HỘI THẢO KHOA HỌC QUẢN TRỊ VÀ KINH DOANH – COMB 2016
170
THU HÚT VỐN ĐẦU TƯ CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VÀO CÁC KHU CÔNG
NGHIỆP TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP: NGHIÊN CỨU TẠI TỈNH THÁI NGUYÊN
ATTRACTING BUSINESS INVESTMENTS INTO INDUSTRY SECTORS IN THE CONTEXT OF
INTERNATIONAL ECONOMIC INTEGRATION: A STUDY IN THAI NGUYEN PROVINCE
ThS. Lê Thị Yến, ThS. Nguyễn Vân Thịnh, ThS. Đặng Phi Trường
Đại học Kinh tế và QTKD- ĐH Thái Nguyên
Email: lethiyenktdt@gmail.com
TÓM TẮT
Mô hình khu công nghiệp được xây dựng thành công tại rất nhiều quốc gia phát triển trên thế giới nhằm thu hút vốn đầu
tư, thúc đẩy sự phát triển kinh tế của quốc gia. Học tập kinh nghiệm của các nước đi trước, Việt Nam đã xây dựng mô
hình khu công nghiệp nhằm thực hiện những mục tiêu đó, một trong những địa phương trong cả nước thực hiện xây
dựng mô hình khu công nghiệp và đạt được những kết quả nhất định là tỉnh Thái Nguyên. Nghiên cứu này xem xét thực
trạng thu hút vốn đầu tư của các doanh nghiệp vào các khu công nghiệp, phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến việc thu
hút vốn đầu tư của các doanh nghiệp vào các khu công nghiệp trong bối cảnh hội nhập hiện nay. Trên cơ sở đó, tác giả
đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường thu hút vốn đầu tư của các doanh nghiệp vào các khu công nghiệp, nâng cao
khả năng cạnh tranh của các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên với các khu công nghiệp của các tỉnh lân
cận trong vùng.
Từ khóa: Thu hút vốn, doanh nghiệp, khu công nghiệp
ABSTRACT
Industrial models have been successfully built in many developed countries in the world in order to attract investments
and promote the national economy. From the experience of successful countries, Vietnam has built such industrial models
so as to obtain those targets, Thai Nguyen is one of the provinces in the whole country implementing the construction of
industrial model and has initially got certain achievements. This study considered the reality of investment attraction of
enterprises into industrial zones; analyzed factors affecting the process of attracting investments in the current context of
integration. The authors, thereby, suggest some solutions to enable investment attraction of enterprises, promote the
competitiveness of industrial zones in Thai Nguyen province in comparison with those of neighboring provinces in the
region.
Key words: investment attraction, enterprises, industrial zones
1. Giới thiệu
Mô hình khu công nghiệp được xây dựng tại các địa phương với mục tiêu góp phần thu hút vốn
đầu tư vào địa phương, góp phần phát triển kinh tế xã hội, cùng với xu hướng chung của cả nước, tỉnh
Thái Nguyên đã xây dựng sáu khu công nghiệp tập trung, bước đầu đạt được những kết quả nhất định.
Các khu công nghiệp cũng giống như các hàng hóa dịch vụ khác, nhà sản xuất cung cấp dịch vụ
và mong muốn tìm được khách hàng, sản phẩm của các khu công nghiệp là phần diện tích đất mà các
khu công nghiệp cho các doanh nghiệp thuê để đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh.
Tuy nhiên làm sao để có thể thu hút vốn đầu tư vào các khu công nghiệp khi các địa phương có
đặc điểm tương đồng nhau, các địa phương lân cận gần như đều có khu công nghiệp, làm thế nào để
tạo ra được lợi thế cạnh tranh cho các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên so với các địa
phương khác? Để từ đó có thể thu hút được nhiều nhất lượng vốn đầu tư của các doanh nghiệp vào các
khu công nghiệp.
Nghiên cứu này được thực hiện hiện nhằm xem xét thực trạng thu hút vốn đầu tư vào các khu
công nghiệp, những trở ngại mà doanh nghiệp đang gặp phải khi đầu tư vào các khu công nghiệp trên
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
171
địa bàn tỉnh Thái Nguyên, trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp nhằm thu hút vốn đầu tư vào các khu
công nghiệp trên địa bàn tỉnh.
2. Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
2.1. Cơ sở lý thuyết
Tại Việt Nam, theo tinh thần Nghị định 36-CP về quy chế khu chế xuất (KCX), khu công nghiệp
(KCN), khu công nghệ cao (KCNC) được Chính phủ ban hành ngày 24/4/1997 thì khái niệm về KCN
đã được đề cập như sau:
“KCN là khu tập trung các doanh nghiệp KCN chuyên sản xuất hàng công nghiệp và thực hiện
các dịch vụ cho sản xuất công nghiệp, có ranh giới địa lý xác định, không có dân cư sinh sống; do
Chính phủ hoặc Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập, trong KCN có thể có doanh nghiệp chế
xuất”.
Trên thế giới, mô hình khu công nghiệp được hình thành như một kênh hữu hiệu cho việc thu hút
vốn đầu tư, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Các vấn đề liên quan đến khu công
nghiệp đã nhận được sự quan tâm của các nhà nghiên cứu trên toàn thế giới. Một số nghiên cứu đã
được thực hiện để đánh giá tác động của khu công nghiệp đến sự phát triển kinh tế - xã hội của quốc
gia như nghiên cứu của Blomstrom và cộng sự (1998), nghiên cứu này đã chỉ ra cả tác động trực tiếp
và tác động gián tiếp của các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (Những doanh nghiệp
này đang hoạt động tại các khu công nghiệp) tới việc phát triển kinh tế xã hội. Đồng thời, nghiên cứu
cũng đã đưa ra những gợi ý chính sách nhằm đẩy mạnh việc thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài
vào các khu công nghiệp nói riêng cũng như vào quốc gia đó nói chung. Cùng với hướng nghiên cứu
đó, một số nghiên cứu được thực hiện hướng vào ảnh hưởng của quá trình công nghiệp hóa tới sinh kế
của người dân bị mất đất, nghiên cứu này đã được tác giả thực hiện nhằm đánh giá mức độ hài lòng
của người dân về cơ sở hạ tầng khi các khu công nghiệp được xây dựng, tác động của việc phát triển
cơ sở hạ tầng đó đến đời sống của người dân (Saumik Paul và cộng sự (2013)).
Một số nghiên cứu khác trên thế giới lại tập trung theo hướng làm thế nào để phát triển khu công
nghiệp theo hướng các khu công nghiệp xanh như nghiên cứu của: Popescu và cộng sự (2008),
Lambert và cộng sự (2002).
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Phương pháp thu thập dữ liệu
Các số liệu thứ cấp được thu thập từ các tài liệu đã công bố như: Niên giám thống kê của các
cấp, các báo cáo về tình hình thu hút vốn đầu tư vào các khu công nghiệp của tỉnh Thái Nguyên...
Số liệu sơ cấp được thu thập qua quá trình phỏng vấn các doanh nghiệp. Các doanh nghiệp
được phỏng vấn là những doanh nghiệp đã, đang và sẽ có nhu cầu đầu tư vào các khu công nghiệp của
tỉnh. 95 doanh nghiệp được tác giả lựa chọn cho nghiên cứu.
2.2.2. Chỉ tiêu nghiên cứu
+) Tỷ lệ lấp đầy diện tích đất công nghiệp
Tỷ lệ đất lấp đầy diện tích đất
công nghiệp (%)
=
SCN(đã cho thuê) *
100
Tổng STN
HỘI THẢO KHOA HỌC QUẢN TRỊ VÀ KINH DOANH – COMB 2016
172
Trong đó:
SCN (đã cho thuê): Là phần diện tích đất công nghiệp của khu công nghiệp đã cho thuê
STN: Là tổng diện tích đất tự nhiên của khu công nghiệp.
Tỷ lệ này phản ánh tính hiệu quả của việc khai thác sử dụng đất có ích trên tổng diện tích đất
công nghiệp được cấp phép theo dự án của khu công nghiệp.
+) Chỉ tiêu về tỷ lệ vốn đầu tư trên một đơn vị diện tích đất công nghiệp đã cho thuê
Tỷ lệ vốn đầu tư trên một đơn vị
diện tích đất công nghiệp đã cho
thuê
(tỷ đồng/ha)
Tổng vốn đầu tư (tỷ đồng)
Tổng diện tích đất công nghiệp đã
cho thuê (ha)
Chỉ tiêu này dùng để đánh giá, so sánh hiệu quả thu hút vốn đầu tư trên một đơn vị diện tích
công nghiệp đã cho thuê giữa các khu công nghiệp với nhau.
+) Tỷ lệ vốn đầu tư thực hiện trên vốn đầu tư đăng ký
Đồng thời, trong nghiên cứu nhóm tác giả sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phương pháp
so sánh đối chiếu và diễn dịch kết quả để thực hiện nghiên cứu
3. Kết quả và đánh giá
3.1. Tình hình thu hút vốn đầu tư vào các Khu công nghiệp ( KCN) tỉnh Thái Nguyên
Ta có bảng số liệu sau về tình hình thu hút vốn đầu tư sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp
vào các khu công nghiệp tỉnh Thái Nguyên tính đến hết năm 2014:
Bảng 1: Tỷ lệ lấp đầy diện tích mặt bằng KCN Thái Nguyên
STT
Tên KCN
Diện tích đất theo
quy hoạch (ha)
Diện tích đất cho
thuê/Diện tích đất
CN của KCN (ha)
Tỷ lệ đất chưa
thuê (%)
1
KCN Sông Công 1
220
72/154
53,24
2
KCN Sông Công 2
250
Đang làm thủ tục và trình phê duyệt dự án
hạ tầng
3
KCN Nam Phổ Yên
200
55/120
54,16
4
KCN Tây Phổ Yên (Hay
KCN Yên Bình)
200
200/200
0,0
5
KCN Quyết Thắng
200
Đang vận động và thu hút đầu tư
6
KCN Điềm Thuỵ
350
115/210
45,23
Tổng
1420
442/592
25,33
(Nguồn: Ban quản lý các KCN tỉnh Thái Nguyên)
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
173
Trong 06 khu công nghiệp đã được quy hoạch chi tiết thì có 04 KCN đã đi vào hoạt động, 02
KCN đang ở trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư và vận động thu hút chủ đầu tư hạ tầng. Trong đó, 2 KCN
Tây Phổ Yên và Điểm Thụy đang có kết quả thu hút đầu tư mạnh mẽ nhất hiện nay, 04 KCN còn lại là
Sông Công I, Sông Công II, Nam Phổ Yên và Quyết Thắng cũng được xem là có nhiều triển vọng bởi
cơ bản các KCN này đều được quy hoạch trên cơ sở có những lợi thế so sánh tốt.
Tính đến hết 2014 các KCN trên địa bàn tỉnh đã thu hút được 117 dự án (45 dự án FDI và 72 dự
án trong nước) với tổng vốn đăng ký là 3,979 tỷ USD và gần 11.000 tỷ đồng, 01 Doanh nghiệp thành
lập văn phòng đại diện tại KCN Yên Bình. Trong số 117 dự án đã được cấp Giấy chứng nhận đầu tư
vào các KCN, đến thời điểm cuối năm 2014 đã có 44 doanh nghiệp đi vào hoạt động sản xuất, đạt
doanh số xuất khẩu khoảng 10 tỷ USD và doanh thu tiêu thụ nội địa ước đạt 6.000 tỷ đồng, giải quyết
việc làm cho 3 vạn lao động với thu nhập bình quân của người lao động đạt 5,5 triệu
đồng/người/tháng, nộp ngân sách ước đạt 200 tỷ đồng.
Bảng 2: Kết quả thu hút vốn đầu tư và sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp trong các KCN trên địa bàn tỉnh Thái
Nguyên
Bên cạnh những kết quả đạt được về số lượng dự án, vốn đăng ký đầu tư vào các khu công
nghiệp của tỉnh Thái Nguyên, có những hạn chế trong việc thu hút vốn dòng vốn đầu tư, tỷ lệ lấp đầy
khu công nghiệp còn tương đối thấp ( Khoảng chưa đến 50%), tỷ trọng vốn đăng ký trên vốn thực hiện
thấp, trung bình trung khoảng 50% trong đó KCN Tây phổ Yên đạt tỷ lệ cao nhất (66,75%), các khu
công nghiệp khác tương đối thấp chỉ khoảng hơn 30% như khu công nghiệp Sông Công 1, Nam phổ
Yên. Thêm vào đó, các doanh nghiệp đầu tư vào các KCN trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên đa phần là
các doanh nghiệp nhỏ và vừa, lượng vốn đầu tư tương đối thấp.
3.2. Những trở ngại khi đầu tư vào các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên dưới góc
nhìn của doanh nghiệp
Doanh nghiệp là những chủ thể tham gia trực tiếp vào quá trình đầu tư. Vì vậy những đánh giá
của doanh nghiệp sẽ là nguồn thông tin quý giá để tìm ra những nguyên nhân của vấn đề kém hiệu quả
trong việc thu hút vốn đầu tư vào các Khu công nghiệp. Nghiên cứu đã phỏng vấn 95 doanh nghiệp để
xem xét những trở ngại mà doanh nghiệp nhận định khi quyết định có hay không đầu tư vào các khu
công nghiệp tỉnh Thái Nguyên
HỘI THẢO KHOA HỌC QUẢN TRỊ VÀ KINH DOANH – COMB 2016
174
Bảng 3: Đánh giá của các doanh nghiệp về những trở ngại khi đầu tư vào KCN tỉnh Thái Nguyên (ĐVT: Doanh nghiệp)
( Nguồn: Kết quả điều tra của tác giả)
Trở ngại lớn nhất khiến cho các doanh nghiệp không tiếp tục đầu tư hoặc không đầu tư vào các
KCN của tỉnh Thái Nguyên là sự phát triển của ngành công nghiệp hỗ trợ và chất lượng lao động trong
các khu công nghiệp chưa đáp ứng được yêu cầu của các doanh nghiệp, một số doanh nghiệp sau khi
công nhân về nghỉ tết nguyên đán, họ không quay trở lại KCN, doanh nghiệp không đủ lao động để
tiếp tục sản xuất, thêm vào đó, chất lượng lao động không thực sự tốt, lao động chưa được đào tạo bài
bản, công nhân kỹ thuật chưa qua các lớp đào tạo cơ bản.
Thêm vào đó, hệ tầng giao thông trong và ngoài khu công nghiệp cũng có ảnh hưởng lớn đến
quyết định đầu tư của doanh nghiệp, doanh nghiệp gặp khá nhiều khó khăn để có thể di chuyển vào các
khu công nghiệp vào những thời điểm thời tiết không thực sự thuận lợi, bên cạnh đó, thủ tục hành
chính khi làm thủ tục chuẩn bị đầu tư với doanh nghiệp còn rườm rà, gây mất thời gian cho doanh
nghiệp.
4. Kết luận
4.1. Tăng cường liên kết trong khu công nghiệp
*) Mục tiêu của giải pháp: Nhằm giải quyết một số khó khăn cho các doanh nghiệp trong khu
công nghiệp. Cụ thể, việc tăng cường liên kết trong các khu công nghiệp có thể giúp doanh nghiệp
giảm thiểu những chi phí phát sinh liên quan đến tìm kiếm đối tác kinh doanh ( trong cùng lĩnh vực),
có thể tìm kiếm đầu ra cho sản phẩm...
Chỉ tiêu
Số lượng
1. Hệ thống hạ tầng trong và ngoài khu công nghiệp còn kém về chất lượng: hệ
thống đường giao thông vào các khu công nghiệp
38
2. Ngành công nghiệp hỗ trợ kém phát triển
39
3. Chưa có tổ chức cụ thể cho các doanh nghiệp để có thể có thể kết nối giữa nhà
đầu tư và cơ quan quản lý nhà nước
34
4. Quy hoạch các KCN còn chưa tập trung, khó khăn trong việc kết hợp với các
doanh nghiệp có ngành công nghiệp hỗ trợ, trong sản xuất kinh doanh
15
5. Chất lượng lao động chất lượng kém, không đáp ứng được đầy đủ yêu cầu của
công việc
45
6. Chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp khi đầu tư vào các KCN của tỉnh còn thấp
hơn so với các tỉnh lân cận như Bắc Giang, Lào Cai, Vĩnh Phúc....
25
7. Quy hoạch không phù hợp
10
8. Thủ tục hành chính còn rườm rà, đội ngũ cán bộ làm công tác này còn hạn chế
về trình độ và tư duy
27