Thủ thuật kiểm toán
Đánh đố nhà đầu tư
Trong báo cáo soát xét đối với báo cáo tài chính (BCTC) 6 tháng đầu
năm 2011 của CTCP Tập đoàn Đại Dương (OGC), đơn vị kiểm toán là
Công ty TNHH Deloitte Việt Nam đã đưa ý kiến: “Trên cơ sở công tác
soát xét, chúng tôi không thấy có sự kiện nào để cho rằng BCTC kèm
theo không phản ánh trung thực và hợp lý, trên các khía cạnh trọng yếu,
tình hình tài chính, kết quả hoạt động kinh doanh và tình hình lưu
chuyển tiền tệ phù hợp với chuẩn mực kế toán Việt Nam”.
Nhưng sau đó, Deloitte Việt Nam lại “thòng” thêm: “Chúng tôi xin lưu
ý tới thuyết minh số 22, phần thuyết minh BCTC, công ty đã ghi nhận
doanh thu, giá vốn chuyển nhượng bất động sản phát sinh từ các hợp
đồng góp vốn đầu tư và chia sẻ sản phẩm với các nhà đầu tư (NĐT) khác
vào BCTC cho kỳ hoạt động từ ngày 1-1 đến 30-6.
Tại ngày lập báo cáo, các hợp đồng này vẫn đang được thực hiện và
chưa chuyển sang hình thức hợp đồng mua bán bất động sản theo các
quy định hiện hành. Ban giám đốc đánh giá việc ghi nhận doanh thu từ
các hợp đồng này phù hợp với các chính sách kế toán về ghi nhận doanh
thu trình bày tại thuyết minh số 4”.
NĐT không am hiểu về tài chính sẽ cảm giác như đang bị tung hỏa mù
khi đọc ý kiến của Deloitte Việt Nam, thuộc nhóm Big 4 (4 CTKT hàng
đầu thế giới). Nếu căn cứ ở đoạn đầu tiên, có thể tạm hiểu ý kiến của
Deloitte Việt Nam dành cho OGC là tốt. Nhưng nếu đã tốt sao lại có
đoạn lưu ý phía dưới.
Thẳng thắn mà nói, đoạn lưu ý này không rõ ràng, mang tính đánh đố
NĐT. Một người bình thường cũng có thể thắc mắc các hợp đồng chưa
chuyển sang hình thức hợp đồng mua bán bất động sản của OGC trị giá
bao nhiêu trong tổng số hơn 350 tỷ đồng doanh thu của công ty? Tại sao
Deloitte không đưa ra chi tiết? Rồi cuối cùng cho là phù hợp chính sách
kế toán!
Về mức độ khả tín, rõ ràng báo cáo soát xét không bằng báo cáo kiểm
toán. Nhưng điều đó không có nghĩa CTKT “chơi chữ” mập mờ khó
hiểu. Nếu đã tốt thì tốt hẳn, còn lưu ý phải chi tiết rõ ràng.
Trong pần đầu tiên của báo cáo soát xét, phần kính gửi đối tượng đầu
tiên được nêu ra chính là các cổ đông, rồi mới đến HĐQT và ban giám
đốc, tức là đặt cổ đông làm trọng. Liệu Deloitte nói riêng hay các CTKT
nói chung có ý thức được trách nhiệm của mình đối với cổ đông hay
không?
Dấu hỏi năng lực?
Trong báo cáo soát xét BCTC của Công ty chứng khoán (CTCK)
Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VIG), đơn vị kiểm toán là Công
ty TNHH Dịch vụ Tư vấn Tài chính Kế toán và Kiểm toán (AASC), đã
đưa ra 2 vấn đề: Thứ nhất, VIG không trích lập dự phòng giảm giá đối
với cổ phiếu chưa niêm yết do không có cơ sở để xác định giá thị trường
và Ban giám đốc VIG đánh giá các khoản đầu tư này là hợp lý.
Thứ hai, do yêu cầu bảo mật của VIG, AASC đã không thu thập được
đầy đủ bằng chứng kiểm toán liên quan đến số dư “các khoản phải thu
khác”, nên không đủ cơ sở để đưa ra ý kiến của mình về khoản mục này
cũng như ảnh hưởng của chúng tới BCTC.
Từ đó, AASC kết luận: “Ngoại trừ ảnh hưởng của những vấn đề nêu
trên, chúng tôi không thấy có sự kiện nào để cho rằng BCTC của VIG
không phản ánh trung thực và hợp lý”.
Việc đưa ra ý kiến của CTKT còn phụ thuộc vào ý đồ chủ quan. Nhưng
nếu những khoản mục trọng yếu chỉ khoảng 10-15% tổng tài sản có thể
cho qua được, trong khi trị giá các khoản phải thu khác của VIG lên đến
hơn 250 tỷ đồng, chiếm hơn một nửa giá trị tổng tài sản của VIG (hơn
460 tỷ đồng) là rất nghiêm trọng.
Bởi những khoản phải thu khác của CTCK trong tình hình hiện nay
được xếp vào diện “nợ xấu”, thậm chí nợ có khả năng “mất luôn”.
AASC liệu có biết những điều này? Nếu không biết cần xem lại năng lực
kiểm toán, còn nếu biết mà cho qua là điều rất đáng ngại.
Một chuyện nữa là từ ngày 7-12, CTCK SME (SME) rơi vào diện bị
kiểm soát và chỉ được giao dịch trong phiên thứ sáu hàng tuần do liên
tục mất thanh khoản. Dù vậy trong BCTC bán niên của SME, Công ty
TNHH Kiểm toán Kreston ACA Việt Nam vẫn đưa ra ý kiến: “BCTC
của SME phản ánh trung thực và hợp lý trên các khía cạnh trọng yếu,
tình hình tài chính của công ty”.
Chuyện mất thanh khoản đến khi lộ ra bên ngoài cần cả một quá trình
chứ không phải đột nhiên mà có. Vì vậy, NĐT có quyền đặt câu hỏi
CTKT cho SME liệu đã làm hết trách nhiệm? Bị che mắt hay năng lực
có hạn?