch tiêu c c đ đy m nh chi n l c “Di n bi n hòa bình” nh m t o ra “t di nế ế ượ ế
bi n”, “t chuy n hóa” trong n i b Đng cũng nh trong xã h i ta. Ho t đngế ư
tuyên truy n các giá tr phi vô s n; mua chu c, lôi kéo làm tha hóa cán b , đng viên;
truy n bá l i s ng th c d ng trong gi i tr ; xuyên t c ch tr ng, đng l i và nói ươ ườ
x u cán b lãnh đo c a Đng, Nhà n c; chia r nhân dân v i Đng, quân đi v i ướ
Đng phá ho i kh i đi đoàn k t toàn dân; kích đng gây m t an ninh chính tr , tr t ế
t an toàn xã h i đang là nh ng th đo n thâm đc c a “Di n bi n hòa bình” đi v i ế
cách m ng n c ta hi n nay. ướ
Vi c làm rõ c s tâm lý c a giáo d c đo đc, trong đó có c u trúc tâm lý c a ơ
hành vi đo đc và các bi n pháp c b n nh m nâng cao hi u qu c a giáo d c đo ơ
đc cho h c viên trong th i gian đào t o t i tr ng có m t ý nghĩa to l n trong giáo ườ
d c, đào t o các nhà tr ng quân đi. ườ
1. Hành vi đo đc, c u trúc tâm lý c a hành vi đo đc
1.1. Khái ni m đo đc, hành vi đo đc
Đo đc là gì?
Đo đc là m t hi n t ng xã h i, ph n ánh các m i quan h hi n th c b t ượ
ngu n t ngu n g c b n thân cu c s ng con ng i ườ . Đó là t ng h p nh ng quy t c,
nguyên t c, chu n m c xã h i, nh đó mà con ng i t giác đi u ch nh hành vi c a ườ
mình sao cho phù h p v i l i ích c a con ng i và ti n b xã h i trong quan h ườ ế
gi a con ng i v i con ng i và gi a con ng i v i xã h i. ườ ườ ườ
Đo đc có nh ng ch c năng c b n sau: ơ
- Đnh h ng giáo d c ướ
Ch c năng đnh h ng giáo d c c a đo đc quy đnh n i dung giáo d c và t ư
giáo d c ph i tuân theo nh ng quy t c, nguyên t c, chu n m c đo đc do xã h i
th a nh n.
Ng i h c viên mu n đc m i ng i đánh giá t t, không b t p th lên án thìườ ượ ườ
h ph i n m đc nh ng quan đi m, nguyên t c, chu n m c đo đc c b n. Trên ượ ơ
1
c s đó mà có th t do l a ch n cho mình nh ng hành vi phù h p, đng th i m iơ
có kh năng đánh giá đúng đn các hi n t ng, hành vi trong quan h v i t p th và ượ
xã h i theo quan đi m đo đc đúng đn. Vì v y vi c giáo d c đo đc góp ph n
quan tr ng vào vi c hình thành phát tri n nhân cách c a h c viên.
- Đi u ch nh hành vi
Vi c đi u ch nh hành vi c a cá nhân do nhi u thi t ch xã h i ch c nh ế ế ế ướ ư
pháp lu t, phong t c t p quán, nh ng v bình di n đo đc là do d lu n xã h i ư ư
đnh h ng đi u ch nh b ng vi c lên án hay đng tình, do l ng tâm th c t nh, làm ướ ươ
cho cá nhân tho i mái hay không tho i mái. B n ch t c a s đi u ch nh hành vi đo
đc t c là quá trình đu tranh chi n th ng c a cái thi n v i cái ác, c a cái t t v i cái ế
x u, c a cái l ng tâm và vô l ng tâm… ươ ươ
- Ki m tra đánh giá
M i cá nhân, vì cu c s ng và vì ho t đng cho ti n b c a xã h i đu ph i có ế
nh ng ph m ch t đo đc và năng l c nh t đnh. Vì v y h ph i n m đc nh ng ượ
tri th c ph n ánh đi s ng xã h i m t cách tích c c, đó là nh ng quan đi m t ư
t ng, nh ng nguyên t c, nh ng chu n m c hành vi đo đc ti n b . Nh đó màưở ế
ch th đo đc phân bi t đc cái t t, cái x u, cái thi n, cái ác trong th c ti n ượ
cu c s ng th ng xuyên bi n đi… ư ế
Hành vi đo đc là gì?
H th ng quan ni m đo đc (các quy t c, nguyên t c, chu n m c đo đc)
ch có th t n t i d i hình th c hành vi đo đc sinh đng c a nh ng nhân cách c ướ
th đang ho t đng d i s ch đo c a h th ng quan ni m đo đc y. ướ
Hành vi đo đc là m t hành đng t giác đc thúc đy b i m t ho c nhi u ượ
đng c có ý nghĩa v đo đc. ơ
Khi nói đn hành vi đo đc c a nh ng con ng i c th s ng trong n n vănế ườ
minh nh t đnh, thì có v n đ “không thu n nh t” c a hành vi đo đc. m t th i
đi m nh t đnh trong m t hoàn c nh xã h i c th t n t i nhi u n n đo đc khác
nhau, bên c nh đo đc “chính th ng”, còn t n t i nh ng tàn d c a đo đc xã h i ư
cũ. Vì th trong quá trình giáo d c đo đc cho h c viên chúng ta ph i làm cho đoế
đc c a h phù h p v i chu n m c đo đc XHCN, bi t k t h p nh ng nét t t đp ế ế
c a truy n th ng đo đc dân t c, kh c ph c tàn d đo đc c a c a các ch đ cũ ư ế
l i th i và kiên quy t ch ng l i các nh h ng c a l i s ng đo đc t s n đ cao ế ưở ư
ch nghĩa cá nhân, th c d ng ch y theo đng ti n và các nh h ng tiêu c c c a ưở
n n kinh t th tr ng, c a m c a h i nh p trong đi u ki n hi n nay. ế ườ
Tiêu chu n đ đánh giá hành vi đo đc
Đ đánh giá con ng i có hành vi đo đc hay không, ng i ta căn c vào hành ườ ườ
vi đo đc c a ng i đó. Giá tr đo đc c a hành vi đc xét theo tiêu chu n sau: ườ ượ
Tính t giác c a hành vi : Khi xem xét m t hành vi xem nó là hành vi đo đc
hay phi đo đc, đi u r t quan tr ng là ph i xét tính t giác c a ch th hành vi. Có
nh ng hành đng c a con ng i n u ch th c a hành đng đó ch a có ý th c v ườ ế ư
hành vi c a mình, ch a t giác hành đng và hành đng đó còn tính ch t b t bu c ư
thì không th coi là hành vi có đo đc đc. ượ
2
Ch xem là hành vi có đo đc khi hành vi đó đc h c viên ý th c đy đ v ượ
m c đích, ý nghĩa v hành vi c a mình và hoàn toàn t mình hành đng d i s thúc ướ
đy c a nh ng đng c xu t phát t chính n i tâm c a mình. ơ
Tính có ích c a hành vi: Đòi h i hành vi c a con ng i ph i h ng vào s phát ườ ướ
tri n c a xã h i. Đây cũng là m t đc đi m n i b t c a hành vi đo đc. Tính có
ích c a hành vi ph thu c vào th gi i quan, nhân sinh quan c a h c viên. ế
Tính không v l i c a hành vi: Hành vi đo đc ph i là hành đng có m c đích
vì đng chí, đng đi, vì t p th l p h c, vì xã h i theo tinh th n “mình vì m i
ng i”. Ng i có hành vi đo đc không bao gi tính toán thi t h n, l y l i ích cáườ ườ ơ
nhân làm trung tâm ho c giúp đ ng i khác theo ki u tính toán v l i. Tính không ườ
v l i c a hành vi đo đc hoàn toàn phù h p v i các nguyên t c, chu n m c đo
đc c a ng i cách m ng, s n sàng x thân hy sinh vì lý t ng XHCN, vì đng chí ườ ưở
đng đi.
1.2. C u trúc tâm lý c a hành vi đo đc
góc đ Tâm lý h c, hành vi đo đc đc xem xét là ph m ch t nhân cách, ượ
giá tr nhân cách. Hành vi đo đc c n ph i hình thành các h c viên có c u trúc
tâm lý ph c t p bao g m:
- Tri th c và ni m tin đo đc.
- Đng c hành vi đo đc và tình c m đo đc. ơ
- Ý chí và thói quen hành vi đo đc.
* Tri th c và ni m tin đo đc
Tri th c đo đc là s hi u bi t c a ng i h c viên v nh ng quy t c, nguyên ế ườ
t c, chu n m c đo đc quy đnh hành vi c a h trong m i quan h v i ng i khác ườ
và v i xã h i.
Tri th c đo đc hình thành trên c s c a quá trình h c t p, lĩnh h i các ơ
nguyên t c, quy t c, chu n m c đo đc trong nhà tr ng, trong gia đình, trong quá ườ
trình s ng và ho t đng c a m i cá nhân.
Ni m tin đo đc là s tin t ng m t cách sâu s c và v ng ch c c a con ng i ưở ườ
vào tính chính nghĩa và chân lý các quy t c, nguyên t c, chu n m c đo đc và th a
nh n tính t t y u ph i tôn tr ng tri t đ các quy t c, nguyên t c, chu n m c đo ế
đc y.
Ni m tin đo đc là m t trong nh ng y u t quy t đnh hành vi đo đc c a ế ế
h c viên là c s đ làm b c l nh ng ph m ch t ý chí c a đo đc nh lòng dũng ơ ư
c m dám nh n sai l m khuy t đi m, tính kiên quy t đu tranh v i các thói h , t t ế ế ư
x u, tính kiên trì, nh n n i trong công vi c…
* Đng c hành vi đo đc và tình c m đo đc ơ
Hành vi đo đc c a h c viên nhà tr ng quân đi không ch n y sinh trên c ườ ơ
s nh ng tri th c và ni m tin đo đc mà ph i đc thúc đy b i m t y u t r t ượ ế
quan tr ng đó là đng c hành vi đo đc và tình c m đo đc. ơ
Đng c hành vi đo đc là cái đc ph n ánh vào ng i h c viên, tr thành ơ ượ ườ
đng l c kích thích thúc đy h th c hi n m t hành vi đo đc nh t đnh. Đng c ơ
hành vi đo đc đc phát tri n t nhu c u đo đc. Nhu c u đo đc cũng nh các ượ ư
nhu c u khác, n m trong h th ng các nhu c u cá nhân.
3
Do đó, trong quá trình giáo d c đo đc c n ch đng t o ra nh ng hoàn c nh
c th thu n l i t o đi u ki n cho h c viên có c h i đ b c l đng c và ý th c ơ ơ
đo đc t ng ng. Ch có t ch c t t ho t đng s ph m m i t o đi u ki n xây ươ ư
d ng cho h c viên có nh ng đng c đo đc b n v ng, m i liên t c hình thành ơ
hành vi đo đc cho h c viên.
Ngoài nhu c u đo đc, v i t cách là ngu n g c n y sinh đng c đo đc, ư ơ
còn m t y u t n a cũng tham gia vào vi c t o ra đng c đo đc th hi n thái đ ế ơ
tích c c c a cá nhân trong m i quan h gi a cá nhân v i ng i khác và v i xã h i. ườ
Đó chính là tình c m đo đc.
Tình c m đo đc là nh ng thái đ rung c m c a cá nhân đi v i hành vi c a
ng i khác và v i hành vi c a chính mình trong quá trình quan h v i ng i khác vàườ ườ
v i xã h i.
Tình c m đo đc c a h c viên có vai trò to l n trong vi c kh i d y nh ng nhu ơ
c u đo đc, thúc đy hành vi đo đc c a h c viên trong m i quan h v i ng i ườ
khác, v i t p th và v i xã h i, đáp ng các đòi h i chu n m c đo đc xã h i. V i
ý nghĩa đó, tình c m đo đc đc xem nh là m t trong nh ng lo i đng c thúc ượ ư ơ
đy và đi u ch nh hành vi đo đc c a con ng i. ư
* Ý chí và thói quen hành vi đo đc
Ý chí hành vi đo đc là kh năng t đi u khi n, đi u ch nh hành đng c a h c
viên v t qua khó khăn th c hi n đc các hành vi đo đc mong mu nượ ượ .
H c viên có tri th c đo đc, đng c và tình c m đo đc ch a h n đã có ơ ư
hành vi đo đc th c s , n u nh chúng không đc c sát trong th c ti n, ch a ế ư ượ ư
đc chuy n hóa thành hành vi đo đc c th . M i m t hành vi đo đc bao giượ
cũng đng tr c s l a ch n gi a m t bên là đi u mu n làm và m t bên là đi u ướ
ph i làm. Do đó, trong giáo d c đo đc c n hình thành ng i h c viên khát v ng ườ
th c hi n cùng v i rèn cho h c viên có ngh l c, ý chí v t qua khó khăn đ bi n ượ ế
khát v ng, mong mu n đó tr thành hành vi đo đc th c s c a mình.
Thói quen đo đc là nh ng hành vi đo đc n đnh mang tính ch t nh m t ư
nhu c u đo đc c a h c viên c n đc th a mãn. ượ
Mu n có thói quen hành vi đo đc c n ph i t ch c t t cu c s ng và ho t
đng c a h c viên sao cho các hành vi đo đc đc l p đi l p l i m t cách th ng ượ ườ
xuyên, có h th ng; ph i làm chuy n bi n nh ng chu n m c, các cách ng x có ế
đo đc thành nh ng nhu c u t nhiên c a m i ng i trong quá trình h c t p và rèn ườ
luy n.
Các thành t trong c u trúc tâm lý c a hành vi đo đc có m i t ng quan, tác ươ
đng và nh h ng l n nhau. Nh v y, giáo d c đo đc, th c ch t là t o ra các ưở ư
h c viên m t cách đng b các y u t tâm lý, bao g m tri th c, ni m tin, đng c , ế ơ
tình c m và thói quen hành vi đo đc là hình thành các h c viên ph m ch t đo
đc th hi n trong các hành vi đo đc c th trong h c t p và rèn luy n.
2. Bi n pháp tâm lý s ph m c b n nh m nâng cao hi u qu giáo d c ư ơ
đo đc cho h c viên nhà tr ng quân đi ườ
Nhà tr ng quân đi không ch là n i trang b ki n th c mà chính là n i giáoườ ơ ế ơ
d c đo đc cho h c viên trong quá trình đào t o. Đây là m t quá trình ph c t p v i
s tham gia c a nhi u lĩnh v c khoa h c, nhi u l c l ng trong đó có Tâm lý h c s ượ ư
4
ph m quân s nh m nâng cao hi u qu giáo d c đo đc cho h c viên trong th i
gian h c t p t i nhà tr ng quân đi. ườ
2.1 Tăng c ng các ho t đng giáo d c trong nhà tr ng ườ ườ
Tr c h t, c n giáo d c th gi i quan, nhân sinh quan, ni m tin, lý t ng c ngướ ế ế ưở
s n ch nghĩa cho h c viên, thông qua d y h c và giáo d c đ hình thành các chu n
m c đo đc XHCN, đng th i làm chuy n hóa tri th c đo đc thành đng c thúc ơ
đy hành vi đo đc c a h c viên.
Vi c giáo d c th gi i quan Mác - Lênin, ni m tin, lý t ng c ng s n ch nghĩa ế ưở
luôn g n bó v i vi c giáo d c nh ng tri th c đo đc cho h c viên, g n li n v i s
hình thành quan đi m s ng đúng đn, hình thành thái đ đi v i các chu n m c, quy
t c đo đc, đn ý th c v nghĩa v và b n ph n c a ng i công dân, ng i cán ế ườ ườ
b , sĩ quan trong các l c l ng vũ trang c a Đng. ượ
Cùng v i giáo d c th gi i quan, nhân sinh quan và lý t ng xã h i ch nghĩa ế ưở
còn ph i giáo d c và tuyên truy n cho h c viên các giá tr đo đc truy n th ng đã
đc hình thành trong su t chi u dài l ch s d ng n c và gi n c c a dân t cượ ướ ướ
Vi t Nam. Đó là lòng yêu n c th ng dân, t tôn t hào dân t c, s ng có nghĩa có ướ ươ
tình, u ng n c nh ngu n, hi u v i cha m , tôn s tr ng đo, th ng ng i nh ướ ế ư ươ ườ ư
th th ng thân, s n sàng giúp đ l n nhau lúc khó khăn, gian kh ươ
Bên c nh vi c giáo d c th gi i quan, ni m tin c ng s n ch nghĩa, trang b ế
nh ng tri th c lý lu n v đo đc và hành vi đo đc, c n t ch c t t ho t đng
d y h c và giáo d c đ bi n tri th c đo đc thành ni m tin đo đc, thành tình ế
c m, ý chí, thúc đy hành vi đo đc c a h c viên trong cu c s ng và ho t đng
hàng ngày. 2.2. Hình thành m i quan h , giao ti p và b u không khí tâm lý đo ế
đc tích c c lành m nh trong t p th h c viên
M i quan h qua l i gi a giáo viên v i h c viên, h c viên v i cán b qu n lý
h , l p, gi a h c viên v i h c viên trong ho t đng s ph m là c s n y sinh các ư ơ
hành vi đo đc c a h c viên. Mu n v y, các m i quan h và giao ti p này ph i th ế
hi n b n ch t xã h i ch nghĩa, chu n m c đo đc c a ng i quân nhân cách ườ
m ng, th hi n tính nhân văn, dân ch và bình đng, tôn tr ng v nhân cách, đng
th i đm b o đc các nguyên t c c a m i quan h và giao ti p c a nh ng ng i ượ ế ườ
đng chí đng đi, cán b và chi n sĩ, c a th y và trò trong nhà tr ng quân s . ế ườ
Trong th i gian h c t p t i nhà tr ng, h c viên đu s ng trong m t t p th ườ
nh t đnh, b u không khí tâm lý đo đc c a t p th có nh h ng r t m nh m ưở
đn nh n th c và hành vi đo đc c a h c viên. M t t p th h c viên v ng m nh làế
t p th mà trong đó m i ng i luôn th ng yêu, đoàn k t, đùm b c giúp đ l n ườ ươ ế
nhau, đng th i đòi h i cao l n nhau trong vi c th c hi n m c đích ho t đng chung
vì xã h i, vì t p th .
2.3. Xây d ng n n n p sinh ho t, h c t p theo đúng nh ng quy t c, chu n ế
m c đo đc xã h i ch nghĩa, đúng đi u l nh, k lu t quân đi
Trong giáo d c đo đc cho h c viên không ph i ch đ hình thành tri th c,
ni m tin, đng c đo đc mà còn ph i t o ra thói quen hành vi đo đc cho h c ơ
viên.
Đ hình thành thói quen hành vi đo đc c a h c viên nh t thi t ph i duy trì ế
th ng xuyên nghiêm túc n n n p sinh ho t, h c t p theo đúng quy t c, chu n m cườ ế
5