L I M ĐUỜ Ở Ầ
Trong cu c t n công, ch ng phá ta c a các th l c ph n đng trongộ ấ ố ủ ế ự ả ộ
và ngoài n c, chúng th ng t p trung vào lĩnh v c t t ng, lý lu n, b iướ ườ ậ ự ư ưở ậ ở
đây là lĩnh v c nh y c m, có tác đng lâu dài và khó l ng. V i âm m uự ạ ả ộ ườ ớ ư
x o quy t, các th l c ph n đng liên t c và ráo ri t ti n hành các ho tả ệ ế ự ả ộ ụ ế ế ạ
đng ch ng phá trên lĩnh v c t t ng, lý lu n, âm m u th c hi n “di nộ ố ự ư ưở ậ ư ự ệ ễ
bi n hòa bình"; thúc đy quá trình “t di n bi n”, “t chuy n hóa” trongế ẩ ự ễ ế ự ể
n i b Đng ta đ đi đn tan rã, nh s s p đ c a mô hình ch nghĩa xãộ ộ ả ể ế ư ự ụ ổ ủ ủ
h i Liên Xô và các n c xã h i ch nghĩa Đông Âu tr c đây.ộ ở ướ ộ ủ ướ
Tr c tình ướ hình đó, Đng ta ch tr ng: “Đi m i công tác tuyênả ủ ươ ổ ớ
truy n, giáo d c chính tr , t t ng, đo đc, l i s ng cho cán b , đngề ụ ị ư ưở ạ ứ ố ố ộ ả
viên. Đu tranh, ngăn ch n, đy lùi tình tr ng suy thoái v t t ng chínhấ ặ ẩ ạ ề ư ưở
tr , đo đc, l i s ng; ngăn ch n, đy lùi nh ng bi u hi n “t di n bi n”,ị ạ ứ ố ố ặ ẩ ữ ể ệ ự ễ ế
“t chuy n hóa”. Tăng c ng đu tranh làm th t b i m i âm m u, ho tự ể ườ ấ ấ ạ ọ ư ạ
đng “di n bi n hòa bình” c a các th l c thù đch; ch đng ngăn ch n,ộ ễ ế ủ ế ự ị ủ ộ ặ
ph n bác các thông tin, quan đi m xuyên t c, sai trái, thù đch”ả ể ạ ị
Trong công cu c xây d ng và phát tri n n n kinh t nhi u thànhộ ự ể ề ế ề
ph n, v n hành theo c ch th tr ng, có s qu n lý c a Nhà n c, theoầ ậ ơ ế ị ườ ự ả ủ ướ
đnh h ng xã h i ch nghĩa n c ta hi n nay, lý lu n nh n th c, v n đị ướ ộ ủ ở ướ ệ ậ ậ ứ ấ ề
c i t o th c ti n n n kinh t luôn thu hút s quan tâm c a nhi u đi t ng.ả ạ ự ễ ề ế ự ủ ề ố ượ
Ngày nay, tri t h c là m t b ph n không th tách r i v i s phátế ọ ộ ộ ậ ể ờ ớ ự
tri n c a b t c hình thái kinh t nào. Nh ng v n đ tri t h c v lý lu nể ủ ấ ứ ế ữ ấ ề ế ọ ề ậ
nh n th c và th c ti n, ph ng pháp bi n ch ng... luôn là c s , là ph ngậ ứ ự ễ ươ ệ ứ ơ ở ươ
h ng, là tôn ch cho ho t đng th c ti n, xây d ng và phát tri n xã h i.ướ ỉ ạ ộ ự ễ ự ể ộ
N u xu t phát t m t l p tr ng tri t h c đúng đn, con ng i có th cóế ấ ừ ộ ậ ườ ế ọ ắ ườ ể
đc nh ng cách gi i quy t phù h p v i các v n d do cu c s ng đt ra.ượ ữ ả ế ợ ớ ấ ề ộ ố ặ
Vi c ch p nh n hay không ch p nh n m t l p tr ng tri t h c nào đó sệ ấ ậ ấ ậ ộ ậ ườ ế ọ ẽ
không ch đn thu n là s ch p nh n m t th gi i quan nh t đnh, m t cáchỉ ơ ầ ự ấ ậ ộ ế ớ ấ ị ộ
lý gi i nh t đnh v th gi i, mà còn là s ch p nh n m t c s ph ngả ấ ị ề ế ớ ự ấ ậ ộ ơ ở ươ
pháp lu n nh t đnh ch đo cho ho t đng.ậ ấ ị ỉ ạ ạ ộ
1
Chúng ta bi t r ng, ế ằ tri tế h c là m t trong ba b ph n c u thành c aọ ộ ộ ậ ấ ủ
ch nghĩa Mác. Lênin đã ch rõ r ng ch nghĩa duy v t bi n ch ng đó chínhủ ỉ ằ ủ ậ ệ ứ
là tri t h c c a ch nghĩa Mác. Cho đn nay, ch có tri t h c Mác là mangế ọ ủ ủ ế ỉ ế ọ
tính u vi t h n c . Trên c s n n t ng tri t h c Mác - Lênin, Đng vàư ệ ơ ả ơ ở ề ả ế ọ ả
Nhà n c ta đã h c t p và ti p thu t t ng ti n b , đ ra nh ng m c tiêu,ướ ọ ậ ế ư ưở ế ộ ề ữ ụ
ph ng h ng ch đo chính xác, đúng đn đ xây d ng và phát tri n xãươ ướ ỉ ạ ắ ể ự ể
h i, phù h p v i hoàn c nh đt n c. M c dù có nh ng khi m khuy tộ ợ ớ ả ấ ướ ặ ữ ế ế
không th tránh kh i song chúng ta luôn đi đúng h ng trong c i t o th cể ỏ ướ ả ạ ự
ti n, phát tri n kinh t , t ng b c đa đt n c ta ti n k p trình đ cácễ ể ế ừ ướ ư ấ ướ ế ị ộ
n c trong khu v c và th gi i v m i m t. Chính nh ng thành t u c a xâyướ ự ế ớ ề ọ ặ ữ ự ủ
d ng ch nghĩa xã h i và qua m i năm đi m i là minh ch ng xác đángự ủ ộ ườ ổ ớ ứ
cho v n đ nêu trên. Ho t đng nh n th c và c i t o th c ti n cùng v i sấ ề ạ ộ ậ ứ ả ạ ự ễ ớ ự
n m b t các quy lu t khách quan trong v n hành n n kinh t n c ta làắ ắ ậ ậ ề ế ở ướ
m t v n còn nhi u xem xét và tranh cãi, nh t là trong quá trình đi m iộ ấ ềề ề ấ ổ ớ
hi n nay.Vì v y, em quy t đnh ch n đ tài “ệ ậ ế ị ọ ề Nguyên t c th ng nh t gi aắ ố ấ ữ
lý lu n và th c ti n trong vi c phát tri n lý lu n Vi t Nam hi nậ ự ễ ệ ể ậ ở ệ ệ
nay”.
2
N I DUNGỘ
I. PH M TRÙ TH C TI N VÀ LÝ LU N TH C TI NẠ Ự Ễ Ậ Ự Ễ
1. Ph m trù th c ti nạ ự ễ
1.1 Khái ni m v th c ti nệ ề ự ễ
Th c ti n: (theo quan đi m tri t h c Mác xít): Th c ti n là toàn bự ễ ể ế ọ ự ễ ộ
nh ng ho t đng v t ch t – c m tính có m c đích, mang tính l ch s - xãữ ạ ộ ậ ấ ả ụ ị ử
h i c a con ng i nh m c i t o t nhiên và xã h iộ ủ ườ ằ ả ạ ự ộ
1.2 Đc ặtr ngư c aủ th c ti nự ễ
Th nh tứ ấ , theo quan đi m c a tri t h c Mác – Lênin, th c ti n làể ủ ế ọ ự ễ
ho t đng g n li n v i con ng i, nh ng không ph i là toàn b ho t đngạ ộ ắ ề ớ ườ ư ả ộ ạ ộ
c a con ng i mà ch là nh ng ho t đng c a v t ch t – c m tính, nh ngủ ườ ỉ ữ ạ ộ ủ ậ ấ ả ữ
ho t đng v t ch t c m giác đc. Đó là ho t đng c a con ng i, sạ ộ ậ ấ ả ượ ạ ộ ủ ườ ử
d ng nh ng công c v t ch t, tác đng vào nh ng đi t ng v t ch t làmụ ữ ụ ậ ấ ộ ữ ố ượ ậ ấ
bi n đi chúng theo nh ng m c đích nh t đnh.ế ổ ữ ụ ấ ị
Th haiứ, th c ti n là nh ng ho t đng mang tính l ch s - xã h i c aự ễ ữ ạ ộ ị ử ộ ủ
con ng i. Ho t đng th c ti n ph i thông qua t ng cá nhân, t ng nhómườ ạ ộ ự ễ ả ừ ừ
ng i, nh ng các cá nhân ph i có quan h v i nhau và không th tách t iườ ư ả ệ ớ ể ờ
các quan h xã h i. Nghĩa là, th c ti n ch di n ra trong xã h i v i s thamệ ộ ự ễ ỉ ễ ộ ớ ự
gia c a đông đo nh ng con ng i trong xã h i. Đng th i, th c ti n cũngủ ả ữ ườ ộ ồ ở ự ễ
tr i qua các giai đo n l ch s phát tri n c th , ch u s chi ph i c a ng ngả ạ ị ử ể ụ ể ị ự ố ủ ữ
đi u ki n l ch s , c v đi t ng, ph ng ti n, cũng nh m c đích ho tề ệ ị ử ả ề ố ượ ươ ệ ư ụ ạ
đng c a con ng i.ộ ủ ườ
Th baứ, th c ti n là ho t đng có tính m c đích, tính hi n th c tr cự ễ ạ ộ ụ ệ ự ự
ti p. Th c ti n ph i h ng đn c i t o th gi i, c i t o t nhiên và xã h iế ự ễ ả ướ ế ả ạ ế ớ ả ạ ự ộ
nh m ph c v con ng i, ch không ch là ho t đng b n năng, b ng lòngằ ụ ụ ườ ứ ỉ ạ ộ ả ằ
v i nh ng cái có s n trong t nhiên. Nói t i th c ti n là nói t i ho t đngớ ữ ẵ ự ớ ự ễ ớ ạ ộ
có tính t giác cao c a con ng i, khác v i ho t đng b n năng, thích nghiự ủ ườ ớ ạ ộ ả
m t cách th đngc a con v t v i th gi i xung quanh.ộ ụ ộ ủ ậ ớ ế ớ
1.3 Các hình th c c b n c a th c ti n ứ ơ ả ủ ự ễ
3
Th c ti n có ba hình th c c b n là: ho t đng s n xu t v t ch t,ự ễ ứ ơ ả ạ ộ ả ấ ậ ấ
ho t đng chính tr - xã h i và ho t đng th c nghi m khoa h c.ạ ộ ị ộ ạ ộ ự ệ ọ
Ho t đng s n xu t v t ch tạ ộ ả ấ ậ ấ là hình th c ho t đng kh i nguyên,ứ ạ ộ ở
đu tiên, c b n nh t c a ho t đng th c ti n. Đó là ho t đng mà conầ ơ ả ấ ủ ạ ộ ự ễ ạ ộ
ng i tr c ti p tác đng vào đi t ng v t ch t, vào th gi i khách quan,ườ ự ế ộ ố ượ ậ ấ ế ớ
nh m t o ra c a c i v t ch t. Không có s n xu t v t ch t con ng i và xãằ ạ ủ ả ậ ấ ả ấ ậ ấ ườ
h i loài ng i không th t n t i, phát tri n. Không nh ng th , s n xu t v tộ ườ ể ồ ạ ể ữ ế ả ấ ậ
ch t còn là c s cho s n y sinh, t n t i và phát tri n c a các hình th cấ ơ ở ự ả ồ ạ ể ủ ứ
th c ti n khác, cũng nh t t c các ho t đng khác c a con ng i. Có thự ễ ư ấ ả ạ ộ ủ ườ ể
nói, các ho t đng khác c a con ng i, suy cho cùng đu xu t phát t ho tạ ộ ủ ườ ề ấ ừ ạ
đng s n xu t v t ch t.ộ ả ấ ậ ấ
Ho t đng chính tr - xã h iạ ộ ị ộ là ho t đng c a các t chúc, các c ngạ ộ ủ ổ ộ
đng ng i khác nhau trong xã h i, th hi n tính t giác cao c a con ng iồ ườ ộ ể ệ ự ủ ườ
nh m bi n đi, c i t o xã h i, phát tri n các thi t ch xã h i, các quan hằ ế ổ ả ạ ộ ể ế ế ộ ệ
xã h i, v.v. t o ra môi tr ng xã h i thu n l i, phù h p v i nhu c u, l i íchộ ạ ườ ộ ậ ợ ợ ớ ầ ợ
c a ch th .ủ ủ ể
Ho t đng th c nghi m khoa h cạ ộ ự ệ ọ là hình th c đc bi t c a ho tứ ặ ệ ủ ạ
đng th c ti n, đc ti n hành trong nh ng đi u ki n không có s n trongộ ự ễ ượ ế ữ ề ệ ẵ
t nhiên, mà do con ng i t o ra g n gi ng ho c l p l i nh ng tr ng tháiự ườ ạ ầ ố ặ ặ ạ ữ ạ
trong t nhiên, nh m tìm hi u các quy lu t bi n đi, phát tri n c a điự ằ ể ậ ế ổ ể ủ ố
t ng nghiên c u theo m c đích dã đ ra. Trong giai đo n hi n nay, khoaượ ứ ụ ề ạ ệ
h c đóng m t vai trò h t s c to l n đi v i quá trình phát tri n c a xã h iọ ộ ế ứ ớ ố ớ ể ủ ộ
thì hình th c th c ti n này ngày càng có v ttri1 quan tr ng trong ho t đngứ ự ễ ị ọ ạ ộ
c a con ng i.ủ ườ
Ba hình th c c b n c a th c ti n nêu trên, có quan h ch t ch , tácứ ơ ả ủ ự ễ ệ ặ ẽ
đng, nh h ng qua l i l n nhau. Trong đó, ho t đng s n xu t v t ch tộ ả ưở ạ ẫ ạ ộ ả ấ ậ ấ
đóng vai trò quan tr ng, quy t đnh ho t đng chính tr - xã h i và th cọ ế ị ạ ộ ị ộ ự
nghi m khoa h c. Ng c l i, ho t đng chính tr - xã h i và th c nghi mệ ọ ượ ạ ạ ộ ị ộ ự ệ
khoa h c tác đng tr l i ho t đng s n xu t v t ch t. Chính tr xã ho65uọ ộ ở ạ ạ ộ ả ấ ậ ấ ị
n đnh t o đi u ki n cho s n xu t phát tri n, th c nghi m khoa h c phátổ ị ạ ề ệ ả ấ ể ự ệ ọ
tri n thì năng su t, ch t l ng, hi u qu s n xu t s đc nâng cao.ể ấ ấ ượ ệ ả ả ấ ẽ ượ
4
Ngoài ba hình th c c b n trên, ho t đng th c ti n còn có nh ngứ ơ ả ạ ộ ự ễ ữ
hình th c không c b n đc th hi n m t s lĩnh v c khác nhau nhứ ơ ả ượ ể ệ ở ộ ố ự ư
gia1so d c, y t , ngh thu t, th thao,v.v..ụ ế ệ ậ ể
2. Ph m trù lý lu nạ ậ
2.1 Khái ni m lý lu nệ ậ
Ho t đng th c ti n và ho t đng nh n th c là hai ho t đng đcạ ộ ự ễ ạ ộ ậ ứ ạ ộ ặ
tr ng c a con ng i, gi a chúng có m i liên h m t thi t, tác đng qua l iư ủ ườ ữ ố ệ ậ ế ộ ạ
l n nhau, không ta1hc r i nhau. Trong quá trình tác đng vào th gi i, c iẫ ờ ộ ế ớ ả
t o th gi i, ho t đng nh n th c c a con ng i cũng b t đu hình thành.ạ ế ớ ạ ộ ậ ứ ủ ườ ắ ầ
Nh n th c, theo quan điêm c a tri t h c máccxit là quá trình conậ ứ ủ ế ọ
ng i rìm hi u, ph n ánh th gi i khách quan, nh ng đó không ph i là sườ ể ả ế ớ ư ả ự
ph n ánh gi n đn, th đng mà là quá trình ph n ánh bi n ch ng. tích c cả ả ơ ụ ộ ả ệ ứ ự
và sáng t o trên c s th c ti n. Đó là s ph n ánh có ch n l c, ch đngạ ơ ở ự ễ ự ả ọ ọ ủ ộ
có m c đích đ n m b t b n ch t c a hi n th c ch không ph i là s saoụ ể ắ ắ ả ấ ủ ệ ự ứ ả ự
chép nguyên xi. Qua quá trình nh n th c bi n ch ng, còn hi u bi t riêng lậ ứ ệ ứ ể ế ẻ
t ng m t, b ngoài c a đi t ng nh ng hi u bi t kinh nghi m, thông quaừ ặ ề ủ ố ượ ữ ể ế ệ
các thao tác c a t duy nh phân tích, t ng h p, khái quát hóa, tr u t ngủ ư ư ổ ợ ừ ượ
hóa… lý lu n đc n y sinh, hình thành và phát tri nậ ượ ả ể
2.2 Đc tr ng c a lý luânặ ư ủ
Th nh tứ ấ , lý lu n là m t h th ng trí th c có tính logíc ch t ch , tínhậ ộ ệ ố ứ ặ ẽ
khái quát cao và tính ph bi n; đc th hi n thông qua nh ng khái ni m,ổ ế ượ ể ệ ữ ệ
ph m trù, nguyên lý, quy lu t… ph n ánh b n ch t, tính t t y u c a s v t,ạ ậ ả ả ấ ấ ế ủ ự ậ
hi n t ng trong th gi i khách quan.ệ ượ ế ớ
Th haiứ, b n ch t c a lý lu n là khái quát nh ng trí th c kinh nghi mả ấ ủ ậ ữ ứ ệ
th c ti n, cho nên không có trí th c kinh nghi m th c ti n thì lý lu n khôngự ễ ứ ệ ự ễ ậ
th n y sinh, hình thành và phát tri n.ể ả ể
Th baứ, lý lu n không d ng l i vi c ph n ánh hi n t ng, mà điậ ừ ạ ở ệ ả ệ ượ
sâu vào xem xét b n ch t, m i liên h bên trong c a s v t, hi n t ng. Doả ấ ố ệ ủ ự ậ ệ ượ
đó lý lu n ph n ánh đc tính t t y u, tính quy lu t c a s v t, hi n t ng,ậ ả ượ ấ ế ậ ủ ứ ậ ệ ượ
đa ra nh ng d báo xu h ng v n đng, phát tri n c a s v t, hi nư ữ ự ướ ậ ộ ể ủ ự ậ ệ
t ng.ượ
5