TR NG Đ I H C HÙNG V NG TPHCMƯỜ Ạ Ọ ƯƠ
KHOA NGO I NG Ạ Ữ
BÀI TI U LU NỂ Ậ
MÔN:
NH NG NGUYÊN LÍ C B N Ữ Ơ Ả
C A CH NGHĨA MAC – LENINỦ Ủ
GVHD: Th.s ĐOÀN TH NHỊ Ẹ
CH NG VIII: NH NG V N Đ CHÍNH TR - XÃ H I CÓƯƠ Ữ Ấ Ề Ị Ộ
TÍNH QUY LU T TRONG TI N TRÌNH CÁCH M NG XÃ H IẬ Ế Ạ Ộ
CH NGHĨAỦ
I. XÂY D NG N N DÂN CH XÃ H I CH NGHĨA VÀ NHÀ N C XÃỰ Ề Ủ Ộ Ủ ƯỚ
H I CH NGHĨAỘ Ủ
1. c s lí lu nơ ở ậ
Dân chủ là m t hình th c t ch c thi t ch chính tr c a xã h i, trong đó th aộ ứ ổ ứ ế ế ị ủ ộ ừ
nh n ậnhân dân là ngu n g c c a quy n l c, thông qua m t h th ng b u cồ ố ủ ề ự ộ ệ ố ầ ử
t do . Thu t ng này xu t hi n đ u tiên t i ự ậ ữ ấ ệ ầ ạ Hy L pạ v i c m t ớ ụ ừ δημοκρατία,
"quy n l c c a nhân dân đ c ghép t ch ề ự ủ ượ ừ ữ δήμος (dēmos), "nhân dân" và
κράτος (kratos), "quy n l c" vào kho ng gi a th k th 5 đ n th 4 tr cề ự ả ữ ế ỷ ứ ế ứ ướ
Công nguyên đ ch h th ng chính tr t n t i m t s thành bang Hy L p,ể ỉ ệ ố ị ồ ạ ở ộ ố ạ
n i b t nh t là ổ ậ ấ Anthena sau cu c n i d y c a dân chúng vào năm ộ ổ ậ ủ 508 TCN.
Trong h c thuy t chính tr , ọ ế ị dân chủ dùng đ mô t cho m t s ít ể ả ộ ố hình th c nhàứ
n cướ và cũng là m t lo i ộ ạ tri t h c chính trế ọ ị. M c dù ch a có m t đ nh nghĩaặ ư ộ ị
th ng nh t v “dân ch ”có hai nguyên t c mà b t kỳ m t đ nh nghĩa dân chố ấ ề ủ ắ ấ ộ ị ủ
nào cũng đ a vào. Nguyên t c th nh t là t t c m i thành viên c a xã h iư ắ ứ ấ ấ ả ọ ủ ộ
(công dân) đ u có quy n ti p c n đ n quy n l c m t cách bình đ ng và thề ề ế ậ ế ề ự ộ ẳ ứ
hai, t t c m i thành viên (công dân) đ u đ c h ng các quy n t do đ cấ ả ọ ề ượ ưở ề ự ượ
công nh n r ng rãậ ộ
T th c ti n l ch s ra đ i và phát tri n c a dân ch , ch nghĩa Mác-Lenin đãừ ự ễ ị ử ờ ễ ủ ủ ủ
nêu ra nh ng quan ni m c b n v dân ch nh sau: ữ ệ ơ ả ề ủ ư
-Th nh t, dân ch là s n ph m ti n hóa c a l ch s , là nhu c u khách quanứ ấ ủ ả ả ế ủ ị ử ầ
c a con ng i. ủ ườ
-Th hai, dân ch v i t cách là m t ph m trù chính tr g n v i m t ki u nhàứ ủ ớ ư ộ ạ ị ắ ớ ộ ể
n c và m t giai c p c m quy n thì s không có “dân ch phi giai c p”, “dânướ ộ ấ ầ ề ẽ ủ ấ
ch chung chung’.ủ
-Th ba, dân ch còn đ c hi u v i t cách là m t h giá tr ph n ánh trìnhứ ủ ượ ể ớ ư ộ ệ ị ả
đ phát tri n cá nhân và c ng đ ng xã h i trong quá trình gi i phóng xã h i,ộ ễ ộ ồ ộ ả ộ
ch ng áp b c, b c l t và nô d ch đ ti n t i t do, bình đ ng.ố ứ ố ộ ị ể ế ớ ự ẳ
2
N n dân ch hay ch đ dân ch là hình thái dân ch g n v i b n ch t, tínhề ủ ế ộ ủ ủ ắ ớ ả ấ
ch t c a nhà n c, là tr ng thái đ c xác đ nh trong nh ng đi u ki n l ch sấ ủ ướ ạ ượ ị ữ ề ệ ị ử
c th c a xã h i có giai c p. N n dân ch do giai c p th ng tr đ t ra đ cụ ể ủ ộ ấ ề ủ ấ ố ị ặ ượ
th ch hóa b ng pháp lu t.ể ế ằ ậ
Dân ch th a nh n ủ ừ ậ nhân dân là ngu n g c c a quy n l c, thông qua m t hồ ố ủ ề ự ộ ệ
th ng b u c t do.ố ầ ử ự
+ N n dân ch : do giai c p th ng tr đ t ra đ c th ch hóa b ng pháp lu t,ề ủ ấ ố ị ặ ượ ể ế ằ ậ
là tr ng thái đ c xác đ nh trong nh ng đi u ki n l ch s c th c a xã h iạ ượ ị ữ ề ệ ị ử ụ ể ủ ộ
có giai c p.ấ
-Ví d : n n dân ch : đ t n c nào cũng có nhà n c và qu c h i, ban hànhụ ề ủ ấ ướ ướ ố ộ
lu t pháp đ quy ph m hành vi c a ng i dân.ậ ể ạ ủ ườ
Dân ch : nhân dân đ c t do b u c ng i có năng l c đ m đ ng cácủ ượ ự ầ ử ườ ự ả ươ
ch c v trong nhà n c.ứ ụ ướ
Dân ch và th c hi n dân ch là nhu c u khách quan c a con ng i. Ngay tủ ự ệ ủ ầ ủ ườ ừ
xã h i công xã nguyên th y, đ duy trì s t n t i c a mình, con ng i đã bi tộ ủ ể ự ồ ạ ủ ườ ế
t t ch c da nh ng ho t đ ng có tính công đ ng, các thành viên công xã đ uự ổ ứ ữ ạ ộ ồ ề
bình đ ng tham gia vào m i công vi c c a xã h i. Vi c c ra nh ng ng iẳ ọ ệ ủ ộ ệ ử ữ ườ
đ ng đ u các c ng đ ng và ph b nh ng ng i đ ng đ u n u không th cứ ầ ộ ồ ế ỏ ữ ườ ứ ầ ế ự
thi đúng nh ng quy đ nh chung đ c giao cho m i thành viên công xã quy tữ ị ượ ọ ế
đ nh thông qua đ i h i nhân dân. Đây đ c coi là hình th c dân ch s khai,ị ạ ộ ượ ứ ủ ơ
ch t phác c a nh ng t ch c c ng đ ng t qu n trong xã h i ch a có giaiấ ủ ữ ổ ứ ộ ồ ự ả ộ ư
c p.ấ
Trong xã h i có giai c p và nhà n c, quy n c a nhân dân đ c th chộ ấ ướ ề ủ ượ ể ế
hóa b ng ch đ nhà n c, pháp lu t và cũng t khi xã h i có giai c p, dânằ ế ộ ướ ậ ừ ộ ấ
ch đ c th c hi n d i hình th c m i – hình th c nhà n c v I tên g i làủ ượ ự ệ ướ ứ ớ ứ ướ ớ ọ
“chính th dân ch ” hay “n n dân ch ”.ể ủ ề ủ
B c chuy n t xã h i công xã nguyên th y sang xã h i chi m h u n lướ ể ừ ộ ủ ộ ế ữ ộ ệ
đã đánh d u b c ngo c quan tr ng c a dân ch . Dân ch là quy n l c c aấ ướ ặ ọ ủ ủ ủ ề ự ủ
nhân dân đ c th c hi n b i nh ng t ch c t qu n m t cách t nguy n,ượ ự ệ ở ữ ổ ứ ự ả ộ ự ệ
theo truy n th ng đã chuy n sang m t hình th c m i g n v I nhà n c. Tề ố ể ộ ứ ớ ắ ớ ướ ừ
đây dân ch đ c th ch hóa b ng ch đ nhà n c, b ng pháp lu t c aủ ượ ể ế ằ ế ộ ướ ằ ậ ủ
3
giai c p th ng tr ch nô và đ c th c hi n ch y u b ng c ng ch . N nấ ố ị ủ ượ ự ệ ủ ế ằ ưỡ ế ề
dân ch hay ch đ dân ch đ u tiên trong l ch s c a xã h i có giai c p xu tủ ế ộ ủ ầ ị ử ủ ộ ấ ấ
hi n, vì v y nói dân ch có tính giai c p. ệ ậ ủ ấ
So sánh nên dân ch t s n và n n dân ch xã h i ch nghĩa.ủ ư ả ề ủ ộ ủ
Phân tích th c ti n quá trình xu t hi n, t n t i và phát tri n c a các n n dânự ễ ấ ệ ồ ạ ể ủ ề
ch , đ c bi t là nh ng quy lu t c a n n dân ch nô, dân ch t s n, Các nhàủ ặ ệ ữ ậ ủ ề ủ ủ ư ả
kinh đi n c u ch nghĩa Mac-Lênin đã kh ng đ nh: Đ u tranh cho dân ch làể ả ủ ẳ ị ấ ủ
m t quá trình lâu dài và không th d ng l i n n dân ch t s n s t t y uộ ể ừ ạ ở ề ủ ư ả ự ấ ế
di n ra và th ng l i c a n n dân ch m i – dân ch xã h i ch nghĩa, phátễ ắ ợ ủ ề ủ ớ ủ ộ ủ
tri n và ti n b h n g p b i l n ể ế ộ ơ ấ ộ ầ
Dân ch t s n là ch đ t b n t nhân v t li u s n xu t. t li u s nủ ư ả ế ộ ư ả ư ề ư ệ ả ấ ư ệ ả
su t v tay t b n và chúng có quy n phân ph i, s d ng nh ng t li uấ ề ư ả ề ố ử ụ ữ ư ệ
đó.Nh ng ng i lao đ ng ph i làm thuê cho chúng v i m c l ng r m t.ữ ườ ộ ả ớ ứ ươ ẻ ạ
Dân ch xã h i ch nghĩa có c s kinh t là ch đ công h u v t li u s nủ ộ ủ ơ ở ế ế ộ ữ ề ư ệ ả
xu t ch y u là toàn xã h i. Ch đ s h u đó phù h p v i quá trình xã h iấ ủ ế ộ ế ộ ở ữ ợ ớ ộ
hóa ngày càng cao c a s n xu t nh m nh m th a mãn nhu c u không ng ngủ ả ấ ằ ắ ỏ ầ ừ
tăng lên v v t ch t và tinh th n c a t t c qu n chúng lao đ ng. ề ậ ấ ầ ủ ấ ả ầ ộ
C hai n n dân ch đ u tuân theo tiêu chí quy n l c thu c v nhân dân.ả ề ủ ề ề ự ộ ề
Nh ng nhân dân là ai thì do xã h i quy đ nh. Đ u đ c th c hi n b u và bãiư ộ ị ề ượ ự ệ ầ
nhi m các thành viên trong b máy t ch c trong c quan nhà n c và th cệ ộ ổ ứ ơ ướ ự
hi n đi u đó b ng quy n l c nhà n c. C hai n n dân ch đ u k th aệ ề ằ ề ự ướ ả ề ủ ề ế ừ
nh ng tinh hoa và phát tri n m c cao h n c a n n dân ch tr c đó. ữ ể ở ứ ơ ủ ề ủ ướ
Dân ch t s n ph c v cho l i ích c a thi u s giai c p t s n và giai c pủ ư ả ụ ụ ợ ủ ể ố ấ ư ả ấ
này n m m i quy n hành trong tay chi ph i toàn b xã h i. Đó là m t n n dânắ ọ ề ố ộ ộ ộ ề
ch s ít, chuyên chính s đông. Dân ch gi i hi u n a v i: Đó là nh ng l iủ ố ố ủ ả ệ ử ờ ữ ờ
h a suông, l i ích là m t th bánh v . Trái l i và có s đ y đ , n n dân chứ ợ ộ ứ ẽ ạ ự ầ ủ ề ủ
xã h i ch nghĩa, v i t cách là ch đ nhà n c đ c sáng t o b i qu nộ ủ ớ ư ế ộ ướ ượ ạ ở ầ
chúng nhân dân lao đ ng d i s lãnh đ o c a Đ ng c ng s n, dân ch xãộ ướ ự ạ ủ ả ộ ả ủ
h i ch nghĩa đ m b o m i quy n l c thu c v tay nhân dân. Nhà n c xãộ ủ ả ả ọ ề ự ộ ề ướ
h i ch nghĩa là thi t ch ch y u th c thi dân ch cho giai c p nhân nhânộ ủ ế ế ủ ế ự ủ ấ
lãnh đ o thông qua chính đ ng c a h . Đi u đó cho th y, dân ch xã h i chạ ả ủ ọ ề ấ ủ ộ ủ
4
nghĩa v a có b n ch t giai c p công nhân v a có tính nhân dân r ng rãi và tínhừ ả ấ ấ ừ ộ
dân t c sâu s c.ộ ắ
Trên c s c a s k t h p hài hòa gi a l i ích cá nhân, l i ích t p th và l iơ ở ủ ự ế ợ ữ ợ ợ ậ ế ợ
ích c a toàn xã h i, n n dân ch xã h i ch nghĩa có s c thu hút m i ti mủ ộ ề ủ ộ ủ ứ ọ ề
năng sáng t o, tính tích c c c a xã h i c a nhân dân trong s nghi p xây d ngạ ự ủ ộ ủ ự ệ ự
xã h i m i. Trong n n dân ch xã h i ch nghĩa, t t c các t ch c chính trộ ớ ề ủ ộ ủ ấ ả ổ ứ ị
xã h i, các t ch c đoàn th và m i công dân đ u đ c tham gia vào côngộ ổ ứ ể ọ ề ượ
vi c c a nhà n c. Đây là m t n n dân ch theo s đông, m t n n dân chệ ủ ướ ộ ề ủ ố ộ ề ủ
th c s r ng rãi. ự ự ộ
Bên c nh đó n n dân ch xã h i ch nghĩa v n là m t n n dân ch mang tínhạ ề ủ ộ ủ ẫ ộ ề ủ
giai c p. Th c hi n dân ch r ng rãi v i đa s qu n chúng nhân dân, đ ngấ ự ệ ủ ộ ớ ố ầ ồ
th i h n ch dân ch và th c hi n tr n áp v i thi u s giai c p áp b c, bócờ ạ ế ủ ự ệ ấ ớ ể ố ấ ứ
l t và ph n đ ng. Trong n n dân ch đó, chuyên chính và dân ch có hai m t,ộ ả ộ ề ủ ủ ặ
hai y u t quy đ nh l n nhau, tác đ ng b sung cho nhau. ế ố ị ẫ ộ ổ
Đây chính là chuyên chính ki u m iể ớ
Lênin kh ng đ nh: N n dân ch t s n càng phát tri n càng đi lên đ c tàiẳ ị ề ỉ ư ả ể ộ
chuyên chính. Còn n n dân ch xã h i ch nghĩa càng phát tri n càng đi đ nề ủ ộ ủ ể ế
ch gi n đ n tiêu ti n. ỗ ả ơ ế
V y Vì sao ph i xây d ng n n dân ch XHCNậ ả ự ề ủ
+ Đ ng l c c a quá trình phát tri n xã h i, c a quá trình xây d ng ch nghĩaộ ự ủ ễ ộ ủ ự ủ
xã h i là dân ch .ộ ủ
+ Th c hành dân ch r ng rãi trên m i lĩnh v c c a đ i s ng xã h i cũngự ủ ộ ọ ự ủ ờ ố ộ
chính là quá trình xây d ng n n dân ch xây d ng ch nghĩa.ự ề ủ ự ủ
+ Là quá trình v n đ ng và th c hành dân ch , là quá trình v n đ ng bi n dânậ ộ ự ủ ậ ộ ế
ch t kh năng thành hi n th c trong m i lĩnh v c c a đ i s ng xã h i, làủ ừ ả ệ ự ọ ự ủ ờ ố ộ
quá trình đ a các giá tr , chu n m c, nguyên t c c a dân ch vào th c ti nư ị ẩ ự ắ ủ ủ ự ễ
xây d ng cu c s ng m i. ự ộ ố ớ
+ Là cu c cách m ng th c hi n chuy n giao quy n l c th c s v cho nhânộ ạ ự ệ ễ ề ự ự ự ề
dân v i m c đích lôi cu n nhân dân vào quá trình sáng t o xã h i m i.ớ ụ ố ạ ộ ớ
+ Là quá trình t t y u di n ra nh m xây d ng, phát tri n và hoàn thi n dânấ ế ễ ằ ự ễ ệ
ch , đáp ng nhu c u c a nhân dân.ủ ứ ầ ủ
5
