Thuốc bổ cho trẻ và những lưu ý khi sử dụng
Vitamin (còn gọi sinh tố) là những chất dinh dưỡng cần thiết cần
được cung cấp hằng ngày để cơ thể phát triển và hoạt động bình
thường. Các chế phẩm bổ sung vitamin và chất khoáng là những loại
thuốc bổ (hay thực phẩm chức năng) đang được ưa chuộng.
Tuy lượng cung cấp nhỏ, thậm chí rất nhỏ, nhưng số vitamin cần thiết lại
lên đến 13, gồm bốn vitamin tan trong dầu là A, D, E, K và chín vitamin tan
trong nước như vitamin C, các vitamin nhóm B (B1, B2, B5, B6, PP…).
Còn chất khoáng là các chất vô cơ được bổ sung hằng ngày. Có loại chất
khoáng gọi là các nguyên tố đại lượng được cung cấp số lượng lớn như
calci (Ca), phosphor (P). Có loại cung cấp rất ít gọi là các nguyên tố vi
lượng như sắt (Fe), iod (I), kẽm (Zn)… Cũng giống vitamin, hằng ngày ta
được cung cấp chất khoáng nhờ thực phẩm.
Với trẻ em đang trong giai đoạn phát triển, việc cung cấp đủ các chất dinh
dưỡng, trong đó có vitamin rất quan trọng.
Nếu hằng ngày ta ăn uống với chế độ dinh dưỡng cân bằng, đầy đủ thì
không sợ thiếu vitamin và chất khoáng. Tuy nhiên, có một số đối tượng có
nguy cơ thiếu vitamin, đó là người ăn kiêng (người ăn chay trường), người
bệnh (nhiễm trùng, phỏng, phẫu thuật), người cao tuổi, phụ nữ có thai, phụ
nữ cho con bú, người nghiện rượu, người hút thuốc nhiều… Đối với trẻ
nhỏ, những trẻ bị suy dinh dưỡng, chậm lớn cần được bổ sung vitamin và
chất khoáng. Sau giai đoạn bị bệnh (nhiễm trùng, ho hen, tiêu chảy…), việc
cho trẻ uống vitamin và chất khoáng cũng rất cần thiết.
Không nên lạm dụng thuốc bổ ở trẻ
Về mặt lý thuyết, nếu trẻ ăn uống cân bằng, hợp lý, đầy đủ và thể trạng
bình thường (tức không có dấu hiệu suy dinh dưỡng) thì không cần bổ
sung vitamin.
Tuy nhiên, nếu có nghi ngờ về chế độ ăn không cung cấp đầy đủ thì ngay
cả những trẻ khỏe mạnh cũng nên bổ sung vitamin. Bởi vì các vitamin vốn
có trong thực phẩm sẽ bị mất đi hay giảm trầm trọng trong một bữa ăn đầy
đủ nhưng chất lượng thực phẩm không đảm bảo (rau bị héo, trái cây
không còn tươi nên mất nhiều vitamin C), hoặc bảo quản, chế biến thực
phẩm không tốt (gạo càng trắng càng ít vitamin B1, thức ăn nấu quá kỹ
vitamin C không còn…). Vì vậy, nhiều khi bác sĩ vẫn khuyên trẻ khỏe mạnh
uống bổ sung vitamin và phải dùng đúng liều lượng.
Còn với trẻ béo phì, bác sĩ thường khuyên nên ăn chế độ ít chất béo và
cần thiết phải bổ sung các vitamin, vì chế độ ăn kiêng ít chất béo không
giúp hấp thu đủ lượng vitamin tan trong dầu là vitamin A, D, E, K (nên lưu
ý, vitamin và chất khoáng không cung cấp năng lượng).
Đối với trẻ dưới bốn tháng tuổi chỉ cho trẻ bú sữa mẹ, không nên dùng
thêm bất cứ loại thực phẩm nào khác, kể cả thuốc chứa vitamin và chất
khoáng. Muốn bổ sung vitamin cho trẻ, người mẹ nên uống thuốc bổ và
cho con bú sữa mẹ để thông qua sữa mẹ con được nhận vitamin.
Có một số phụ huynh cho trẻ dùng quá nhiều thuốc bổ dẫn đến thừa
vitamin và chất khoáng, điều này rất có hại. Đặc biệt, một số phụ huynh
cho trẻ dùng thuốc bổ và nghĩ rằng thuốc có thể thay thế thức ăn nên
không quan tâm cho trẻ ăn uống đầy đủ. Kết quả trẻ dùng thuốc bổ mà vẫn
bị suy dinh dưỡng.
Những lưu ý khi dùng thuốc bổ cho trẻ:
- Thuốc bổ sung vitamin và chất khoáng không thay thế được thức ăn. Vẫn
phải cho trẻ ăn uống đầy đủ, cân bằng các nhóm thực phẩm. Nếu thấy cần
bổ sung vitamin và chất khoáng cho trẻ, nên hỏi ý kiến bác sĩ và đọc kỹ
hướng dẫn của sản phẩm thuốc để dùng đúng liều lượng. Đừng bao giờ
nghĩ thuốc bổ là vô hại và cho trẻ dùng theo quan niệm: “Không bổ dọc
cũng bổ ngang”.
- Trong các loại vitamin, vitamin A và D nếu quá liều sẽ tích lũy trong cơ
thể và có thể gây ngộ độc. Phụ nữ có thai và trẻ em, đặc biệt trẻ sơ sinh,
dùng quá liều vitamin A, vitamin D sẽ rất nguy hiểm. Phụ nữ mang thai
thừa vitamin A có thể dẫn đến dị tật thai. Trẻ sơ sinh thừa vitamin A sẽ bị
tăng áp lực sọ não dẫn đến lồi thóp, viêm dây thần kinh thị giác. Dùng quá
liều vitamin D sẽ gây vôi hóa nhau thai ở phụ nữ có thai, còn trẻ thì bị chán
ăn, mệt mỏi, nôn ói, xương hóa sụn. Ở nước ta, đã có nhiều trường hợp
trẻ nhỏ do uống quá liều vitamin A, D bị tác dụng phụ gây tăng áp lực sọ
não, bị lồi thóp phải đưa đến bệnh viện cấp cứu. Nếu dùng loại
multivitamin (đa sinh tố) ngày uống một viên thì phải xem kỹ thành phần,
thuốc không được chứa quá 5.000 đơn vị quốc tế (IU) vitamin A và không
quá 400 IU vitamin D. Nếu dùng loại sirô, phải lấy số giọt hoặc thể tích (số
ml) theo đúng hướng dẫn sử dụng thuốc. Nên cho trẻ dùng dạng thuốc
dung dịch uống, vì vừa dễ uống, vừa dễ hấp thu.
- Không nên dùng vitamin C liều cao (hơn 1g/ngày), vì có thể gây tiêu
chảy, loét đường tiêu hóa, sỏi thận khi dùng dài ngày. Hiện nay có loại
thuốc viên vitamin C dạng sủi bọt chứa 1g dược chất mỗi viên, không nên
xem đây là nước giải khát và cho trẻ uống nhiều, vì có thể gây ngộ độc.
