Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
Ộ
Ả
Ứ ƯƠ NG PHÁP NGHIÊN C U TOÀN B BÀI GI NG PH Ớ Ọ Ủ KHOA H C C A CÔ GIÁO L P BĐS 50BĐHKTQD
Ị
Ỉ Ậ
Ầ
Ậ
Ề
Ề
Ắ Ệ Đ A CH C P NH T CÁC TÀI LI U ÔN THIPH N M M THI TR C NHIÊMNGÂN HÀNG Đ THINEU….. www.diachu.ning.com
ươ ọ Ch ng I: Khoa h c, NCKH và pp NCKH
́ 11 Thang Giêng 2010
11:14 CH
I/ Khoa h cọ
1. Khái ni mệ
ờ ậ ố ượ ứ ữ ạ ủ ả ữ _ Th i c n đ i, KH là nh ng tri th c TQ, nh ng đ i t ng c a KH ko ph i là cái
ấ ế ổ t ng quan mà là cái t t y u.
ệ ố ữ ứ ế ừ ự ễ ượ _ Nói đ n KH, đó là h th ng nh ng tri th c đc khái quát t th c ti n và đ ự c th c
ễ ể ệ ả ướ ạ ừ ượ ữ ế ộ ti n ki m nghi m. Nó ph n ánh d i d ng logic, tr u t ng nh ng thu c tính, k t
ệ ề ả ậ ủ ấ ố ườ ề ấ c u, m i liên h v b n ch t, v quy lu t c a TN, XH và con ng i.
ự ả ồ ạ ồ ị ế ị KH là hình thái XH nên KH cũng là s ph n ánh t n t i XH, do t n t a XH quy t đ nh
ộ ạ ố ớ ứ ế ọ ị KH có tác đ ng qua l i đ i v i các hình thái, ý th c XH khác, tri h c chính tr , tôn
giáo.
ứ ề ệ ố ườ ấ ừ ạ ộ ầ _ KH là h th ng tri th c v TN, XH, con ng i, xu t phát t yêu c u, ho t đ ng
ự ễ ả ạ ả ạ ả ẩ ự ả ạ th c ti n, c i t o TN, c i t o XH, và c i t o b n thân, cho nên nó đc thúc đ y s
ể ả ấ ủ ể ằ ả phát tri n c KH, nh m phát tri n b n ch t c a nó.
ự ễ ạ ộ ữ ể ể ổ ệ _ Thông qua ho t đ ng th c ti n, nó đc ki m tra, b sung và phát tri n nh ng h
ứ ự ệ ả ố ớ ơ ắ th ng tri th c m i làm ph n ánh đúng đ n, chính xác h n hi n th c khác quan.
2. Phân lo i KHạ
ệ ươ ạ ố ơ ở ữ ỗ ữ ỉ Phân lo i KH ch ra m i quan h t ng h gi a các ngành KH trên c s nh ng
ấ ị ị ố ữ ữ ứ ứ ể ệ ắ nguyên t c nh t đ nh và bi u th m i liên h đó gi a nh ng hình th c có căn c KH,
o
(cid:0) ự ệ ạ ắ Vi c phân lo i KH d a vào các nguyên t c sau:
ố ượ ự ể ắ ặ ứ ủ ậ Nguyên t c khách quan: d a vào đ c đi m, đ i t ng , nh n th c c a KH,
ờ ố ữ ự ễ mqh gi a KH vs th c ti n và đ i s ng XH.
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
o
ế ẫ ử ể ắ ố ộ ị Nguyên t c ph i thu c: xét theo l ch s hình thành, mqh chuy n ti p l n
ữ nhau gi a các ngành KH.
ả ả ằ ả ắ ạ Marx Engel cho r ng quá trinh phân lo i KH ph i đ m b o các nguyên t c:
ừ ơ ứ ạ ả ừ ự ệ ế ệ ế ả Ph i đi t ế đ n gi n đ n ph c t p, t ậ khái ni m đ n lý lu n, th c nghi m đ n
ừ ượ ế ụ ể ế lý thuy t, c th đ n tr u t ng.
o
(cid:0) ộ ố ạ M t s cách phân lo i khác:
ứ ụ ể ạ ủ Aristotle: căn c vào m c đích c a KH đ phân KH thành 5 lo i:
(cid:0) ự ạ ế ể ậ ồ ọ ọ KH lý thuy t: tìm hi u th c t i bao g m: siêu hình h c, v t lý h c,
toán h cọ
(cid:0) ứ ế ạ ằ ạ ớ ớ ồ KH sáng t o: nh m sáng t o ra tp m i đem đ n tri th c m i: g m tu
ứ ệ ừ ọ t h c, thi pháp, bi n ch ng pháp
(cid:0) ự ằ ướ ạ ứ ọ ờ ố ẫ ồ KH th c hành: nh m h ng d n đ i s ng, g m: đ o đ c h c, kinh
ị ọ ế ọ t h c, chính tr h c.
ượ ứ ự ể ề ạ ậ ọ Nh ế c đi m: m i KH đ u ch a lý thuy t, sáng t o và th c hành, do v y ko
o
ư ậ ể th phân chia nh v y đc
ự ư ứ Francis Bacon: căn c theo năng l c t duy
(cid:0) ậ ậ ọ ọ KH suy lu n: v t lý h c và siêu hình h c
(cid:0) ưở ượ ệ ậ ị KH t ng t ọ ng: ngh thu t, thi ca, k ch h c
(cid:0) ớ ử ọ ạ ậ ọ KH trí nh : s h c, v n v t h c
o
ượ ư ể ế ể ẫ ắ ả Nh c đi m: d n đ n siêu hình, phân chia m c ph i nhc đi m nh Aristotle
Marx
(cid:0) KHTN
o
(cid:0) KHXH
UNESCO
(cid:0) KHTN
(cid:0) KHKT
(cid:0) KH nông nghi pệ
(cid:0) KHXH và nhân văn
ể ủ 3. ự S phát tri n c a KH
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
ổ ạ ệ ạ ạ ậ ạ _ C đ i > trung đ i > c n đ i > hi n đ i
ậ ủ ự ể ủ _ tính quy lu t c a s phát tri n c a KH
Tích h pợ
Phân h pợ
ế ợ ả K t h p c 2
ờ ố ọ 4. Vai trò khoa h c trong đ i s ng XH
_ chinh ph c TNụ
ả ạ _ c i t o XH
ả ạ ả _ c i t o b n thân con ng
ứ II/ Nghiên c u KH
1. Khái ni mệ
ạ ộ ấ ị ữ ệ ế ể ạ _ Là ho t đ ng trí tu = nh ng pp nh t đ nh đ tìm ki m, v ch ra 1 cách chính xác
ữ ườ ế ế ư ầ ủ ằ ớ ướ ạ ạ nh ng j con ng ư i ch a bi ặ t ho c bi t ch a đ y đ nh m t o ra sp m i d i d ng
ớ ứ tri th c m i.
ạ ộ ư ậ ệ ạ Nh v y NCKH là ho t đ ng trí tu mang tính sáng t o.
2. ứ Ch c năng NCKH
ứ ệ ậ ả ấ ậ _ Nh n th c TG phát hi n b n ch t quy lu t.
ụ ụ ự ễ ả ạ _ Ph c v th c ti n c i t o TG.
ữ ủ ặ 3. ể Nh ng đ c đi m c a NCKH
ớ ậ ặ ạ ấ ớ ứ ư ớ ướ _ H ng t i cái m i, ko ch p nh n l p l ữ i cái cũ, đ a ra nh ng tri th c m i.
_ Tính thông tin:
ả ế ậ ề ố ượ Ph i ti p c n đc thông tin v đ i t ng
ứ ả ố K/q nghiên c u ph i đc công b công khai
ể ạ ạ ạ _ Tính m nh d n m o hi m trong NCKH
ữ ữ ề ặ ố Đ t ra nh ng tình hu ng, nh ng đi u ng ượ ạ c l i
ể ạ ư M o hi m trong NC và đâu t cho KH
ệ ả ế ị _ Tính khó xác đ nh hi u qu kinh t
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
ầ ư ớ ư ầ ạ ệ ả ế ự Đ u t ấ ử ụ l n nh ng t n su t s d ng ít, ko mang l i ngay hi u qu kinh t tr c
ơ ả ế ấ ti p, nh t là NCKH c b n
ự ứ _ Tính trung th c trong nghiên c u KH
ả ả đ m b o tính khách quan
ớ ả ố ủ ự ậ Trung thành v i b n thân v n có c a s v t
ủ ộ ứ _ Tính chuyên sâu c a đ i ngũ nghiên c u
ạ ươ ệ Đào t o chuyên môn, h ng nghi p.
o
ạ 4. Các lo i hình NCHKH
ứ ứ Theo ch c năng nghiên c u:
_ Mô tả
ả _ gi i thích
ả ạ _ gi i pháp sáng t o
_ d báoự
ạ ứ o Theo các giai đo n nghiên c u
ầ ư ị _ Thăm dò: xác đ nh đ u t NCKH
ơ ả ơ ả ầ _ C b n: NC c b n thu n túy
ơ ả ị ướ NC c b n đ nh h ng
ứ ế ơ ả ụ ủ ứ ằ ệ _ ng d ng: hình th c ti p theo c a Ng/lý c b n nh m hình thành công ngh
ả ớ ớ m i, gi i pháp m i.
ứ ứ ứ ụ ể ạ ậ ằ ế _ Tri n khai: là hình th c nghiên c u ti p theo NC ng d ng nh m t o ra v t
ẫ ạ ử m u, t o CN, sx th .
ươ III/ Ph ng pháp NCKH
1. K/n pp NCKH
ườ ự ụ ụ ứ ứ ệ ằ Là con đ ng, cách th c đc các nhà nghiên c u áp d ng nh m th c hi n m c đích
ứ ủ nghiên c u c a mình
ố ượ ủ 2. Đ i t ng c a pp NCKH
ứ ề ơ ở ậ ủ ứ ữ ậ ộ Là nh ng tri th c, nh n th c v c s lý lu n c a các pp NC, n i dung các pp NCKH
ự ệ ề và quy trình th c hi n 1 đ tài NCKH
ắ ơ ở ậ ủ ứ ể ế ự + hi u đúng đ n c s lý lu n c a các pp NCKH giúp cho ng nghiên c u bi t l a
ớ ố ượ ọ ợ ụ ệ ụ ắ ch n ppnc đúng đ n, phù h p v i đ i t ng, m c đích và nhi m v
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
ữ ắ ộ + n m v ng n i dung các PPNC.
ế ự ể ề + bi ệ t tri n khai th c hi n 1 đ tài NCKH
ạ 3. Phân lo i các pp NCKH
ươ ậ ủ ư Ch ứ ng II: Các hình th c và quy lu t c a t duy logic
́ 21 Thang Giêng 2010
9:40 SA
Homework:
Today's Topics:
(cid:0)
(cid:0)
ứ ủ ư I/ Các hình th c c a t duy logic
1. Khái ni mệ
ứ ư ừ ượ ấ ủ ữ ả ả ộ Là 1 hình th c t duy tr t ng ph n ánh nh ng thu c tính chung b n ch t c a các
ệ ượ ế ớ ự ệ ự ậ s v t hi n t ng trong th gi i hi n th c.
ủ ệ ấ • C u trúc logic c a khái ni m
ễ ầ ạ ỗ ộ ồ M i KN bao g m 2 ph n: n i hàm và ngo i di n
ủ ữ ữ ệ ấ ậ ấ ả ộ ợ ộ + N i hàm c a KN là t p h p nh ng d u hi u, nh ng thu c tính chung b n ch t
ệ ượ ả ự ậ ủ c a các s v t hi n t ng đc ph n ánh.
ứ ủ ụ ậ ộ ộ ườ ộ N i hàm KN có tính ls, nó ph thu c vào trình đ nh n th c c a con ng i.
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
ự ậ ệ ượ ễ ạ ậ ợ ấ ả ộ + Ngo i di n là t p h p các s v t hi n t ng có cùng thu c tính chung b n ch t
ả ộ đc ph n ánh trong n i hàm.
ạ ấ ả ị ườ ẩ ả ổ ễ ủ VD: Ngo i di n c a hàng hóa là t t c các s n ph m đc trao đ i trên th tr ng.
ậ ***Bài t p***
ễ ủ ậ ố ạ ộ ộ ị Hãy xác đ nh n i hàm và ngo i di n c a KN: "Cá là đ ng v t s ng d ướ ướ i n ở c, th
ơ ằ b ng mang và b i = vây"
ậ ộ ố ộ > N i hàm: đ ng v t + s ng d ướ ướ i n c + …
ễ ạ ấ ả ố ở ườ Ngo i di n: t ạ t c các lo i cá s ng các môi tr ng khác nhau.
ệ ữ ộ ễ ạ ố + M i quan h gi a n i hàm và ngo i di n
ệ ỷ ệ ễ ẹ ạ ớ ộ ị _ Quan h t l ngh ch: 1 KN có n i hàm càng l n thì ngo i di n càng h p và
ng ượ ạ c l i.
VD: ĐH KTQD và ĐH
2. ạ Phân lo i các KN
ự ễ ạ ấ ồ ơ _ D a vào ngo i di n: KN đ n nh t và Kn chung. VD: sông h ng và sông
ể ậ ợ ỗ ố ộ KN t p h p và KN tr ng r ng. VD: đ i bóng th công ma
quỷ
ụ ể ừ ượ ự ộ _ D a vào n i hàm: KN c th và Kn tr u t ng
ủ ị ẳ ị ố ố ẹ ẹ KN kh ng đ nh và KN ph đ nh. (t t ko t t, đ p ko đ p)
ở ộ ẹ ệ 3. M r ng và thu h p khái ni m
ở ộ ễ ẹ ể ằ ạ _ M r ng KN là thao tác logic nh m chuy n KN có ngo i di n h p sang Kn có
ễ ộ ỏ ớ ữ ữ ệ ạ ằ ấ ơ ộ ngo i di n r ng h n b ng cách b b t đi nh ng d u hi n nh ng thu c tính trong
ấ ủ ộ n i hàm c a KN y.
ữ ẹ ẹ ể ấ ộ ơ _ Thu h p KN là chuy n KN r ng sang KN h p h n = cách tăng thêm nh ng d u
ệ ấ ệ ộ ộ hi u, thu c tính trong n i hàm các khái ni m y.
ắ ủ ị 4. Đ nh nghĩa KN và các quy t c c a đn KN
ạ ằ ộ ị _ Đ nh nghĩa KN là thao tác logic nh m v ch ra n i hàm, phân bi ệ ố ượ t đ i t ng đc
ố ượ ả ữ ủ ự ậ ph n ánh vs các đ i t ng khác và xây d ng thu t ng c a KN.
ư ậ ệ ụ Nh v y đ/n Kn có nhi m v :
ạ ộ + v ch ra n i hàm
ạ ị ễ + xác đ nh ngo i di n
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
ự ậ ữ + xây d ng thu t ng
ấ ị ả _ B n ch t đ nh nghĩa KN:
ố ượ ị ữ ể ạ ậ ầ + KN đc đ nh nghĩa: đ i t ng đc bi u đ t = 1 thu t ng nào đó mà ta c n làm
rõ nghĩa. VD: hh, LLSX
ủ ể ị ị + KN đ nh nghĩa: KN dùng đ làm rõ nghĩa c a KN đc đ nh nghĩa.
ễ ủ ấ ủ ẹ ả ạ ị Nh v y ư ậ , b n ch t c a đn KN là thu h p ngo i di n c a KN đ nh nghĩa làm cho
ễ ủ ễ ủ ạ ằ ị ạ ngo i di n c a nó b ng ngo i di n c a KN đc đ nh nghĩa.
ắ ị _ Các quy t c đ nh nghĩa KN:
ả ằ ễ ả ạ ạ ố ễ + ĐN ph i cân đ i: nghĩa là ngo i di n KN đn ph i b ng ngo i di n KN đc
đ/n
ườ ể ể ố ườ ố VD: Đ ng kính là j? là đi m n i 2 đi m trên đ ng tròn (kn ko cân đ i do 2
ễ ể ẹ ạ ầ ả ố ộ ạ ngo i di n gi ng nhau), c n ph i thêm n i hàm (đi qua tâm) đ thu h p ngo i
di n.ễ
ứ ượ ể ị + ĐN ko đc vòng quanh: t c là ko đ c dùng nó đ đ nh nghĩa cho nó
ườ ể ậ VD: ng ậ i duy v t là ng có quan đi m duy v t
ư ậ ẽ ủ ị ủ + ĐN ko đc ph đ nh: vì nh v y s ko làm rõ nghĩa c a nó.
ườ ể VD: ng ậ i duy tâm là ng ko có quan đi m duy v t
ả ủ ư ứ ữ ể ắ ọ ộ ừ + ĐN ph i đ nh ng ng n g n: ko ch a nh ng thu c tính có th suy ra t
ữ ộ nh ng thu c tính khác.
II/ Phán đoán
ệ 1. ạ Khái ni m và phân lo i
ứ ủ ư ứ ậ ừ ượ + K/n: Phán đoán là hình th c nh n th c c a t duy tr u t ế ng, liên k t các khái
ệ ủ ủ ị ữ ữ ệ ể ẳ ộ ố ị ni m đ kh ng đ nh hay ph đ nh nh ng thu c tính nh ng m i quan h c a khách
th .ể
ứ ủ ề ề ầ ủ ữ ị ệ _ V hình th c, phán đoán là 1 câu ( 1 m nh đ ) có đ các thành ph n ch ng v
ngữ
+ Phân lo i:ạ
ấ ượ ự ủ • D a vào ch t l ng c a phán đoán
(cid:0) ị ẳ PĐ kh ng đ nh
(cid:0) ủ ị PĐ ph đ nh
ố ượ ự • D a vòa s l ng phán đoán
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
(cid:0) ấ ả PĐ chung: t t c S là P
(cid:0) ố PĐ riêng: 1 s S là P
(cid:0) ơ PĐ đ n: S là P
ố ượ ự ấ ượ • D a vào s l ng và ch t l ng PĐ
(cid:0) ẳ ấ ả ệ ị PĐ kh ng đ nh chung: t t c S là P (ký hi u A)
(cid:0) ủ ị ệ ấ ả PĐ ph đ nh chung: T t c S ko là P (ký hi u E)
(cid:0) ệ ẳ ố ị PĐ kh ng đ nh riêng: 1 s S là P (ký hi u: I)
(cid:0) ủ ị ệ ố PĐ ph đ nh riêng: 1 s S ko là P (ký hi u: O)
ủ ữ ậ 2. Tính chu diên c a các thu t ng trong PĐ
(cid:0) ệ Khái ni m v ề chu diên
ễ ủ ữ ế ậ ằ ạ ọ _Thu t ng đc g i là chu diên n u ngo i di n c a nó hoàn toàn n m trong
ễ ủ ạ ừ ữ ệ ạ ậ ngo i di n c a 1 thu t ng khác hoàn toàn lo i tr nhau (ký hi u chu diên:
+ )
VD:
Moi ̣ S la ̀P (SaP).
̃ ̣ ̣ ̀ Moi KL đêu dân điên
̀ ́ ̀ ́ ́ ̣ ư ̣ ̣ ̉ Trong phan đoan nay, chu t ̀ ̉ ư (kim loai) co ngoai diên đây đu (chu diên), vi t ̀
̀ ̀ ̃ ́ ̀ ̣ ̣ ̉ ̣ (dân điên) co ngoai diên ko đây đu (ko chu diên) vi ngoai kim loai, n ́ ́ ̀ ươ c va 1 sô
̃ ́ ̃ ̣ ̉ ̣ ́ vât khac cung co kha năng dân điên.
ấ ả t t c S là P: thì ta có S+ P
ấ ả T t c S ko là P: thì ta có S+; P+
ấ ả ế ẩ ả T t c các sp ko ph i là ph ph m: S+, P+
ễ ủ ữ ọ ế ầ ằ ậ ạ ộ _ Thu t ng g i là ko chu diên n u ngo i di n c a nó m t ph n n m trong
ễ ủ ạ ừ ữ ệ ặ ầ ậ ạ ngo i di n c a thu t ng khác ho c 1 ph n lo i tr nhau. ( ký hi u ko chu
diên )
ẩ ố ế VD: 1 s hh là ph ph m: thì S P
ố 1 s S ko là P: S P+
ủ ữ Phán đoán Ch ng S ị ữ V ng P Quan hê
A +
E + +
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
I
O +
ố ệ ữ 3. M i quan h gi a các phán đoán
A___________________________________________E
Mâu thu nẫ
ụ ộ Ph thu c
ự ệ Ký hi u: phán đoán chân th c (A, E, I, O)
ự Ko chân th c (Ā, Ē, Ī, Ō)
ị Ko xác đ nh: (A? E? I? O?)
ệ ủ ị + xác đ nh quan h c a AEIO
(cid:0) ́ ố ậ ể Đ i l p trên (AE) ko th cùng đúng nh ng ư co thê ́cùng sai
(cid:0) ố ậ ướ ư ể ể Đ i l p d i (IO) ko th cùng sai nh ng có th cùng đúng.
ự ự I ko chân th c > phán đoán O chân th c
ự ạ ố ố VD: 1 s cá s ng trên c n (I ko chân th c)
ố ố ở ự ạ 1 s cá ko s ng trên c n (O chân th c)
ự ự I chân th c > O chân th c
ự ố VD: 1 s hoa màu vàng ( I chân th c)
ự ố 1 s hoa ko màu vàng ( O chân th c)
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
(cid:0) ụ ộ Phán đoán ph thu c
AI
EO
ướ PĐ trên đúng thì PĐ d i cúng đúng
ướ ị PĐ trên sai thì PĐ d i ko xác đ nh
ướ ị PĐ d i đúng thì PĐ trên ko xác đ nh.
ướ PĐ d i sai thì PĐ trên cũng sai.
(cid:0) ẫ Phán đoán mâu thu n: PĐ này đúng thì PĐ kia sai và ng ượ ạ c l i
AO và IE
ế ố ở ươ ạ ậ ***Bài t p *** (vi t trong trang cu i v kt th ng m i)
ị Xác đ nh phán đoán
ự ự 1.AEI khi O chân th c và O ko chân th c
2. AEO khi Ī va Ì
3.AOI
4.EIO
Gi i:ả
(cid:0) O => Ā => E? => I?
Ō => A => Ē => I
(cid:0) Ī => Ā / E => O
I => A? / Ē => O?
3. Ē => A? / O? => I
E => Ā / O => I?
4. A => Ē / I => O?
Ā => E? / I? => O
?
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
Ủ Ị Ọ Ố PHÁN ĐOÁN PH Đ NH TRONG LÔGÍC H C ARIXT T
ế ả ủ ể ằ Trong bài vi t này, tác gi đã phân tích nh m làm rõ thêm quan đi m c a Arixt ố ề t v
ụ ể ủ ị ỉ ườ ợ ậ phán đoán ph đ nh; c th là ch ra trong tr ng h p nào thì các quy lu t phi mâu
ẫ ậ ượ ườ ợ ậ thu n và quy lu t bài trung đ ủ c tuân th , trong tr ng h p nào thì quy lu t phi mâu
ẫ ượ ỉ ướ ệ ủ ậ ặ ượ thu n đ c tuân th và quy lu t bài trung ch là c l , ho c không đ ủ c tuân th ,…
ơ ở ả ề ấ ệ ế ằ Trên c s đó, tác gi đ xu t ý ki n cho r ng, các giáo trình lôgíc hi n nay ở ướ n c ta
ự ố ủ ị ệ ấ ị ầ c n có s th ng nh t trong vi c xác đ nh các phán đoán ph đ nh
Ễ Ơ NGUY N GIA TH (*)
ọ ố ơ ả ủ ị ứ ạ Trong lôgíc h c Arixt t, hình th c ph đ nh c b n trong phán đoán có d ng “S không là
ứ ẳ ị ươ ứ ẳ ớ ị ượ P” (hình th c kh ng đ nh t ng ng v i nó là “S là P”). Phán đoán kh ng đ nh đ ể c hi u
ướ ệ ự ế ữ ể ệ ủ ừ ứ ữ ố ị ừ là, d i hình th c ngôn ng có th hi n m i liên h th c t gi a ch t và v t . Còn
ủ ị ướ ệ ự ế ứ ữ ố phán đoán ph đ nh ể ể có th hi u là, d i hình th c ngôn ng không có m i liên h th c t
ủ ừ ữ ị ừ ứ ữ ẳ ị gi a ch t và v t ộ . Nói cách khác, kh ng đ nh là m t hình th c ngôn ng mà trong đó,
ệ ể ệ ờ ố ở ừ ề ồ ạ ự ế ủ ủ ừ ư ộ nh m i liên h th hi n b i t “là” nói v t n t i th c t c a ch t nh m t cái gì đó
ủ ị ứ ữ ệ ả ố ị xác đ nh. Ph đ nh là hình th c ngôn ng trong đó thông qua m i liên h “không ph i là”
ủ ừ ư ộ ồ ạ ồ ạ ặ ằ nói lên r ng, ch t nh m t cái gì đó không t n t i, ho c không t n t ệ ố i theo m i quan h
ở ẽ ộ ữ ự ồ ạ ủ ự ậ ố ượ ồ ạ ủ ự ớ v i m t cái gì đó. B i l , gi a s t n t i c a s v t (đ i t ng) và s không t n t i c a
ệ ố ố ớ ứ ả ẳ ị nó (trong chính m i quan h đó) không có kh năng th ba nào. Do đó, đ i v i kh ng đ nh
ạ ừ ủ ị ứ ậ ẫ ậ “S là P” và ph đ nh “S không là P”, quy lu t phi mâu thu n và quy lu t lo i tr cái th ba
ượ ủ ế ề ấ ố ế ế ấ ị đ c tuân th . Liên quan đ n v n đ này, Arixt t vi ủ ẳ t: “N u ta l y kh ng đ nh và ph
ườ ư ậ ồ ạ ự ậ ự ồ ạ ợ ị đ nh [thì trong tr ng h p nh v y], luôn có t n t i [s v t] hay không có s t n t i đó
ẽ ả ố ộ ạ ự ẽ ằ ố m t trong hai s gi d i và cái còn l i s chân th c. R ng Xôcrát m và Xôcrát không
ố ồ ạ ế ữ ệ ể ặ ộ m, và, n u Xôcrát t n t ự ề i, thì m t trong nh ng m nh đ này hi n nhiên ho c chân th c,
ả ố ồ ạ ế ự ệ ư ậ ằ ặ ho c gi d i, và n u ông không t n t i thì s vi c cũng chính xác nh v y: r ng, ông
ố ồ ạ ế ả ố ự ậ ố m, n u [ông] không t n t ề i, thì đi u này gi d i, còn ông không m, chân th c. Vì v y,
ở ữ ủ ị ư ẫ ẳ ơ ộ ớ ị ỉ ch có nh ng n i mà m t cái mâu thu n v i cái khác nh là kh ng đ nh và ph đ nh [và
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
ỉ ườ ớ ắ ặ ể ệ ề ợ ộ ch trong tr ặ ng h p này], chúng ta m i b t g p đ c đi m là m t trong hai m nh đ luôn
ự ặ ặ ắ ạ ằ ầ ả ọ [ho c] chân th c, ho c gi ả ố (1). (Cũng c n ph i nh c l d i” i r ng, trong lôgíc h c Arixt ố t,
ề ủ ư ấ ồ ạ ề ạ ậ ố các v n đ c a t duy và t n t i không tách b ch nhau; vì v y, nhi u khi Arixt ề t nói v
ị ự ậ ể ự ậ s v t cũng là nói v t ề ư ưở t ng bi u th s v t đó).
ừ ạ ủ ẫ ẩ ố ể ậ ắ ị T đo n trích d n trên trong tác ph m c a Arixt ằ t, có th nh n đ nh r ng, tính đúng đ n
ố ớ ứ ậ ậ ẫ ẳ ị ủ ạ ừ ủ c a quy lu t phi mâu thu n và quy lu t lo i tr cái th ba đ i v i các kh ng đ nh và ph
ủ ể ề ệ ể ề ề ặ ầ ậ ả ị đ nh có đ c đi m vô đi u ki n: đ tuân th chúng không c n ti n đ nào, th m chí c các
ề ề ự ồ ạ ề ủ ừ ả ủ ừ ồ ạ ế ti n đ v s t n t ơ ủ i gi n đ n c a ch t phán đoán. N u ch t t n t i, có nghĩa nó là
ạ ừ ụ ứ ể ậ ẫ ậ ộ m t cái gì đó, thì có th áp d ng quy lu t phi mâu thu n và quy lu t lo i tr cái th ba,
ể ặ m c dù chúng ta có th không bi ế ượ t đ c phán đoán nào trong hai phán đoán trên là chân
ủ ừ ự ồ ạ ề ấ ế th c. N u ch t không t n t i, thì nói chung là không có tính ch t nào, và đi u đó có
ệ ủ ự ệ ủ ị ệ ấ ộ ấ nghĩa vi c ph đ nh s hi n di n c a m t tính ch t nào đó ở ủ ừ ch t mà tính ch t đó
ượ ở ị ừ ể ệ ủ ừ ự ẳ ị ư ậ ấ ả ố đ c th hi n b i v t là chân th c. Kh ng đ nh ch t có tính ch t nh v y là gi d i
ạ ộ ậ ẫ ậ ứ t c các quy lu t phi mâu thu n và quy lu t bài trung không ho t đ ng.
ủ ị ư ể ẫ ở ọ ố ể Ngoài ki u mâu thu n (ph đ nh) nh đã nói trên, trong lôgíc h c Arixt t còn có ki u
ự ố ậ ủ ị ữ ụ ề ấ ph đ nh “m m” s đ i l p gi a “có” cái gì đó và “m t” cái đó. Ví d : “Xôcrát nhìn
ề ở ữ ề ự ấ ấ ả th y” là phán đoán v s h u (có), còn “Xôcrát mù” là phán đoán v s “m t” (kh năng
ị ự ữ ậ ẫ ố ủ nhìn). Nh ng phán đoán này ch u s chi ph i c a quy lu t phi mâu thu n. Tuy nhiên, khác
ể ỉ ượ ủ ị ẳ ấ ị ị ự ớ v i kh ng đ nh và ph đ nh, các phán đoán “có” và “m t” có th ch đ c coi là ch u s tác
ủ ứ ậ ộ ư ậ ề ệ ạ ừ ộ đ ng c a quy lu t lo i tr cái th ba m t cách ướ ệ c l . Nh v y, đi u ki n cho tính tuân
ạ ừ ố ớ ủ ủ ủ ừ ậ ả ề ả ấ ứ th c a quy lu t lo i tr cái th ba là kh năng đ i v i ch t nói chung. V b n ch t, nó
ề ả ấ ấ ấ ặ ấ ấ ố ị “có” tính ch t đã cho ho c “m t” tính ch t y. Xôcrát, xét v b n ch t, v n có th giác,
ả ả ả ặ ấ ặ ộ ườ nghĩa là m t trong hai kh năng ph i x y ra: ho c nhìn th y, ho c mù. “Còn trong tr ng
ồ ạ ề ả ẫ ợ ị ườ ợ h p Xôcrát không t n t i, thì c hai đ u gi ả ố ả ườ d i, c tr ng h p ông có th giác l n tr ng
ồ ạ ữ ộ ợ h p ông mù” (2). Xôcrát không t n t ề i thì dĩ nhiên ông không có nh ng thu c tính xét v
ề ấ ấ ả ố ả b n ch t, nghĩa là các phán đoán “ông nhìn th y” và “ông mù” đ u gi ể d i. Cũng có th
ố ớ ư ậ ủ ừ ấ ự ậ ượ ề ả ủ ừ ể nói nh v y đ i v i ch t mà v b n ch t, s v t đ ị ở c bi u th b i ch t ở không s
ư ấ ữ h u tính ch t đã cho, nh ng l ạ ượ i đ ấ c gán cho là m t tính ch t y. ấ ấ Các phán đoán “hòn đá
ẻ ẻ ề ấ ả ố ặ ố ậ ố ớ ư ậ là k mù” và “hòn đá là k nhìn th y” đ u gi d i. Nh v y, đ i v i các m t đ i l p “có”
ạ ừ ạ ộ ứ ấ ậ ẫ ậ và “m t”, thì quy lu t phi mâu thu n ho t đ ng; trong khi đó, quy lu t lo i tr cái th ba
ạ ộ ộ ỉ ồ ạ ằ ươ ứ ầ ch ho t đ ng m t cách ướ ệ c l . Vì r ng không t n t i ph ng pháp lôgíc hình th c thu n
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
ể ỉ ự ậ ị ở ủ ừ ể ố ớ ấ ấ tuý đ ch s v t bi u th b i ch t đã cho có tính ch t này hay tính ch t khác (đ i v i
ạ ừ ố ậ ấ ặ ậ ớ ứ các phán đoán “có” và “m t”), m c dù chúng đ i l p v i nhau và quy lu t lo i tr cái th
ẫ ượ ba v n không đ ủ c tuân th .
ề ặ ứ ể ầ ấ ạ ấ ộ ọ M t đi m quan tr ng khác c n nh n m nh là, v m t hình th c, phán đoán “m t” cũng là
ề ở ữ ố ậ ư ẳ ị kh ng đ nh (cũng nh phán đoán v s h u (“có”)). Theo đó, chúng không đ i l p nhau
ư ẳ ở ữ ủ ị ư ả ị ạ nh kh ng đ nh hay ph đ nh, mà nh hai lo i kh năng khác nhau: các phán đoán s h u
ụ ể ẳ ấ ị (có) hi n nhiên là phán đoán kh ng đ nh. Ví d , “Xôcrát nhìn th y” rõ ràng là phán đoán
ể ẽ ẳ ơ ị ạ ấ kh ng đ nh. Chúng ta s phân tích đ làm rõ h n, t i sao các phán đoán “m t” l ạ ượ i đ c coi
ẳ ạ ạ ể ượ ị là phán đoán kh ng đ nh hay nói cách khác, t i sao chúng l i không th đ c coi là phán
ủ ị đoán ph đ nh?
ể ệ ở ỗ ự ồ ạ ủ ủ ị ủ Nghĩa c a phán đoán ph đ nh “S không là P” th hi n ủ ị ch , nó ph đ nh s t n t i c a
ủ ừ ủ ứ ệ ấ ấ ch t S theo d u hi u P. Nghĩa c a phán đoán “m t” có hình th c “S là không P” (“An
ế ế ườ ế ế ạ không bi t ti ng Anh”= “An là ng i không bi t ti ng Anh”) hoàn toàn khác. Lo i phán
ự ồ ạ ủ ư ậ ủ ị ủ ừ ế ủ ừ ỗ ả đoán nh v y không ph i ph đ nh s t n t i c a ch t (n u ch t “r ng” thì phán đoán
ấ ả ố ệ ượ ệ ấ “m t” là gi d i), mà là th hi n ể ệ ở ủ ừ ộ ấ ch t m t d u hi u đ c gán cho nó. D u hi u này
ỳ ệ ụ ữ ể ế ả ấ ề ả không ph i là tu ti n, mà có th có, xét v b n ch t. Theo ví d trên, ti p ng “không”
ứ ứ ướ ộ ể ệ ị ừ ậ không đ ng tr ướ ệ ừ c h t “là” mà đ ng tr c b ph n th hi n v t ị (hay nói cách khác, v
ủ ị ủ ị ệ ẳ ớ ừ t ề ị là khái ni m ph đ nh). Phán đoán kh ng đ nh và ph đ nh khác v i các phán đoán v
ấ ở ỗ ố ậ ở ữ ồ “có” và “m t” ch , chúng không có gì ở ữ Ở gi a. các phán đoán đ i l p, cái gi a t n
ụ ủ ả ặ ấ ấ ạ ộ ạ t i. Đó chính là kh năng có ho c không có m t tính ch t nào đ y. Ví d , lo i khác c a
ị ừ ằ ằ ấ phán đoán “có” và “m t” là các phán đoán có các v t “b ng nhau” và “không b ng nhau”.
ủ ị ữ ẳ ậ ấ ằ ị ự Gi a phán đoán kh ng đ nh “hai v t này th c ch t là b ng nhau” và phán đoán ph đ nh
ự ậ ấ ằ ở ữ ẫ “hai v t này th c ch t là không b ng nhau” không có cái gì ớ gi a và chúng mâu thu n v i
ị ừ ằ ằ ộ ở nhau. Ng ượ ạ c l i, các v t “b ng nhau” và “không b ng nhau” cho phép có m t cái gì đó
ị ừ ằ ữ ề ố ế ả gi a, đó là kh năng có v t ề ấ “b ng nhau”. V v n đ này, Arixt t vi ậ t: “Vì v y, mâu
ẫ ở ữ ộ ố ườ ư ợ thu n không có gì ấ gi a, nh ng “m t” trong m t s tr ng h p là có cái gì đó ở ữ ấ gi a: t t
ặ ằ ặ ả ấ ả ặ ằ ư ằ ả c ho c là b ng nhau, ho c là không b ng nhau, nh ng không ph i t t c là ho c b ng
ự ằ ể ằ ả ậ ỉ nhau, ho c ặ không b ng nhau, ph i chăng ch có cái mà có th là v t mang s b ng
ằ ằ ả ộ ươ nhau...”(3). “Là b ng nhau” và “ không là b ng nhau” không ph i là cùng m t cái. T ng t ự
ư ậ ằ ằ ả ộ ở ộ nh v y, “là không b ng nhau” và “ không là b ng nhau” không ph i là m t. B i vì m t
ẳ ạ ủ ừ ằ ộ ả ằ ị cái, ch ng h n “cái là không b ng nhau”, có m t ch t xác đ nh, và đó không ph i b ng
ả ấ ả ằ ậ nhau, cái khác không có nó. Vì v y, không ph i t t c là b ng nhau hay là không b ng ằ
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
ư ấ ả ằ Ở ố nhau, nh ng t t c là b ng nhau hay ằ không là b ng nhau” (4). đây, Arixt ố t mu n nói
ứ ế ướ ệ ừ ấ ủ ế ị ữ ủ ị ằ r ng, ti p ng ph đ nh đ ng tr c hay sau h t “là” quy t đ nh tính ch t c a phán
ườ ề ệ ị ố ậ ữ ấ ợ đoán. Trong tr ị ơ ộ ng h p đ i l p gi a “m t” và “có” thì chúng ta nói v vi c đ nh v s b
ộ ố ươ ứ ề ả ế ấ ộ ố m t gi ng nào đó và t ng ng là các thu c tính mà chúng v n có “v b n ch t”. N u các
ề ở ữ ề ấ ộ ộ ộ phán đoán v “s h u” (có) m t thu c tính nào đó và không có nó (m t) nói v cùng m t
ạ ộ ẫ ộ ỉ gi ngố (5), thì khi đó (và ch khi đó) chúng mâu thu n, có nghĩa chúng thu c vùng ho t đ ng
ạ ừ ứ ậ ậ ẫ ườ ủ c a quy lu t phi mâu thu n và quy lu t lo i tr cái th ba. Trong tr ợ ng h p ng ượ ạ c l i,
ạ ừ ị ự ủ ứ ậ ẫ ậ ộ nó không ch u s tác đ ng c a quy lu t phi mâu thu n và quy lu t lo i tr cái th ba.
ạ ừ ủ ự ố ớ ứ ệ ả ạ ậ ọ ề H qu quan tr ng c a s vi ph m quy lu t lo i tr cái th ba đ i v i các phán đoán v
ề ấ ấ ạ ủ ị ở ữ s h u (“có”) và “m t” là: các phán đoán v “m t” có d ng “S là không P” (ph đ nh
ủ ị ạ ủ ị ả trong) và ph đ nh có d ng “S không là P” (ph đ nh ngoài) không ph i là các phán đoán
ươ ố ư ậ ứ ề ươ t ng đ ng (Arixt ầ t), dù v hình th c thu n tuý thì chúng nh v y.
ể ạ ủ ị ớ V i phán đoán “S là không P”, có th t o ra phán đoán ph đ nh “S không là không P” phủ
ữ ẳ ặ ớ ị ị đ nh này khác v i kh ng đ nh “S là P”. Gi a các c p phán đoán: “S là P” và “S không là
ớ ự ươ ứ ẽ ượ ể ệ ở không P”, và “S là không P” v i “S không là P” s có s t ng ng đ c th hi n b i các
ườ ằ ằ ụ ể phán đoán c th : “Con ng i là công b ng”, “Con ng ườ không là không công b ng”, i
ườ ề ấ ề “Con ng i là ằ không công b ng” và “Con ng ằ ườ không là công b ng”. V v n đ này, i
ề ự ậ ố ế ườ ằ i, trong V s lu n gi ả Arixt t vi ụ t: “Ví d , “con ng ở i là công b ng”; [ đây] “là”, tôi nói,
ề ư ứ ủ ệ ậ ộ ừ ậ ượ ấ c u thành b ph n th ba c a m nh đ nh là danh t ộ hay đ ng t ừ ừ ; t đó, ta nh n đ c
ệ ự ế ủ ị ệ ề ệ ề ẳ ớ ị ư ố b n m nh đ , trong đó hai m nh đ có quan h tr c ti p v i kh ng đ nh và ph đ nh nh
ụ ằ ệ ề ể ấ ố ớ là m t, các m nh đ khác thì không. Tôi có ý mu n nói, ví d , r ng “là” có th đi v i
ả ủ ị ẽ ượ ằ ằ ở ế ầ “công b ng”, hay là “không công b ng”, b i vì c ph đ nh [s đ c liên k t hai l n].
ư ậ ậ ượ ố ẽ ệ ề ườ ủ ị ằ Nh v y, s nh n đ c b n m nh đ ...: “con ng i là công b ng”; ph đ nh nó “con
ằ ườ ủ ị ằ ườ ng i ườ không là công b ng”, “con ng i là không công b ng”; ph đ nh nó “con ng i
ụ ủ ằ ộ ố không là không công b ng””(6). M t ví d khác c a Arixt t là phán đoán: “Đây là phúc
ế ư ậ ủ ị ủ ể ợ ẽ ả ợ l i”. Ông vi t: “Nh v y, hi n nhiên là ph đ nh c a “[đây] là phúc l i” s không ph i là
ợ ờ ẽ ươ ứ ỗ ố “[đây] là không phúc l i”. Bây gi chúng ta s lý gi ả ạ i t i sao, vì t ớ ng ng v i m i đ i
ệ ủ ị ự ự ặ ẳ ị ượ t ng riêng bi ặ t thì ho c kh ng đ nh là chân th c, ho c ph đ nh là chân th c, nên rõ ràng
ủ ị ế ệ ề ẳ ộ ị là n u [m nh đ sau] không là ph đ nh, thì theo m t nghĩa nào đó, nó là kh ng đ nh.
ấ ỳ ủ ị ư ẳ ị ươ ứ ủ ị ệ ề Nh ng b t k kh ng đ nh nào cũng có ph đ nh t ng ng; do đó, ph đ nh [m nh đ ]
ợ ệ ề ợ “đây là không phúc l i” là m nh đ “đây không là không phúc l i”(7).
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
ớ ố ậ ố ậ ủ ữ ể ề ẫ ộ ơ M t ki u khác c a tính đ i l p không mâu thu n, còn “m m h n” so v i đ i l p gi a
ố ậ ữ ự ấ ố ộ ộ ố ườ “có” và “m t”, là đ i l p gi a “các loài c c” thu c cùng m t gi ng mà Arixt t th ng
ố ậ ươ ả ơ ộ ữ ố ậ ự ả ấ ọ g i m t cách đ n gi n là đ i l p t ng ph n. S khác nhau gi a đ i l p “có” “m t” và
ươ ự ư ữ ả ố ộ ườ ố ậ “đ i l p t ộ ng ph n” gi a “các loài c c” thu c cùng m t gi ng, nh sau: trong tr ng
ố ậ ệ ớ ị ố ự ị ủ ừ ủ ề ệ ấ ố ợ h p đ i l p “có m t” thì s đ nh v gi ng theo m i quan h v i ch t c a m nh đ mà
ơ ả ề ấ ườ ố ậ ợ bên trong nó các phán đoán v “có” và “m t”, là c b n. Trong tr ng h p “đ i l p
ữ ự ả ộ ộ ố ộ ượ ươ t ng ph n” gi a các loài thu c các thái c c khác nhau (thu c cùng m t gi ng) thì ng c
ủ ừ ượ ủ ấ ộ ư ố ố ườ ợ ượ ẫ ạ l i, gi ng ch t c c ng c (đôi khi nó r t r ng, nh trong tr đ ng h p đ c d n ra
ướ ị ừ ố ổ ủ ự d i đây), và gi ng v t mà trong khuôn kh c a nó, các loài c c, khi chúng nói v ch ề ủ
ừ ượ t , đ ỉ c ch ra.
ố ườ ụ ề ố ậ ấ ươ ả ướ ạ ậ Arixt t th ng l y các ví d v đ i l p t ng ph n d i d ng các phán đoán: “v t này
ắ Ở ị ừ ể ậ ắ ậ tr ng” và “v t này đen”. đây, gi ng ố là “v t th ” và v t là “màu s c” (mà trong khuôn
ổ ủ ắ ượ ữ ự ị ự kh c a nó hai loài c c: “tr ng” và “đen” đ ữ c xác đ nh). Gi a nh ng loài c c này có
ộ ề ữ ư ữ ự ắ ố ệ nh ng loài trung gian thu c v chính gi ng “màu s c” đó, nh ng có nh ng s khác bi t
ữ ậ ắ ậ ộ ố ệ loài khác nhau. Gi a các phán đoán “v t này tr ng” và “v t này đen” có m t m i quan h
ộ ậ ể ồ ự ả ắ ờ ươ t ể ng ph n, nghĩa là chúng không th đ ng th i chân th c. M t v t là tr ng không th
ờ ố ớ ư ậ ồ đ ng th i là đen và ng ượ ạ c l ự ặ i. Nói cách khác, đ i v i các c p phán đoán nh v y, có s
ạ ừ ố ớ ủ ứ ậ ẫ ậ ộ tác đ ng c a quy lu t phi mâu thu n. Còn đ i v i quy lu t lo i tr cái th ba thì chúng
ủ ở ẽ ừ ậ ậ ằ ể ế ư ắ không tuân th , b i l v t đã cho không tr ng thì ch a th k t lu n r ng nó là đen, mà t
ạ ừ ể ế ệ ặ ạ ậ ứ ẫ nó có th là vàng ho c nâu.... Nguyên nhân d n đ n vi c vi ph m quy lu t lo i tr cái th
ở ệ ủ ự ệ ấ ị ộ ộ ố ba đây là s hi n di n c a các loài trung gian thu c cùng m t gi ng nh t đ nh (ngoài
ự ề ắ ấ ố ộ tr ng đen là các loài c c thu c gi ng “màu”, còn có r t nhi u các màu (loài) trung gian:
ố ậ ươ ể ề ả ẫ ả xanh, vàng, nâu...). Đ i l p t ng ph n đôi khi có th là mâu thu n. (Đi u này x y ra
ườ ị ừ ợ ớ ộ ố ệ ớ ự ư trong tr ng h p v i cùng m t gi ng mà v t có quan h v i nó là hai loài c c nh ng
ụ ố ự ữ ố ự ẻ gi a chúng không có trung gian, ví d , s t ẵ nhiên ch n s t nhiên l ).
ườ ợ ươ ị ộ ự ị ấ ư ậ Nh v y, tr ng h p các phán đoán t ả ng ph n gi a ữ “m t” và “có” thì có s đ nh v m t
ổ ủ ủ ừ ủ ố ề ấ ố ộ gi ng mà trong khuôn kh c a nó ch t c a gi ng này nói v “m t” và “có” m t tính
ấ ườ ụ ườ ụ ườ ố ậ ợ ch t nào đó (ng i có giáo d c ng i không có giáo d c). Trong tr ng h p đ i l p
ệ ị ị ộ ị ừ ả ố ộ ề ộ ặ ươ t ng ph n thì vi c đ nh v m t gi ng mà v t ủ thu c v , là không đ . M t c p phán đoán
ả ẽ ị ừ ụ ủ ế ẫ ặ ố ươ t ộ ng ph n s là mâu thu n, n u nó ph thu c hoàn toàn vào đ c thù c a gi ng mà v t
ộ ề ự ố ồ thu c v (khi gi ng này bao g m các loài c c).
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
ự ệ ể ượ ể ệ ờ ằ ế ố ồ S khác bi t nói trên có th đ c th hi n đ ng th i b ng cách sau. N u gi ng trong phán
ề ấ ượ ị ố ớ ị ừ ị đoán v “có” và “m t” đ c đ nh v đúng, thì đ i v i v t ổ ố P đã cho trong khuôn kh gi ng
ệ ượ ự ủ ị ố ớ ươ ự này th c hi n đ c s ph đ nh đúng: không P. Đ i v i các phán đoán t ả ng ph n thì
ể ở ủ ị ụ ể ẫ ẫ ộ ỉ ph đ nh không P ch có th tr thành mâu thu n m t cách ng u nhiên. Ví d , có th xem
ươ ố ớ ị ừ ủ ị ư ủ ị ị ừ ắ ắ xét hai ph ng pháp đ a vào phép ph đ nh đ i v i v t “tr ng”. Ph đ nh v t “tr ng” là
ổ ố ể ắ ắ ậ ộ “không tr ng”. Khi đó, trong khuôn kh gi ng “v t th ”, thu c tính “tr ng” và “không
ổ ủ ề ẽ ấ ắ ố ẽ tr ng” s là các phán đoán v “có” và “m t”. Trong khuôn kh c a gi ng này, chúng s
ể ắ ự ậ ổ ủ ẫ ồ ố mâu thu n. Trong khuôn kh c a gi ng khác, bao g m các s v t không th tr ng và
ụ ẽ ể ẫ ắ ố ộ ố không tr ng, ví d , “s ”, thì các thu c tính trên s không mâu thu n (vì không th nói s là
ắ ắ tr ng hay không tr ng).
ể ể ị ừ ắ ị Tuy nhiên, có th hi u v t ư “không tr ng” theo cách khác. Đó chính là xác đ nh nó nh
ổ ủ ệ ệ ẫ ắ ố ố ậ khái ni m loài đ i l p, mâu thu n v i ớ “tr ng” trong khuôn kh c a khái ni m gi ng
ệ ữ ị ừ ẫ “màu”, có nghĩa coi nó là “đen”. Khi đó, không có mâu thu n trong quan h gi a các v t .
ấ ằ ệ ế ầ ả ố ượ ớ ư ị C n ph i th y r ng, n u khái ni m gi ng “màu” không đ c xác đ nh, và v i t ị cách v
ị ừ ố ậ ị ừ ấ ệ ắ ụ ố ừ t mà khái ni m “tr ng” là v t đ i l p, cho phép l y v t khác gi ng, ví d “khô”, thì
ườ ạ ừ ứ ả ậ ẫ ậ ợ trong tr ng h p này, ngoài quy lu t lo i tr cái th ba, c quy lu t phi mâu thu n cũng
ộ ậ ạ ộ ể ừ ừ ạ ắ ị không ho t đ ng (không b vi ph m) vì m t v t có th v a “tr ng”, v a “khô”. Arixt ố ọ t g i
ố ậ ư ậ ể ộ ươ ộ ề ắ các thu c tính đ i l p ki u nh v y là “tính t ng quan”: “tr ng” và “khô” thu c v các
ố ậ ổ ủ ố ộ ố ớ ướ gi ng khác nhau; vì trong khuôn kh c a cùng m t gi ng, cái đ i l p v i “khô” là “ t”,
ố ậ ắ ớ còn cái đ i l p v i “tr ng” là “đen”.
ố ậ ữ ủ ề ể ạ ẫ ổ ợ ố T ng h p nh ng phân tích v các d ng mâu thu n, đ i l p theo quan đi m c a Arixt t, có
ạ ố ậ ố ậ ữ ể ế ậ ằ ẳ ộ ố ỉ ị th nh n ra r ng, n u ch có m t lo i đ i l p trong s chúng đ i l p gi a kh ng đ nh và
ậ ơ ả ủ ư ủ ị ậ ẫ ậ ph đ nh, thì hai quy lu t c b n c a t ạ ừ duy quy lu t phi mâu thu n và quy lu t lo i tr
ượ ủ ố ớ ặ ố ậ ấ ậ ỉ ứ cái th ba đ c tuân th . Đ i v i các m t đ i l p “có” và “m t” thì ch có quy lu t phi
ẫ ượ ạ ừ ị ự ủ ứ ậ ộ ộ ỉ mâu thu n đ c tuân th , còn quy lu t lo i tr cái th ba ch ch u s tác đ ng m t cách
ụ ể ố ớ ố ậ ươ ự ổ ữ ự ộ ướ ệ ớ c l v i nh ng s b sung có n i dung c th . Đ i v i các loài c c (đ i l p t ng
ạ ừ ả ậ ẫ ạ ậ ỉ ị ph n), cũng ch có quy lu t phi mâu thu n là không b vi ph m, còn quy lu t lo i tr cái
ể ượ ứ ặ ố ậ ủ ư ố ớ ẫ ỉ th ba có th đ c tuân th nh ng ch là ng u nhiên. Đ i v i các m t đ i l p có “tính
ị ừ ộ ề ẫ ẫ ả ậ ố ươ t ng quan”, khi v t thu c v các gi ng khác nhau, thì c quy lu t phi mâu thu n l n
ự ạ ộ ạ ừ ứ ề ậ ạ ị ạ ộ quy lu t lo i tr cái th ba đ u không ho t đ ng (không b vi ph m). S ho t đ ng hay
ạ ừ ạ ộ ố ớ ủ ứ ậ ậ ẫ không ho t đ ng c a quy lu t phi mâu thu n và quy lu t lo i tr cái th ba đ i v i các
ẫ ị ừ ế ượ ạ ố ậ mâu thu n d ng “S là P” và “S là đ i l p không P” liên quan đ n v t “không P” đ c
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
ụ ể ủ ằ ị ươ ế ị ộ xác đ nh b ng cách nào, hay n i hàm c th c a nó là gì. Ph ng pháp ti n hành xác đ nh
ề ườ ụ ấ ộ ị ừ ệ ớ ố ố ị ừ v t này ph thu c vào v n đ ng ấ i ta l y v t P trong m i quan h v i gi ng bên
ở ớ ể ẽ ậ ượ ố ị ừ ngoài nào, b i v i gi ng khác nhau có th s nh n đ c các v t “không P” khác nhau.
ừ ộ ủ ị ủ ể ạ ố ấ Xét t m t khía c nh trong cách hi u phán đoán ph đ nh c a Arixt t, chúng ta th y trong
ọ ở ệ ạ ể ế ề ệ ố các giáo trình lôgíc h c Vi ỗ ầ t Nam hi n nay còn nhi u ch c n bàn b c đ đi đ n th ng
ụ ề ấ ả ế ớ ọ ườ ế nh t. Ví d , nhi u tác gi x p các phán đoán “ t thì không ng t”, “con ng i không bi t
ộ ố ườ ệ ướ ủ ị bay”, “m t s ng i Vi t Nam không yêu n c”... vào nhóm các phán đoán ph đ nh mà
ộ ờ ả ả ằ không kèm theo m t l i gi ậ i thích nào. Th m chí, có tác gi còn cho r ng, các phán đoán
ứ ộ ố ụ ư ố lôgíc có hình th c “S ủ ị là không P” là các phán đoán ph đ nh và đ a ra ví d “m t s mu i
ấ ướ ủ ị ả ủ c a canxi là các ch t không tan trong n c” là phán đoán ph đ nh. Ngay c phán đoán
ườ ộ ạ ọ ượ ả ế “ng i này thi u ế trình đ đ i h c” cũng đ c tác gi ủ ạ này x p vào lo i phán đoán ph
ẽ ấ ư ậ ư ẻ ấ ạ ỹ ề ị đ nh(**). Tho t nhìn thì có v đúng nh v y. Nh ng khi xem xét k , ta s th y có v n đ
ụ ớ ọ ớ ườ ế ế ầ c n bàn: ví d , v i các phán đoán “ t thì không ng t”, “con ng i không bi t bay”..., n u
ị ừ ủ ứ ấ ứ ủ ế ta coi v t ọ c a phán đoán th nh t là “ng t”, c a phán đoán th hai là “bi t bay” thì rõ
ứ ấ ủ ị ủ ị ọ ở ớ ấ ràng đó là phán đoán ph đ nh. Phán đoán th nh t ph đ nh các tính ch t “ng t” t, còn
ứ ạ ủ ị ấ ế ở ườ ủ ị phán đoán ph đ nh th hai l i ph đ nh tính ch t “bi t bay” con ng ư i... Nh ng tính
ấ ẽ ị ừ ủ ủ ị ế ệ ấ ch t s hoàn toàn khác n u ta l y v t c a các phán đoán trên là các khái ni m ph đ nh;
1 = “không ng t”,
2 =
ụ ở ứ ấ ị ừ ọ ở ị ừ ứ ví d , phán đoán th nh t, v t là P phán đoán th hai, v t là P
ế ề ặ ữ ế ẽ ẳ ả ị “không bi t bay”, thì ta s có k t qu là các phán đoán kh ng đ nh. V m t ngôn ng ,
ẽ ể ớ ậ ườ các v t không ng t đ ngộ chúng ta s chuy n các phán đoán 1, 2 thành: “ t là ọ ”, và “ng i là
ế ề ặ ứ ấ ậ v t không bi t bay ”. Chúng ta th y, rõ ràng v m t hình th c phán đoán trên là các phán
ụ ể ề ặ ữ ẳ ị ủ ộ đoán kh ng đ nh. Tuy v m t ng nghĩa, n i dung c th thì chúng là các phán đoán ph
ặ ệ ư ừ ặ ọ ớ ị đ nh, đ c bi t khi ta đ a ra các phán đoán theo t ng c p: “ t thì không ng t” ớ “ t thì
ọ ườ ế ườ ế ượ ng t”, “con ng i không bi t bay” “con ng i bi t bay” (các phán đoán trên trái ng c
ộ ự ả ủ ị ư ẽ ụ ể ứ nhau, ph đ nh nhau), nh ng khi đ ng riêng r mà không có m t s gi i thích c th , thì
ọ ườ ế ể ọ ỉ ớ các phán đoán trên (“ t thì không ng t”, “ng i không bi ủ t bay”...) ch có th g i là “ph
ề ộ ủ ị ể ặ ị đ nh trong” (hay nói cách khác là ph đ nh v n i dung), ho c có th coi là phán đoán
ề ặ ứ ẳ ẳ ị ị kh ng đ nh, kh ng đ nh ngoài (xét v m t hình th c)../.
ế ưở ệ ọ ế ọ ệ ọ ộ ệ (*) Ti n sĩ, Phó tr ng phòng Lôgíc h c, Vi n Tri t h c, Vi n Khoa h c xã h i Vi t
Nam.
ư ế ẩ ồ (1) Aristotle. Tác ph m g m 4 t p ơ ậ , t.2, Nxb “M xl”, Mátxc va, 1978, tr.85 (ti ng Nga)
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
(2) Aristotle. Sđd., tr.85.
(3 Aristotle. Sđd., t.1, tr.261.
(4) Aristotle. Sđd., t.2, tr 199.
ể ủ ệ ố ố ề ặ ạ ố ộ ơ (5) Quan h gi ng loài theo cách hi u c a Arixt t là: gi ng r ng h n loài (v m t ngo i
diên), bao hàm loài.
(6) Aristotle. Sđd., t.2, tr.103.
(7) Aristotle. Sđd., t.2, tr.199.
ấ ả ụ ẫ ở ấ ứ ở ề ố ệ (**) T t c các ví d d n ra ồ trên đ u có ngu n g c xu t x các sách giáo khoa hi n
ồ ạ ư ả ầ ấ ế ả ỉ đang t n t i, nh ng tác gi xét th y không c n thi t ph i ch ra.
Ngu n: ồ http://www.vientriethoc.com.vn
Pasted from
̣ Quan hệ Đôi lâṕ Th bâćư ̣ Mâu thuâñ
AE A => Ē
E => Ā
Ā => E?
Ē => A?
IO I => O?
O => I?
Ī => O
Ō => I
A/E => I/O AI
Ā/Ē => I?/O?
I/O => A?/E? EO
Ī/Ō => Ā/Ē
AO A <=> Ō
Ā <=> O
A? <=> O?
IE I <=> Ē
Ī <=> E
I? <=> E?
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
III/ Suy lu nậ
ứ ậ ậ 1. Suy lu n và các hình th c suy lu n
ứ ủ ư ậ ừ ượ ự K/n: Suy lu n là hình th c c a t duy tr u t ơ ở ộ ố ng d a trên c s m t s phán đoán đã
ể ừ ề ớ ề ữ có làm ti n đ t ể ứ đó rút ra nh ng tri th c m i v khách th .
ề ấ ề ề ế ậ ậ ồ V c u trúc suy lu n g m: ti n đ và k t lu n
ườ ứ ễ ạ ị Thông t ậ ng có 2 hình th c suy lu n: quy n p và di n d ch
ễ ề ề ạ ậ ậ ị ề +) Suy lu n di n d ch nhi u ti n đ (quy lu t 3 đo n)
ứ ề ề ấ ạ ậ ơ ừ ậ _ K/n lu t 3 đo n là hình th c suy lu n mà ti n đ là 2 ph n đoán đ n, t đó rút
ế ậ ạ ớ ề ứ ữ ra PĐ k t lu n đem l ể i nh ng tri th c m i v khách th .
ậ ậ ỉ ữ ạ _ Trong lu t 3 đo n ch có 3 thu t ng
ủ ữ ữ ế ậ ậ ậ ọ ữ Thu t ng đóng vai trò ch ng u trong k t lu n g i là thu t ng
ệ ỏ nh : ký hi u S
ị ữ ớ v ng l n:
ký hi u Pệ
Thu t ng có m t trong 2 ti n đ mà ko có trong k t lu n g i là
ữ ề ề ế ậ ậ ặ ọ
ữ ữ ữ ệ ậ ậ thu t ng trung gian ( hay thu t ng gi a): ký hi u M
ề ậ ậ ọ ị ị ử ụ VD: m i hh đ u có giá tr và giá tr s d ng. V t này có gtri sd. V t này có
giá trị
ậ ị ị S: v t này, P; giá tr và giá tr sd
M: hàng hóa
ắ ủ ạ ậ _ Quy t c c a lu t 3 đo n:
ữ ữ ắ ậ ậ ơ ỉ ậ Quy t c thu t ng : ch có 3 thu t ng ko h n ko kém và các thu t
ữ ả ổ ệ ấ ề ộ ng ph i đ ng nh t v n i dung khái ni m.
ữ ề ả ậ ầ ấ ề Thu t ng trung gian ph i chu diên ít nh t 1 l n trong 2 ti n đ .
ữ ề ế ậ ề Thu t ng ko chu diên trong ti n đ thì cũng ko chu diên trong k t
lu nậ
VD:
́ ề ọ ̣ m i hh đ u có ̣ ử gia tri s dung : PM (A)
́ ́ ̣ ử ̣ ậ v t này ko co gia tri s dung: SM (E)
̀ ậ ̉ KL: v t này ko phai la hh S P (E)
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
A: P+ M
E: S+ M+
E: S+ P+
́ ̀ ̉ ử ̀ ự . Gia s cac tiên đê chân th c
́ ́ ́ ̣ . Xet cac quy tăc suy luân
ắ ỏ > S,P,M Th a quy t c 1
ề ề ề ề ả > ti n đ 1 PĐ A, ti n đ 2 PĐ E. KL PĐ E. M chu diên c 2 tiên đ ề
> th a 2ỏ
̃ ̀ ̃ ̀ ̀ ư ̣ ́ > thuât ng S, P chu diên trong 2 tiên đê ca cung chu diên trong kêt
̣ ̉ luân. > thoa nguyên tăc 3́
́ ̀ ự ̣ ́ => kêt luân rut ra la chân th c.
T 2 tiên đê phu đinh ko thê rut ra kêt luân.
̀ ̀ ̀ ́ ́ ư ̉ ̣ ̉ ̣
̀ ̀ ̀ ̀ ́ ́ ́ ư ̉ ̣ ́ T 2 tiên đê la phan đoan riêng ko thê rut ra kêt luân.
́ ư ̉ VD: 1 sô thanh niên h hong
̃ ̀ ́ ̣ 1 sô nghê sy la thanh niên
Nêu 2 tiên đê khăng đinh thi kêt luân cung khăng đinh.
̀ ́ ̀ ̀ ̃ ́ ̉ ̣ ̣ ̉ ̣
Nêu co 1 tiên đê phu đinh thi kêt luân phai la phu đinh.
̀ ́ ̀ ́ ̀ ̀ ́ ̉ ̣ ̣ ̉ ̉ ̣
̀ ̀ ́ ́ ̀ ̀ ́ ̀ ́ ́ ̣ ̣ ̉ ́ ́ Nêu co môt tiên đê la phan đoan riêng thi kêt luân phai la phan đoan
riêng.
̀ ́ ̃ ̉ ̣ ̣ ́ ư Quy tăc cua hinh th c luân diên dich t ̀ ̀ ̀ ư 2 tiên đê
̀ ̉ ́ 4 mô hinh tông quat
̀ ̣ Loai hinh 2:
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
́ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ 2. Luât 3 đoan rut gon (luât 2 đoan)
VD:
́ ̀ ̣ ơ ̉ ̣ ̣ ̀ Moi ̣ nên KTTT ̀ đêu co ́quy luât c ban la quy luât gia tri.
M P
̃ ̀ ̣ ́ Nên kinh tê My hiên nay ̀ la ̀nên KTTT.
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
S M
̃ ́ ̀ ́ ̀ ̣ ơ ̉ ̣ ̣ ̣ Nên kt My hiên nay co quy luât c ban la quy luât gia tri.
́ ̣ ̣ 3. ̀ Cac loai hinh suy luân
̣ ̣ a. Suy luân quy nap
ứ ể ọ ậ IV/ Ch ng minh lu n đi m khoa h c
ể ậ 1. ọ Lu n đi m khoa h c
ơ ở ữ ứ ế ậ ậ ọ ợ ư Nh ng k t lu n dc CM trên c s các khoa h c và đc lu n ch ng phù h p vs t duy
logic
ạ ị ả ả ế Giá đ nh có 2 lo i: gi ế thuy t và gi thi t
(cid:0) ả ả ị ự ứ ặ ả Gi ế thuy t là gi ầ đ nh đc xây d ng trên NCKH c n ph i ch ng minh ho c bác
bỏ
(cid:0) ả ế ả ị ễ ầ ả ấ ậ Gi thi t là gi đ nh mà ta nghi m nhiên ch p nh n đó, ko yêu c u ph i CM
ặ ỏ ho c bác b .
ứ Ch ng minh
ề Lu n đậ
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
Lu n cậ ứ
ứ ậ Lu n ch ng
ậ ủ ư 2. Các quy lu t c a t duy logic
a. ấ ậ ồ Quy lu t đ ng nh t
ậ ậ ễ ả ồ Trong quá trình l p lu n, các t ư ưở t ạ ng ph i đc di n đ t chính xác và đ ng
ấ nh t chính nó.
ậ ầ ủ Yêu c u c a quy lu t:
ố ượ ị ố ượ ứ ẫ ớ ạ Xác đ nh ph m vi đ i t ng nghiên c u ko đc l n các đ i t ng v i
nhau.
ả ậ ậ ữ ữ ệ ớ ị Trong l p lu n ph i gi v ng khái ni m v i các ý nghĩa xác đ nh rõ
ràng.
Tránh các sai l m:ầ
ị ữ ữ ố ượ ư v ng đ i t ng t duy Ko xác đ nh và gi
ệ ử ụ ụ ể ủ ệ ấ ề Ko th y tính c th c a đi u ki n s d ng các khái ni m
ẫ ậ 2. Quy lu t phi mâu thu n
Ký hi u: ệ
ạ ừ ứ ậ c. Quy lu t bài trung (lo i tr cái th 3)
ậ ủ d. Quy lu t lý do đây đ
ươ ự ệ ề Ch ọ ng III: Quy trình th c hi n đ tài khoa h c
Nhóm NCKH
ủ ứ ệ ề ề ậ ả ổ ằ Đ tài: nâng cao hi u qu truy n thông nh m thay đ i nh n th c và hành vi c a ng tiêu
ệ ử ụ ố ừ ộ ế ẩ ậ ả ồ dùng trong vi c s d ng các s n ph m có ngu n g c t đ ng v t hoang dã quý hi m
ươ Ph ng Anh: rainbow_1511@yahoo.com.vn 0928038029
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
Ngoan 01674549107 teengirl_kinhte@yahoo.com.vn bengodethuong@gmail.com
ằ H ng 0973374051 thuyhang4111990@yahoo.com
ươ H ng 0979126959 mizz_kinhte@yahoo.com
Bách 0986703188 duongvanbach.3188@gmail.com
́ 25 Thang Hai 2010
9:56 SA
I/ Quy trình chung
ộ ố ề ệ 1. M t s quan ni m v quy trình chung
o
(cid:0) ả Theo tác gi Vũ Cao Đàm
o
ự ề ọ L a ch n đ tài
o
ề ươ ự Xây d ng đ c ng
ự ứ ế ạ Xây d ng k ho ch nghiên c u
o
(cid:0) ở ậ Thu th p tt, đâu, ntn
o
ậ ự ự ệ ẩ ị Chu n b phg ti n, đk nc (nhân l c, v t l c)
ể ứ Tri n khai ng/c u
o
(cid:0) ả Theo tác gi Varsaxky
o
ẩ ạ ị ở ầ Giai đo n kh i đ u và chu n b
o
ậ Thu th p thông tin
o
ả ế ự Xây d ng gi ợ thuy t KH và xđ pp cho phù h p
o
ấ Hoàn t ứ t công trình nghiên c u
ố ứ Công b công trình ng c u
ướ ơ ả ủ 2. Các b c c b n c a quy trình chung
ứ ẩ ị Chu n b cho quá trình ng c u a.
ứ ể ộ Tri n khai hành đ ng ng c u b.
(cid:0) ậ ử Thu th p và x lý thông tin
(cid:0) ế Vi ứ t công trình nghiên c u
(cid:0) ệ ứ Hoàn thi n công trình nghiên c u
(cid:0) ệ Nghi m thu công trình
d. Publish công trình
ướ ự ể ệ II/ Các b c th c hi n (quy trình tri n khai nckh)
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
ệ 1. ọ ề Khái ni m đ tài khoa h c
ứ ự ố ấ ư ề ề ặ ộ ế ầ Đ tài KH là 1 ho c 1 s v n đ có ch a đ ng n i dung thông tin ch a bi t c n NC
làm sáng t . ỏ
ấ ề ề ả ố ấ ề ể ề ặ ặ V b n ch t đ tài KH là 1 ho c 1 s v n đ đc đ t ra đ NC và vđ đó có các đi u
ki n:ệ
o First, v n đ ch a đ ng mâu thu n ch a đc gi
ề ứ ự ư ẫ ấ ả ế ệ ả i quy t và vi c gi ế i quy t MT
o Sec, ph i NCả
ự ễ ậ ứ ầ c n cho nh n th c và th c ti n
o Third, có đ các đk
ủ
o Forth, đem l
ạ ứ ứ ể ầ ậ ớ i tri th c m i góp ph n phát tri n nh n th c.
ề ệ ấ 2. Phát hi n v n đ kh
ề ầ ừ ầ ấ ả ế ề ả ế T nhu c u tt => v n đ c n gi i quy t => ý tg có nhi u cách gi i quy t khác nhau
ề => đ tài kh
Vd:
ệ ậ Kt vn hi n nay ch m pt
ự ậ ạ => ch m ntn, đánh giá th c tr ng
ạ ậ => t i sao ch m => nguyên nhân
ả ể ụ ể => gi ổ i pháp => t ng th , c th
ề ầ ấ ố ọ ộ ả ế ủ ờ + xét theo n i dung thì v n đ khoa h c là 1 tình hu ng c n đc gi i quy t c a đ i
ể ả ủ ữ ự ệ ệ ề ế ố s ng hi n th c và đã có nh ng đi u ki n khách quan và ch quan đ gi i quy t.
ỏ ầ ư ả ả ộ ố ế ề ấ ọ ọ L u ý: ko ph i m i câu h i c n gi i quy t trong cu c s ng là v n đ khoa h c.
ạ Phân lo i vđ kh
ơ ả ứ ụ ể ạ + phân theo lo i hình nc: c b n, ng d ng, tri n khai
ự ễ ụ ổ ễ ạ ậ ầ + phân lo i theo lý lu n và th c ti n: ví d : c ph n hóa DNNN là j, di n ra trong đk
ậ ầ ổ ả ệ ổ ự ầ j( nc lý lu n); c ph n hóa trong ngành năng lg, gi i pháp th c hi n c ph n hóa
ự ễ ( NC th c ti n).
ề ồ 3. Ngu n đ tài
ừ ế ủ ứ ơ ổ + t báo cáo t ng k t c a các c quan ch c năng
ừ ứ ệ ế + t nghiên c u các lý thuy t hi n có
ừ ữ ệ ế ẫ + t mâu thu n gi a các lý thuy t hi n có
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
ừ ự ễ ữ ệ ế ẫ + t mâu thu n gi a các lý thuy t hi n có và th c ti n
ừ ế ắ ủ ệ + t ữ b t c c a nh ng pp hi n có
ừ ự ự ễ ạ ủ ể ậ + t s phát tri n ch m ch p c a th c ti n
ự ề 4. ọ L a ch n đ tài
ự D a vào các y u t ế ố :
o S thích thú
o Quy mô
ự
o Tính liên đ iớ
o Thông tin t
ế ứ ộ ể o M c đ hi u bi t
ư ệ li u
ấ ề ạ ứ o Các v n đ đ o đ c
o
ề ặ 5. Đ t tên đ tài
ố ượ ề ả ả ồ ạ ứ Tên đ tài ph i ph n ánh đ i t ờ ng nghiên c u, th i gian, ko gian t n t i
o
ủ ố ượ c a đ i t ng.
ữ ề ậ ặ ả ế ả ơ Các thu t ng đc dùng đ t tên cho đ tài ph i khúc tri t, đ n nghĩa và ph i
o
ữ ế ấ là ngôn ng vi t, mang tính ch t hàn lâm.
ữ ề ắ ặ ọ ả ế Tên đ tài ng n g n và ko đc trùng l p. Nh ng gi i pháp thi ự ậ t th c v n
o
ệ ộ ị ộ đ ng ng vi t dùng hàng n i đ a.
o
ế ề ặ ạ ớ ươ Tên đ tài h n ch trùng l p v i tên ch ng.
o
ế ệ ử ụ ụ ạ ừ ấ ị ộ ố ề ặ ộ H n ch vi c s d ng các c m t b t đ nh đ t tên đ tài: m t s , m t vài...
o
ế ử ụ ụ ạ ừ ỉ ụ ể ề ặ ằ H n ch s d ng các c m t ch m c đích đ t tên đ tài: nh m, đ …
ề ễ ể ề ả ặ ể ử Tên đ tài ph i đc đ t trc khi di n ra quá trình tri n khai đ tài và có th s a
ầ ế ổ đ i khi c n thi t.
ề ươ ứ 6. ự Xây d ng đ c ng nghiên c u
(cid:0) ề ươ ự ế ứ ể ộ ồ Đ c ng nghiên c u là các n i dung d ki n tri n khai bao g m:
(cid:0) ứ ể ụ M c đích (nghiên c u đ làm j)
(cid:0) ể ạ ứ ụ ụ ứ M c tiêu nghiên c u (nghiên c u j đ đ t m c đích)
(cid:0) ụ ể ứ ứ ụ ệ ả ộ Nhi m v nghiên c u (nghiên c u cái đó m t cách c th thì ph i làm ntn)
(cid:0) ớ ạ ứ ề ạ Gi i h n và ph m vi nghiên c u đ tài.
(cid:0) ự ễ ơ ở ề ậ C s lý lu n và th c ti n đ tài
(cid:0) ớ ủ ề ự ế D ki n cái m i c a đ tài
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
(cid:0) ộ ề ặ ự ế ệ ế ồ ờ ồ ự D ki n ngu n tài li u, các ngu n l c khác, ti n đ v m t th i gian
(cid:0) ề ươ ả Văn b n hóa đ c ng
ủ ề ươ ụ ứ M c đích c a đ c ng nghiên c u
(cid:0) ậ ủ ậ ổ ườ ứ ệ Nêu t ng quát các suy nghĩ l p lu n c a ng i nghiên c u, chi ra các tài li u
ế ự ễ ủ ấ ứ ệ ầ ầ c n thi ề ọ t cho vi c ch ng minh t m quan tr ng và ý nghĩa th c ti n c a v n đ
nghiên c uứ
(cid:0) ườ ự ượ ữ ư ự ổ Tăng c ng s trao đ i, giao l u thông tin gi a các l c l ng có liên quan.
(cid:0) ị ướ ả ủ ệ ệ ả ậ Đ nh h ả ng cho vi c thu th p thông tin, đ m b o hi u qu c a quá trình
nghiên c uứ
o
(cid:0) ả Theo tác gi ử Lê T Thành
o
ề ọ Ch n đ tài
o
ứ ế ậ ạ L p k ho ch và chg trình nghiên c u
o
ậ ư ệ ử Thu th p và x lý thông tin t li u
ể ứ Tri n khai nghiên c u
ề Đ tài các nhóm NCKH
ự ả ệ ị ạ Th c tr ng và gi i pháp th trg BĐS VN hi n nay 1.
ể ủ ứ ự ễ ộ ừ Nghiên c u s phát tri n c a ngành vi n thông di đ ng VN t 2002nay 2.
ả ự ả ạ ư Gi i pháp th c tr ng qu n lý chung c 3.
ồ ạ ữ ề ấ ử ơ ủ ứ ộ ớ ẻ ủ Nh ng v n đ còn t n t i trong văn hóa ng x n i công c ng c a gi i tr th đô. 4.
ề ươ Đ C ng NC
ấ ế 1. Lý do c p thi t
ố ươ 2. ể Khách th và đ i t gj nc
ớ ạ ạ 3. Gi i h n, ph m vi
ụ ệ ụ 4. M c tiêu và nhi m v
ả 5. Gi ế thuy t KH
6. PP NC
ớ ủ ề 7. Cái m i c a đ tài
8. Dàn ý ND công trình NC
ự ế ế ề ệ ạ 9. ộ K ho ch ti n đ , th c hi n đ ra
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
ế ạ ậ 10. ự ờ L p k ho ch th i gian, nhân l c
ự ề ọ 1. Lý do l a ch n đ tài
ố ượ 2. ể Khách th và đ i t ng NC
ế ố ấ ọ ữ ố ủ ả ề ươ Y u t này r t quan tr ng gi vai trò then ch t c a b n đ c ả ng ph n ánh
ứ ả ế ấ ề ồ cách th c xem xét và gi i quy t v n đ g m:
ớ ạ ạ 3. Gi i h n, ph m vi
ớ ạ ự ề ệ ạ ầ ầ ạ ớ ạ Gi i h n là ph m vi đ tài c n th c hi n, ph m vi nc là 1 ph n trong gi i h n
ố ượ ả ộ ề đ tài liên quan, đ i t ng kh o sát và n i dung NC
ớ ủ ề 7. Cái m i c a đ tài
ầ ư ự ế ệ ệ ầ ề Các thông tin l n đ u đ a ra v lý thuy t, công vi c th c hi n
ươ ươ ắ Ch ng IV: Các ph ng pháp, nguyên t c NCKH
́ 11 Thang Ba 2010
10:53 SA
I. Các pp NCKH
ệ ề 1. Khái ni m v pp nckh
ứ ườ ệ ố ệ ạ ằ _ Pp là cách th c, là con đ ng, là h th ng các quy tác hđ nh m đ t hi u
ế ớ ả ụ ị qu trên con đg ti n t i m c tiêu xác đ nh.
ố ị ướ ố ờ "pp là 1 bó đu c đ nh h ng chúng ta đi trong đêm t i tr i" Francis
Beacon.
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
ươ ử ỳ ứ ệ ậ _ trên ph ng di n thông tin, pp là cách th c thu th p và x l thông tin
ằ ọ ả ế ấ ứ khoa h c nh m gi ề i quy t v n đ nghiên c u
ươ ủ ể ệ ệ ố _ trên ph ng di n hđ, pp là 1 hđ có ch th có đ i tg, có phg ti n, trong đó
ủ ể ử ụ ươ ự ệ ệ ch th s d ng các ph ể nng ti n, th c hi n các thao tác khác nhau đ
ố ượ khám phá đ i t ng.
ươ Các ph ụ ể ng pháp c th :
+ pp lu nậ
+ pp hệ
+ pp nghiên c uứ
II. Các pp nghiên c uứ
ự ố ữ ủ ấ Có s th ng nh t gi a cái khách quan và cái ch quan.
ụ ụ ắ ậ ế Có tính m c đích, trong đó tính m c đích g n bó m t thi ộ t vs n i dung
nghiên c uứ
ế ạ Tính logic và tính k ho ch
ụ ậ ư ệ Công c thu th p thông tin t li u
3. Phân lo iạ
ứ ự ề ậ D a vào lý lu n v quy trình nghiên c u KH có 3 nhóm quy trình NC
+ Thu th pậ
+ X lýử
+ Trình bày
ậ ấ ộ ứ Theo tính ch t và trình đ nh n th c
+ pp nc lý thuyêt
ự ễ + pp nc th c ti n
4. Các pp NC lý thuy tế
ế ặ ợ ổ ộ 4.1. Pp NC phân tích và t ng h p lý thuy t là 2 pp đ t trong mqh tác đ ng
ạ ẫ qua l i l n nhau
ề ề ậ ầ ố ộ Pp phân tích: là pp phân chia đ i tg ra làm nhi u ph n nhi u b ph n khác
ứ ừ ể ầ nhau đ nghiên c u t ng ph n.
> làm j
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
ứ ấ > chú ý: có tiêu th c, nh t quán
ạ ể ề ầ ố > t i sao có th phân chia đ i tg nhi u ph n:
ế ế ả ổ ớ ể > k t qu : lý thuy t m i, đánh giá t ng th
ễ ị ạ 4.2. PP quy n p và di n d ch
(cid:0) ừ ữ ủ ừ ự ậ ệ ượ ể ặ ạ PP quy n p là pp đi t nh ng đ c đi m c a t ng s v t hi n t ng
ẻ ể ả ấ ấ riêng l đ tìm ra cái chung b n ch t, cái chung t ủ t nhiên c a chúng.
ế ị ệ ỹ ế ề ơ ế VD: c ch kinh t th trg M : NN ít can thi p kinh t , nhi u thành
ở ph n, mầ
ế ạ ộ ữ ạ ạ ậ ợ Tuy nhiên quy n p cũng có h n ch : đ i b ph n các trg h p , nh ng
cái chung
ươ ễ ị 3, Ph ng pháp di n d ch:
ươ ị ươ ừ ph ễ ng pháp di n d ch là ph ng pháp đi t ế cái chung đ n cái riêng.
ể ậ ử ị ả L ch s b n th lu n logic
ứ ậ ậ ‘nh n th c lu n‘
ươ ử 3.1/ ph ị ng pháp l ch s :
ươ ử ươ ệ ạ ế ổ ị Ph ị ng pháp l ch s là ph ng pháp làm tái hi n l i quá tr nh hình thanh, bi n đ i và phát
ể ủ ố ượ ớ ầ ủ ủ ố ự ệ tri n c a các đ i t ả ng v i đ y đ các s ki n đã x y ra trong quá trình đó c a đ i
ắ ế ừ ắ ế ứ ượ t ng. giúp ta n m b t đ n t ng chi ti t liên quan t ớ ố ượ i đ i t ng nghiên c u.
ế ủ ạ ươ ứ ả ượ ầ ủ H n ch c a ph ng pháp này là nhà nghiên c u ko ph n ánh đ c hoàn toàn đ y đ và
ề ự ậ ệ ượ ứ ề ấ chính xác v s v t, hi n t ứ ề ng nghiên c u ; m t nhi u time xem xét và nghiên c u v
ấ ề ố ượ ệ ắ ả ố ượ đ i t ắ ố ng đó ; vi c n m b t c t lõi nh t v đ i t ng khó x y ra.
ượ ở ờ ế Ex: ai cũng đ c sinh ra : đâu? Khi nào? Có ai? Th i ti t?
ươ 3.2/ ph ng pháp logic:
ươ ươ ể ủ ố ứ Ph ng pháp logic là ph ng pháp nghiên c u quá trình hình thành và phát tri n c a đ i
ể ủ ố ượ ậ ậ ể ỉ ế ấ ả ổ ộ ượ t ng đ ch ra b n ch t, quy lu t v n đ ng bi n đ i và phát tri n c a đ i t ng. nó có
ư ể ơ ươ ử ở ỗ ị ươ ạ ỏ ế ố ữ u đi m h n ph ng pháp l ch s ch là ph ng pháp logic đã g t b đi nh ng y u t
ẫ ượ ủ ể ươ ổ ủ ố ự ậ ế ộ ng u nhiên. Tuy nhiên nh c đi m c a ph ng pháp này là s v n đ ng bi n đ i c a đ i
ế ứ ượ t ng h t s c nghèo nàn.
ủ ế ơ ế ị ươ Ex: s y u lí l ch: ( ch y u dung ph ng pháp logic)
ộ ổ ớ ả ộ ơ Năm sinh? N i sinh? Đ tu i? gi ẩ i tính? Quê quán? H kh u gia đình? Hòan c nh gia
đình?
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
ủ ả ạ ộ ọ ổ Quá trình ho t đ ng c a b n thân: năm….> năm …. : h c ph thông? Năm…. > năm
ọ ạ ọ ….. : h c đ i h c?
ứ ữ ố ươ ử ươ ọ ệ ệ 3.3/ m i quan h bi n ch ng gi a ph ị ng pháp l ch s và ph ng pháp khoa h c:
ự ậ ệ ượ ượ ư ề ả ậ ố ớ s v t, hi n t ng đ ệ c ph n ánh nh nó v n có, theo quy lu t cùng v i các đi u ki n
ụ ể c th .
ộ ư ả ử ắ ầ ừ ứ ị ắ ầ ừ Ex: nghiên c u xã h i t b n: “l ch s b t đ u t đâu thì logic b t đ u t đó”
ề ả ấ ư ả ế ỷ ả ạ ổ N n s n xu t t b n hình thành vào kho ng th k XVI – XVII khi cách m ng n ra và
ắ ướ ứ ở giành th ng l ợ ở i ạ hàng lo t các n c châu Âu. Mác nghiên c u Anh và Hà Lan vì cách
ư ả ấ ắ ầ ở ổ ớ ế ể ẫ ạ m ng t s n n ra s m nh t b t đ u Hà Lan, sau đó đ n Anh ( là hình m u đi n hình
ể ủ ề ả ấ ư ả ấ ư nh t cho quá trình hình thành và phát tri n c a n n s n xu t t b n). quá trình tích lũy t
ườ ư ả ườ ạ ả b n: 2 con đ ứ ng, 2 cách th c tích lũy t b n khác nhau: Hà Lan (con đ ng ngo i
ươ ứ ệ ạ ổ ướ th ng), Anh (cách m ng công nghi p). sau Mác b sung nghiên c u thêm n c Nga (vì
ướ ừ ứ ề ả ấ ư ả ệ n c Nga đi lên CNTB t nông nghi p). khi nghiên c u n n s n xu t t ắ ầ b n, Mác b t đ u
ị ử ụ ứ ệ ị ằ b ng vi c nghiên c u hàng hóa ( hàng hóa có giá tr và giá tr s d ng)
ứ ậ ừ ự ư ượ Nh n th c đi t ộ : tr c quan sinh đ ng > t duy trìu t ng
ệ ề ả ả C m giác(hình nh sinh đ ng ộ khái ni m(có nhi u
ề ố ượ ấ ấ thông tin v đ i t ng, chung nh t, khái quát nh t)
Gd
Suy lu nậ
ế ấ ư nh ng mang tính ch t phi m
ệ ư ầ ủ di n, ch a đ y đ )
Tri giác ƯƠ Ọ Ủ Ớ Ả BÀI GI NG PH NG PHÁP NGHIÊN C U KHOA H C C A CÔ GIÁO –L P BĐS ể ượ Bi u t ng Ứ 50B
Ụ Ậ Ậ Ị Ỉ Đ A CH TÀI LI U Ệ Ệ WWW.DIACHU.NING.COMLIÊN T C C P NH T TÀI LI U
CHO SINH VIÊN NEU
ư ầ
ọ
ệ
ượ ấ
ề
ậ
Hi n nhóm b n mình s u t m đ
ề c r t nhi u (trên 3000 bài) lu n văn, đ
ự ậ ố
ủ ế ủ
ề
ể
ệ
ậ
ả
tài,báo cáo th c t p t
t nghi p,đ án ti u lu n tham kh o ch y u c a sinh
ầ ắ ị ệ ả ỹ ỉ ậ ự ề ộ
ề
ậ
ậ www.Diachu.ning.com Đ a ch c p nh t tài li u ôn thi Ph n m m thi tr c nhi mKho ế viên ĐHKTQD v các lĩnh v c kinh t ệ , và c k thu t, xã h i, Các giáo án
ố
ả
ạ
ẫ
ả
ấ ả
ẫ ợ ồ gi ng d y, m u văn b n, m u h p đ ng … nay mu n share cho t
t c các
ệ
ể
ạ
ầ
ạ
ạ ị
b n nào c n.Các b n có th xem danh sách các tài li u đó t
ỉ i đ a ch
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
Ụ Ậ Ỳ
www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU Ậ
ớ
ữ
ệ
ấ
ạ
www.diachu.ning.com TH v i nh ng tài li u mà các b n không tìm th y trên
ố ượ
ỡ ạ
ế đây, mà n u mu n đ
ề c giúp đ , b n hãy commet lên đây nêu rõ thông tin đ
ể ạ ị
ệ
ậ
ụ
ủ
ạ
ỉ
tài lu n văn,tài li u, đ l
i đ a ch mail chát c a các b n và nêu rõ m c đích
ệ ọ ậ
ạ ầ
ỡ ế
ọ
ệ
ạ
ỉ
b n c n tài li u đó. B n mình ch giúp đ n u b n dùng nó vào vi c h c t p
ợ
ắ ấ ả
ố
ệ
ề
ậ
ắ
ph il
i nhu n. Mình không ch c ch n t
ạ t c các tài li u b n mu n mình đ u
ế ế
ế
ế
ả
ắ
ư ẽ có. Vì th n u may m n tìm đc, mình s thông báo k t qu tìm ki m cũngnh
ạ
ườ
ự
ế
ở g i file cho b n theo các con đ
ng sau: email, tr c tuy n qua yahoo chat,
ặ
ặ
ho c link downloand ho c ngay trên blog này.
ệ ớ
ớ
ọ
ệ
ấ
ậ
M i chi tiêt xin liên h v i nhóm biên t p tài li u ôn thi l p B t
Ế Ố
Ạ Ọ
Ộ
ả
ộ đ ng s n 50B Đ I H C KINH T QU C DÂN HA N I.
***************Thank ***************
Ụ Ậ Ỳ Ậ www.Diachu.ning.com C P NH T LIÊN T C CÙNG K THINEU
