Tìm hiểu khả năng nuôi lợn hướng nạc ở nông hộ và hiệu quả của việc sử dụng củ và lá sắn ủ trong chăn nuôi ở tỉnh Quảng Bình

TÌM HIỂU KHẢ NĂNG NUÔI LỢN HƯỚNG NẠC Ở NÔNG HỘ <br /> VÀ HIỆU QUẢ CỦA VIỆC SỬ DỤNG CỦ VÀ LÁ SẮN Ủ <br /> TRONG CHĂN NUÔI Ở TỈNH QUẢNG BÌNH<br /> Lê Văn An, Nguyễn Thị Lộc, <br /> Hồ Trung Thông, Đào Thị Phượng<br /> Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế <br /> TÓM TẮT<br /> Với phương pháp phối hợp khẩu phần dựa trên nguồn thức ăn sẵn có trong nông hộ là cám  <br /> gạo và bột ngô kết hợp với thức ăn đậm đặc, trong điều kiện nông hộ có quy mô chăn nuôi nhỏ ở  <br /> vùng đồng bằng thuộc tỉnh Quảng Bình, tốc độ tăng trọng của lợn lai F1(L x Y) trong giai đoạn 20  <br /> – 60kg đạt 598,4 g/con/ngày và tốc độ  tăng trọng của lợn lai F2 (PIE x (Y x MC))  đạt 490,5  <br /> g/con/ngày. Tiêu tốn thức ăn lần lượt là 3,23 và 3,56. Như vậy, tốc độ tăng trọng của lợn lai F1 (L  <br /> x Y) nhanh hơn nhiều so với tốc độ  tăng trọng của lợn lai F2 (PIE x (Y x MC)) (lợn lai 3/4 máu  <br /> ngoại). Trong khi đó, tiêu tốn thức ăn/kg tăng trọng của lợn lai F1(L x Y) thấp hơn khi so với tiêu  <br /> tốn thức ăn/kg tăng trọng của lợn lai F2 (PIE x (Y x MC)). Để  phát triển rộng mô hình nuôi lợn  <br /> nạc trong điều kiện nông hộ  quy mô nhỏ, ngoài các giải pháp về  kỹ  thuật chăm sóc nuôi dưỡng,  <br /> các giải pháp về nguồn giống chất lượng cao và tiêu thụ sản phẩm cần phải được tính toán kỹ.<br /> Sử dụng củ và lá sắn KM94 ủ chua với tỷ lệ 20% trong khẩu phần thức ăn nuôi lợn thịt F1  <br /> (ĐB x MC) đã không  ảnh hưởng đến khả  năng tăng trọng (lô ĐC là 522 g/ngày và lô TN 509  <br /> g/ngày), tiêu tốn thức ăn (lô ĐC 3,37 và lô TN 3,44 kg TĂ/kg TT) nhưng đã làm giảm chi phí thức  <br /> ăn/kg tăng trọng là 8%. Kết quả này là cơ sở khoa học để  các hộ gia đình ở tỉnh Quảng Bình nói  <br /> riêng và các tỉnh miền Trung nói chung có thể sử  dụng củ sắn và tận dụng lá sắn KM 94 khi thu  <br /> hoạch để nuôi lợn đưa lại hiệu quả kinh tế và góp phần xóa đói giảm nghèo ở nông thôn.<br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Cùng với trồng trọt, chăn nuôi đã và đang đóng vai trò đáng kể trong kinh tế hộ gia <br /> đình ở Quảng Bình. Trong những năm gần đây chăn nuôi ngày được chú trọng, đặc biệt là  <br /> chăn nuôi lợn. Nhằm tăng hiệu quả trong chăn nuôi lợn và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao <br /> của thị  trường về  chất lượng thịt đòi hỏi công tác giống và thức ăn trong chăn nuôi ngày <br /> càng được coi trọng. Nhằm tăng tỷ  lệ  thịt nạc hiện nay, các giống lợn lai siêu nạc đã và  <br /> đang được thử nghiệm và đưa vào sản xuất ở nhiều địa phương.<br /> Mặc dầu đã có những chủ trương và chính sách khuyến khích phát triển trong chăn  <br /> nuôi, nhưng trong điều kiện sản xuất nông hộ ở Việt Nam nói chung và ở Quảng Bình nói <br /> riêng cần thiết phải có những nghiên cứu để  hướng dẫn kỹ  thuật chăn nuôi hợp lý cho <br /> người nông dân. Một số giống lợn siêu nạc có những ưu điểm về chất lượng thịt cao hơn  <br /> các giống lợn địa phương và các giống lợn lai F1, nhưng trong điều kiện dinh dưỡng và  <br /> chăm sóc nhất định, các giống lợn này có thể không phát huy được ưu điểm của giống, đặc  <br /> biệt là trong điều kiện chăn nuôi nông hộ  hiện nay. Gần đây, các giống lợn thuần nhập  <br /> ngoại, lợn 3/4 máu ngoại đang được thử  nghiệm  ở  nhiều địa phương và  ở  nhiều nơi các  <br /> giống lợn này đã mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn so với các giống lợn nuôi truyền thống <br /> (Phùng Thăng Long, 2004). Từ  những kết quả  đó, ngành nông nghiệp  ở  tỉnh Quảng Bình  <br /> đang có kế  hoạch phát triển đàn lợn lai, lợn ngoại nhằm đẩy mạnh chất lượng thịt lợn  <br /> trong chăn nuôi hiện nay của địa phương.   <br /> Huyện Lệ Thủy, Quảng Bình có diện tích trồng sắn 957 ha, chủ yếu giống KM 94  <br /> với năng suất củ  150 tạ/ha và năng suất lá 3­5 tấn/ha. Cây sắn không những cung cấp <br /> lương thực cho con người mà còn là nguồn thức ăn dồi dào cho chăn nuôi. Củ sắn giàu tinh  <br /> bột (76,2­77,2%) nhưng nghèo protein (2,2­2,7%) đặc biệt là axit amin methionine (0,0­<br /> 0,6%) (Nguyễn Nghi và ctv, 1984). Ngược lại trong lá sắn rất giàu protein (16,5­39,0%)  <br /> nhưng hàm lượng độc tố HCN rất cao (Hoàng Văn Tiến, 1987). Do thời vụ thu hoạch sắn <br /> vào mùa mưa nên việc phơi khô bảo quản sắn gặp nhiều khó khăn, sắn dễ bị hư hỏng. Để <br /> khắc phục vấn đề  này, phương pháp ủ  chua là phương pháp bảo quản thích hợp để  bảo <br /> quản thời gian dài, giúp cho người chăn nuôi chủ động thức ăn và giảm hàm lượng độc tố <br /> trong sắn. <br /> Xuất phát từ những vấn đề trên chúng tôi tiến hành đề tài: “Tìm hiểu khả năng nuôi  <br /> lợn hướng nạc ở nông hộ và hiệu quả của việc sử dụng củ và lá sắn ủ  trong chăn nuôi ở <br /> tỉnh Quảng Bình”.<br /> II. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 2.1. Đối tượng thí nghiệm<br /> Thí nghiệm 1: Khảo sát tăng trọng các giống lợn lai hướng nạc.<br /> Thí nghiệm trên 20 con lợn (10 con/1 tổ  hợp lai) có trọng lượng trung bình 20,83  <br /> kg/con được bố  trí vào 05 hộ  dân. Tất cả  các hộ  gia đình nuôi lợn được lựa chọn tương <br /> đối đồng đều về điều kiện chuồng trại và được bố trí 04 con lợn/hộ trong đó có 02 lợn tổ <br /> hợp lai F1(Landrace x Yorkshire) gọi tắt là F1(L x Y) và 02 lợn tổ  hợp lai F2(Pietrain x  <br /> (Yorkshire x Móng Cái)) gọi tắt là F2(PIE x (Y x MC)). Lợn được bố trí 02 con cùng tổ hợp  <br /> lai/ô chuồng nuôi.  <br /> Thí nghiệm 2: Sử dụng củ và lá sắn ủ nuôi lợn<br /> Thí nghiệm được tiến hành trên 20 lợn lai F1 (Đại Bạch x Móng Cái) gọi tắt là <br /> F1(ĐB x MC) gồm 10 đực, 10 cái có trọng lượng 18 kg được nuôi ở 5 hộ gia đình. Mỗi hộ <br /> 4 con, chia làm 2 lô: Lô đối chứng (ĐC) và lô thí nghiệm (TN). <br /> 2.2. Vật liệu nghiên cứu<br /> Củ  sắn được rửa sạch, nghiền mịn và để   ở  bóng râm khoảng 3 giờ, sau đó đem  <br /> trộn với 0,5% muối (khối lượng tươi) và nén chặt vào bao nylon, buộc kín.  Lá sắn được <br /> hái khi thu hoạch củ, cắt ngắn 2­3 cm, phơi héo trong bóng râm 24 giờ. Tiếp tục trộn đều <br /> lá sắn với 5% cám và 0,5% muối (theo khối lượng tươi) và cho vào bao nylon, nén chặt,  <br /> buộc kín. <br /> 2.3. Thức ăn và nuôi dưỡng <br /> Thí nghiệm 1:<br /> Bảng 2.1: Thành phần dinh dưỡng của các loại thức ăn nguyên liệu<br /> <br /> Khoáng tổng  Năng lượng tổng số <br /> Loại thức ăn DM (%) CP (%) EE (%)<br /> số (%) (cal/g)<br /> Cám gạo 87,10 12,10 15,15 5,63 4432,6<br /> Bột ngô 87,57 6,56 3,14 14,05 3333,1<br />  Đậm đặc <br /> 90,90 43,90 3,63 15,89 3888,8<br /> Cargill 1640<br /> Bảng 2.2: Phối hợp khẩu phần và thành phần dinh dưỡng<br /> <br /> Giai đoạn sinh trưởng<br /> Từ 50kg – xuất <br /> Từ 20kg – 50kg<br /> chuồng<br /> Phối hợp khẩu phần (%)<br /> Bột ngô 57,5 65,0<br /> Cám gạo 20,0 25,0<br /> Đậm đặc Cargill 22,5 10,0<br /> Thành phần dinh dưỡng<br /> Vật chất khô (VCK, %) 88,23 87,79<br /> Protein thô (CP, %) 16,07 11,68<br /> Mỡ thô (EE, %) 5,65 6,19<br /> Khoáng tổng số (Ash, %) 12,78 12,13<br /> Năng lượng tổng số (GE, cal/g) 3678 3663<br /> Thí nghiệm 2:<br /> Bảng 2.3: Thành phần hóa học của  các loại thức ăn <br /> <br /> NL trao đổi  Protein thô <br /> Loại thức ăn VCK (%) Xơ thô (%)<br /> (kcal/kg) (%)<br /> Cám 87,2 2830 11,9 14,82<br /> Bột ngô 85,7 3714 7,6 2,65<br /> Bột sắn 88,3 3178 2,95 3,21<br /> T/Ă đậm đặc 87,3 3100 51,1 2,32<br /> Củ KM 94 ủ 40,1 3270 3,3 3,55<br /> Lá KM 94 ủ 41,2 2134 21,5 11,48<br /> Lá khoai lang 13,4 1876 17,7 16,86<br /> <br /> Bảng 2.4: Phối hợp khẩu phần và thành phần dinh dưỡng<br /> <br /> Khẩu phần thí nghiệm Khẩu phần đối chứng<br /> 50kg – Xuất  50kg – Xuất <br /> 20kg – 50kg 20kg – 50kg<br /> chuồng chuồng<br /> Phối hợp khẩu phần <br /> (%)<br /> Cám gạo 37,0 42,0 40,0 40,0<br /> Bột ngô 30,0 29,0 27,0 31,0<br /> Bột sắn ­ ­ 15,0 15,0<br /> Củ sắn ủ 15,0 15,0 ­ ­<br /> Lá sắn ủ 5,0 5,0 ­ ­<br />  Rau khoai ­ ­ 5,0 5,0<br /> TĂ Đậm đặc 13,0 9,0 13,0 9,0<br /> Thành phần hóa học<br /> Protein thô (CP,%) 14,92 13,36 14,78 13,05<br /> Năng lượng trao đổi <br /> 3141 3141 3108 3132<br /> (kcal/kg)<br /> Cả hai thí nghiệm, lợn được nuôi trong điều kiện thoáng mát tự nhiên, có sử dụng  <br /> vật liệu che chắn khi thời tiết thay đổi. Trong chuồng có bố  trí máng ăn và máng uống  <br /> nước riêng. Chuồng trại được sát trùng định kỳ 1 lần/tuần. Lượng thức ăn hàng ngày được <br /> điều chỉnh dựa trên tài liệu dự báo về lượng ăn vào và khả năng ăn vào thực tế của lợn ở <br /> ngày kế tiếp trước đó. Thức ăn thừa hàng ngày (nếu có) được kiểm tra và thu gom, cân xác  <br /> định khối lượng để trừ đi khi tính lượng ăn vào.  <br /> 2.4. Các chỉ tiêu theo dõi<br /> Các chỉ tiêu sinh trưởng của lợn thí nghiệm được theo dõi 2 giai đoạn sinh trưởng  <br /> (20 kg ­ 50 kg) và kết thúc (50 kg đến khi xuất chuồng). <br /> Phương pháp theo dõi các chỉ tiêu như sau:<br />  Tăng trọng trung bình  (g/ngày)<br /> Kết thúc một tháng nuôi, lợn thí nghiệm được cân theo cá thể  vào thời điểm sáng  <br /> sớm trước lúc cho ăn <br /> Khối lượng cuối kỳ (kg) ­ Khối lượng đầu kỳ (kg)  10<br /> Tăng trọng (g/ngày) =  <br /> Số ngày nuôi toàn kỳ 0<br />  Theo dõi lượng thức ăn ăn vào trung bình hàng ngày (kg VCK/ngày)<br /> Tổng số thức ăn toàn kỳ (kg)<br /> Lượng ăn vào = <br /> Số ngày nuôi toàn kỳ (kg)<br />  Tiêu tốn thức ăn (TTTĂ)/kg tăng trọng (kg VCK/kg TT)<br />  lượng thức ăn tiêu thụ toàn kỳ (kg)<br /> TTTĂ/kg TT = <br />  khối lượng thịt hơi tăng toàn kỳ (kg)<br />  Chi phí thức ăn (đồng/ kg TT)<br />  chi phí thức ăn tiêu thụ toàn kỳ (đồng)<br /> Chi phí thức ăn = <br />  khối lượng thịt hơi tăng toàn kỳ (kg)<br /> 2.5. Phương pháp xử lý số liệu<br /> Số liệu trong thí nghiệm được xử lý bằng thống kê sinh vật học theo phương pháp <br /> phân tích phương sai (ANOVA) qua mô hình tuyến tính (GLM) trên phần mềm Minitab <br /> version 13 (2000), chương trình Excel 9.0. So sánh sự  sai khác bằng phương pháp Turkey  <br /> với khoảng tin cậy 95%.<br /> 2.6. Thời gian và địa điểm nghiên cứu<br /> Thí nghiệm được tiến hành trong thời gian từ tháng 2 đến tháng 6 năm 2006 tại xã <br /> Dương Thủy, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. <br />  III. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN<br /> 3.1. Tăng trọng của lợn hướng nạc nuôi trong điều kiện nông hộ.<br /> Kết quả thí nghiệm ở bảng 3.1. cho thấy rằng lợn ở tổ hợp lai F1(L x Y) có tốc độ <br /> sinh trưởng nhanh hơn so với lợn  ở  tổ  hợp lai F2 (PIE x (Y x MC)) (598,4 g/con/ngày so <br /> với 490,5 g/con/ngày) và sự  sai khác này là rất có ý nghĩa thống kê (p = 0,013). Ngoài ra,  <br /> tiêu tốn thức ăn/kg tăng trọng của lợn  ở  tổ  hợp lai F1(L x Y) ít hơn so với tiêu tốn thức  <br /> ăn/kg tăng trọng của lợn  ở  tổ  hợp lai F2(PIE x (Y x MC)) (3,23 so v ới 3,56). S ự sai khác  <br /> này là khá lớn, tuy vậy có thể do sự biến động lớn giữa các cá thể đã dẫn đến không có ý <br /> nghĩa thống kê (p =  0,085). Từ  số  liệu trung bình  về  tốc   độ  sinh trưởng  của lợn  thí  <br /> nghiệm, chúng tôi đã tách thành 2 nhóm lợn trong mỗi một nghiệm thức: nhóm lợn sinh  <br /> trưởng nhanh và nhóm lợn sinh trưởng chậm. Kết quả  phân tích số  liệu thí nghiệm cho  <br /> thấy rằng mặc dầu với điều kiện thức ăn và cách chăm sóc nuôi dưỡng giống nhau, sự <br /> khác nhau về sinh trưởng của lợn trong cùng một nghiệm thức là khá lớn [732,4 g/con/ngày <br /> so với 509,1 g/con/ngày đối với lợn ở tổ hợp lai F1(L x Y) và 578,9 g/con/ngày so với 425,5  <br /> g/con/ngày đối với lợn ở tổ hợp lai F2(PIE x (Y x MC)]. <br /> Bảng 3.1: Sinh trưởng và hệ số chuyển hóa thức ăn của lợn thí nghiệm<br /> <br /> Tổ hợp lợn lai<br /> Thông số thí nghiệm F1 (L x Y) F2 (PIE x (Y x MC)<br /> Trung bình SEM Trung bình SEM<br /> Khối lượng ban đầu (kg/con) 21,6 1,1 20,1 0,6<br /> Khối lượng kết thúc (kg/con) 62,3a 3,7 51,4b 2,3<br /> Tốc độ tăng trọng của lợn thí <br /> 598,4a 41,1 490,5b 28,6<br /> nghiệm (g/con/ngày)<br /> <br /> <br /> Tốc độ tăng trọng của nhóm <br /> lợn sinh trưởng nhanh  732,4a 41,2 578,9b 8,1<br /> (g/con/ngày)<br /> Tốc độ tăng trọng của nhóm <br /> lợn sinh trưởng chậm  509,1a 19,7 425,5b 17,9<br /> (g/con/ngày)<br /> Hệ số chuyển hóa thức ăn <br /> 3,23 0,23 3,56 0,24<br /> (FCR, kg TA/ kg tăng trọng)<br /> <br /> (Các giá trị trong cùng một hàng có các chữ cái khác nhau<br />  thì khác nhau có ý nghĩa thống kê với P