Tìm hiểu ESOP
ESOP, ti ng Anh vi t đ y đ là Employee Stock Ownership Plan, t m d chế ế ầ ủ ạ ị
sang ti ng Vi t là K ho ch th c hi n quy n s h u c ph n cho ng i laoế ệ ế ạ ự ệ ề ở ữ ổ ầ ườ
đ ng. ESOP là ph ng th c công ty áp d ng đ t ng cá nhân làm vi cộ ươ ứ ụ ể ừ ệ
trong công ty đ u có th s h u c phi u c a công ty. Có nhi u cách khácề ể ở ữ ổ ế ủ ề
nhau đ ng i lao đ ng có đ c c ph n và c phi u c a doanh nghi p:ể ườ ộ ượ ổ ầ ổ ế ủ ệ
th ngưở , mua tr c ti p t công ty, ho c thông qua ESOP.ự ế ừ ặ
T i Hoa Kỳ, ESOPs đ c s d ng r ng rãi nh m t công c trao quy n sạ ượ ử ụ ộ ư ộ ụ ề ở
h u công ty cho đ i ngũ làm vi c. Ph ng pháp này đ c bi t phát tri nữ ộ ệ ươ ặ ệ ể
m nh m k t 1974. Theo s li u th ng kê, hi n M có kho ng 11.000ạ ẽ ể ừ ố ệ ố ệ ở ỹ ả
công ty th c hi n ESOP v i h n 8 tri u lao đ ng tham gia. ự ệ ớ ơ ệ ộ
ESOP ho t đ ng ra sao?ạ ộ
Công ty xây d ng chính sách ESOP v i m t lo t các lý do. Báo chí th ngự ớ ộ ạ ườ
t p trung chú ý t i vi c s d ng ESOP c a công ty nh m t công c phòngậ ớ ệ ử ụ ủ ư ộ ụ
ng a kh năng b thôn tính t các đ i th trên th tr ng ho c, ng c l i,ừ ả ị ừ ố ủ ị ườ ặ ượ ạ
ng i ch s h u tìm cách bán l i công ty đang trong tình tr ng thua l .ườ ủ ở ữ ạ ạ ỗ
Th c ra, đây không ph i là m c đích c a ESOP. S công ty s d ng ESOPự ả ụ ủ ố ử ụ
v i lý do này ch chi m m t t l r t nh . ớ ỉ ế ộ ỷ ệ ấ ỏ
M c tiêu ch đ ng c a ESOP là ụ ủ ộ ủ th ng và đ ng viênưở ộ đ i ngũ nhân viênộ
trong công ty. Công c này cũng th ng đ c s d ng khi th tr ng (tàiụ ườ ượ ử ụ ị ườ
chính và đ u t ) chu n b đón nh n m t doanh nghi p thành công. Trongầ ư ẩ ị ậ ộ ệ
nhi u tr ng h p, ESOP đ c là ph n th ng đ c trao cho các nhân viênề ườ ợ ượ ầ ưở ượ
x ng đáng và ng i nhân viên đ c s h u ESOP mà không ph i tr b tứ ườ ượ ở ữ ả ả ấ
kỳ kho n ti n nào cho công ty. ả ề
ESOP gi ng t ng t nh m t k ho ch chia s l i nhu n (a profit-sharingố ươ ự ư ộ ế ạ ẻ ợ ậ
plan). Công ty l p m t qu tín thác (trust fund) và đóng góp vào quĩ này cậ ộ ỹ ổ
phi u m i ho c ti n m t đ mua l i c phi u đã phát hành c a chính côngế ớ ặ ề ặ ể ạ ổ ế ủ
ty. M t phiên b n ESOP khác là vay ti n đ mua c ph n đã ho c s p phátộ ả ề ể ổ ầ ặ ắ
hành c a công ty, sau đó, công ty s đóng góp ti n m t t l i nhu n đủ ẽ ề ặ ừ ợ ậ ể
thanh toán kho n vay này. ả
Đ hi u đúng ESOP c n l u ý:ể ể ầ ư
•Th c hi n ESOP g n li n ho t đ ng kinh doanh có l i nhu n c aự ệ ắ ề ạ ộ ợ ậ ủ
công ty.
•ESOP áp d ng v i m i cá nhân đang làm vi c t i công ty. ụ ớ ọ ệ ạ
•Trong nhi u tr ng h p, nhân s c a công ty đã s h u m t l ngề ườ ợ ự ủ ở ữ ộ ượ
c ph n nh t đ nh (ví d 10%) tr lên thì không đ c h ng ESOPổ ầ ấ ị ụ ở ượ ưở
b ng c phi u, nh ng v n đ c tham gia chia s l i nhu n b ngằ ổ ế ư ẫ ượ ẻ ợ ậ ằ
ti n m t. ề ặ
Tuỳ theo ch đ k toán áp d ng, đóng góp c a công ty vào quĩ tín thácế ộ ế ụ ủ
ESOP đ c mi n thu . C phi u ho c/và ti n m t trong qu này đ cượ ễ ế ổ ế ặ ề ặ ỹ ượ
phân b công b ng cho đ i ngũ nhân s . Thâm niên, v trí công vi c đ mổ ằ ộ ự ị ệ ả
nhi m, hi u qu làm vi c… là nh ng y u t th ng đ c l a ch n làm tiêuệ ệ ả ệ ữ ế ố ườ ượ ự ọ
chí phân b c a ESOP. ổ ủ
Khi ng i lao đ ng r i kh i công ty, tuỳ theo đi u ki n qui đ nh trongườ ộ ờ ỏ ề ệ ị
ESOP, h có th ti p t c n m gi c phi u công ty có đ c t ESOP ho cọ ể ế ụ ắ ữ ổ ế ượ ừ ặ
công ty ph i cam k t mua l i l ng c phi u này. Công ty th ng cam k tả ế ạ ượ ổ ế ườ ế
s mua l i c phi u theo giá th c t trên th tr ng t i th i đi m giao d ch.ẽ ạ ổ ế ự ế ị ườ ạ ờ ể ị
T i m t vài cá nhân công ty, ng i có c ph n t ESOP đ c quy n thamạ ộ ườ ổ ầ ừ ượ ề
d các quy t đ nh quan tr ng nh thay đ i tr s chính hay đóng c a s nự ế ị ọ ư ổ ụ ở ử ả
xu t. T i các công ty đ i chúng, ng i s h u c ph n, b t k v i hìnhấ ạ ạ ườ ở ữ ổ ẩ ấ ể ớ
th c nào, có quy n b phi u v i t t c các v n đ .ứ ề ỏ ế ớ ấ ả ấ ề
S d ng ESOP khi nào?ử ụ
M t k ho ch th c hi n quy n s h u c ph n cho ng i lao đ ng đ cộ ế ạ ự ệ ề ở ữ ổ ầ ườ ộ ượ
s d ng ph bi n trong ba tình hu ng: mua l i c phi u c a ng i s h uử ụ ổ ế ố ạ ổ ế ủ ườ ở ữ
mu n r i kh i công ty, vay ti n v i chi phí sau thu th p h n, và t o thêmố ờ ỏ ề ớ ế ấ ơ ạ
l i ích cho ng i lao đ ng.ợ ườ ộ
Mua l i c phi u c a ng i s h u mu n r i kh i công ty.ạ ổ ế ủ ườ ở ữ ố ờ ỏ Ch sủ ở
h u c a công ty t nhân có th s d ng ESOP đ t o ra m t th tr ngữ ủ ư ể ử ụ ể ạ ộ ị ườ
s n sàng cho c phi u c a h . Theo cách ti p c n này, công ty có th sẵ ổ ế ủ ọ ế ậ ể ử
d ng kho n đóng góp (có th đ c mi n thu , tuỳ theo qui đ nh k toán)ụ ả ể ượ ễ ế ị ế
b ng ti n m t vào qu ESOP đ mua l i c phi u c a nh ng ng i đangằ ề ặ ỹ ể ạ ổ ế ủ ữ ườ
n m gi nh ng mu n r i kh i công ty; ho c có th s d ng ti n vay choắ ữ ư ố ờ ỏ ặ ể ử ụ ề
qu ESOP đ mua l ng c phi u này. ỹ ể ượ ổ ế
Vay ti n v i chi phí sau thu th p h n.ề ớ ế ấ ơ Kh năng vay ti n c a quĩả ề ủ
ESOP chính là đi m đ c bi t nh t c a công c này so v i các chính sáchể ặ ệ ấ ủ ụ ớ
l i ích khác trong công ty. ESOP m ra kh năng vay ti n m t v i m c đíchợ ở ả ề ặ ớ ụ
s d ng là mua c phi u t công ty ho c t nh ng c đông hi n t i. Khiử ụ ổ ế ừ ặ ừ ữ ổ ệ ạ
đó, công ty có th đ c h ng m t kho n mi n gi m thu t s ti n đóngể ượ ưở ộ ả ễ ả ế ừ ố ề
góp vào quĩ ESOP đ tr ph n ti n đã vay. Đi u này có nghĩa là c ph nể ả ầ ề ề ả ầ
ti n đ c mi n thu bao g m c lãi và n g c.ề ượ ễ ế ồ ả ợ ố
T o thêm l i ích cho ng i lao đ ng.ạ ợ ườ ộ M t công ty có th phát hành thêmộ ể
c phi u ho c trái phi u cho quĩ ESOP, và ghi gi m ph n thu nh p ch uổ ế ặ ế ả ầ ậ ị
thu . Ho c, công ty đóng góp ti n m t vào quĩ ESOP đ mua c phi u tế ặ ề ặ ể ổ ế ừ
công chúng hay cá nhân đang s h u c phi u c a công ty. V i các côngở ữ ổ ế ủ ớ
ty đ i chúng, theo s li u th ng kê chi m 5% các công ty s d ng ESOPạ ố ệ ố ế ử ụ
t i Hoa Kỳ, ESOP th ng đ c s d ng k t h p v i chính sách ti t ki mạ ườ ượ ử ụ ế ợ ớ ế ệ
c a ng i lao đ ng. Thay vì g n vi c ti t ki m c a nhân viên v i ti n m t,ủ ườ ộ ắ ệ ế ệ ủ ớ ề ặ
công ty s g n k t kho n ti n này v i c ph n theo ESOP và th ng v iẽ ắ ế ả ề ớ ổ ầ ườ ớ
m t t l cao h n.ộ ỉ ệ ơ
C nh báo v i ESOPả ớ
ESOP có không nhi u khuy t đi m. Khi công ty phát hành c phi u m i, cề ế ể ổ ế ớ ổ
ph n c a các c đông hi n t i, bao g m c ng i lao đ ng đang h ngầ ủ ổ ệ ạ ồ ả ườ ộ ưở
ESOP, s b gi m t ng ng. Vi c suy gi m này có th t o tác đ ng tiêuẽ ị ả ươ ứ ệ ả ể ạ ộ
c c t i đ ng l c làm vi c và l i ích t kho n thu đ c mi n gi m (n u có)ự ớ ộ ự ệ ợ ừ ả ế ượ ễ ả ế
t vi c áp d ng ESOP. Ngoài ra, qui đ nh b t bu c công ty ph i mua l i cừ ệ ụ ị ắ ộ ả ạ ổ
ph n t nh ng nhân viên quy t đ nh r i kh i công ty có th mang l i áp l cầ ừ ữ ế ị ờ ỏ ể ạ ự
c a m t kho n chi phí l n. ủ ộ ả ớ
T i m t s qu c gia, pháp lu t không cho phép áp d ng ESOP t i cácạ ộ ố ố ậ ụ ạ
doanh nghi p t nhân và công ty chuyên môn. ệ ư
Cu i cùng, ESOP ch th c s c i thi n hi u qu làm vi c t i công ty khi kố ỉ ự ự ả ệ ệ ả ệ ạ ế
ho ch này đi li n v i c h i tham gia các quy t đ nh tác đ ng t i công vi cạ ề ớ ơ ộ ế ị ộ ớ ệ
dành cho ng i lao đ ng.ườ ộ
T ng h pổ ợ
