TiÓu luËn
Lêi nãi ®Çu
Cuéc c¸ch m¹ng t s¶n ®· më ®Çu lÞch sö thÕ giíi cËn ®¹i b»ng
hµng lo¹t c¸c cuéc c¸ch m¹ng lín nh ë Anh, Ph¸p, Hoa k× … vµ cã
¶nh hëng lín ®Õn tiÕn tr×nh lÞch sö cña thÕ giíi. Sù ra ®êi nhµ n-
íc t s¶n lµ hÖ qu¶ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ph¬ng thøc t
b¶n chñ nghÜa vµ song song víi nã lµ sù ra ®êi cña ph¸p luËt t
s¶n.
Cã thÓ nãi sù ra ®êi cña ph¸p luËt t s¶n ®· ®¸nh dÊu mét bíc
ngoÆt lín trong lÞch sö lËp ph¸p cña lÞch sö nh©n lo¹i. Tõ ®©y
loµi ngêi ®îc biÕt ®Õn mét b¶n hiÕn ph¸p, trong ®ã quy ®Þnh
nh÷ng quyÒn vµ tù do cña c«ng d©n mµ tríc ®©y cha bao giê d¸m
nghÜ ®Õn.
RÊt nhiÒu t tëng tiÕn bé xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ngµy ®Çu h×nh
thµnh nªn ph¸p luËt t s¶n vÉn cßn gi÷ nguyªn gi¸ trÞ vµ kh«ng
ngõng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn x· héi. Trong x· héi hiÖn ®¹i vµ ph¸t
triÓn ngµy nay, chóng ta sÏ tiÕp tôc ph¸t huy nh÷ng mÆt m¹nh vµ
lo¹i trõ nhng mÆt yÕu cña nã, gãp phÇn lµm nªn mét thÕ giíi hoµ
b×nh, sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ ®¶m b¶o “mäi ngêi sinh ra ®Òu
cã quyÒn b×nh ®¼ng, tù do vµ mu cÇu h¹nh phóc…” nh trong
b¶n hiÕn ph¸p níc Mü n¨m 1787.
NguyÔn ThÞ TuyÕt Minh
K2B – VB II / CQ
1
TiÓu luËn
Ngay tõ khi nhµ níc t s¶n ®îc thµnh lËp, hµng lo¹t c¸c chÕ ®Þnh
cña ph¸p luËt t s¶n còng ®îc ra ®êi, ®ã lµ ph¬ng tiÖn ®Ó b¶o vÖ chÕ
®é t h÷u t b¶n, ®Þa vÞ còng nh quyÒn lîi cña giai cÊp t s¶n.
So víi ph¸p luËt phong kiÕn th× ph¸p luËt t s¶n ®· cã nh÷ng tiÕn bé
vît bËc vÒ néi dung vµ kÜ thuËt lËp ph¸p, c¸ch thøc quy ®Þnh, ban bè
vµ thi hµnh lÉn viÖc ph¸p ®iÓn ho¸ vµ ph©n lo¹i. Chóng ta cã thÓ
nh×n nhËn nh÷ng tiÕn bé cña ph¸p luËt t s¶n díi c¸c gãc ®é sau ®©y:
1. H×nh thøc biÓu hiÖn
Ph¸p luËt t s¶n biÓu hiÖn chñ yÕu díi luËt thµnh v¨n, ®îc ghi trong
c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt mét c¸ch râ rµng. C¸c lo¹i v¨n b¶n ph¸p luËt t s¶n
còng hÕt søc phong phó, ®iÓn h×nh nhÊt cÇn ph¶i kÓ ®Õn lµ hiÕn
ph¸p, luËt, c¸c s¾c lÖnh vµ nghÞ ®Þnh trong khi ®ã h×nh thøc phæ
biÕn cña ph¸p luËt phong kiÕn lµ tËp qu¸n ph¸p vµ ®îc ban hµnh díi
d¹ng lÖnh, chiÕu chØ, khÈu lÖnh…cña nhµ vua.
NÕu nh luËt ph¸p phong kiÕn lµ sù kÕt hîp cña LÔ vµ H×nh, sù kÕt
hîp gi÷a §øc trÞ víi Ph¸p trÞ vµ hoµ ®ång gi÷a quy ph¹m ph¸p luËt víi
quy ph¹m ®¹o ®øc th× ph¸p luËt t s¶n chñ yÕu lµ c¸c ®¹o luËt vµ luËt.
Giai cÊp t s¶n kh«ng cho r»ng viÖc dïng ®¹o ®øc ®Ó r¨n ®e, gi¸o
huÊn lµ cã hiÖu qu¶ h¬n ph¸p trÞ.
2. Nguån luËt
Ph¸p luËt t s¶n giai ®o¹n t b¶n tù do c¹nh tranh gåm cã hai hÖ
thèng ph¸p luËt: Thø nhÊt lµ hÖ thèng hÖ thèng ph¸p luËt lôc ®Þa
gåm ph¸p luËt cña Ph¸p, cña c¸c níc t b¶n ë lôc ®Þa ch©u ¢u vµ c¸c n-
íc thuéc ®Þa cña Ph¸p vµ thø hai lµ hÖ thèng ph¸p luËt Anh- Mü vµ
c¸c níc thuéc ®Þa cña hai níc nµy nh óc, Canada…NÕu nh nguån luËt
NguyÔn ThÞ TuyÕt Minh
K2B – VB II / CQ
2
TiÓu luËn
chñ yÕu cña hÖ thèng ph¸p luËt lôc ®Þa lµ c¸c bé luËt míi ®îc x©y
dùng th× nguån luËt chñ yÕu cña hÖ thèng ph¸p luËt Anh- MÜ lµ tiÒn
lÒ ph¸p vµ c¸c bé luËt kÕ thõa tõ ph¸p luËt phong kiÕn.
ViÖc hÖ thèng hãa luËt lÖ ë Anh, Mü, óc, cã ®é chÝnh x¸c cao vµ
rÊt khoa häc, ®îc s¾p xÕp theo mét tr×nh tù ®Æc biÖt.
Ph¸p luËt t s¶n Ph¸p vµ ®iÓn h×nh lµ bé luËt Nap«lª«ng lµ ®¹i diÖn
tiªu biÓu cho sù tiÕn bé trong lÞch sö lËp ph¸p. Cuéc c¸ch m¹ng t s¶n
Ph¸p lµ sù chèng phong kiÕn mét c¸ch triÖt ®Ó nªn ®iÒu ®Çu tiªn lµ
ph¸p luËt xo¸ bá c¸c quan hÖ phong kiÕn.Tõ ®©y d©n chóng cã
quyÒn tù do kinh doanh, quyÒn tù do trong h«n nh©n,cho phÐp ly
h«n…
3. C¸ch thøc ph©n lo¹i
Giai cÊp t s¶n ph©n lo¹i ph¸p luËt thµnh hai ngµnh lín: c«ng ph¸p
vµ t ph¸p. Ngµnh c«ng ph¸p bao gåm LuËt hiÕn ph¸p, luËt hµnh
chÝnh, luËt h×nh sù, luËt tè tông h×nh sù... Ngµnh t ph¸p bao gåm:
luËt d©n sù, luËt tè tông d©n sù, luËt lao ®éng, luËt th¬ng m¹i,t ph¸p
quèc tÕ…
4. Ph¸p ®iÓn ho¸
ViÖc ph¸p ®iÓn ho¸ ë Ph¸p ®· trë thµnh mÉu mùc cho ph¸p luËt t
s¶n, nh÷ng bé luËt ®· ®îc x©y dùng víi kÜ thuËt lËp ph¸p cao vµ rÊt
®a d¹ng nh bé luËt d©n sù 1804, bé luËt h×nh sù 1810, bé luËt th¬ng
m¹i 1807…
C¸c chÕ ®Þnh trong mçi bé luËt ®îc tr×nh bµy mét c¸ch l«gÝc, râ
rµng vµ ®îc s¾p xÕp theo tõng chÕ ®Þnh cô thÓ. Ch¼ng h¹n nh trong
bé luËt d©n sù, c¸c ch¬ng, c¸c ®iÒu, c¸c quy ph¹m ph¸p luËt ®îc s¾p
xÕp theo tõng chÕ ®Þnh cña d©n luËt, bé luËt còng nªu ®Çy ®ñ vµ
diÔn ®¹t chuÈn x¸c c¸c nguyªn t¾c cña d©n luËt, c¸c kh¸i niÖm ph¸p lÝ
NguyÔn ThÞ TuyÕt Minh
K2B – VB II / CQ
3
TiÓu luËn
®îc ®Þnh nghÜa ng¾n gän, chuÈn x¸c, ng«n ng÷ cña bé luËt trong
s¸ng dÔ hiÓu.
5. Sù ra ®êi cña hiÕn ph¸p
5.1. HiÕn ph¸p - ®¹o luËt c¬ b¶n cña nhµ níc t s¶n
Sù ra ®êi cña hiÕn ph¸p trong x· héi t s¶n ®¸nh dÊu mét tiÕn bé lín
lao trong lÞch sö lËp ph¸p, lµ ®¹o luËt c¬ b¶n cña nhµ níc t s¶n. Ngµnh
luËt hiÕn ph¸p chØ míi cã tõ khi nhµ níc t s¶n ra ®êi. Tõ tríc ®Õn nay
nhµ níc ë chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ vµ chÕ ®é phong kiÕn kh«ng hÒ
biÕt ®Õn hiÕn ph¸p vµ kh«ng thÓ cã hiÕn ph¸p bëi v× trong c¸c chÕ
®é ®ã quyÒn lùc cña nhµ vua lµ v« h¹n. Trong x· héi phong kiÕn
chuyªn chÕ, nhµ níc n¾m trong tay quyÒn lùc nhµ níc do trêi ban vµ “
thay trêi trÞ v× thiªn h¹” víi nh÷ng quyÒn hµnh kh«ng giíi h¹n. Trong x·
héi tån t¹i mét nÒn thèng trÞ hµ kh¾c tuú tiÖn. §iÒu ®ã cã nghÜa r»ng
nhµ níc phong kiÕn ®¬ng nhiªn kh«ng cã vµ còng kh«ng cÇn thiÕt
®Õn mét b¶n hiÕn ph¸p quy ®Þnh tæ chøc quyÒn lùc nhµ níc.
B¶n chÊt ph¶n nh©n d©n cña nÒn chuyªn chÝnh phong kiÕn ngµy
cµng t¨ng dÉn ®Õn sù bÊt b×nh vµ c¸c cuéc chèng ®èi cña c¸c giai
cÊp bÞ bãc lét, ¸p bøc.
Giai cÊp t s¶n vèn lµ mét bé phËn d©n c trong c¸c giai cÊp bÞ ¸p
bøc, còng ph¶i g¸nh chÞu ¸ch thèng trÞ cña phong kiÕn chuyªn chÕ.
§ång thêi trong lßng x· héi phong kiÕn giai cÊp t s¶n l¹i lµ ngêi ®¹i diÖn
cho mét ph¬ng thøc s¶n xuÊt míi ra ®êi vµ ®ang dÇn dÇn lín m¹nh.
Quan hÖ s¶n xuÊt vµ ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa ®îc x¸c
lËp vµ ngµy cµng ph¸t triÓn mÆc cho sù c¶n trë, h¹n chÕ cña quan hÖ
s¶n xuÊt phong kiÕn. Giai cÊp t s¶n dÇn dÇn trë thµnh giai cÊp cã
®Þa vÞ ®éc lËp vÒ kinh tÕ, sím trëng thµnh vÒ ý thøc gi¶i phãng,
chèng ®èi chÕ ®é chuyªn chÕ. Hä ®øng lªn phÊt ngän cê tù do, d©n
NguyÔn ThÞ TuyÕt Minh
K2B – VB II / CQ
4
TiÓu luËn
chñ b×nh ®¼ng ®Ó tËp hîp quÇn chóng lao ®éng ®«ng ®¶o bÞ ¸p
bøc, bãc lét ®Ó lËt ®æ chÕ ®é phong kiÕn vµ nÒn thèng trÞ ®· trë
nªn ph¶n ®éng nh»m x¸c lËp quyÒn thèng trÞ cña m×nh. KhÈu hiÖu
lËp hiÕn ra ®êi trong bèi c¶nh ®ã.
5.2. Néi dung cña lËp hiÕn t s¶n
5.2.1. ChÕ ®Þnh vÒ tæ chøc bé m¸y nhµ níc
§îc thÓ hiÖn ë chç: yªu cÇu x©y dùng mét b¶n hiÕn ph¸p lµ c¬ së
ph¸p lý c¬ b¶n h¹n chÕ quyÒn hµnh v« h¹n cña vua b»ng c¸ch lËp ra
mét c¬ quan ®¹i diÖn quyÒn lùc (NghÞ viÖn) gåm c¸c ®¹i biÓu do cö
tri trùc tiÕp bÇu ra, cïng nhµ vua thùc hµnh quyÒn lùc nhµ níc vµ b¶o
®¶m c¸c quyÒn tù do d©n chñ cña c«ng d©n hoÆc xo¸ bá chÕ ®é
qu©n chñ mµ lËp ra nÒn céng hoµ t s¶n.
Dï ë chÝnh thÓ nµo th× hiÕn ph¸p còng quy ®Þnh cña bèn lo¹i c¬
quan chñ yÕu trong nhµ níc lµ NghÞ viÖn, chÝnh phñ, toµ ¸n vµ ngêi
®øng ®Çu nhµ níc (vua, tæng thèng). Tuú ë tõng níc, c¸c h×nh thøc
nhµ níc ®îc tæ chøc kh¸c nhau theo h×nh thøc qu©n chñ nghÞ viÖn,
céng hoµ nghÞ viÖn hay céng hoµ tæng thèng. Ch¼ng h¹n nh NhËt
B¶n lµ nhµ níc nhµ qu©n chñ nghÞ viÖn NhËt B¶n, nhµ níc céng hoµ
tæng thæng Hîp chñng quèc Hoa K×,…
Cïng víi khÈu hiÖu lËp hiÕn, thuyÕt ph©n chia quyÒn lùc mµ ®iÓn
h×nh lµ thuyÕt “ tam quyÒn ph©n lËp” cña M«ngtexki¬ ( Ph¸p, thÕ kØ
XVIII ) ®· ®îc phæ biÕn réng r·i nh»m thùc hiÖn nguyªn t¾c ®èi träng,
kiÒm chÕ vµ kiÓm tra lÉn nhau gi÷a ba c¬ quan kh¸c nhau trong viÖc
tæ chøc thùc hiÖn c¸c quyÒn lùc nµy, qua ®ã t¹o nªn sù c©n b»ng
quyÒn lùc, tr¸nh lµm quyÒn vµ nhê ®ã c¸c quyÒn cña ngêi d©n míi ®-
îc ®¶m b¶o.
NguyÔn ThÞ TuyÕt Minh
K2B – VB II / CQ
5
