TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT
KHOA SỬ
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
CHUYÊN NGÀNH: SƯ PHẠM LỊCH SỬ
BƯỚC ĐẦU TÌM HIỂU THIỀN PHÁI TRÚC LÂM
Ở ĐÔNG NAM BỘ QUA NGHIÊN CỨU MỘT SỐ THIỀN
VIỆN Ở LONG THÀNH, ĐỒNG NAI
NGUYỄN HỒNG THƯƠNG
BÌNH DƯƠNG, 5/2016
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT
KHOA SỬ
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
NIÊN KHÓA 2012 – 2016
BƯỚC ĐẦU TÌM HIỂU THIỀN PHÁI TRÚC LÂM
Ở ĐÔNG NAM BỘ QUA NGHIÊN CỨU MỘT SỐ THIỀN
VIỆN Ở LONG THÀNH, ĐỒNG NAI
Chuyên ngành : SƯ PHẠM LỊCH SỬ
Giảng viên hướng dẫn : TS. NGUYỄN PHƯƠNG LAN
Sinh viên thực hiện : NGUYỄN HỒNG THƯƠNG
MSSV : 1220820071
Lớp : D12LS02
Bình Dương, 5/2016
LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên em xin chân thành cảm ơn trường Đại học Thủ Dầu Một, Khoa Sử
đã tạo điều kiện hết sức thuận lợi cho em có một môi trường để học tập tốt. Có được
sản phẩm khóa luận như hôm nay, em xin chân thành cảm ơn giảng viên TS. Nguyễn
Phương Lan người đã luôn đi theo sát và hướng dẫn tận tình trong suốt quá trình thực
hiện khóa luận tốt nghiệp.
Để có thể hoàn thành bài khóa luận tốt nghiệp này, em xin chân thành cảm ơn
Ban quản lý các Thiền viện ở Long Thành, Đồng Nai. Đặc biệt là các Thiền viện
Thường Chiếu, Linh Chiếu, Viên Chiếu và các tăng ni, Phật tử trong Thiền đã tận
tình giúp đỡ trong việc cung cấp thông tin cũng như một số tài liệu về Thiền viện để
em có đủ thông tin và tài liệu để hoàn thành bài nghiên cứu.
Em xin gửi lời cảm ơn đến Trung tâm thư viện tỉnh Bình Dương, thư viện tổng
hợp thành phố Hồ Chí Minh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho em trong quá trình
tìm kiếm và thu thập tài liệu để phục vụ cho khóa luận.
Sinh viên chịu trách nhiệm
Nguyễn Hồng Thương
MỤC LỤC
I. DẪN LUẬN ......................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................. 1
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ............................................................................. 3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 3
4. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................... 4
5. Nguồn tài liệu ....................................................................................................... 4
6. Lịch sử nghiên cứu ............................................................................................... 5
7. Bố cục ................................................................................................................. 10
II. NỘI DUNG ........................................................................................................ 11
CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT VỀ THIỀN PHÁI TRÚC LÂM .............................. 11
1.1. Khái quát quá trình hình thành và phát triển Thiền phái Trúc Lâm ............ 11
1.2. Khái quát tư tưởng Thiền phái Trúc Lâm .................................................... 15
1.3. Đặc trưng của Thiền phái Trúc Lâm ........................................................... 18
1.4. Khái quát Thiền phái Trúc Lâm ở Đông Nam bộ ....................................... 19
CHƯƠNG 2: BIỂU HIỆN CỦA THIỀN PHÁI TRÚC LÂM TRONG
CÁC THIỀN VIỆN Ở LONG THÀNH, ĐỒNG NAI. ......................................... 24
2.1. Khái quát lịch sử hình thành và phát triển một số Thiền viện ở
Long Thành, Đồng Nai (Thường Chiếu, Viên Chiếu, Linh Chiếu) ................... 24
2.2. Biểu hiện của Thiền phái Trúc Lâm qua kiến trúc của các Thiền viện. ..... 30
2.3. Biểu hiện của Thiền phái Trúc Lâm qua thờ tự của các Thiền viện ........... 37
2.4. Biểu hiện của Thiền phái Trúc Lâm qua đường lối tu hành và sinh hoạt
Phật pháp trong các Thiền viện. ......................................................................... 42
CHƯƠNG 3: VAI TRÒ CỦA CÁC THIỀN VIỆN Ở LONG THÀNH,
ĐỒNG NAI .............................................................................................................. 50
3.1. Vai trò của các Thiền viện trong quá trình phục hưng và phát triển
Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử. ............................................................................ 50
3.2. Vai trò của các Thiền viện đối với đời sống tu hành của các tăng, ni
và Phật tử ............................................................................................................ 53
3.3. Vai trò của các Thiền viện đối với đời sống xã hội ..................................... 56
III. KẾT LUẬN ....................................................................................................... 59
IV. TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 62
V. PHỤ LỤC ............................................................................................................ 65
1
DẪN LUẬN
1. Lý do chọn đề tài
Nghiên cứu lịch sử tôn giáo nói chung và Phật giáo nói riêng là vấn đề mà chúng
tôi cảm thấy thú vị và cần thiết cho việc tìm hiểu và nghiên cứu khoa học lịch sử. Qua
việc tìm hiểu và nghiên cứu lịch sử tôn giáo, giúp lý giải được các vấn đề của tôn
giáo, tìm ra những mối liên hệ giữa lịch sử và tôn giáo cũng như những giá trị văn
hóa, đặc biệt là văn hóa Phật giáo. Từ đó, giúp chúng ta nhìn nhận về lịch sử dân tộc
một cách toàn diện và sâu sắc hơn.
“Tôn giáo là một lĩnh vực của tinh thần, góp phần xây dựng nền đức lý cho xã
hội, đem lại sự an lạc, hạnh phúc và trật tự cho nhân loại” [3: 288]. Việt Nam là quốc
gia đa tôn giáo. Trong đó không thể không đề cập đến Phật giáo. Phật giáo một trong
những tôn giáo du nhập vào Việt Nam từ rất sớm. Với những tư tưởng từ bi và hỷ xả,
Phật giáo luôn đồng hành cùng với dân tộc Việt Nam qua các giai đoạn thăng trầm
lịch sử nước nhà. Văn hóa Phật giáo là một bộ phận không thể tách rời khỏi văn hóa
dân tộc, văn hóa Phật giáo góp phần không nhỏ trong việc làm đa dạng, phong phú
nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc Việt Nam. Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ
đất nước. Việt Nam cũng đã xây dựng riêng cho mình một tông phái Phật giáo mang
đặc trưng của dân tộc, đó là Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử – một Thiền phái mang
khuynh hướng nhập thế tích cực, gắn liền với dân tộc, với đất nước do Phật Hoàng
Trần Nhân Tông sáng lập phát triển. Có thể khẳng định rằng: “Sự ra đời của Thiền
phái Trúc Lâm Yên Tử, đánh dấu sự phát triển mạnh mẽ của Phật giáo Việt Nam cả
về mặt lý luận lẫn tổ chức” [39: 1]. Tuy nhiên, sau triều đại nhà Trần, do nhu cầu
củng cố nền thống trị của nhà nước chuyên chế trung ương tập quyền ở Việt Nam, từ
thời Lê sơ, Nho giáo đã được lựa chọn làm hệ tư tưởng chính thống của nhà nước
Phong kiến, nên Phật giáo trong đó có cả Thiền phái Trúc Lâm đã không có điều kiện
để phát triển. Vì vậy, việc tìm hiểu và nghiên cứu Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử giúp
chúng ta hiểu hơn về lịch sử, văn hóa dân tộc Việt Nam nói chung và triều đại nhà
Trần – triều đại thịnh trị của Đại Việt nói riêng.
Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, do những yếu tố phù hợp với văn hóa, tâm
linh và đời sống của cư dân Việt, nên dòng Thiền Việt Nam – Thiền phái Trúc Lâm
vẫn luôn được các bậc Sư Tổ duy trì và phát triển không ngừng. Ngày nay, ở vùng
