Trà tiêu thực: Tiện
lợi, hiệu quả và rẻ
tiền
Ngày tết, không ít người phải phiền lòng vì tình trạng rối loạn tiêu
hoá. Trong y học cổ truyền, bệnh này thuộc các chứng “thương
thực”, “chướng mãn”, “ách nghịch”… với các cách chẩn trị hết
sức phong phú.
Trong đó, có một biện pháp xử lý rất đơn giản, tiện lợi, rẻ tiền mà
không kém phần hiệu quả là sử dụng các loại trà tiêu thực.
Dưới đây là một số công thức và cách dùng trà tiêu thực điển hình để
bạn đọc có thể tham khảo và vận dụng khi cần thiết.
Phương 1: chỉ thực sao 30g, bạch truật sao 60g, thần khúc sao 50g.
Tất cả tán vụn, mỗi lần dùng 20g cho vào túi vải, đem hãm với nước
sôi trong bình kín, sau 15 phút thì dùng được, uống thay trà trong
ngày, mỗi ngày dùng 1 – 2 lần.
Công dụng: kiện tỳ tiêu thực, hành khí đạo trệ, dùng rất tốt cho những
người vốn bị viêm dạ dày, viêm đại tràng mạn tính nay thức ăn đình
trệ, chậm tiêu, chướng bụng đầy hơi, buồn nôn hoặc nôn, đại tiện lỏng
loãng… Trong phương, bạch truật là chủ vị, có công năng kiện tỳ ích
vị; chỉ thực và thần khúc tiêu trệ, kích thích tiêu hoá, làm hết đầy
chướng. Cả ba vị phối hợp với nhau tạo nên công năng tiêu thực khá
tốt. Tuy nhiên, những người bị viêm loét dạ dày tá tràng thể đa toan
thì không nên dùng bài này.
Phương 2: mạch nha sao 10g, sơn tra sao 6g, đường đỏ vừa đủ. Các
vị đem tán vụn rồi cho vào bình kín, hãm với nước sôi trong 20 phút,
uống thay trà trong ngày, mỗi ngày dùng từ 1 – 2 lần.
Công dụng: tiêu tích hoá trệ, dùng rất tốt cho những người khoẻ mạnh
nhưng do ăn uống vô độ, thức ăn đình trệ mà gây ra đầy chướng, ợ hôi
nuốt chua, buồn nôn và nôn ra thức ăn có mùi chua hăng, rêu lưỡi dày
bẩn, đại tiện không ổn định… Trong phương, mạch nha và sơn tra đều
có công năng tiêu thực, mạch nha tiêu chất bột, sơn tra tiêu thịt và mỡ.
Sách Bản thảo cương mục viết: “Sơn tra hoá ẩm thực, tiêu nhục tích”.
Nghiên cứu hiện đại cho thấy, trong mạch nha có chứa một số men
tiêu hoá và sinh tố nhóm B, trong sơn tra có chứa lipase có tác dụng
kích thích dịch vị tăng tiết, điều chỉnh sức co bóp của cơ trơn, góp
phần thúc đẩy quá trình tiêu hoá thức ăn.
Phương 3: trà diệp 10g, gạo tẻ 30g sao đen, gừng tươi hai lát. Tất cả
các vị tán vụn, đem hãm với nước sôi trong bình kín, sau chừng 20
phút thì dùng được, uống thay trà trong ngày.
Công dụng: kiện tỳ tiêu thực, dùng thích hợp cho những người bị
thương thực biểu hiện bằng các triệu chứng đầy bụng, chậm tiêu, ợ
chua, buồn nôn, đại tiện lỏng loãng… Theo quan niệm của y học cổ
truyền, trà diệp có công dụng hạ khí tiêu thực. Sách Bản thảo kinh sơ
viết: “Trà diệp hạ khí tiêu thực giả, khổ năng hạ tả, nhi kiêm điều trừ
tràng vị, tắc thực tích tự tiêu hĩ” (lá trà vị đắng có thể cầm đi lỏng, tiêu
thức ăn, điều hoà chức năng dạ dày và ruột khiến cho thực tích tự
tiêu). Nghiên cứu hiện đại cho thấy, chất caffein trong trà diệp có tác
dụng kích thích dịch vị tăng tiết, làm tăng cảm giác thèm ăn, thúc đẩy
quá trình tiêu hoá của dạ dày. Mặt khác, với hàm lượng tanin khá cao,
trà diệp còn làm săn se niêm mạc và cầm tiêu chảy rất tốt. Trong
phương, gừng tươi cũng có tác dụng kích thích tiêu hoá, làm ấm bụng
và kháng khuẩn.
Phương 4: chỉ thực sao 10g, bạch truật sao 20g, sinh địa 20g. Tất cả
các vị đem thái vụn, hãm với nước sôi trong bình kín, sau chừng 15
phút thì dùng được, uống thay trà trong ngày.
Công dụng: kiện tỳ tiêu tích, dưỡng âm thông tiện, dùng cho những
người bị rối loạn tiêu hoá thuộc thể khí âm lưỡng hư biểu hiện bằng
các triệu chứng bụng đầy, chậm tiêu, ăn không ngon miệng, mệt mỏi
nhiều, miệng khô, đại tiện táo, tiểu tiện sẻn đỏ, chát lưỡi đỏ… Trong
phương, sinh địa có công năng bồi bổ phần âm, làm cho đỡ táo kết;
bạch truật vừa kiện tỳ trừ thấp lại vừa sinh tân dịch khiến cho quá
trình tiêu hóa thức ăn được thuận lợi; chỉ thực có tác dụng tăng sức co
bóp cơ trơn, kích thích bài tiết dịch tiêu hoá. Ba vị phối hợp chặt chẽ
với nhau tạo nên công dụng tiêu thực thông tiện độc đáo của bài
thuốc.
Phương 5: đại táo 10g, vỏ quýt hoặc vỏ cam 10g, gừng khô 15g. Các
vị thuốc thái vụn, đem hãm với nước sôi trong bình kín, sau chừng 15
– 20 phút thì dùng được, uống thay trà trong ngày.
Công dụng: ôn bổ tỳ vị, hành khí tiêu thực, dùng thích hợp cho người
bị rối loạn tiêu hoá do ăn nhiều đồ ăn sống lạnh và khó tiêu hoặc bị
đầy bụng chướng hơi do cảm lạnh. Trong phương, ngoài gừng khô có
tác dụng ôn ấm và trợ giúp tiêu hoá, vỏ quýt vốn chứa nhiều tinh dầu
