Toàn tập về C.Mác và Ph.Ăng-ghen - Tập 38

Chia sẻ: Vũ Huyền Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:482

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tập 38 của bộ "Toàn tập C.Mác và Ph.Ăng-ghen" bao gồm những bức thư của Ph.Ăng-ghen viết cho những nhân vật khác nhau trong thời gian từ tháng Giêng 1891 đến tháng Chạp 1892. Những bức thư của Ph.Ăng-ghen trong thời gian này cho thấy rõ hoạt động toàn diện của ông trên các lĩnh vực chính trị và khoa học, vai trò to lớn của ông trong cuộc đấu tranh vì sự trong sáng của chủ nghĩa Mác và khẳng định những nguyên lý của chủ nghĩa Mác trong phong trào công nhân quốc tế, vì sự đoàn kết quốc tế các đảng xã hội chủ nghĩa. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Toàn tập về C.Mác và Ph.Ăng-ghen - Tập 38

V« s¶n tÊt c¶ c¸c níc, ®oµn kÕt l¹i! Toµn tËp C. M¸c vµ Ph.¡ng-ghen xuÊt b¶n theo quyÕt ®Þnh cña Ban chÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam
C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen Héi ®ång xuÊt b¶n toµn tËp C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen GS. NguyÔn §øc B×nh ñy viªn Bé ChÝnh trÞ Ban chÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, Chñ tÞch Héi ®ång GS. §Æng Xu©n Kú Phã chñ tÞch chuyªn tr¸ch Héi ®ång lý luËn Toµn tËp trung ¬ng, Phã chñ tÞch (thêng trùc) Héi ®ång GS. PTS. TrÇn Ngäc Hiªn ñy viªn Héi ®ång lý luËn trung ¬ng, ñy viªn TËp 38 PGS. Hµ Häc Hîi Phã trëng ban T tëng - V¨n hãa Trung ¬ng §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, uû viªn Th tõ GS. PTS. Ph¹m Xu©n Nam ñy viªn Héi ®ång lý luËn trung ¬ng, Tæng biªn (th¸ng giªng 1891 - th¸ng Ch¹p 1892) tËp t¹p chÝ Vietnam Social Sciences, uû viªn §C. TrÇn §×nh Nghiªm ñy viªn Héi ®ång lý luËn trung ¬ng, Gi¸m ®èc - Tæng biªn tËp Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, ñy viªn GS. TrÇn Xu©n Trêng ñy viªn Héi ®ång lý luËn trung ¬ng, Trung tíng, ViÖn trëng Häc viÖn chÝnh trÞ - qu©n sù, uû viªn Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia sù thËt Hµ Néi - 1998
Lêi nhµ xuÊt b¶n TËp 38 cña bé Toµn tËp C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen bao gåm nh÷ng bøc th cña Ph.¡ng-ghen viÕt cho nh÷ng nh©n vËt kh¸c nhau trong thêi gian tõ th¸ng Giªng 1891 ®Õn th¸ng Ch¹p 1892. Nh÷ng bøc th cña Ph.¡ng-ghen trong thêi gian nµy cho thÊy râ ho¹t ®éng toµn diÖn cña «ng trªn c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ vµ khoa häc, vai trß to lín cña «ng trong cuéc ®Êu tranh v× sù trong s¸ng cña chñ nghÜa M¸c vµ kh¼ng ®Þnh nh÷ng nguyªn lý cña chñ nghÜa M¸c trong phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ, v× sù ®oµn kÕt quèc tÕ c¸c ®¶ng x· héi chñ nghÜa. Thêi gian nµy, Ph.¡ng-ghen dµnh nhiÒu c«ng søc cho viÖc chuÈn bÞ ®Ó ®a in tËp III cña bé "T b¶n" còng nh t¸i b¶n nhiÒu t¸c phÈm kh¸c cña hai nhµ kinh ®iÓn. ¤ng tiÕp tôc hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn nhiÒu luËn ®iÓm trong häc thuyÕt cña M¸c, ®Æc biÖt lµ luËn ®iÓm vÒ t¸c ®éng trë l¹i cña kiÕn tróc thîng tÇng ®èi víi c¬ së h¹ tÇng. KÕt hîp chÆt chÏ c«ng t¸c lý luËn cña m×nh víi thùc tiÔn ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n, Ph.¡ng-ghen ®· v¹ch ra chiÕn lîc vµ s¸ch lîc ®Êu tranh cña phong trµo c«ng nh©n vµ x· héi chñ nghÜa quèc tÕ trong hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ. ¤ng ®Êu tranh kh«ng khoan nhîng chèng chñ nghÜa c¬ héi, chñ nghÜa c¶i l¬ng, chñ nghÜa bÌ ph¸i vµ cè g¾ng b»ng mäi c¸ch t¹o ®iÒu kiÖn cho Quèc tÕ II ph¸t triÓn trªn nÒn t¶ng nh÷ng nguyªn t¾c cña chñ nghÜa M¸c. ¤ng tÝch cùc tham gia chuÈn bÞ c¸c ®¹i héi quèc tÕ x· héi chñ nghÜa, gióp ®ì nhiÒu cho ban l·nh ®¹o §¶ng d©n chñ-x· héi §øc vµ c¸c ®¶ng x· héi chñ nghÜa kh¸c. Ngoµi nh÷ng néi dung trao ®æi vÒ lý luËn vµ ho¹t ®éng c¸ch m¹ng, nh÷ng bøc th cña Ph.¡ng-ghen cßn to¸t lªn t×nh c¶m nh©n hËu, bao dung cña vÞ l·nh tô vÜ ®¹i ®èi víi ngêi th©n, bÇu b¹n vµ nh÷ng ngêi cïng chÝ híng. TËp nµy ®îc dÞch dùa vµo b¶n tiÕng Nga bé Toµn tËp C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, tËp 38, do Nhµ xuÊt b¶n s¸ch chÝnh trÞ quèc gia Liªn X« xuÊt b¶n t¹i M¸t-xc¬-va n¨m 1965. Ngoµi phÇn chÝnh v¨n, chóng t«i cßn in kÌm theo phÇn chó thÝch vµ c¸c b¶n
8 Lêi nhµ xuÊt b¶n chØ dÉn do ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c – Lª-nin Liªn X« (tríc ®©y) biªn so¹n ®Ó b¹n ®äc tham kh¶o. C¸c t¸c phÈm cña C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen nh¾c ®Õn trong tËp nµy ®Òu ®îc dÉn theo C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, do Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia xuÊt b¶n t¹i Hµ Néi vµ ®îc ghi v¾n t¾t lµ Toµn tËp, tiÕp ®ã lµ sè tËp, n¨m xuÊt b¶n tËp ®ã vµ sè trang ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò ®îc dÉn. §ång thêi víi viÖc xuÊt b¶n bé Toµn tËp C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, chóng t«i sÏ tæ chøc biªn so¹n s¸ch giíi thiÖu néi dung mçi tËp vµ c¸c t tëng c¬ b¶n trong c¸c t¸c phÈm chÝnh cña hai nhµ kinh ®iÓn. Th¸ng T 1998 nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia Th cña Ph.¡ng-ghen göi c¸c nh©n vËt kh¸c nhau Th¸ng giªng 1891 - th¸ng ch¹p 1892
10 1891 1 Göi Phri-®rÝch A-®«n-ph¬ Doãc-g¬ ë H«-b«-ken Lu©n §«n, 3 th¸ng Giªng 1891 1* Doãc-g¬ th©n mÕn! Tríc hÕt t«i xin göi tíi anh chÞ 2* lêi chóc mõng N¨m míi! T«i lÊy lµm tiÕc r»ng ®· quªn ®Ò ngµy th¸ng trªn bøc bu thiÕp míi ®©y tr¶ lêi nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc nhÊt nªu lªn trong th anh1. RÊt c¶m ¬n vÒ bøc ¶nh anh chÞ chôp chung tuyÖt ®Ñp. T«i còng s½n lßng göi cho anh ¶nh cña t«i, nhng ë chç t«i, tõ 25 th¸ng Mêi mét ®Õn nay trêi kh«ng ngõng cã tuyÕt r¬i vµ s¬ng mï nªn kh«ng thÓ nµo chôp ¶nh còng nh in ¶nh ®îc. HÔ khi nµo cã ¸nh s¸ng thÝch hîp lµ t«i l¹i chôp ¶nh ®Ó xem xem, vµo c¸i tuæi b¶y m¬i, mÆt mòi t«i nã ra thÕ nµo, vµ bÊy giê anh sÏ nhËn ®îc ¶nh ngay. Lu-i-da Cau-xky ë l¹i chç t«i. §ã chÝnh lµ mét sù hy sinh cña ___________________________________________________________ 1* Trong b¶n gèc lµ "1890". 2* - Ca-ta-ri-na Doãc-g¬.
12 Göi Phri-®rÝch A-®«n-ph¬ Doãc-g¬, 3 th¸ng giªng 1891 Göi c¸c cau-xky, 7 th¸ng Giªng 1891 13 c« g¸i dÔ th¬ng Êy cho t«i mµ t«i rÊt lÊy lµm c¶m t¹. T«i l¹i cã hé sinh nªn cã sù so s¸nh nµy) tuyÖt nhiªn kh«ng ph¶i v× hiÖn thÓ yªn t©m lµm viÖc vµ lµm tèt h¬n bao giê hÕt v× r»ng c« Êy nay nã dêng nh kh«ng cßn phï hîp víi nguyÖn väng cña ph¸i ®ång thêi sÏ thµnh th ký cña t«i. §èi víi c« Êy, trong nhµ t«i céng hßa t s¶n, mµ v× r»ng ë Pª-tÐc-bua ngêi ta ®· hiÓu ra lu«n cã ®ñ thø viÖc cÇn lµm trong khi mét ngêi ngoµi cuéc th× r»ng liªn minh ®ã vµo giê phót quyÕt ®Þnh l¹i xÞt ngßi, do ®ã, sÏ ch¼ng t×m ®îc viÖc g× mµ lµm c¶. Nh vËy lµ mäi viÖc trë kh«ng ®¸ng mét xu. §iÒu ®ã cã lîi lín cho hßa b×nh chung. nªn tèt ®Ñp mét c¸ch bÊt ngê; chóng t«i c¶m thÊy tho¶i m¸i vµ S¬ng mï, trêi u ¸m, xin dõng bót ë ®©y. mÆt trêi l¹i chiÕu s¸ng trong nhµ t«i mÆc dï ngoµi phè vÉn cã Cho t«i göi tíi chÞ lêi th¨m hái nång nhiÖt vµ xin chµo anh. s¬ng mï nh tríc ®©y. Ph. ¡. cña anh H×nh nh t«i ®· viÕt cho anh r»ng anh cã thÓ tuú ý sö dông th tõ cña t«i. Song anh còng ph¶i chØ gi¸o cho chóng t«i vÒ C«ng bè lÇn ®Çu cã lîc bít trong cuèn In theo b¶n viÕt tay t×nh h×nh níc Mü! s¸ch: "Briefe und Auszüge aus Briefen von Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc T«i ®· chuyÓn ngay lêi than phiÒn cña anh sang Pa-ri2. §iÒu ®ã Joh. Phil. Becker, Jos. Dietzgen, Friedrich Engels, Karl Marx u. A. an F. A. Sorge cã gióp g× ®îc ch¨ng? Hä kh«ng th¸o v¸t trong c«ng viÖc l¾m ®©u! und Andere". Stutgart, 1906 vµ c«ng bè Theo tin tøc gÇn ®©y nhÊt, Xem Mu-r¬, ch¸nh ¸n ë A-xa-ba toµn v¨n b»ng tiÕng Nga trong C.M¸c vµ trªn s«ng Ni-giª, kh«ng ®îc khoÎ. Tríc ®©y «ng Êy thÝch nghi Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, t.XXVIII, 1940 rÊt tèt víi khÝ hËu, thÕ mµ b©y giê ®ét nhiªn bÞ ®i láng, sèt, ø m¸u ë gan vµ l¸ l¸ch, t«i ®ang sèt ruét chê ®îi chuyÕn th sau, vµo ngµy kia. Th¸ng T nµy, «ng Êy chuÈn bÞ l¹i vÒ ®©y nghØ phÐp s¸u th¸ng. Sù kiÖn quan träng nhÊt ë ch©u ¢u ba th¸ng võa qua lµ 2 vô Xª-li-vÐc-xtèp bÞ P¸t-lÐp-xki ¸m s¸t3 vµ viÖc anh nµy trèn Göi c¸c cau-xky4 tho¸t - mét ®iÒu phï hîp víi mong muèn cña chÝnh phñ. §iÒu ë stót-g¸t ®ã chøng tá r»ng Pa-ri lµ ®¹i b¶n doanh cña bän gi¸n ®iÖp Nga ë níc ngoµi, r»ng ho¹t ®éng gi¸n ®iÖp vµ sù phôc vô nhôc nh· cña níc Céng hßa Ph¸p ®èi víi Nga hoµng lµ ®iÒu kiÖn ®Çu Lu©n §«n, 7 th¸ng Giªng 1891 tiªn cña liªn minh víi Nga; sau hÕt, hµnh ®éng dòng c¶m cña P¸t-lÐp-xki l¹i kÝch ®éng m¹nh mÏ mäi c¶m t×nh truyÒn thèng Cau-xky th©n mÕn! cña ngêi Ph¸p – tÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã gép l¹i ®· vît qu¸ søc H«m qua, t«i ®· göi cho anh b»ng th b¶o ®¶m b¶n th¶o cña chÞu ®ùng. C¸i chÕt cña liªn minh Ph¸p – Nga tríc khi nã M¸c mµ ch¾c anh sÏ rÊt hµi lßng5. T«i kh«ng ch¾c lµ b¶n th¶o ®îc thai nghÐn ®ñ th¸ng vµ sinh në (v× Lu-i-da Cau-xky lµ n÷ Êy cã thÓ ra ®êi nguyªn v¨n nh vËy ë ®Õ quèc GiÐc-manh thÇn
14 Göi c¸c cau-xky, 7 th¸ng Giªng 1891 Göi Pa-xcu-a-l¬ M¸c-ti-nhÐt-ti, 9 th¸ng Giªng 1891 15 th¸nh hay kh«ng. Anh h·y xem xÐt díi gãc ®é Êy b¶n th¶o nµy døt víi Bren-ta-n« trong tuÇn nµy, nhng bao nhiªu lµ viÖc vµ vµ nÕu cã thÓ th× lîc bá nh÷ng chç khiÕn ngêi ta lo ng¹i vµ th tõ l¹i ®Õn víi t«i nªn vÞ tÊt ®· hoµn thµnh. thay vµo ®ã nh÷ng dÊu chÊm vËy. Cßn nh÷ng chç mµ v¨n c¶nh Nh vËy, trêng hîp cã khã kh¨n g× xin anh th«ng b¸o cho kh«ng cho phÐp lîc bá th× xin h·y ®¸nh dÊu trong b¶n in thö t«i biÕt. vµ b¸o cho t«i biÕt, cè g¾ng ng¾n gän trong vµi ba dßng, lý do ë ®©y vÉn cßn rÐt ®Ëm ®Õn ®ãng b¨ng. Soãc-lem-m¬ ®¸ng khiÕn anh lo ng¹i; t«i sÏ tuú kh¶ n¨ng mµ xö lý. Nh÷ng chç söa th¬ng ®· bÞ c¶m vµ nhÊt thêi mÊt ®i thÝnh gi¸c, do ®ã, kh«ng ®æi t«i sÏ ®Æt trong dÊu ngoÆc vµ trong lêi tùa ng¾n cña m×nh thÓ ®Õn dù lÔ gi¸ng sinh. Xem Mu-r¬ bÞ èm nÆng ë A-xa-ba, t«i t«i sÏ gi¶i thÝch r»ng ®©y lµ chç ®· söa ch÷a. V× vËy xin h·y göi nãng lßng chê ®îi tin tøc míi vÒ «ng Êy. cho t«i b¶n in thö! Ph. ¡ng-ghen cña anh Song, cã thÓ lµ, ngoµi c¸c quan chøc c¶nh s¸t, viÖc c«ng bè b¶n th¶o ®ã cßn g©y ra sù ph¶n ®èi cña ai ®ã n÷a. NÕu nh anh Xin göi lêi th¨m Tau-s¬. thÊy buéc lßng ph¶i tÝnh ®Õn t×nh huèng Êy n÷a th× t«i yªu cÇu anh göi b»ng th b¶o ®¶m b¶n th¶o Êy cho ¸t-le. ë ®ã, tøc ë C«ng bè toµn v¨n lÇn ®Çu trong cuèn s¸ch: In theo b¶n viÕt tay Viªn, ch¾c lµ b¶n th¶o Êy cã thÓ in toµn v¨n (®¸ng tiÕc lµ trõ "Aus der Frühzeit des Marxismus. Engels Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc Briefwechsel mit Kautsky". Prag, 1935 ®o¹n tuyÖt vêi vÒ nhu cÇu t«n gi¸o), bÊt kÓ thÕ nµo nã còng sÏ ®îc in ra. Tuy thÕ, t«i nghÜ r»ng c¸i ý ®Þnh hÕt søc kiªn quyÕt ®ã cña t«i mµ giê ®©y t«i b¸o cho anh biÕt sÏ hoµn toµn b¶o ®¶m cho anh tr¸nh ®îc bÊt kÓ sù chª tr¸ch nµo. ChÝnh bëi c¸c anh 3 kh«ng thÓ nµo ng¨n c¶n viÖc c«ng bè b¶n th¶o nªn tèt h¬n c¶ Göi Pa-xcu-a-l¬ M¸c-ti-nhÐt-ti lµ ®Ó nã ra m¾t ngay t¹i níc §øc vµ chÝnh ngay trªn tê b¸o ë Bª-nª-ven-t« §¶ng "Neue Zeit" ®îc s¸ng lËp chuyªn ®Ó ®¨ng nh÷ng thø nh vËy. Lu©n §«n, 9 th¸ng Giªng 1891 T«i ®· ngõng t¸c phÈm vÒ Bren-ta-n« 1* ®Ó chuÈn bÞ cho anh b¶n th¶o nãi trªn. VÊn ®Ò lµ, trong t¸c phÈm vÒ Bren-ta-n«, t«i B¹n th©n mÕn! cÇn sö dông nh÷ng chç trong b¶n th¶o nãi vÒ ®¹o luËt s¾t vÒ T«i thùc lßng th«ng c¶m nçi bÊt h¹nh cña em g¸i B¹n. Vµ t«i tiÒn c«ng6, v¶ l¹i, nh©n thÓ còng kh«ng ph¶i bá ra nhiÒu c«ng hiÓu ®îc sù c¨m phÉn m·nh liÖt cña B¹n. Nhng xin ®õng ®Ó søc l¾m ®Ó chuÈn bÞ ®a in toµn bé b¶n th¶o. T«i dù ®Þnh chÊm mÊt ®i sù tù chñ. Dï b¹n cã giÕt tªn ®ª tiÖn v« liªm sØ Êy, pháng ___________________________________________________________ cã Ých g× cho em g¸i B¹n? H¾n sÏ thÊy m·n nguyÖn ®îc 1* Ph. ¨ng-ghen. "Bren-ta-n« contra M¸c". chÕt nh vËy bëi v× h¾n ®· lµm tan n¸t kh«ng ph¶i mét, mµ lµ
16 Göi Pa-xcu-a-l¬ M¸c-ti-nhÐt-ti, 9 th¸ng Giªng 1891 Göi Xta-ni-xl¸p Men-®en-x¬n, 13 th¸ng Giªng 1891 17 hai gia ®×nh. T«i ®îc biÕt trong nh÷ng quan hÖ x· héi cßn tån Xin göi lêi th¨m hái th¾m thiÕt. t¹i ë Nam I-ta-li-a – n¬i vÉn cßn kh«ng Ýt tµn tÝch cña thêi kú Ph. ¡ng-ghen cña B¹n chÕ ®é thÞ téc, anh em trai ®îc coi lµ ngêi b¶o hé ®¬ng nhiªn vµ ngêi tr¶ thï cho chÞ em g¸i m×nh. Song anh trai ®©y ®· cã C¶m ¬n B¹n nhiÒu vÒ lêi chóc mõng nh©n dÞp t«i b¶y m¬i gia ®×nh, cã vî cã con, ph¶i cã nghÜa vô ®èi víi hä, mµ trong x· tuæi. héi ngµy nay, nh÷ng nghÜa vô ®ã l¹i quan träng h¬n hÕt. Do ®ã, t«i nghÜ r»ng, v× gia ®×nh cña m×nh, B¹n kh«ng nªn ®i ®Õn mét C«ng bè lÇn ®Çu b»ng tiÕng cña nguyªn In theo b¶n viÕt tay hµnh ®éng tÊt yÕu dÉn B¹n ®Õn chç ph¶i vÜnh biÖt víi gia ®×nh. b¶n trong cuèn s¸ch: "La corrispondenza Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc Díi con m¾t cña t«i, em g¸i B¹n vÉn trong tr¾ng vµ ®¸ng di Marx e Engels con italiani. 1848-1895", In b»ng tiÕng Nga lÇn ®Çu kÝnh träng nh tríc ®©y. Milano, 1964 Nhng nÕu nh B¹n cho r»ng cÇn ph¶i tr¶ thï th× cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¸c ®Ó h¹ nhôc tªn së khanh ®ã tríc x· héi. ë ®©y ngêi anh trai cã thÓ nÖn cho tªn v« l¹i Êy mét trËn tríc c«ng chóng. ë Ph¸p vµ §øc, cho mét c¸i t¸t tríc mÆt mäi ngêi còng lµ 4 ®ñ råi. Göi Xta-ni-xl¸p Men-®en-x¬n ë Ba Lan thuéc ¸o (Lª-«-p«n ), mét nhµ b¸o ®· b¸n m×nh 1* ë Lu©n §«n cho níc Nga. MÊy ngêi Ba Lan trÎ tuæi ®· tãm ®îc h¾n khi h¾n d¹o ch¬i trªn ®êng phè vµ näc h¾n ra mét chiÕc ghÕ dµi vµ [Lu©n §«n], thø ba, 13 th¸ng Giªng 1891 ®Ðt vµo m«ng h¾n 25 roi tríc m¾t mäi ngêi. 122, Regent's Park Road, N.W. ë I-ta-li-a B¹n còng cã thÓ t×m c¸ch c«ng khai h¹ nhôc tªn v« l¹i Êy vµ lµm cho mäi ngêi khinh bØ h¾n mµ kh«ng cÇn g©y cho ¤ng Men-®en-x¬n th©n mÕn! h¾n th¬ng tÝch nÆng nµo. Chñ nhËt võa qua 1*, khi chóng ta tháa thuËn víi nhau vÒ Nh trªn ®· nãi, t«i kh«ng hÒ cã ý ®Þnh cho B¹n mét lêi ngµy giê thÝch hîp ¤ng cho t«i ®îc m·n nguyÖn cïng ¤ng khuyªn vÒ mÆt nµy. Nhng nÕu nh B¹n x¸c ®Þnh r»ng cÇn cã dïng c¬m ë nhµ t«i, chóng ta qu¸ véi v· nªn, ®Ó tr¸nh mäi sù hµnh ®éng tr¶ thï nµo ®ã th× lµm tæn h¹i ®Õn danh dù cña tªn hiÓu lÇm, cã lÏ cÇn nh¾c l¹i ®iÒu mµ t«i ®· muèn nãi víi ¤ng. së khanh ®ã tèt h¬n lµ tr¶ thï h¾n b»ng c¸ch kh¸c. Ngµy kia, thø n¨m, vµo s¸u giê chiÒu, t«i sÏ ®îi ¤ng, bµ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ 1* – Lvèp. 1* – 11 th¸ng Giªng.
18 Göi c¸c Cau-xky, 15 th¸ng Giªng 1891 Göi c¸c Cau-xky, 15 th¸ng Giªng 1891 19 Men-®en-x¬n vµ «ng Gièt-c¬ ë nhµ t«i. §èi víi Gièt-c¬, cã thÓ t«i chóng ta lµ §i-tx¬. H«m nay t«i còng ®· viÕt th cho Bª-ben8. nãi cha ®ñ râ rµng, v× vËy phiÒn ¤ng thay mÆt t«i mét lÇn n÷a T«i ®· kh«ng nãi sím h¬n víi anh Êy vÒ sù viÖc nµy do kh«ng mêi «ng ta ®Ó t«i ®îc vinh dù ®ãn tiÕp «ng ta ®Õn th¨m nhµ. muèn ®Æt anh Êy vµo t×nh tr¹ng khã xö ®èi víi LÝp-nÕch. T«i vµ bµ Cau-xky xin göi lêi chµo mõng tèt ®Ñp nhÊt ®Õn bµ Bª-ben lÏ ra cã tr¸ch nhiÖm nãi víi LÝp-nÕch sù viÖc nµy, cßn Men-®en-x¬n. LÝp-nÕch, xÐt theo bµi nãi cña anh ta vÒ C¬ng lÜnh ë Ha-l¬9, khi KÝnh th anh ta trÝch dÉn mét lo¹t ®o¹n trong b¶n th¶o, sÏ dïng mäi biÖn ph¸p ®Ó ng¨n c¶n viÖc c«ng bè b¶n th¶o Êy. Ph. ¡ng-ghen NÕu nh kh«ng nªn ®Ó trong v¨n b¶n c©u "tháa m·n [nhu C«ng bè lÇn ®Çu In theo b¶n viÕt tay cÇu] t«n gi¸o cña m×nh gièng nh tháa m·n [nhu cÇu] cña c¬ thÓ Nguyªn v¨n lµ tiÕng Ph¸p m×nh" 1* th× nªn xãa ®i c¸c ch÷ cã g¹ch díi vµ thay b»ng c¸c dÊu chÊm. Nh vËy lêi ¸m chØ sÏ tÕ nhÞ h¬n mµ vÉn ®ñ râ rµng. Trong trêng hîp Êy, cã thÓ cho r»ng chç nµy sÏ kh«ng g©y ra sù nghi ngê. PhÇn cßn l¹i t«i ®Òu lµm ®óng nh anh yªu cÇu, thËm chÝ, 5 nh anh thÊy ®Êy, cßn nhiÒu h¬n thÕ. Göi c¸c Cau-xky7 Vî chång Men-®en-x¬n ®· tõ Pa-ri tíi ®©y. Khi tr¶ tù do cho ë Stót-g¸t Men-®en-x¬n, quan tßa ®· cÊm «ng ta rêi níc Ph¸p. Tr¸i l¹i, bé trëng C«ng-xt¨ng buéc «ng ta tù nguyÖn ra ®i nÕu kh«ng sÏ bÞ trôc xuÊt10. C«ng-xt¨ng cö La-bruy-e-r¬, mµ quan hÖ cña anh Lu©n §«n, 15 th¸ng Giªng 1891 ta víi c¶nh s¸t th× ai nÊy ®Òu biÕt, tèng tiÔn P¸t-lÐp-xki. NÕu nh P¸t-lÐp-xki bÞ ®a ra tßa ¸n båi thÈm xÐt xö th× sÏ dÉn tíi Nam tíc th©n mÕn! cuéc khñng ho¶ng trong viÖc ve v·n níc Nga: trong thêi gian Qua b¶n in thö 1* göi kÌm theo ®©y, anh thÊy r»ng t«i kh«ng xÐt xö kh«ng tµi nµo che giÊu ®îc ho¹t ®éng cña bän gi¸n ®iÖp ®Õn nçi v« nh©n ®¹o, vµ trong lêi tùa2* thËm chÝ ®· cho thªm mËt th¸m Nga ë Pa-ri, mµ P¸t-lÐp-xki th× cã thÓ ®îc tr¾ng mÊy giät an thÇn moãc-phin vµ br«m nªn hy väng sÏ cã t¸c dông ¸n! VËy lµ anh ta ®· ®Æt chÝnh phñ vµo mét t×nh thÕ cùc kú gi¶m ®au cÇn thiÕt ®èi víi t©m tr¹ng u hoµi cña ngêi b¹n ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ 1* Khi chØnh lý b¶n th¶o ®Ó ®a in, ¡ng-ghen xuÊt ph¸t tõ lý do kiÓm duyÖt 1* C. M¸c."Phª ph¸n C¬ng lÜnh G«-ta". ®· thay thÕ trong c©u nµy tõ mµ M¸c sö dông "Notdurft" ("sù cÇn thiÕt") b»ng 2* Ph. ¨ng-ghen. "Lêi tùa viÕt cho t¸c phÈm cña C.M¸c "Phª ph¸n C¬ng tõ "Bedürfnisse" ("nhu cÇu") vµ ®Æt trong dÊu ngoÆc vu«ng (xem Toµn tËp, lÜnh G«-ta"". t. 19, 1995, tr. 15).
20 Göi c¸c Cau-xky, 15 th¸ng Giªng 1891 Göi Phri-®rÝch A-®«n-ph¬ Doãc-g¬, 17 th¸ng Giªng 1891 21 lóng tóng vµ cÇn ph¶i tèng khø anh ta ®i. H·y ®Ó La-ph¸c-g¬ viÕt cho anh mét bµi vÒ viÖc P¸t-lÐp-xki ®· lµm tan vì liªn minh Ph¸p-Nga. NhËn ®Þnh cña LÝp-nÕch ®èi víi sù kiÖn Êy hoµn toµn sai lÇm gièng nh ®èi víi mäi viÖc x¶y ra ë níc 6 ngoµi. Göi Phri-®rÝch A-®«n-ph¬ Doãc-g¬ Khi vî chång Men-®en-x¬n ®Õn ®©y, hä kh«ng biÕt ®Þa ë H«-b«-ken chØ cña ai c¶ vµ ®· r¬i vµo bµn tay cña XmÝt Hª-®in-li vµ Hai-n¬-man; hä ®· bÞ chóng l«i kÐo vµo c¸i héi g× ®ã11 v.v.. [Lu©n §«n], 17 th¸ng Giªng 1891 Cuèi cïng, hä ®· ®Õn nhµ t«i, t«i cho hä ®Þa chØ cña £-®e vµ khi t«i, víi môc ®Ých x· giao, ®Õn th¨m ®¸p lÔ hä th× gÆp Doãc-g¬ th©n mÕn! ngµi XmÝt Hª-®in-li bíc vµo. T«i lîi dông c¬ héi nµy, ®Ó T«i göi kÌm theo ®©y cuèn "T b¶n" 1*, xuÊt b¶n lÇn thø t tríc mÆt nh÷ng ngêi Ba-Lan, ®ãn tiÕp h¾n víi th¸i ®é (göi b¶o ®¶m) vµ mét bã b¸o chÝ. V× Xem Mu-r¬ ch¾c lµ ®ang khinh bØ l¹nh nh¹t, ®iÒu nµy xem ra ®· cã t¸c dông. Chñ trªn ®êng tõ Ni-giª trë vÒ ch©u ¢u, – cø hai n¨m «ng ®îc nhËt 1*, vî chång Men-®en-x¬n ®Õn nhµ t«i. H«m nay vî nghØ s¸u th¸ng, – nªn cã thÓ chuyÓn cho anh c¸c xuÊt b¶n phÈm chång hä, £-®e vµ vî chång £-v¬-linh sÏ ¨n c¬m ë nhµ t«i; hy mµ «ng ta nhËn ®îc cho tíi nay: tê "Berliner Volks – Tribüne" väng r»ng nh÷ng mu m« ®îc bµy ®Æt v× lîi Ých cña mµ C«n-r¸t SmÝt bÐ ®· cho mét híng ®i kh¸ ®óng ®¾n, cßn Bru-x¬, Hai-n¬-man vµ bÌ lò sÏ tan vì. §¸ng tiÕc lµ anh Pau-l¬ Ðc-n¬-xt¬ cha lµm h háng ®îc; tê "Cri du Travailleur" kh«ng cã mÆt ë ®©y v× chóng t«i sÏ b¾t ®Çu víi mãn sß. ®¨ng l¹i néi dung c¬ b¶n cña tê "Le Socialiste". TiÕp ®Õn lµ sè b¸o "Vorwärts"2* cã bµi cña chóng ta v¹ch mÆt ngµi R©y-x¬. Ph. ¡. cña anh Tõ 25 th¸ng Mêi mét, ë chç chóng t«i cã tuyÕt liªn tôc vµ gi¸ l¹nh. Tõ n¨m ngµy tríc, c¸c èng dÉn níc ë díi ®Êt ®· C«ng bè toµn v¨n lÇn ®Çu trong cuèn s¸ch: In theo b¶n viÕt tay ®ãng b¨ng, nªn chóng t«i rÊt chËt vËt vÒ chuyÖn níc n«i. Trªn "Aus der Frühzeit des Marxismus. Engels Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc tê "Neue Zeit" sè 17 sÏ xuÊt hiÖn mét bµi ®¹i lo¹i nh bom – Briefwechsel mit Kautsky". Prag, 1935 phª ph¸n cña M¸c ®èi víi dù th¶o C¬ng lÜnh 18753*. Anh sÏ ___________________________________________________________ 1* – "T b¶n", tËp 1, xuÊt b¶n lÇn thø t, b»ng tiÕng §øc. 2* Râ rµng ®©y lµ tê "Sozialdemokrat" sè 20, ra ngµy 13 th¸ng N¨m 1887. 3* C.M¸c. "Phª ph¸n C¬ng lÜnh G«-ta". B¶n th¶o nµy kh«ng ®¨ng ®îc ___________________________________________________________ trong sè 17 cña tê "Neue Zeit" nh dù kiÕn ban ®Çu, mµ ®¨ng trong sè 18 n¨m 1* – 11 th¸ng Giªng. 1891.
22 Göi Xta-ni-xl¸p Men-®en-x¬n, 18 th¸ng Giªng 1891 Göi c¸c Soãc-lem-m¬, 27 th¸ng Giªng 1891 23 vui mõng nhng viÖc ®ã sÏ g©y ra sù tøc giËn vµ h»n häc cña th cho b¸o chÝ Anh vÒ sù viÖc mµ bµ Men-®en-x¬n vµ «ng ®«i kÎ ë §øc. Gièt-c¬ ®· nãi víi t«i. Xin göi lêi th¨m chÞ 1*, vî chång Sluy-te-r¬ vµ vî chång R«m T«i ®· th¶o luËn vÊn ®Ò nµy víi vî chång £-v¬-linh1*. S¸ng nÕu anh gÆp hä. mai hä sÏ ®Õn nhµ «ng. BÊy giê, nÕu muèn, th× «ng íc hÑn víi Ph. ¡. cña anh £-v¬-linh ngµy giê mµ c¶ hai cã thÓ ®em ®Õn cho t«i niÒm m·n nguyÖn ®îc ®ãn tiÕp hai vÞ t¹i t gia, – chóng ta sÏ söa ch÷a bøc th vµ bµn b¹c c¸ch ®¨ng nã trªn b¸o chÝ13. C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn s¸ch: "Briefe In theo b¶n viÕt tay Xin göi lêi chµo ®Õn bµ Men-®en-x¬n vµ «ng Gièt-c¬. und Auszüge aus Briefen von Joh. Phil. Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc Becker, Jos. Dietzgen, Friedrich Engels, KÝnh th Karl Marx u. A. an F. A. Sorge und Andere". Stuttgart, 1906 Ph. ¡ng-ghen C«ng bè lÇn ®Çu b»ng tiÕng Nga trong In theo b¶n viÕt tay C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, xuÊt Nguyªn v¨n lµ tiÕng Ph¸p b¶n lÇn thø nhÊt, t.XXVIII, 1940 7 Göi Xta-ni-xl¸p Men-®en-x¬n ë Lu©n §«n 8 Göi c¸c Soãc-lem-m¬14 ë Man-se-xt¬ [Lu©n §«n], chñ nhËt, 18 th¸ng Giªng 1891 ¤ng Men-®en-x¬n th©n mÕn! Lu©n §«n, 27 th¸ng Giªng 1891 Tèi qua, sau khi trß chuyÖn víi bµ Men-®en-x¬n, t«i t×m thÊy trªn tê "Le Socialiste" ë Pa-ri mét bµi b¸o12 chøa ®ùng nh÷ng Gi«-li-m©y-¬ th©n mÕn! th«ng tin mµ dùa vµo ®ã ¤ng cã thÓ, theo t«i nghÜ, viÕt mét bøc Trong tõ ®iÓn tiÕng Hy L¹p míi, t«i t×m thÊy: ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ 1* – Ca-ta-ri-na Doãc-g¬. 1*– £-lª-«-no-ra M¸c £-v¬-linh.
24 Göi Hen-rÝch S©y, 27 th¸ng Giªng 1891 Göi HÐc-man Sluy-te-r¬, 29 th¸ng Giªng 1891 25 λουμπάρδα,ή – ®¹i b¸c, träng ph¸o lêi phóc ®¸p cho bøc th chÝ t×nh cña Ngµi ®Ò ngµy 1016. Nhng λουμπαρδάρηζ – ph¸o thñ ®ã lµ v×, mét lµ, t«i cÇn ph¶i hoµn thµnh mét c«ng viÖc hoµn λουμπαρδάρω – n· ®¹i b¸c v.v.. toµn kh«ng thÓ tr× ho·n, hai lµ, do viÖc th¨m bÖnh cña thÇy thuèc mµ giê giÊc kh«ng do t«i quyÕt ®Þnh, t«i hÇu nh kh«ng Vò khÝ h¹ng nÆng du nhËp vµo Bi-d¨ng-x¬ tõ I-ta-li-a, cßn tõ chñ ®éng ®îc thêi gian cña m×nh, vµ ba lµ, thêi tiÕt cho tíi cæ nhÊt trong ng«n ng÷ I-ta-li-a ®Ó gäi lo¹i vò khÝ ®ã lµ ®¹i b¸c. nh÷ng ngµy gÇn ®©y nhÊt vÉn hoµn toµn kh«ng thuËn lîi cho V× r»ng ch÷ c¸i β trong tiÕng Hy L¹p míi t¬ng øng víi v trong viÖc chôp ¶nh. tiÕng I-ta-li-a cho nªn ©m b ®îc biÓu hiÖn b»ng c¸c ch÷ c¸i Giê ®©y th× hy väng r»ng t«i cã thÓ tu©n theo sù s¾p ®Æt cña x μπ(μπαγ α – ghÕ dµi ®Ó ngåi, μπάζαρι – chî, thÞ trêng). §Ó tr¸nh Ngµi, chÝ Ýt ra lµ tõ ngµy kia, ®Æc biÖt lµ nÕu nh Ngµi th«ng lÆp l¹i c¸i tËp hîp ®¸ng sî Êy, ë ®©y ch÷ b ®Çu tiªn ®æi thµnh l. b¸o cho t«i tríc 12-24 giê. T«i chuÈn bÞ l¹i ®Õn hiÖu ¶nh Do vËy λουμπάρδοζ cã nghÜa lµ ®ång ®óc ®¹i b¸c, lµ ®iÒu dÔ hiÓu. §e-ben-ham ë rÊt gÇn nhµ t«i, song t«i cã thÓ ®Õn bÊt cø thî T«i mong r»ng anh ®· nhËn ®îc th cña Lu-i-da vµ søc khoÎ ¶nh nµo kh¸c mµ Ngµi tÝn nhiÖm h¬n (chØ trõ M©y-¬n lµ ngêi cña anh kh¸ h¬n. T«i göi b»ng bu kiÖn mét thø thó vÞ l¾m. ®· kh«ng chÞu nhËn tiÒn cña M¸c, mµ nh vËy th× qu¶ lµ bÊt tiÖn). T«i sÏ rÊt hµi lßng nÕu nh Ngµi ®i cïng t«i vµ tù m×nh Lu-i-da cïng t«i göi lêi th¨m anh. gi¶i thÝch cho thî ¶nh Ngµi muèn bøc ¶nh ph¶i ra sao. Ph. ¡. Xin göi tíi Ngµi lêi chµo h÷u nghÞ. KÝnh th C«ng bè lÇn ®Çu trªn t¹p chÝ In theo b¶n viÕt tay "Einheit" sè 7, 1958 Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc Ph. ¡ng-ghen C«ng bè lÇn ®Çu In theo b¶n viÕt tay Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc 9 Göi Hen-rÝch S©y ë Lu©n §«n 10 Göi HÐc-man Sluy-te-r¬ [Lu©n §«n], 27 th¸ng Giªng 1891 ë H«-b«-ken 122, Regent's Park Road, N.W. Lu©n §«n, 29 th¸ng Giªng 1891 Ngµi S©y rÊt t«n kÝnh! Xin Ngµi thø lçi vÒ viÖc t«i ®Ó Ngµi ph¶i chê ®îi l©u nh thÕ Sluy-te-r¬ th©n mÕn!
26 Göi HÐc-man Sluy-te-r¬, 29 th¸ng Giªng 1891 Göi HÐc-man Sluy-te-r¬, 29 th¸ng Giªng 1891 27 Rót côc t«i ®· cã thêi gian tr¶ lêi th anh ®Ò ngµy 19 th¸ng "Nationalist" nhng, dÉu ®· rÊt cè g¾ng, t«i vÉn kh«ng thÓ t×m Mêi mét. RÊt c¶m ¬n vî 1* chång anh vÒ nh÷ng lêi chóc mõng ra ngêi nµo ®ång ý ®äc nã. h÷u nghÞ2*. Chóng t«i ®· rÊt mong muèn anh chÞ cïng dù tiÖc T«i còng kh«ng hiÓu cuéc tranh c·i víi G«m-pÐc-x¬21. Theo víi chóng t«i. Chóng t«i ®· ¨n uèng ®Õn tËn ba giê rìi s¸ng vµ t«i biÕt th× Héi liªn hiÖp cña «ng ta lµ hiÖp héi cña nh÷ng ngêi ngoµi rîu vang ®á cßn dïng c¹n tíi 16 chai s©m banh. theo chñ nghÜa c«ng liªn vµ chØ cña héi c«ng liªn mµ th«i. Do ®ã T«i lÊy lµm tiÕc r»ng ®· kh«ng cã c¬ héi nhËn lêi mêi cña nh÷ng ngêi nµy cã quyÒn hîp thøc cù tuyÖt bÊt cø ai ®Õn víi hä Doãc-g¬17. N¬i ®©y, ë ch©u ¢u, t«i ®· ®Þnh c v÷ng vµng vµ víi t c¸ch lµ ®¹i biÓu cña héi liªn hiÖp c«ng nh©n kh«ng ph¶i cßn ph¶i lµm v« sè viÖc nªn vÊn ®Ò rót lui sang Mü chØ cã lµ ngêi thuéc tæ chøc c«ng liªn hoÆc víi t c¸ch lµ ®¹i biÓu cña thÓ bµn ®Õn trong trêng hîp cùc kú cÇn thiÕt. H¬n n÷a, tõ mét liªn minh cã nh÷ng héi liªn hiÖp c«ng nh©n nh vËy tham khi Lu-i-da Cau-xky vÒ ë víi t«i, viÖc néi trî cña t«i l¹i hoµn gia. §øng trªn gãc ®é tuyªn truyÒn mµ xÐt, th× liÖu ®Æt m×nh vµo toµn æn tho¶. t×nh huèng bÞ cù tuyÖt cã hîp lý hay kh«ng, – vÒ ®iÓm nµy C¶m ¬n rÊt nhiÒu vÒ "QuyÓn lÞch"18 . ®¬ng nhiªn t«i kh«ng d¸m ph¸n xÐt tõ n¬i xa nµy. Nhng sù Nh÷ng bµi trong "B¸ch khoa toµn th"3* mét phÇn do M¸c cù tuyÖt nhÊt ®Þnh x¶y ra, vÒ ®iÒu nµy t«i kh«ng thÓ nghi ngê g× viÕt, mét phÇn do t«i viÕt, mµ hÇu hÕt, nÕu kh«ng ph¶i lµ tÊt vµ Ýt ra t«i kh«ng thÓ chª tr¸ch g× G«m-pÐc-x¬. c¶, ®Òu lµ ®Ò tµi qu©n sù: tiÓu sö c¸c tíng so¸i, nh÷ng bµi Nhng khi t«i nghÜ tíi ®¹i héi quèc tÕ sÏ häp trong n¨m nay ë vÒ ph¸o binh, kþ binh, x©y dùng thµnh luü v.v.. ViÕt nh÷ng Bruy-xen th× t«i thÊy r»ng tèt h¬n hÕt lµ gi÷ quan hÖ tèt víi bµi Êy v× nhuËn bót vµ chØ cã thÕ th«i, råi mÆc cho chóng G«m-pÐc-x¬, v× dï sao ®i n÷a, ®øng ®»ng sau «ng ta cã nhiÒu c«ng nh©n h¬n lµ ®øng ®»ng sau §¶ng c«ng nh©n x· héi chñ n»m yªn ®ã. nghÜa, vµ b¶o ®¶m mét sù ®¹i diÖn cña Mü cµng réng r·i cµng VÒ t×nh h×nh cña c¸c anh víi §¶ng c«ng nh©n x· héi chñ hay, kÓ c¶ nh÷ng ngêi ñng hé «ng ta. Bëi lÏ hä sÏ thÊy ë nghÜa ngµy cµng xÊu ®i, t«i ®· nh×n thÊy kh¸ râ qua sù kÕt Bruy-xen nhiÒu ®iÒu khiÕn hä tho¸t khái quan ®iÓm c«ng liªn nghÜa cña nã víi "ph¸i d©n téc chñ nghÜa"19, so víi bän nµy th× thiÓn cËn vèn cã n¬i hä, – v¶ ch¨ng anh ®Þnh t×m ë ®©u nguån bän pha-biªng20 ë ®©y – còng lµ bän t s¶n – cßn cÊp tiÕn h¬n. bæ sung cho hµng ngò cña m×nh nÕu nh kh«ng ph¶i lµ trong tæ T«i nghÜ r»ng tê "Sozialist" dÉu ngoÆc víi tê "Nationalist" vÞ tÊt chøc c«ng liªn? cã thÓ g©y ra sù tÎ nh¹t h¬n n÷a. Doãc-g¬ ®· göi cho t«i tê RÊt c¶m ¬n vÒ vô b¹c tr¾ng22. NÕu nh anh cã thÓ t×m kiÕm cho t«i nh÷ng t liÖu g× ®ã bao gåm c¸c sè liÖu vÒ ___________________________________________________________ mÆt khai th¸c b¹c hiÖn ®¹i ë Mü th× t«i sÏ c¶m t¹ nhiÒu 1* – An-na Sluy-te-r¬. l¾m. Nh÷ng ngêi ch©u ¢u ñng hé chÕ ®é hai b¶n vÞ23 lµ 2* – nh©n dÞp ¡ng-ghen 70 tuæi. nh÷ng con lõa thùc sù bÞ bän chñ má b¹c Mü lêng g¹t vµ cam 3* – "B¸ch khoa toµn th míi cña Mü". t©m s½n sµng dän cç s½n cho chóng. ¤i, thËt uæng c«ng: sù
28 Göi HÐc-man Sluy-te-r¬, 29 th¸ng Giªng 1891 Göi P«n La-Ph¸c-G¬, 31 th¸ng Giªng 1891 29 lêng g¹t ®ã kh«ng ®em l¹i g× hÕt. H·y xem chó thÝch cña t«i vÒ sèng rÊt kh¸, lµm viÖc nh tr©u, viÕt nhiÒu bµi rÊt hay trªn tê kim lo¹i quÝ trong " T b¶n", xuÊt b¶n lÇn thø t24. "Neue Zeit". Xin cho t«i biÕt tØ mØ h¬n mét chót vÒ bµi diÔn v¨n cña M¸c vÒ thuÕ quan b¶o hé mµ anh ®· nh¾c tíi25. T«i chØ nhí r»ng t¹i C«ng bè lÇn ®Çu cã lîc bít trong cuèn s¸ch In theo b¶n viÕt tay "Briefe und Auszüge aus Briefen von Joh. Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc Héi c«ng nh©n §øc ë Bruy-xen26, khi cuéc th¶o luËn trë nªn tÎ Phil. Becker, Jos. Dietzgen, Friedrich nh¹t, t«i vµ M¸c bµn nhau b¾t ®Çu tranh luËn lÊy lÖ, trong ®ã Engels, Karl Marx u. A. an F. A. Sorge und «ng bªnh vùc mËu dÞch tù do, cßn t«i biÖn hé cho thuÕ quan b¶o Andere". Stuttgart, 1906 vµ c«ng bè toµn v¨n b»ng tiÕng Nga trong C.M¸c vµ hé; ®Õn tËn b©y giê t«i vÉn cßn thÊy hiÖn ra tríc m¾t m×nh bé Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø mÆt ng¬ ng¸c cña nh÷ng ngêi cã mÆt khi hä thÊy chóng t«i ®ét nhÊt, t.XXVIII, 1940 nhiªn c«ng kÝch lÉn nhau. Ch¾c lµ bµi diÔn v¨n Êy ®· ®îc ®¨ng trªn tê "Deutsche - Brüsseler - Zeitung". T«i kh«ng nhí cßn cã bµi diÔn v¨n nµo kh¸c. Anh vÞ tÊt cã thÓ sang §øc trong vßng mÊy n¨m tíi. Qu¶ thùc Tau-s¬ ®· ®îc tr¶ tù do, song ®ã chØ lµ v× ngêi ta kh«ng 11 t×m ®îc b»ng chøng nµo chèng l¹i «ng ta. Nhng ®ång thêi viÖc Êy còng cho thÊy lµ thêi hiÖu cña nh÷ng ngêi kh¸c cho ®Õn nay Göi P«n La-Ph¸c-G¬ ë L¬-PÐc-R« ®· bÞ vi ph¹m cã hÖ thèng. Lu-i-da Cau-xky vµ t«i xin göi tíi vî chång anh lêi th¨m hái th¾m thiÕt. Lu©n §«n, 31 th¸ng Giªng 1* 1891 Ph. ¡ng-ghen La-ph¸c-g¬ th©n mÕn! Mèt-te-l¬ cßn ë ®©y, anh ta ®· lµm xong c«ng viÖc ë ng«i nhµ C¸i tin tøc27 lµm Anh lo l¾ng ch¼ng qua chØ lµ tin vÞt trªn b¸o sè 114 trªn ®êng Ken-ti-s¬ Ta-un-rèt1*. T«i kh«ng biÕt anh ta sÏ gièng nh chÝn phÇn mêi tin tøc ®¨ng trªn b¸o chÝ Pa-ri vÒ lµm g× sau khi ph¶i gi¶i táa ng«i nhµ nµy vµo ngµy 25 th¸ng Ba, níc §øc. – bëi anh ta chØ cã thÓ tiÕn hµnh viÖc thanh lý t¹i ng«i nhµ Ban chÊp hµnh ®¶ng §øc kh«ng cã kiÕn nghÞ g× vÒ ngµy 1 nµy. Song anh ta kiªn quyÕt kh«ng muèn trë vÒ Thôy SÜ, tuy th¸ng N¨m. §¶ng ®oµn trong nghÞ viÖn (c¸c nghÞ sÜ ®¶ng x· héi chóng t«i biÕt r»ng ®iÒu ®ã cã thÓ thùc hiÖn ®îc dÔ dµng. £-®e trong quèc héi) ®· nhÊt trÝ, trõ mét phiÕu chèng, th«ng qua nghÞ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ 1* – ng«i nhµ, n¬i ®Æt trô së cña bé biªn tËp b¸o "Sozialdemokrat" . 1* Trong nguyªn b¶n lµ "30 th¸ng Giªng".
30 Göi P«n La-Ph¸c-G¬, 31 th¸ng Giªng 1891 Göi P«n La-Ph¸c-G¬, 31 th¸ng Giªng 1891 31 quyÕt28 lµ ë §øc (chø kh«ng ph¶i lµ n¬i nµo kh¸c) ngêi ta cã kÐo dµi suèt mïa hÌ cho ®Õn mïa thu; rót côc bän chñ ®· tõ bá nguyÖn väng kû niÖm ngµy lÔ th¸ng N¨m vµo chñ nhËt 3 th¸ng yªu s¸ch cña chóng, nhng c¸c nghiÖp ®oµn cña chóng ta ë N¨m, chø kh«ng ph¶i 1 th¸ng N¨m. ChØ cã thÕ th«i. V× ®iÒu lÖ H¨m-buèc còng bÞ thiÖt h¹i lín, quü bÞ c¹n kiÖt v× ë H¨m-buèc ®¶ng kh«ng quy ®Þnh cho "®¶ng ®oµn" chøc n¨ng chÝnh thøc nµo còng nh c¸c n¬i kh¸c ph¶i bá ra cøu tÕ nh÷ng c«ng nh©n bÞ sa nªn nghÞ quyÕt Êy chØ lµ mét khuyÕn nghÞ ®¬n thuÇn, mét th¶i vµ hä kh«ng cßn cã ý muèn tèi thiÓu nµo ®Ó b¾t ®Çu l¹i tõ khuyÕn nghÞ ch¾c ®îc mäi ngêi t¸n thµnh. ®Çu vµo mïa xu©n, thªm vµo ®ã t×nh h×nh c«ng nghiÖp cßn xÊu Cßn nh ý nghÜ ®Ò nghÞ c¸c níc kh¸c thay ®æi ngµy biÓu h¬n n÷a. d¬ng lùc lîng theo tinh thÇn trªn th× b¸o chÝ cña chóng ta §èi víi c¸c anh, phª ph¸n sù dao ®éng vµ nhu nhîc qu¶ dÔ kh«ng nãi lÊy mét lêi nµo. §¬ng nhiªn, kh«ng lo¹i trõ kh¶ dµng. ë chç c¸c anh lµ níc céng hßa vµ ®Ó th¾ng phe b¶o n¨ng cã c¸ nh©n nghÞ sÜ nµo ®ã ®· n¶y ra ý nghÜ nh thÕ; v× hoµng, phe céng hßa t s¶n ®· buéc ph¶i cho c¸c anh nh÷ng Bª-ben ®ang ë Xuy-rÝch dù lÔ cíi con g¸i m×nh 1* nªn t«i sÏ viÕt quyÒn lîi chÝnh trÞ, c¸i mµ ë §øc chóng t«i tuyÖt nhiªn kh«ng th cho Phi-s¬29 ®Ó ng¨n c¶n viÖc lµm ngu ngèc ®ã nÕu nh ai ®ã cã. H¬n n÷a, c¸c anh kh«ng ®¸ng sî l¾m khi cßn chia rÏ nh vÉn cø muèn tiÕn hµnh. hiÖn nay, cßn ph¸i Bru-x¬ th× bÞ chÝnh phñ xá mòi31. Tr¸i l¹i, Dï Anh bµn b¹c g× víi Bon-ni-ª – mét bøc th dµi cña Bon-ni-ª C«ng-xt¨ng thËm chÝ sÏ vui thÝch khi c¸c anh "xuÊt ®Çu lé diÖn" nãi vÒ vÊn ®Ò nµy ®ang n»m trong tói t«i30 – ch¾c r»ng ngêi vµ däa dÉm ®«i chót phe cÊp tiÕn32. ë §øc, nh÷ng ngêi cña 1 Anh còng hµnh ®éng nh ngêi §øc vµ sÏ lµm lÔ kû niÖm vµo chóng ta lµ mét lùc lîng thùc sù – 1 – 2 triÖu cö tri – lµ 2 chñ nhËt. §èi víi ngêi §øc, ®iÒu ®ã hÇu nh tuyÖt ®èi cÇn thiÕt. N¨m ngo¸i, c¸c anh cho r»ng c¸ch thøc hµnh ®éng cña hä mét ®¶ng duy nhÊt cã kû luËt vµ ®ang lín m¹nh. NÕu nh lµ "uÓ o¶i". VËy mµ ë H¨m-buèc, ë thµnh phè mµ chóng ta tæ chÝnh phñ mong muèn nh÷ng ngêi x· héi chñ nghÜa ®i biÓu chøc ®îc tèt h¬n c¶ vµ lµ mét lùc lîng cùc kú lín m¹nh so víi t×nh th× ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ nã muèn khÝch ®éng hä næi lo¹n, d©n c kh¸c, n¬i chóng ta l¹i cã kinh phÝ rÊt lín (ë trong ®¶ng trong qu¸ tr×nh ®ã nã sÏ ®µn ¸p hä vµ tiªu diÖt hä trong còng nh trong c¸c nghiÖp ®oµn), – ë H¨m-buèc tÊt c¶ mäi ngêi vßng mêi n¨m. Cuéc biÓu d¬ng lùc lîng tèt nhÊt cña ®· cïng nhau kû niÖm ngµy 1 th¸ng N¨m bÊt chÊp ý muèn cña nh÷ng ngêi x· héi chñ nghÜa §øc lµ chÝnh sù tån t¹i cña hä bän chñ. Nhng do c«ng viÖc kinh doanh vèn dÜ kh¸ tåi nªn bän vµ sù tiÕn lªn v÷ng vµng, liªn tôc vµ kh«ng g× ng¨n c¶n ®îc chñ ®· lîi dông lu«n viÖc c«ng nh©n nghØ viÖc mét ngµy ®Ó ®ãng cña hä. Chóng ta vÉn cßn xa míi duy tr× ®îc cuéc ®Êu cöa c¸c xÝ nghiÖp cña m×nh vµ tuyªn bè r»ng chóng chØ më cöa tranh c«ng khai, vµ nghÜa vô cña chóng ta tríc toµn ch©u xÝ nghiÖp cho nh÷ng c«ng nh©n nµo ®· rót khái c¸c nghiÖp ®oµn ¢u vµ ch©u Mü lµ kh«ng ®Ó thua trËn, mµ khi cÇn sÏ chiÕn cña m×nh vµ cam ®oan kh«ng t¸i gia nhËp n÷a. Cuéc ®Êu tranh th¾ng ngay trong cuéc chiÕn ®Êu lín ®Çu tiªn. T«i ®Æt tÊt c¶ ___________________________________________________________ nh÷ng g× cßn l¹i phôc tïng ý ®å Êy. 1*- Phri-®a Bª-ben. §¬ng nhiªn, thËt tuyÖt vêi khi ®îc thÊy tÊt c¶ c«ng nh©n
32 Göi P«n La-Ph¸c-G¬, 31 th¸ng Giªng 1891 Göi C¸c Cau-xky, 3 th¸ng Hai 1891 33 x· héi chñ nghÜa cña Cùu thÕ giíi vµ T©n thÕ giíi ®×nh c«ng Anh h«n Lau-ra thay t«i nhÐ. T«i xin chóc mõng b¸c sÜ Z trong cïng mét ngµy 1 th¸ng N¨m. Nhng ®ã còng sÏ kh«ng nh©n bµi cña «ng viÕt vÒ vô ¸n Tu-l«ng37. Lu-i-da ®Æc biÖt ph¶i lµ mét lÔ kû niÖm ®ång thêi vµ thèng nhÊt. Ch¼ng h¹n, ë c¶m ¬n «ng vÒ bµi Êy. C« Êy göi lêi th¨m Anh vµ Lau-ra. Pa-ri c¸c anh sÏ lµm lÔ tõ 8 giê s¸ng ®Õn 8 giê tèi. Khi ngêi Niu-Oãc b¾t ®Çu vµo 8 giê th× ë Pa-ri ®· sang mét giê chiÒu, cßn Ph. ¡. cña Anh ngêi Ca-li-phoãc-ni-a l¹i b¾t ®Çu muén h¬n 3 giê n÷a. N¨m ngo¸i cuéc biÓu d¬ng lùc lîng diÔn ra trong 2 ngµy mµ cã mÊt C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn s¸ch F.Engels, In theo b¶n viÕt tay P.et L.Lafargue. "Correspondance", t. III, Nguyªn v¨n lµ tiÕng Ph¸p g× ®©u, n¨m nay sÏ l¹i cµng ch¼ng mÊt g× c¶. T×nh h×nh cña Paris, 1959 In b»ng tiÕng Nga lÇn ®Çu ngêi ¸o l¹i kh¸c h¼n: c«ng t¸c cæ ®éng vµ tæ chøc cã hÖ thèng cña hä ®Òu gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n lín cho nªn ®×nh c«ng mét ngµy lµ biÖn ph¸p duy nhÊt trong tÇm tay hä ®Ó biÓu d¬ng lùc lîng, nh ¸t-le33 ®· gi¶i thÝch rÊt râ rµng. V× vËy, xin h·y yªn t©m. Phong trµo kh«ng bÞ thiÖt h¹i v× kh«ng cã sù "thèng nhÊt" ®ã, vµ sù thèng nhÊt thuÇn tuý h×nh 12 thøc ®ã kh«ng t¬ng xøng víi c¸i gi¸ mµ c¸c anh buéc ph¶i tr¶ ë Göi C¸c Cau-xky38 §øc vµ cã thÓ lµ c¶ ë Anh n÷a. ë Stót-g¸t T«i cho r»ng c¸ch xö trÝ cña c¸c anh ®èi víi ph¸i chèng Bru-x¬34 lµ hoµn h¶o. Ký kÕt hiÖp nghÞ vÒ hîp t¸c thùc tÕ, tõ Lu©n §«n, 3 th¸ng Hai 1891 bá mäi toan tÝnh hîp nhÊt vµo lóc nµy, mäi viÖc ®Òu g¾n víi thêi gian vµ rèt cuéc lµ víi ®¹i héi quèc tÕ – qu¶ lµ kh«ng Cau-xky th©n mÕn! thÓ cã c¸ch xö trÝ tèt h¬n ®èi víi t×nh thÕ mµ c¸c anh ®· l©m vµo. §ã còng lµ ®iÒu mµ M¸c ®Ò nghÞ víi LÝp-nÕch vµo thêi Anh nghÜ r»ng th tõ vÒ bµi cña M¸c 1* n· dån dËp vµo chç kú hîp nhÊt víi ph¸i L¸t-xan35, nhng «ng b¹n cña chóng ta chóng t«i ch¨ng? Hoµn toµn ngîc l¹i, chóng t«i kh«ng nghe l¹i qu¸ véi vµng. thÊy vµ kh«ng tr«ng thÊy g× hÕt. Trong nh÷ng bµi cña m×nh trªn tê "Vorwärts"36, GhÕt ®· giÔu Thø b¶y2*, khi chóng t«i kh«ng nhËn ®îc tê "Neue Zeit", cît ra trß LÝp-nÕch. LÝp-nÕch bao giê còng b¶o vÖ níc céng hßa t«i nghÜ ngay r»ng l¹i x¶y ra chuyÖn g× ®ã. Chñ nhËt £-®e ®Õn t s¶n ®Ó trªu tøc ngêi Phæ; ®èi víi «ng ta, C«ng-xt¨ng, Ru-vi-e vµ ®a cho t«i th cña anh. T«i cho r»ng thñ ®o¹n nghi binh vµ ®ång bän lµ nh÷ng ngêi hÇu nh toµn thiÖn toµn mü. Êy ___________________________________________________________ vËy mµ GhÕt ®· ®Ëp tan ¶o tëng ®ã! ViÖc Êy thËt ®¸ng kh©m 1* C.M¸c. "Phª ph¸n C¬ng lÜnh G«-ta". phôc vµ cã lîi cho níc §øc. 2* – 31 th¸ng Giªng.
34 Göi C¸c Cau-xky, 3 th¸ng Hai 1891 Göi C¸c Cau-xky, 3 th¸ng Hai 1891 35 cÊm ®¨ng bµi Êy dÉu sao ®· thµnh c«ng. Sau hÕt, thø hai ®· mµ thËm chÝ cßn nhÑ nhµng h¬n ë mét sè chç kh¸c n÷a. NÕu nhËn ®îc sè b¸o "Neue Zeit", vµ Ýt ngµy sau t«i ph¸t hiÖn tê nh anh ta ®¸nh dÊu nhiÒu chç h¬n n÷a th× chóng còng ®· ®îc "Vorwärts" ®· ®¨ng l¹i bµi Êy39. lu ý. Nhng t¹i sao t«i l¹i kh«ng ®Ó nguyªn nh÷ng chç mµ V× r»ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh theo tinh thÇn ®¹o luËt chèng §i-tx¬ cho r»ng kh«ng cã g× ®¸ng chª tr¸ch nhØ? nh÷ng ngêi x· héi chñ nghÜa ®· kh«ng thµnh c«ng40, nªn bíc Thùc ra, khi sù ho¶ng sî ban ®Çu qua ®i, ®a sè, trõ LÝp-nÕch, ®i t¸o b¹o Êy lµ ®iÒu tèi u mµ bän ngêi Êy cã thÓ lµm ®îc. V¶ sÏ c¶m ¬n t«i vÒ viÖc ®¨ng bµi Êy. Nã lµm cho c¬ng lÜnh t¬ng ch¨ng nã cßn cã c¸i u ®iÓm mµ dùa vµo ®Êy cã thÓ xãa bá ®i lai kh«ng cßn tÝnh nöa vêi còng nh nh÷ng c©u trèng rçng, vµ trªn møc ®é lín c¸i hè s©u khã bÒ vît qua mµ Au-gu-xt¬ nãi tíi ®a vµo ®ã nh÷ng luËn cø kh«ng tranh c·i ®îc mµ ®a sè trong do ¶nh hëng cña sù ho¶ng sî ban ®Çu. Dï sao ®i n÷a sù ho¶ng hä vÞ tÊt c¶ gan chñ ®éng ®a ra. Ngêi ta kh«ng thÓ chª tr¸ch sî ®ã g©y ra tríc hÕt bëi mèi lo lµ kÎ thï cña chóng ta lîi dông hä ®· kh«ng söa ®æi b¶n c¬ng lÜnh tåi ®ã vµo thêi gian ®¹o luËt viÖc ®¨ng t¶i Êy ra sao. ViÖc ®¨ng l¹i bµi Êy trªn c¬ quan ng«n chèng nh÷ng ngêi x· héi chñ nghÜa cã hiÖu lùc v× r»ng hä luËn chÝnh thøc lµm gi¶m bít ®i mòi nhän c«ng kÝch cña kÎ thï kh«ng thÓ lµm viÖc ®ã. Cßn b©y giê th× b¶n th©n hä ®· tõ bá cña chóng ta vµ cho chóng ta kh¶ n¨ng nãi r»ng: c¸c ngµi h·y c¬ng lÜnh Êy. Cßn nh thêi kú hîp nhÊt 15 n¨m tríc ®©y, hä xem ®Êy, chóng t«i ®· tù phª b×nh nh thÕ nµo, chóng t«i lµ ®· xö sù ngèc nghÕch vµ bÞ bän Ha-xen-man lõa g¹t, vÒ ®iÒu chÝnh ®¶ng duy nhÊt cã thÓ lµm viÖc ®ã; c¸c ngµi h·y thö noi nµy thùc ra hiÖn nay cã thÓ thõa nhËn kh«ng e thÑn. Dï sao th× g¬ng chóng t«i! §Êy chÝnh lµ lËp trêng ®óng ®¾n mµ nh÷ng ba bé phËn hîp thµnh cña c¬ng lÜnh: 1) chñ nghÜa L¸t-xan con ngêi Êy nªn cã ngay tõ ®Çu. chÝnh cèng, 2) chñ nghÜa d©n chñ theo tinh thÇn cña §¶ng nh©n Nhê ®ã, viÖc sö dông biÖn ph¸p g©y ¸p lùc nµo ®èi víi anh d©n42, 3) nh÷ng t tëng hoang ®êng ®Òu kh«ng hÒ tèt h¬n do còng ch¼ng dÔ dµng g×. Yªu cÇu cña t«i khi cÇn th× göi b¶n th¶o chç chóng tån t¹i kÐo dµi ®»ng ®½ng 15 n¨m víi t c¸ch c¬ng cho ¸t-le 1* sÏ mét mÆt g©y ¶nh hëng ®èi víi §i-tx¬, mÆt kh¸c lÜnh chÝnh thøc cña §¶ng. NÕu nh giê ®©y kh«ng thÓ c«ng khai còng rò s¹ch tr¸ch nhiÖm cho anh, v× r»ng trªn møc ®é nµo ®ã chØ ra ®iÒu ®ã th× chê ®Õn lóc nµo ®©y? t«i ®· ®Æt anh vµo t×nh huèng kh«ng cßn sù lùa chän nµo. T«i NÕu nh anh nghe thÊy c¸i g× míi xin h·y cho chóng t«i biÕt. còng ®· viÕt th cho Au-gu-xt¬ r»ng t«i nhËn toµn bé tr¸ch nhiÖm vÒ m×nh41. Xin göi lêi chµo th©n thiÕt. NÕu nh cßn ai ®ã n÷a ph¶i g¸nh tr¸ch nhiÖm th× chØ cã Ph. ¨. cña anh §i-tx¬. Anh ta biÕt r»ng trong nh÷ng viÖc nh thÕ, ®èi víi anh ta, t«i bao giê còng tháa thuËn ®©u vµo ®Êy. T«i kh«ng nh÷ng C«ng bè toµn v¨n lÇn ®Çu trong cuèn s¸ch: In theo b¶n viÕt tay "Aus der Frühzeit des Marxismus. Engels Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc tháa m·n mäi yªu cÇu cña anh ta vÒ viÖc lµm dÞu ®i mét sè chç, Briefwechsel mit Kautsky". Prag, 1935 ___________________________________________________________ 1* Xem tËp nµy, tr. 14.
36 Göi Lau-ra La-ph¸c-g¬, 5 th¸ng Hai 1891 Göi P«n La-ph¸c-g¬, 6 th¸ng Hai 1891 37 14 13 Göi P«n La-ph¸c-g¬ Göi Lau-ra La-ph¸c-g¬ ë L¬-pÐc-r« ë L¬-pÐc-r« Lu©n §«n, 6 th¸ng Hai 1891 Lu©n §«n, 5 th¸ng Hai 1891 La-ph¸c-g¬ th©n mÕn! Lau-ra th©n mÕn! Phi-s¬ ®· viÕt cho t«i vÒ c¸i gäi lµ sù can thiÖp cña ngêi §øc T«i vµ Lu-i-da ph¶i ®Õn nghÜa trang Hai-ghÕt lµm b¶n dËp ñng hé ngµy 3 th¸ng N¨m nh thÕ nµy: mé chÝ. BÊy giê míi cã thÓ tÝnh ®Õn viÖc bæ sung ®Ò tõ cho "Anh hoµn toµn ®óng. Kh«ng mét ai trong chóng t«i l¹i ngu xuÈn ®Õn møc Nim-mi. Cßn b©y giê xin h·y ký vµo v¨n b¶n göi kÌm theo th cã ý ®Þnh g¸n ghÐp mét c¸i g× ®ã cho c¸c ®¶ng cña níc kh¸c. NghÞ quyÕt cña ®¶ng ®oµn nghÞ viÖn chØ híng vµo c«ng nh©n §øc th«i. NghÞ quyÕt ®ã xuÊt v× r»ng ch¸u vµ Tót-xi ®· ®¨ng ký lµm ®ång chñ mé vµ c¶ hai ph¸t tõ sù thõa nhËn gi¶n ®¬n mét thùc tÕ lµ trong t×nh thÕ hiÖn nay, trong ®Òu ph¶i ký tªn. Sau ®ã chóng t«i sÏ b¸o cho ch¸u biÕt ®Ò nghÞ t×nh h×nh hÕt søc c¨ng th¼ng vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ mµ chóng t«i ®ang tr¶i cña m×nh. qua th× kû niÖm 1 th¸ng N¨m vµo thø s¸u qu¶ lµ kh«ng thÓ lµm ®îc. §¸ng Nh÷ng ngêi x· héi chñ nghÜa ë Noãc-hem-pt¬n ®· ®Ò nghÞ tiÕc lµ 1 th¸ng N¨m rÊt nhiÒu ngêi sÏ kh«ng ®Õn lµm viÖc, dÉu kh«ng muèn nh vËy. C¸c nhµ t b¶n cña chóng t«i ®· næi giËn do sù ph¸t triÓn cña nh÷ng Ðt-uèt ra øng cö thÕ ch©n Brª-®lau ®· qu¸ cè! Thø t, Ðt-uèt vµ 1) biÕn cè chÝnh trÞ ë níc §øc ; bän chóng chØ nghÜ lµm thÕ nµo t×m ra lý do më Tót-xi ®· ®Õn ®ã ®Ó th¨m dß t×nh h×nh vµ cho tíi nay t«i vÉn cuéc tæng c«ng kÝch chèng l¹i chóng t«i; cuéc khñng ho¶ng bao trïm c¸c cha nhËn ®îc tin tøc g×. T«i ®· khuyªn Ðt-uèt chØ chÊp nhËn ngµnh c«ng nghiÖp luyÖn kim, dÖt vµ x©y dùng ®· cho chóng c¸i cí ®Ó më cuéc ®Ò nghÞ Êy trong trêng hîp mäi chi phÝ ®Òu ®îc thanh to¸n tæng c«ng kÝch mµ vµo lóc nµy chóng t«i kh«ng thÓ nµo chèng ®ì. H·y chó ý ®Õn sßng ph¼ng. Theo hä nãi th× hiÖn giê cÇn cã 100-150 pao cho viÖc sù cè c«ng nh©n thuèc l¸ ë H¨m-buèc, nã chØ cho anh thÊy hiÖn giê con chñ bµi 2) ®ang n»m trong tay ai . Nh÷ng c«ng nh©n thuèc l¸ Êy lµ ®éi ngò tinh nhuÖ ®Ò cö Ðt-uèt mµ thø hai tíi ®· ph¶i ®Ò cö råi! cña chóng t«i, trong hä kh«ng cã bän ph¶n béi, thÕ mµ cuéc chiÕn ®Êu vÉn Lu-i-da vµ t«i göi lêi th¨m ch¸u. thÊt b¹i ®· mÊy tuÇn råi. Rót côc c¸c chñ xëng nhá bÞ thiÖt thßi. Nhng c«ng nh©n còng ph¶i chi tõ trong quü cña m×nh chõng mét tr¨m ngµn m¸c, cha kÓ c¸c Ph. ¨. C«ng bè lÇn ®Çu b»ng tiÕng cña nguyªn In theo b¶n viÕt tay 1) ViÖc Bi-xm¸c bÞ ®æ, chñ nghÜa x· héi quèc gia, nguy c¬ b·i bá thuÕ nhËp b¶n trong cuèn s¸ch: F.Engels, P. et Nguyªn v¨n lµ tiÕng Anh khÈu cã tÝnh chÊt ng¨n cÊm ban hµnh 1878 v.v. vµ v. v.. (Chó thÝch cña ¨ng-ghen) L.Lafargue "Correspondance", t. III, In b»ng tiÕng Nga lÇn ®Çu 2) ViÖc sa th¶i c«ng nh©n ngµnh nµy nh»m môc ®Ých buéc hä rót khái c«ng Paris, 1959
38 Göi P«n La-ph¸c-g¬, 10 th¸ng Hai 1891 Göi P«n La-ph¸c-g¬, 10 th¸ng Hai 1891 39 ®oµn cña hä. (Chó thÝch cña ¡ng-ghen) ®îc dÔ dµng trong trêng hîp Anh ®i v¾ng. kho¶n mµ c¸c thµnh phè kh¸c göi tíi ®Ó gióp ®ì c«ng nh©n b·i c«ng. Nh vËy T«i kh«ng râ t¹i ®¹i héi ®· ®Ých thùc x¶y ra chuyÖn g× vÒ lµ kÓ c¶ xÐt vÒ mÆt tµi chÝnh th× kh«ng thÓ tæ chøc kû niÖm vµo 1 th¸ng N¨m". ngµy 1 th¸ng N¨m; nhng dï Anh nãi thÕ nµo43 th× ®èi víi T«i cho r»ng ®iÒu nµy khiÕn c¸c anh m·n nguyÖn. Vµ c¸c anh ngêi §øc, trong trêng hîp nµy, qu¶ thùc lµ ®· mÊt hÕt lý trÝ còng ®õng cã ng¹c nhiªn nÕu nh t«i ®· cho c¸c anh râ, ngêi nÕu cè t×nh tæ chøc lÔ kû niÖm vµo 1 th¸ng N¨m chø kh«ng ph¶i Anh l¹i noi g¬ng ngêi §øc. Tót-xi cho r»ng ®iÒu ®ã lµ hoµn vµo chñ nhËt 3 th¸ng N¨m. Tuy thÕ, sù bÊt ®ång ý kiÕn lµ hoµn toµn cã kh¶ n¨ng. Ngêi Ph¸p c¸c anh rÊt a thÝch sù ®ång ®iÖu toµn tù nhiªn; ®ã lµ sù ®èi nghÞch gi÷a ngêi ph¬ng Nam vµ vµ ®iÒu ®ã sÏ tèt ®Ñp nÕu nh kh«ng ph¶i tr¶ gi¸ qu¸ ®¾t. ngêi ph¬ng B¾c. Ngêi ph¬ng Nam c¸c anh hy sinh tÊt c¶ Nhng v× cøu v·n sù ®ång ®iÖu mµ lµm mÊt ®i thêi c¬ cña cho h×nh thøc, ngêi ph¬ng B¾c qu¸ coi nhÑ h×nh thøc, chØ chó chóng t«i ë §øc vµ lµm cho th¾ng lîi thùc sù ë Anh kh«ng thùc träng thùc chÊt cña sù viÖc. C¸c anh a thÝch Ên tîng bÒ ngoµi, hiÖn ®îc, th× qu¶ lµ rëm. cßn hä cã lÏ qu¸ coi thêng ®iÒu ®ã. Nhng ®èi víi hä, tæ chøc Ph. ¡. cña Anh kû niÖm vµo 1 th¸ng N¨m cã nghÜa lµ lÆp l¹i cuéc sa th¶i ë H¨m-buèc n¨m ngo¸i 1* trªn quy m« toµn quèc vµ trong nh÷ng C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn s¸ch: F.Engels, In theo b¶n viÕt tay ®iÒu kiÖn bÊt lîi h¬n. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ tiªu phÝ 200-300 ngµn P.et L. Lafargue. "Correspondance", t. III, Nguyªn v¨n lµ tiÕng Ph¸p m¸c, lµm c¹n kiÖt toµn bé sè tiÒn mµ ®¶ng n¾m ®îc trùc tiÕp Paris, 1959 In b»ng tiÕng Nga lÇn ®Çu hoÆc gi¸n tiÕp, lµm tan r· tÊt c¶ c¸c c«ng ®oµn cña chóng t«i mµ hËu qu¶ lµ tinh thÇn sa sót kh¾p n¬i. C¸c anh ph¶i thõa nhËn r»ng ®ã lµ c¸i gi¸ qu¸ ®¾t ph¶i tr¶ cho Ên tîng bÒ ngoµi cña cuéc biÓu t×nh tiÕn hµnh cïng mét lóc. T«i rÊt vui vÒ thµnh tùu cña tê "Socialiste". Nã chøng minh 15 r»ng c«ng nh©n cña c¸c anh l¹i b¾t ®Çu ®äc nã vµ hä b¾t ®Çu Göi P«n La-Ph¸c-G¬ høng thó víi c¸i g× kh¸c n÷a, ngo¹i trõ b¸o chÝ mang tÝnh chÊt ë L¬-PÐc-R« giËt g©n vµ d©m «. C¸c anh cã thÓ tù hµo vÒ nh÷ng thµnh tùu ®ã; ®Êy lµ triÖu chøng rÊt tèt ®Ñp. Sau nhiÒu n¨m, ®Êy lµ tê Lu©n §«n, 10 th¸ng Hai 1891 tuÇn b¸o ®Çu tiªn trang tr¶i ®îc c¸c kho¶n chi tiªu cña m×nh. H¬n n÷a nã ®îc biªn tËp rÊt tèt. Anh cã göi nã cho Doãc-g¬ hay La-ph¸c-g¬ th©n mÕn! kh«ng? T«i göi kÌm theo mét tÊm sÐc 20 pao xtÐc-linh. Hy väng nã ___________________________________________________________ ®Õn ®îc tríc khi Anh ®i A-li-e; khi viÕt sÐc, t«i kh«ng nghÜ tíi 1* Xem tËp nµy, tr.30. viÖc ®ã, nÕu kh«ng ®· ghi c¶ tªn Lau-ra ®Ó viÖc ký chuyÓn giao 2* C.M¸c. "Phª ph¸n C¬ng lÜnh G«-ta".
40 Göi P«n La-ph¸c-g¬, 10 th¸ng Hai 1891 Göi P«n La-ph¸c-g¬, 10 th¸ng Hai 1891 41 Bµi cña M¸c2* ®· g©y ra sù tøc giËn d÷ déi trong Ban chÊp r»ng m×nh chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ sù ®Ò cö «ng ta nªn ®iÒu hµnh cña ®¶ng vµ sù t¸n thµnh nhiÖt liÖt ngay trong ®¶ng. ®ã ngang nh c«ng khai thõa nhËn mét thùc tÕ lµ kh«ng cã sù Ngêi ta cã ý ®å thu håi toµn bé sè b¸o "Neue Zeit" nhng phôc tïng ngay trong néi bé Liªn ®oµn. Ng«i sao Hai-n¬-man ®· qu¸ muén, nªn ®· lµm ra vÎ t¬i tØnh vµ c¶ gan ®¨ng l¹i mê nh¹t ngay díi con m¾t cña nh÷ng ngêi ñng hé «ng ta. Nhê bµi Êy trªn c¬ quan ng«n luËn chÝnh thøc 1* . B×nh tÜnh trë sù ph¸t triÓn cña phong trµo trong 18 th¸ng qua mµ mét sè l¹i, hä sÏ c¶m ¬n t«i vÒ viÖc t«i ®· ng¨n c¶n LÝp-nÕch, cha ®Î lîng lín héi viªn míi ®· gia nhËp Liªn ®oµn vµ nã trë thµnh cña C¬ng lÜnh G«-ta, s¶n sinh ra mét c¸i g× gièng nh b¶n lín m¹nh h¬n bao giê hÕt. Nhng nh÷ng héi viªn míi Êy tuyÖt c¬ng lÜnh xÊu xa ®ã. HiÖn giê t«i kh«ng trùc tiÕp nhËn ®îc nhiªn kh«ng biÕt tÝ g× vÒ qu¸ khø kh¶ nghi cña bÌ lò Êy vµ tin tøc g× cña hä, hä ®· tÈy chay t«i chót Ýt. kh«ng hÒ muèn g¸nh lÊy tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc nµy. Hä phã mÆc Bµi cña Anh vÒ liªn minh víi Nga viÕt rÊt hay2*; nã c¶i chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Liªn ®oµn cho Hai-n¬-man vµ ®ång chÝnh sù kh¼ng ®Þnh bÊt di bÊt dÞch cña LÝp-nÕch lµ ë Ph¸p bän, v× vËy kh«ng ai trong hä hiÓu g× vÒ mÆt nµy. Nhng nÕu cha tõng cã ngêi nµo ®ã nghÜ ®Õn liªn minh víi Nga, r»ng nh Hai-n¬-man muèn kh¬i l¹i nh÷ng tranh chÊp c¸ nh©n tríc tÊt c¶ c¸i ®ã chØ lµ sù bÞa ®Æt cña Bi-xm¸c v.v.. Con ngêi ®©y cña «ng ta hoÆc buéc ph¶i lµm nh vËy th× ngay c¶ ®éi ngò thiÓn cËn Êy cho r»ng m×nh cã bæn phËn ca tông tÊt c¶ nh÷ng ngêi ngoan ngo·n phôc tïng «ng ta tríc ®©y còng sÏ nh÷ng g× diÔn ra ë Ph¸p (hoÆc lê ®i nh÷ng viÖc xÊu xa) v× kh«ng ®i theo «ng ta n÷a. Mét sè lîng lín c«ng nh©n c¸c xÝ r»ng ®iÒu ®ã x¶y ra ë níc céng hßa mµ! nghiÖp h¬i ®èt còng lµ héi viªn cña Liªn ®oµn mµ ®èi víi hä, T«i cßn cha ®äc ®îc bµi cña Anh vÒ chÕ ®é së h÷u phong ®ông vµo £-v¬-linh vµ Tót-xi cã nghÜa lµ ®¸nh nhau. kiÕn44. Ngoµi ra, viÖc ®Ò cö £-v¬-linh lµm øng cö viªn ®· lµm cho ChÝnh ph©n bé ®Þa ph¬ng cña Liªn ®oµn d©n chñ - Hai-n¬-man ®Æc biÖt tøc tèi v× r»ng £-v¬-linh kh«ng cã 100 pao x· héi11 ë Noãc-hem-pt¬n ®· ®Ò cö £-v¬-linh lµm øng cö ®Ó nép tiÒn ®Æt cäc cho chi phÝ vÒ bÇu cö ®· th¼ng thõng tõ chèi viªn3* vµ ®· th«ng b¸o ®iÒu ®ã cho Hai-n¬-man; «ng nµy ®Ò nghÞ cña mét ®¶ng viªn To-ri cung cÊp cho anh ta sè tiÒn Êy. muèn ng¨n c¶n ngêi Noãc-hem-pt¬n ®Ò cö øng cö viªn Êy ViÖc ®ã ®· dÊy lªn sù t¸n d¬ng ån µo trong b¸o chÝ cña ph¸i tù nhng hä vÉn ®ßi b»ng ®îc. Do vËy Hai-n¬-man buéc ph¶i do (h·y xem tê "Daily News" mµ t«i göi cho Anh). Mµ nh Anh tËp hîp ë n¬i ®©y, ë Lu©n §«n, vµo thø b¶y tríc4* nh÷ng ®· biÕt, trong trêng hîp t¬ng tù Hai-n¬-man vµ Sam-pi-«ng ngêi ñng hé m×nh ®Ó ra nghÞ quyÕt r»ng hä kh«ng dÝnh ®· nhËn tiÒn cña ®¶ng To-ri45. d¸ng g× vµo viÖc ®Ò cö £-v¬-linh. V× kh«ng mét ai cho Nhng ®ã chØ lµ vÊn ®Ò thêi gian. Kh«ng nghi ngê g× hÕt, ___________________________________________________________ c«ng nh©n ë Noãc-hem-pt¬n sÏ cã ®îc sè tiÒn cÇn thiÕt cho cuéc 1* – "Vorwärts" tæng tuyÓn cö. NÕu nh hä cã ®îc mét tuÇn th× c¶ lÇn nµy n÷a, 2* P«n La-ph¸c-g¬. "Ph¸t sóng cña P¸t-lÐp-xki". hä sÏ thu gãp ®îc sè tiÒn cÇn thiÕt cho hä. Hä ®· dù tÝnh thu 3* Xem tËp nµy, tr.36 vµ tr.45. ®îc 900 - 1 000 phiÕu bÇu. 4* – 7 th¸ng Hai. Anh hiÖn kh«ng cã ngêi ë g¸i gióp viÖc nhØ. Mµ chóng t«i