Tỉ lệ bệnh thận mạn ở người lao động tại thị xã Sa Đéc, Đồng Tháp

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> TỈ LỆ BỆNH THẬN MẠN Ở NGƯỜI LAO ĐỘNG<br /> TẠI THỊ XÃ SA ĐÉC, ĐỒNG THÁP<br /> Phùng Minh Trí*, Trần Ngọc Dũng**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Bệnh thận mạn (CKD) là một vấn đề sức khỏe toàn cầu với tỉ lệ mắc gia tăng, kèm với những hậu<br /> quả xấu và chi phí điều trị ngày càng cao.<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Xác định tỉ lệ mắc CKD và một số yếu tố liên quan trên đối tượng người lao động tại<br /> TX Sa Đéc, Đồng Tháp.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang mô tả. Mẫu gồm 656 người lao động tuổi từ 18-60 khám<br /> sức khỏe định kỳ tại TTYT TX Sa Đéc. Đối tượng được xác định chức năng thận (bằng GFR), tổn thương thận<br /> (protein niệu) và phân loại CKD theo phân loại của K/DOQI (dựa trên GFR và protein niệu).<br /> Kết quả nghiên cứu: Tỉ lệ mắc CKD là 5,34% (tính riêng nam là 5,66% và nữ 5,62%). Trong số này,<br /> 20,00% là CKD giai đoạn 1, 20,00% giai đoạn 2, 60,00% giai đoạn 3. Yếu tố nguy cơ độc lập gồm tuổi ≥35, tăng<br /> huyết áp, tiền sử gia đình có bệnh thận hay bệnh tim mạch.<br /> Kết luận: Tỉ lệ mắc CKD trên người lao động trong nghiên cứu này là cao hơn nhiều nghiên cứu khác.<br /> Phát hiện và xử trí CKD theo tiêu chuẩn chung mới có thể cải thiện hậu quả xấu của bệnh.<br /> Từ khóa: Bệnh thận mạn, CKD, người lao động, GFR.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> PREVALENCE OF CHRONIC KIDNEY DISEASE AMONG EMPLOYEES<br /> IN SA DEC TOWN, DONG THAP<br /> Phung Minh Tri, Tran Ngoc Dung<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 1 - 2011: 496 - 502<br /> Background: Chronic kidney disease (CKD) is a worldwide public health problem with an increasing<br /> incidence and prevalence, poor outcomes, and high cost.<br /> Objectives: To determine the prevalence of CKD and some related factors among employees in Sa Dec town,<br /> Dong Thap.<br /> Methods: Descriptive, cross-sectional method was used. A total of 656 employees aged 18 to 60 were<br /> selected in their periodic examinations at Sa Dec Health Center. Kidney function (GFR), kidney damage<br /> (proteinuria), and stages of CKD (GFR and proteinuria) were estimated according to K/DOQI guidelines.<br /> Results: The prevalence of CKD was 5.34% (men 5.66% and women 5.62%). Among them, an estimated<br /> 20.00% had stage 1.20.00% had stage 2.60.00% had stage 3 of CKD. The dependent risk factors included older34 age, hypertension, family’s history of kidney or heart diseases.<br /> Conclusion: The prevalence of CKD among employees in this survey was higher than that of CKD in<br /> others. Classification of CKD using standardized criteria may improve outcomes.<br /> Keywords: Chronic kidney disease, CKD, employee, GFR.<br /> <br /> * Trung tâm y tế Thị xã Sa Đéc, Đồng Tháp, ** Bệnh viện Chợ Rẫy<br /> Địa chỉ liên hệ: ThS. Phùng Minh Trí<br /> ĐT: (067)3503030<br /> <br /> 496<br /> <br /> Email: bs_phmtri@yahoo.com<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Bệnh thận mạn (CKD) là một quá trình<br /> sinh lý bệnh do nhiều nguyên nhân, gây ra tổn<br /> thất không phục hồi trên chức năng và số<br /> lượng nephron. Bệnh đang là một vấn đề sức<br /> khỏe toàn cầu, với tần suất bệnh ngày càng gia<br /> tăng, đi kèm với những hậu quả xấu và chi phí<br /> điều trị cao(7).<br /> Năm 2002, Sáng kiến về chất lượng dự hậu<br /> bệnh thận (K/DOQI - Kidney Disease Outcome<br /> Quality Initiative) thuộc Quĩ bệnh thận quốc<br /> gia Hoa Kỳ (NKF) đưa ra những hướng dẫn<br /> lâm sàng để chẩn đoán, phân loại và xử trí<br /> CKD (7). Từ đó, nhiều nghiên cứu và khảo sát<br /> về CKD đã có một tiêu chuẩn chung về bệnh,<br /> làm cơ sở cho việc phát hiện, điều trị CKD từ<br /> giai đoạn sớm, phòng ngừa hậu quả của bệnh<br /> thận giai đoạn cuối.<br /> Những nghiên cứu dịch tễ về CKD theo<br /> hướng dẫn của K/DOQI, cho thấy CKD ở mức<br /> độ nhẹ và trung bình là rất thường gặp. Tại Mỹ,<br /> nghiên cứu NHANES III cho thấy tỉ lệ bệnh thận<br /> mạn là 11% dân số (3), tại Iceland là 7% dân số<br /> nam và 12,5% dân số nữ, trong nhóm tuổi dưới<br /> 60 là 3,68% (12).<br /> Tại Việt Nam, chưa có nghiên cứu nào về<br /> bệnh thận mạn theo hướng dẫn của K/DOQI, do<br /> vậy việc đánh giá ban đầu tình hình bệnh thận<br /> mạn theo tiêu chuẩn chung là cần thiết để tạo cơ<br /> sở cho chiến lược phòng ngừa từ giai đoạn sớm,<br /> giúp giảm số lượng bệnh thận giai đoạn cuối<br /> trong những năm tiếp theo.<br /> <br /> Xác định tỉ lệ hiện mắc của bệnh thận mạn<br /> trên đối tượng trên người lao động theo tiêu<br /> chuẩn của K/DOQI.<br /> Khảo sát các yếu tố liên quan đến bệnh.<br /> Đề xuất phương pháp thuận tiện và chính<br /> xác để ước tính độ thanh lọc cầu thận trên lâm<br /> sàng.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Số liệu được lấy từ một chương trình sàng<br /> lọc CKD (11) với thiết kế nghiên cứu cắt ngang mô<br /> tả. Đối tượng là người lao động 18-60 tuổi tại các<br /> cơ sở sản xuất trên địa bàn, đến khám sức khỏe<br /> định kỳ tại Trung tâm Y tế TX Sa Đéc, loại trừ<br /> nữ mang thai. Sử dụng công thức tính cỡ mẫu<br /> dựa theo tỉ lệ CKD tham khảo trong nhóm tuổi<br /> dưới 60 là 3,68% (12), dự trù 10% mất dấu trong<br /> nghiên cứu, chúng tôi có cỡ mẫu ước tính là 545<br /> người.<br /> Mẫu nước tiểu được lấy tại chỗ để tìm<br /> protein niệu, hồng cầu niệu, bạch cầu niệu bằng<br /> que nhúng InstaTest 10 thông số (Cortez<br /> Diagnostics, Inc., USA). Mẫu máu được lấy để<br /> xác định nồng độ creatinine huyết thanh bằng<br /> phương pháp Jaffé động. Độ thanh lọc cầu thận<br /> (GFR) được ước lượng bằng công thức CKD-EPI<br /> (CKD epidemiology collaboration) (9) để phân<br /> loại bệnh, và cũng ước lượng bằng công thức<br /> Cockcroft-Gault (CG) có hiệu chỉnh theo 1,73m2<br /> diện tích da để so sánh (bảng 1).<br /> <br /> Bảng 1: Các công thức ước lượng GFR<br /> Tên công thức<br /> CKD-EPI (9)<br /> Cockcroft-Gault (2)<br /> (CG)<br /> <br /> Cách tính<br /> 141×min(SCr/k,1)α×max(SCr/k,1)−1.209 ×0,993tuổi×1,018 (nữ)<br /> <br /> (140 − tuoi ) × can nang(kg ) (× 0,85 neu la nu )<br /> 72 × SCr<br /> <br /> Chú thích: - SCr: creatinine huyết thanh, tính bằng mg/dL<br /> - k: bằng 0,7 ở nữ và 0,9 ở nam<br /> - α bằng -0,329 ở nữ và -0,411 ở nam<br /> - min và max chỉ số nhỏ nhất và lớn nhất giữa SCr/k với 1<br /> - Công thức CG tính theo mL/phút (mL/min), hiệu chỉnh theo diện tích da (DTD) về 1,73m2 bằng công<br /> thức GFR(/1,73m2) = GFR × 1,73 /DTD<br /> - Công thức CDK-EPI tính theo mL/phút/1,73m2<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa<br /> <br /> 497<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> DTD được tính theo công thức Mosteller(13):<br /> DTD =<br /> <br /> H×W<br /> 3600<br /> <br /> trong đó: W là cân nặng (kg), H là chiều cao (cm),<br /> DTD tính bằng m2.<br /> Định lượng protein niệu bằng thuốc thử<br /> Proteines U.S. (Biolabo, France) trên máy phân<br /> tích tự động Hitachi 717, định lượng creatinine<br /> niệu bằng phương pháp Jaffé động với độ pha<br /> loãng 1/20 để tính tỉ số protein/creatininine niệu<br /> (protein/creatinin ratio – PCR). Kết quả PCR<br /> niệu được xem là dương tính khi ≥200 mg/g(9).<br /> Đối tượng có CKD trong lần tầm soát đầu sẽ<br /> được xét nghiệm lại sau 3 tháng để xác định và<br /> chia giai đoạn CKD theo hướng dẫn của<br /> K/DOQI (7). Hướng dẫn này chia CKD làm 5 giai<br /> đoạn, được ký hiệu lần lượt là CKD1, CKD2,…,<br /> CKD5, dựa trên dấu hiệu tổn thương thận<br /> (protein niệu) và GFR ước tính.<br /> <br /> Tỉ lệ CKD theo giai đoạn bệnh CKD1, CKD2,<br /> CKD3 lần lượt là 7/656 (1,07%), 7/656 (1,07%),<br /> 21/656 (3,20%). Trong số có CKD, tỉ lệ CKD1,<br /> CKD2, CKD3 lần lượt là 20,00%, 20,00%, 60,00%,<br /> không phát hiện được trường hợp CKD4 và<br /> CKD5 nào.<br /> <br /> Các yếu tố liên quan<br /> Nghiên cứu này chỉ khảo sát 7 yếu tố liên<br /> quan: giới tính, tuổi ≥35, béo phì, tăng huyết áp,<br /> tiền sử gia đình có bệnh thận hay bệnh tim<br /> mạch, hút thuốc lá và hoc vấn thấp. Các yếu tố<br /> này được đề cập nhiều trong y văn (4, 7, 9). Tần số<br /> mắc CKD trong nhóm có tiếp xúc yếu tố nguy cơ<br /> và không tiếp xúc yếu tố nguy cơ được trình bày<br /> trong bảng 3.<br /> Bảng 3. Bảng tần số CKD và các yếu tố liên quan<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> <br /> Có tiếp xúc Không tiếp xúc<br /> 2<br /> Có Không Có Không P (χ )<br /> bệnh bệnh bệnh bệnh<br /> Giới nữ<br /> 23<br /> 409<br /> 12<br /> 212 0,985<br /> Tuổi ≥35<br /> 20<br /> 213<br /> 15<br /> 408 0,006<br /> Béo phì<br /> 4<br /> 166<br /> 31<br /> 455 0,044<br /> Tăng huyết áp<br /> 5<br /> 14<br /> 30<br /> 607 0,0000<br /> Có tiền sử gia đình 6<br /> 34<br /> 29<br /> 587 0,005<br /> Hút thuốc lá*<br /> 6<br /> 89<br /> 6<br /> 123 0,585<br /> Học vấn thấp<br /> 13<br /> 141<br /> 22<br /> 480 0,0499<br /> <br /> Đặc điểm mẫu<br /> <br /> . * Hút thuốc chỉ khảo sát nam giới<br /> <br /> Tổng số người trong mẫu là 656 người, trong<br /> đó nữ: 432 người (65,85%), nam: 224 người<br /> (34,15%).<br /> <br /> Giới tính và tuổi<br /> Trong số mắc CKD, có 12 nam và 23 nữ, như<br /> vậy tỉ lệ bệnh trong từng giới lần lượt là 5,66%<br /> và 5,62% tương ứng, không có sự khác biệt có ý<br /> nghĩa. Về tuổi, chúng tôi chia đối tượng ra 5<br /> nhóm tuổi, qua đó có tần số mắc bệnh trong mỗi<br /> nhóm được trình bày trong bảng 4.<br /> <br /> Nghiên cứu sử dụng cơ sở dữ liệu được xây<br /> dựng riêng bằng chương trình MS Visual<br /> Foxpro 9.0 để lưu trữ lâu dài và số liệu được xử<br /> lý và thống kê bằng chương trình Stata/SE 8.0.<br /> <br /> Bảng 2. Thống kê mô tả các đặc tính mẫu (SCr:<br /> Creatinine huyết thanh)<br /> Biến số<br /> Tuổi (năm)<br /> BMI (kg/m2)<br /> DTD (m2)<br /> SCr (mg/dL)<br /> <br /> Thấp<br /> nhất<br /> 18<br /> 13,60<br /> 1,01<br /> 0,5<br /> <br /> Cao nhất<br /> 60<br /> 37,30<br /> 2,20<br /> 2,55<br /> <br /> Trung<br /> bình<br /> 31,18<br /> 21,34<br /> 1,50<br /> 0,94<br /> <br /> Độ lệch<br /> chuẩn<br /> 9,96<br /> 3,25<br /> 0,16<br /> 0,17<br /> <br /> Tỉ lệ bệnh trong dân số nghiên cứu<br /> Trong mẫu 656 người nghiên cứu, có 35<br /> bệnh nhân CKD được xác định qua 2 lần khám,<br /> chiếm tỉ lệ 5,34%. Tỉ lệ ước lượng trong dân số sẽ<br /> là: 5,34 ± 1,72 %, khoảng ước lượng ở độ tin cậy<br /> 95% (95%CI) là 3,62%-7,06%.<br /> <br /> 498<br /> <br /> Yếu tố<br /> <br /> Bảng 4. Tần số CKD theo giai đoạn bệnh và theo<br /> nhóm tuổi<br /> Loại bệnh<br /> <br /> Nhóm tuổi (n)<br /> 18-25 26-35 36-45 46-55 56-60<br /> <br /> Cộng<br /> <br /> CKD1<br /> <br /> 5<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> CKD2<br /> <br /> 4<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 7<br /> <br /> CKD3<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3<br /> <br /> 6<br /> <br /> 8<br /> <br /> 3<br /> <br /> 21<br /> <br /> 232<br /> <br /> 192<br /> <br /> 147<br /> <br /> 40<br /> <br /> 10<br /> <br /> 242<br /> <br /> 197<br /> <br /> 155<br /> <br /> 48<br /> <br /> 14<br /> <br /> Không có<br /> CKD<br /> Cộng<br /> <br /> 7<br /> <br /> 621<br /> 656<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> Khi tách mẫu thành 2 nhóm tuổi, chúng tôi<br /> thấy trong số 213 đối tượng ≥35 tuổi có 20 đối<br /> tượng có CKD, chiếm tỉ lệ 9,39%, khác biệt có ý<br /> nghĩa với nhóm