AGU International Journal of Sciences – 2023, Vol. 32 (1), 20 – 32
20
TỔNG QUAN CÁC HỆ THỐNG ĐÁNH GIÁ TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI
CỦA DOANH NGHIỆP LỮ HÀNH
Nguyễn Thị Thanh Nga1
1Trường Du Lịch, Đại học Huế
Thông tin chung:
Ngày nhận bài: 31/05/2021
Ngày nhận kết quả bình duyệt:
12/08/2021
Ngày chấp nhận đăng:
12/2023
Title:
Review of corporate social
responsibility reporting
systems for tour operators
Keywords:
Corporate social
responsibility, reporting
system, tour operators,
tourism
Từ khóa:
Trách nhiệm xã hội, hệ thống
đánh giá, doanh nghiệp lữ
hành, du lịch
ABSTRACT
As a contribution to the field of corporate social responsibility (CSR)
cognition, this article reports on the findings of eight reporting systems: the
standards of the Italian AITR; the system of the French ATES; the Enterprise
Indicator for CSR of the Spanish QUIDAMTUR; the CSR Reporting
Standards of the German KATE and TourCert; the ATR system of the French
ATT; the TOI and GRI; the system of the Responsibletravel.com and the
Travelife Sustainability System of the European initiative Travelife. The main
characteristics of every system have been described and a final comparison
has been developed in order to identify main commonalities and differences.
The analysis results indicate that the system of Responsibletravel.com could
be applied by Vietnam’s small and medium sized enterprises.
TÓM TẮT
Nghiên cứu báo cáo về những phát hiện của tám hệ thống báo cáo như một
đóng góp cho lĩnh vực nhận thức về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp
(CSR), gồm: Hệ thống Tiêu chuẩn AITR của Ý; hệ thống ATES của Pháp;
Chỉ số Doanh nghiệp về trách nhiệm xã hội QUIDAMTUR của Tây Ban Nha;
Tiêu chuẩn Báo cáo CSR của KATE và TourCert của Đức; hệ thống ATR và
ATTT của Pháp; hệ thống TOI và GRI; hệ thống của Responsibletravel.com
và hệ thống bền vững Travelife của tổ chức sáng kiến Châu Âu Travelife.
Các đặc điểm chính của mọi hệ thống đã được mô tả và một bản so sánh
cuối cùng đã được phát triển để xác định những điểm chung và khác biệt
chính. Kết quả phân tích chỉ ra rằng hệ thống Responsibletravel.com có thể
được áp dụng bởi các doanh nghiệp kinh doanh lữ hành tại Việt Nam.
1. GIỚI THIỆU
Sau nhiều thập kỷ nghiên cứu học thuật mới về
tầm quan trọng về trách nhiệm xã hội (TNXH)
của các tổ chức kinh doanh, khái niệm và cách sử
dụng TNXH của doanh nghiệp vẫn còn phức tạp,
nhiều mặt (Aguinis & Glavas, 2012; Garriga &
Mele´, 2004; Secchi, 2007). Khái niệm về TNXH
của doanh nghiệp bắt đầu xuất hiện trong các lĩnh
vực công nghiệp khác nhau từ giữa những năm
1990 (Manente và cs., 2014). TNXH của doanh
nghiệp được định nghĩa là “những hành động
nhằm tăng cường một số lợi ích xã hội, ngoài lợi
ích của công ty cũng như những lợi ích mà pháp
luật yêu cầu” (McWilliams & Siegel, 2001, tr.
117). Các học giả đã gợi ý rằng các tập đoàn công
nghiệp tham gia vào các hoạt động có trách nhiệm
với xã hội bởi vì họ nhận ra những lợi ích mang
AGU International Journal of Sciences – 2023, Vol. 32 (1), 20 – 32
21
lại từ các hoạt động này; sự gia tăng hình ảnh tích
cực, khả năng tuyển dụng những nhân viên chất
lượng hàng đầu và ảnh hưởng tích cực đến lợi
nhuận của công ty (McWilliams & Siegel, 2001,
Banerjee, 2006). Theo truyền thống, TNXH
thường được công nhận đối với các tập đoàn lớn,
vì vậy không có gì ngạc nhiên khi nghiên cứu
TNXH có xu hướng được thực hiện chủ yếu ở các
tập đoàn lớn. Tuy nhiên, xã hội đương đại gây áp
lực ngay cả các công ty nhỏ phải tham gia vào các
hoạt động TNXH. Về vấn đề này, một số tài liệu
gần đây đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc
thực hiện TNXH trong các doanh nghiệp vừa và
nhỏ, có thể rất khác so với trong các tổ chức lớn
hơn (Fuller, 2003). Như vậy có thể thấy TNXH
ngày càng có vai trò quan trọng đối với hầu hết
các doanh nghiệp kể cả doanh nghiệp lớn cũng
như những doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN)
và trên mọi lĩnh vực kinh doanh. Gần đây, nó đã
trở nên quan trọng hơn trong ngành du lịch (Inoue
& Lee, 2011) và đã trở thành một từ thông dụng
trong ngành du lịch chính thống (Fuchs, 2010).
Nhiều nghiên cứu đã được thực hiện về thực hành
TNXH ở các công ty sản xuất lớn và ít tập trung
hơn vào các công ty du lịch và khách sạn
(Tamajón & Aulet, 2013). Nghiên cứu này nhằm
mục đích lấp đầy khoảng trống này với nội dung
tổng quan các lý thuyết liên quan đến hệ thống
đánh giá TNXH của doanh nghiệp trong lĩnh vực
du lịch. Bài viết xem xét các mô hình đánh giá và
áp dụng trong thực tế. Kết quả thu được là cơ sở
khoa học vững chắc để các doanh nghiệp kinh
doanh du lịch tham khảo trong việc chọn lựa hệ
thống đánh giá TNXH phù hợp trong công tác
đánh giá thực hiện TNXH của doanh nghiệp.
2. NỘI DUNG
2.1 Khái niệm về Trách nhiệm xã hội (TNXH)
Năm 1953, lần đầu tiên thuật ngữ TNXH doanh
nghiệp được đề cập bởi tác giả Howard Rothmann
Bowen trong cuốn sách “TNXH của doanh nhân”
(Social Responsibilities of the Businessmen) qua
đó ông đưa ra vấn đề người quản lý doanh nghiệp
trong quá trình sản xuất, kinh doanh ngoài việc
không làm tổn hại đến xã hội còn phải có lòng từ
thiện và phải bồi thường cho những thiệt hại
doanh nghiệp gây ra cho người lao động, nhà
cung cấp… Trách nhiệm với xã hội sinh ra cùng
với doanh nghiệp vì một doanh nghiệp hoạt động
đều ít nhiều đóng góp cho xã hội. Tác giả Howard
Rothmann Bowen chính là người đặt viên gạch
đầu tiên cho việc nghiên cứu TNXH của doanh
nghiệp và sau đó có rất nhiều học giả đã đưa ra
những quan điểm về TNXH của doanh nghiệp.
Theo Kolk (2016), nhiều nỗ lực đã và đang được
thực hiện nhằm phân tích các thành tố và mối
quan hệ trong phạm trù TNXH từ khi nó chính
thức ra đời từ nửa cuối thế kỉ 20. Carroll (2004)
đã có một bài viết mang tính bước ngoặt, đóng
góp một cách hiểu sâu sắc cho lý thuyết về TNXH
của doanh nghiệp (Wood, 2010) khi định nghĩa
rằng “TNXH của doanh nghiệp bao hàm các kì
vọng của xã hội về kinh tế, pháp luật, đạo đức và
thiện nguyện mà một doanh nghiệp cần đáp ứng
tại một thời điểm nhất định” (Nikolova và Arsić,
2017). Ủy ban Châu Âu (2011) cũng chỉ ra rằng
“TNXH doanh nghiệp là một quá trình mà các
công ty tích hợp các vấn đề xã hội, môi trường và
đạo đức vào các hoạt động kinh doanh và chiến
lược của họ trong sự tương tác chặt chẽ với các
bên liên quan, vượt trên những yêu cầu của pháp
luật và thỏa ước tập thể”.
Khái niệm TNXH theo thời gian đã mở rộng đối
tượng ảnh hưởng của mình ra nhiều doanh nghiệp
và tổ chức liên quan, còn mục đích đặt ra cho các
doanh nghiệp đó là phải quan tâm tới các hoạt
động của mình có ảnh hưởng như thế nào tới các
vấn đề xã hội xung quanh như với cộng đồng
(quyền con người, các vấn đề về lao động…), bảo
vệ môi trường… Sau rất nhiều định nghĩa về
TNXH, chúng ta có thể nhận thấy TNXH doanh
nghiệp là sự cam kết của doanh nghiệp với những
hoạt động nhằm nâng cao chất lượng đời sống của
người lao động và thành viên gia đình họ, cho
cộng đồng và toàn xã hội theo cách có lợi nhất
cho cả doanh nghiệp cũng như phát triển chung
của xã hội. Cuối cùng, TNXH của doanh nghiệp
góp phần vào việc phát triển kinh tế bền vững.
AGU International Journal of Sciences – 2023, Vol. 32 (1), 20 – 32
22
2.2 Ý nghĩa của việc thực hiện TNXH
Hiện nay, TNXH của doanh nghiệp đang trở
thành một việc “cần làm” đối với các doanh
nghiệp nhằm nâng cao lợi thế cạnh tranh trên thị
trường toàn cầu. Việc thực hiện tốt TNXH chính
là tạo sự khác biệt trong cạnh tranh. Bên cạnh các
yếu tố cạnh tranh, doanh thu, áp dụng các mô hình
kinh tế tiến bộ thì thực hiện TNXH của doanh
nghiệp trong đó bao gồm các yếu tố như kinh
doanh trung thực, quản lí nội bộ tốt, bảo vệ môi
trường, quan tâm đến quyền lợi của người lao
động chính là yếu tố giúp cho doanh nghiệp tăng
cường các mối quan hệ tốt đẹp với người lao
động, có được sự đánh giá tốt từ khách hàng, của
các doanh nghiệp cạnh tranh cũng như toàn xã hội
từ đó càng mở ra cơ hội phát triển việc sản xuất,
kinh doanh của doanh nghiệp.
TNXH giúp doanh nghiệp nâng cao giá trị thương
hiệu và uy tín của doanh nghiệp. Người tiêu dùng
tại các nước phát triển hiện nay không chỉ quan
tâm đến chất lượng sản phẩm mà còn coi trọng
cách thức các công ty làm ra sản phẩm đó. Họ
muốn biết liệu các sản phẩm họ định mua có thân
thiện với môi trường sinh thái, với cộng đồng, có
tính nhân đạo, và có lành mạnh hay không. Những
doanh nghiệp có danh tiếng TNXH của doanh
nghiệp không những cải thiện được hình ảnh công
ty trong con mắt công chúng và người dân địa
phương, mà nó còn giúp công ty tăng doanh số
bán hàng hay thực hiện các thủ tục đầu tư được
thuận lợi hơn.
Một lợi ích khác của TNXH là tối ưu hoá hiệu quả
quản lý của doanh nghiệp. Cách thức mà doanh
nghiệp tương tác với các cổ đông, người lao động,
khách hàng, nhà cung cấp, chính phủ, các tổ chức
phi chính phủ, các tổ chức quốc tế và các đối tác
khác luôn được coi là một đặc điểm then chốt của
khái niệm TNXH của doanh nghiệp. Như vậy,
hiệu quả quản lý của doanh nghiệp sẽ được tối ưu
hóa do duy trì được nguồn nhân lực chất lượng
cao và cắt giảm được các loại lãng phí trong quá
trình hoạt động của doanh nghiệp bằng việc thực
hiện tốt các hoạt động TNXH của doanh nghiệp.
Doanh nghiệp thực hiện tốt TNXH giúp duy trì sự
phát triển bền vững. Doanh nghiệp sẽ thành công
trong việc áp dụng TNXH của doanh nghiệp nếu
có sự cam kết của ban lãnh đạo, thực sự hiểu rõ
tầm quan trọng và lợi ích TNXH của doanh
nghiệp sẽ mang lại trong dài hạn và biến TNXH
của doanh nghiệp thành một phần văn hóa doanh
nghiệp. Hơn nữa, thực hiện TNXH của doanh
nghiệp tạo ra môi trường thuận lợi, đảm bảo các
quyền lợi cho người lao động, từ đó người lao
động cố gắng phấn đấu hết mình cho sự phát triển
của doanh nghiệp. Đó chính là nền tảng cho sự
phát triển bền vững của doanh nghiệp.
2.3 Nội dung TNXH của doanh nghiệp lữ hành
Về bản chất, TNXH của doanh nghiệp lữ hành
cũng chính là TNXH của một doanh nghiệp. Hay
nói cách khác, TNXH của doanh nghiệp lữ hành
là sự kết hợp hài hòa giữa việc thực hiện các quy
định của pháp luật về lao động, bảo vệ môi
trường, bảo vệ người tiêu dùng với yêu cầu của
đối tác, của khách hàng, giữa lợi ích của doanh
nghiệp lữ hành với lợi ích của xã hội, lợi ích của
người lao động và người sử dụng lao động,… đáp
ứng kỳ vọng của các bên liên quan. TNXH của
doanh nghiệp bao gồm nhiều khía cạnh liên quan
đến trách nhiệm của doanh nghiệp đối với các chủ
thể và đối tượng có liên quan trong quá trình hoạt
động của doanh nghiệp: từ người sản xuất, tiếp
thị, tiêu thụ, tiêu dùng đến các nhà cung ứng
nguyên liệu, vật liệu tại chỗ, từ đội ngũ nhân viên
cho đến các cổ đông của doanh nghiệp. Trong đó,
có cả trách nhiệm về bảo vệ tài nguyên, môi
trường cũng như trách nhiệm chung với lợi ích
cộng đồng xã hội, bao gồm cả những hoạt động
nhân đạo, từ thiện, hoạt động đóng góp cho sự
phát triển chung của đất nước. Ngành lữ hành là
ngành dịch vụ, đặc điểm kinh doanh dịch vụ khác
so với kinh doanh hàng hóa thông thường, các bên
liên quan trong quá trình hoạt động của doanh
nghiệp lữ hành cũng khác so với các doanh
nghiệp khác. Vì vậy, nội dung TNXH của doanh
nghiệp lữ hành bao gồm trách nhiệm của doanh
nghiệp trong quản lý nội bộ, trách nhiệm với đối
tác (các khách sạn, nhà hàng, đơn vị kinh doanh
AGU International Journal of Sciences – 2023, Vol. 32 (1), 20 – 32
23
vận chuyển, nhà cung cấp dịch vụ vui chơi giải
trí,…), trách nhiệm với môi trường tự nhiên, trách
nhiệm đối với cộng đồng và khách du lịch (KDL).
- Trách nhiệm của doanh nghiệp trong quản lý
nội bộ: Doanh nghiệp cần thể hiện TNXH
thông qua tiêu chí hoạt động của doanh
nghiệp, chính sách lao động đối với nhân viên,
các chính sách đào tạo và tạo cơ hội phát triển
dành cho nhân viên và sự minh bạch trong
việc quản lý tài chính của doanh nghiệp.
- Trách nhiệm của doanh nghiệp với đối tác:
Doanh nghiệp nên chủ động có sự tìm hiểu để
lựa chọn được những nhà cung cấp dịch vụ du
lịch uy tín, có chất lượng sản phẩm tốt vì sản
phẩm của họ sẽ cấu thành nên sản phẩm của
doanh nghiệp du lịch. Cần lựa chọn và duy trì
mối quan hệ với các nhà cung cấp đảm bảo lợi
ích của cả hai bên, nên đàm phán một mức giá
thích hợp cho cả hai bên. Ngoài ra, các doanh
nghiệp lữ hành (DNLH) cần thẩm tra chất
lượng nhà cung cấp theo định kỳ, khi khách
hàng không hài lòng về dịch vụ, DNLH nên
phản hồi lại cho nhà cung cấp để họ có một số
điều chỉnh hoặc trong trường hợp cần thiết.
- Trách nhiệm với khách hàng: Khách hàng có
vai trò to lớn ảnh hưởng đến sự tồn tại và phát
triển của DNLH, chính vì vậy DNLH cần có
những chính sách chăm sóc khách hàng một
cách chu đáo. Doanh nghiệp lữ hành có trách
nhiệm cung cấp đầy đủ thông tin về các sản
phẩm dịch vụ của công ty, tình hình của điểm
đến, sự khác biệt về văn hóa giữa các vùng
miền cho du khách. Đảm bảo chất lượng của
sản phẩm du lịch; lịch trình du lịch được thực
hiện khoa học, hợp lý, đúng thời gian đảm bảo
tối đa sự hài lòng của du khách và tuân theo
quy định của pháp luật. Ngoài ra, các DNLH
cần đảm bảo sức khỏe của khách hàng và sự
an toàn của sản phẩm du lịch, các DNLH có
trách nhiệm kiểm soát và đảm bảo về sức khỏe
và sự an toàn của du khách tại các cơ sở lưu
trú và các điểm đến.
- Trách nhiệm đối với môi trường tự nhiên:
Hoạt động của DNLH có ảnh hưởng đến môi
trường tự nhiên tại nhiều điểm đến khác nhau
do du lịch là hoạt động có tính rộng khắp các
vùng miền. Đứng ở góc độ một DNLH, các
hành động trách nhiệm thể hiện bảo vệ môi
trường tự nhiên một cách thiết thực nhất như:
Nâng cao ý thức cho du khách giữ gìn môi
trường xung quanh; không tổ chức các hoạt
động du lịch tham quan gây ảnh hưởng đến
môi trường tự nhiên; không làm việc với
những đối tác mà hoạt động của họ gây ra quá
nhiều tác động tiêu cực cho môi trường như
không xử lý chất thải trước khi thải ra môi
trường; tổ chức các hoạt động xanh liên quan
đến việc giữ gìn, làm sạch môi trường cho cán
bộ nhân viên trong công ty hoặc du khách như:
tổ chức thu gom rác tại các bãi biển, làng
nghề, trồng cây xanh...
- Trách nhiệm với cộng đồng: Doanh nghiệp nói
chung và các DNLH nói riêng cần có trách
nhiệm tham gia, ủng hộ trong các chương trình
vì cộng đồng như: tham gia các hoạt động từ
thiện của xã hội; phát triển các chương trình
du lịch phù hợp với cộng đồng điểm đến; tôn
trọng văn hóa địa phương; tích cực sử dụng và
đào tạo nguồn lao động tại địa phương; hỗ trợ
cho các doanh nghiệp địa phương trong công
tác làm du lịch và phân chia lợi nhuận công
bằng.
2.4 Hệ thống đánh giá TNXH của doanh
nghiệp lữ hành
Hệ thống báo cáo TNXH có thể được định nghĩa
là “một hệ thống đánh giá, giúp kiểm tra và chứng
nhận trách nhiệm chung của các công ty du lịch,
đối với việc thực hành các nguyên tắc du lịch
hoặc việc thực hiện TNXH” (Bien, 2008;
Manente, Minghetti, & Mingotto, 2014). Nó có
thể được coi là một công cụ đo lường nhằm đảm
bảo rằng sản phẩm du lịch, hoặc hoạt động hoặc
một quá trình hoạt động du lịch đáp ứng các tiêu
chuẩn cụ thể. Trong những năm gần đây, do sự
công nhận ngày càng tăng về TNXH và phát triển
bền vững trong ngành du lịch, một số chương
trình báo cáo TNXH, chẳng hạn như chứng nhận,
cấp nhãn hay trao giải thưởng đã được khuyến
AGU International Journal of Sciences – 2023, Vol. 32 (1), 20 – 32
24
khích và phát triển cho các doanh nghiệp đặc biệt
là trong ngành du lịch (Dodds & Joppe , 2005;
Goodwin, 2005; Font & Buckely, 2010).
Nghiên cứu giới thiệu 8 hệ thống đánh giá gồm:
Tiêu chuẩn đánh giá TNXH của tổ chức AITR của
Ý; hệ thống ATES của Pháp; hệ thống các chỉ số
doanh nghiệp về TNXH của QUIDAMTUR-Tây
Ban Nha; Hệ thống tiêu chuẩn về TNXH của
doanh nghiệp ATT của Pháp; Sự mở đầu của tổ
chức quốc tế TOI và GRI về các lĩnh vực bổ sung
của doanh nghiệp lữ hành; Hệ thống của trang
English Responsibletravel.com và hệ thống
Travelife Sustainability của tổ chức European
Initiative Travelife.
Hệ thống báo cáo TNXH đã được sử dụng cho các
đại lý du lịch và công ty lữ hành (CTLH) có thể
được phân chia thành hai nhóm. Nhóm thứ nhất là
hệ thống như AITR, ATES, TOI-GRI, ATT, cũng
như Travelife. Các hệ thống báo cáo này được tạo
ra bởi các nhà điều hành tour du lịch chuyên về
TNXH hoặc tích cực tham gia vào các hoạt động
có trách nhiệm. Nhóm thứ hai là các hệ thống
được phát triển bởi các công ty hoặc tổ chức tư
vấn đề xuất các công cụ thúc đẩy trách nhiệm
trong các doanh nghiệp du lịch, chẳng hạn như
QUIDAMTUR, KATE và The
Responsibletravel.com (Manente và cs., 2014)
2.5 So sánh giữa các hệ thống đánh giá TNXH
của doanh nghiệp lữ hành
Có hai loại cách tiếp cận có thể giúp chắt lọc các
hệ thống báo cáo khác nhau: cách tiếp cận chứng
nhận và cách tiếp cận TNXH. Ứng dụng chứng
nhận đề cập đến các hệ thống thường được định
hướng theo quy trình, nó áp dụng cho các công ty
“muốn kiểm tra các quy trình nội bộ và chuỗi
cung ứng của họ và để cải thiện các chiến lược
quản lý của họ” (Manente và cs., 2014). Ngược
lại, Goodwin (2005) đã tuyên bố rằng, các hệ
thống dựa trên cách tiếp cận TNXH tập trung
nhiều hơn vào các sản phẩm, bằng cách áp dụng
quan điểm định hướng thị trường, phản ánh các
đặc điểm phù hợp mà một sản phẩm TNXH mong
đợi. Hệ thống AITR, ATES và
Responsibletravel.com được phân loại là phương
pháp tiếp cận TNXH, trong khi KATE, TOI-GRI
và Travelife được tuyên bố dựa trên phương pháp
chứng nhận.