Tiêu chảy do không dung nạp lactose
Hàng năm có 1,5 tỷ đợt tiêu chảy của trẻ em trên toàn
cầu và là nguyên nhân gây tử vong ở 3,5 triệu trẻ em.
Tiêu chảy thường xuyên, đặc biệt là tiêu chảy kéo dài
bị trầm trọng thêm bởi tình trạng “tiêu chảy do không
dung nạp lactose”, hay còn gọi là tiêu chảy do cơ thể
không dung nạp với đường lactose.
Bệnh có thể gây suy dinh dưỡng nặng
Khi trẻ bị tiêu chảy, các tác nhân gây bệnh hoặc độc
tố của chúng gây nên sự tổn thương niêm mạc thành
ruột, khiến men tiêu hoá đường lactose bị mất đi, và
hậu quả là đường lactose không tiêu hoá được tích
luỹ trong lòng ruột, tiếp tục gây tiêu chảy, làm tình
hình càng tồi tệ hơn.
Thống kê cho thấy 50% -70% trẻ tiêu chảy nặng
nhập viện có biểu hiện không dung nạp lactose.
Lactose là đường chủ yếu có trong sữa mẹ và các sữa
công thức. Lactose là nguồn cung cấp đường glucose
cho sự hoạt động của não và cơ thể, làm phân mềm,
tạo sự vượt trội của các Bifidus và Lactobacillus là
những vi khuẩn có lợi, giúp phát triển hệ miễn dịch
và tiêu hoá trong cơ thể trẻ. Men lactase ở màng ruột
là men tiêu hoá biến đường lactose trở thành đường
glucose.
Khi trẻ bị tiêu chảy cấp, màng ruột bị tổn thương bởi
vi khuẩn, virút hoặc độc tố của chúng làm thiếu men
lactase. Do thiếu men lactase làm đường lactose
không tiêu hoá được trong ruột gây bất dung nạp
lactose. Đường lactose không được tiêu hoá sẽ ứ
đọng lại trong ruột, hút nước làm tiêu chảy tăng thêm
và kéo dài. Trường hợp này gọi là thiếu lactase thứ
phát, khác với thiếu men lactase tiên phát thường
xuất hiện ngay sau khi trẻ sinh và rất hiếm gặp (chỉ 1
trong số 1.000 trẻ).
Không dung nạp lactose thứ phát thường kéo dài
trong 1-2 tuần, nhất là ở trẻ bị tiêu chảy kéo dài. Hậu
quả là trẻ bị suy dinh dưỡng nặng, kém ăn cộng thêm
tập quán kiêng ăn làm chậm hồi phục niêm mạc ruột.
Không dung nạp lactose có thể gặp trong những
trường hợp tiêu chảy nhiễm vi khuẩn, virút, đặc biệt
tiêu chảy do Rota-virút, dị ứng sữa bò... là những
bệnh lý rất thường xảy ra ở trẻ nhỏ dưới 3 tuổi.
Làm gì khi trẻ không dung nạp lactose?
Vì những hậu quả của tiêu chảy do không dung nạp
đường lactose, các bà mẹ cần phải biết cách nuôi trẻ.
Đối với trẻ bú mẹ, dù trẻ bị tiêu chảy, các bà mẹ vẫn
phải tiếp tục cho trẻ bú, không được kiêng ăn cho trẻ.
Tập quán kiêng ăn, giảm ăn là nguy cơ gây tiêu chảy
kéo dài và suy dinh dưỡng cho trẻ. Sữa mẹ là thức ăn
thích hợp sau khi điều trị bằng dung dịch oresol cho
trẻ không dung nạp lactose, vì lactose trong sữa mẹ
vẫn được hệ tiêu hoá hấp thu khi thiếu men lactasa
ruột.
Sữa mẹ có đầy đủ các dưỡng chất giúp trẻ nhanh
phục hồi khi bị tiêu chảy. Các yếu tố miễn dịch
phong phú trong sữa mẹ giúp tăng cường bảo vệ
miễn dịch, bao gồm cả miễn dịch niêm mạc ruột. Các
nucleotides có trong sữa mẹ cũng có tác dụng giúp tái
tạo niêm mạc ruột tổn thương trong nhiễm trùng.
Theo các chuyên gia, trẻ bú mẹ khi bị tiêu chảy có số
lần đi ngoài giảm hơn so với các trẻ tiếp tục bú sữa
bò thông thường.
Cần tiếp tục chế độ ăn như bình thường khi bé bị tiêu
chảy (minh hoạ)
Khi trẻ đang ăn dặm bị tiêu chảy, cần phải tiếp tục
chế độ thức ăn bổ sung bình thường với các thành
phần dễ tiêu hoá như cháo gạo, bột gạo, thịt nạc, sữa
chua
Nếu trẻ đang bú sữa công thức thông thường, hoặc
trong trường hợp trẻ nhỏ dưới 3 tháng, bị tiêu chảy
kéo dài, hoặc trẻ có biểu hiện suy dinh dưỡng, có thể
dùng các loại sữa không có đường lactose. Thành
phần đường có thể là maltodextrin hoặc hỗn hợp
đường có áp lực thẩm thấu thấp. Các thành phần
đường này đã được chứng minh trên lâm sàng, giúp
trẻ tăng cân tốt hơn và phục hồi đường ruột nhanh
hơn.
Cuối cùng, điều đầu tiên các bà mẹ cần nhớ khi trẻ bị
tiêu chảy là cần phải đưa trẻ tới cơ sở khám bệnh để
trẻ được điều trị và được bác sĩ tư vấn kịp thời. Nhập
viện muộn là một lý do khiến trẻ mắc chứng không
dung nạp lactose thứ phát. Do vậy, phòng ngừa là rất
quan trọng. Tuy nhiên, khi trẻ đã bị hiện tượng không
dung nạp đường lactose, giải pháp dinh dưỡng tối ưu
với lựa chọn sữa hợp lý sẽ giúp trẻ nhanh chóng hồi
phục.
BS. Nguyễn Lan (SK&ĐS)
