Tràn dầu và các biện pháp
khắc phục
Tràn dầu là sự giải phóng hydrocarbon dầu mỏ lỏng vào môi trường do các
hoạt động của con người. Tràn dầu thường xảy ra trong các hoạt động tìm
kiếm, thăm dò, khai thác, vận chuyển, chế biến, phân phối và tàng trữ dầu
khí và các sản phẩm của chúng. Ví dụ, các hiện tượng rò rỉ, phụt dầu, vỡ
đường ống, vỡ bể chứa, tai nạn đâm va gây thủng tàu, đắm tàu, sự cố tại các
dàn khoan dầu khí, cơ sở lọc hoá dầu v.v... làm cho dầu và sản phẩm dầu
(mà dưới đây sẽ được gọi tắt là dầu) thoát ra ngoài gây ô nhiễm môi trường,
ảnh hưởng xấu đến sinh thái và thiệt hại đến các hoạt động kinh tế, đặc biệt
là các hoạt động có liên quan đến khai thác và sử dụng các dạng tài nguyên
thuỷ sản.
Mặt khác, tràn dầu cũng được xem như sự giải phóng vào môi trường do rò
rỉ tự nhiên từ các cấu trúc địa chất chứa dầu dưới đáy biển do các hoạt động
của vỏ trái đất gây nên như động đất...
Số lượng dầu tràn ra ngoài tự nhiên khoảng vài trăm lít trở lên có thể coi là
sự cố tràn dầu.
Tác động của tràn dầu đến môi trường
Tuỳ thuộc vào điều kiện môi trường và thời tiết ở từng địa bàn, từng thời
gian cụ thể, ảnh hưởng của dầu đối với môi trường có những tác hại khác
nhau. Các khu vực cần được bảo vệ trước nhất là các Nguồn nước cho sinh
hoạt và Sản xuất, vùng nuôi trồng thuỷ sản, ruộng lúa ven biển, ruộng muối,
rừng ngập mặn, đất ngập nước, bãi rong biển, rạn san hô, các bãi biển nằm
trong Khu du lịch, các khu dân cư và các điểm di tích lịch sử.
Sự cố tràn dầu sảy ra, thường gây hâu quả môi trường nghiêm trọng, nhất là
tại các sông, vùng cửa sông, vịnh và vùng biển ven bờ. Tổ chức, cá nhân
sinh sống và có các hoạt động phát triển ven sông, ven biển, như đánh bắt và
nuôi trồng thuỷ sản, du lịch biển, làm muối, nông nghiệp v.v... thường bị tác
hại trực tiếp về kinh tế và đời sống.
Do dầu nổi trên mặt nước làm ánh sáng giảm khi xuyên vào trong nước, nó
hạn chế sự quang hợp của các thực vật biển và phytoplankton. Điều này làm
giảm lượng cá thể của hệ động vật cà ảnh hưởng đến chuỗi thức ăn trong hệ
sinh thái.
Các thành phần hidrocacbon nhẹ trong dầu, lưu huỳnh, ni-tơ gặp ánh sáng,
nhiệt độ, bốc hơi lên sẽ gây ô nhiễm nguồn không khí. Các kim loại nặng,
lưu huỳnh và các thành phần khác sẽ lắng xuống và tích tụ dưới đáy biển
gây ô nhiễm cho các loài thủy sinh ở tầng đáy, như san hô và các loại khác.
Chim và các động vật có vú biển bị dính dầu cũng bị ảnh hưởng. Dầu phủ
lên bộ lông của rái cá và hải cẩu làm giảm khả năng trao đổi chất và làm
giảm thân nhiệt. Khi ăn phải dầu, động vật sẽ bị chứng mất nước và giảm
khả năng tiêu hóa.
Trong dầu thô, ngoài thành phần chính là hydrocacbon, nó còn chứa quá
nhiều thành phần chưa được loại bỏ như lưu huỳnh, ni-tơ và các kim loại
nặng khác. Hệ sinh thái biển bao gồm nhiều các vi sinh vật, các vật chất hữu
cơ giúp duy trì và tạo ra các vi sinh vật đó. Cá tôm và các loài thủy sinh sống
được cũng là nhờ nguồn này. Khi dầu loang, nó sẽ làm các nguồn vi sinh
này chết đi, dẫn đến chuỗi thức ăn của chúng bị ảnh hưởng.
Một số biện pháp khắc phục sự cố tràn dầu
Ngăn ngừa và khác phục sự cố tràn dầu là công việc hết sức cần thiết, nhưng
phức tạp và khó khăn, đòi hỏi sự tổ chức, phối hợp mau lẹ và việc áp dụng
các kỹ thuật phù hợp.
Việc ngăn, quây dầu tràn có thể được tiến hành bằng các công cụ kỹ thuật
cao hoặc đơn giản như sử dụng phao ngăn dầu chuyên dùng hoặc dùng tre
nứa kết thành phao ngăn, sau đó nhanh chóng thu gom bằng mọi cách, từ
bơm hút cho đến vớt thủ công; có thể dùng rơm rạ hoặc các loại vật liệu xốp
dễ ngấm dầu thả xuống nước cho dầu thấm vào, sau đó vớt lên gom giữ vào
nơi an toàn.
Trường hợp tràn dầu ngoài khơi, xa bờ, có thể xem xét dùng chất phân tán
dầu nhằm ngăn không cho dầu có khả năng loang vào gây ô nhiễm đến bờ,
bởi những khu vực này thường là các khu vực nhạy cảm, là nơi sinh sống
của các loại động thực vật, các khu bảo tồn thiên nhiên ven biển, các khu
rừng ngập mặn cần được ưu tiên bảo vệ.
Khi dầu đã lan và dạt vào bờ, cần nhanh chóng và bằng mọi biện pháp, mọi
phương tiện, từ thô sơ (như xẻng, xô, chậu ...) cho tới hiện đại (như xe hút
nước, bơm dầu, xe ủi, ô tô tải...) tổ chức thu gom váng dầu , cặn dầu.
Váng dầu, cặn dầu và các vật liệu bám dầu (như đất, cát, cành cây, rác bám
dầu v.v...) cần gom về một nơi, ngăn quây cách ly không cho thấm ra môi
trường xung quanh và sẽ được cơ quan chuyên môn hướng dẫn xử lý.
Ngoài các biện pháp cần thiết khẩn cấp nêu trên, các nước tiên tiến đã sử
dụng các công cụ hỗ trợ để giúp công tác khắc phục sự cố có hiệu quả hơn
như: sử dụng vệ tinh để theo dõi các vệt dầu loang theo hướng gió hoặc thủy
triều để có biện pháp xử lý kịp thời. Dùng các loại tàu và phao chuyên dụng
để rải chất phân tán hoặc ngăn chặn các vết dầu loang giúp cho việc thu gom
được dễ dàng.
Ngoài các hóa chất phân tán, một biện pháp khác là dùng các vi sinh vật
hoặc các tác nhân sinh học nhằm phân tán hoặc phân hủy dầu.
Kết luận
Tràn dầu ảnh hưởng nghiêm trọng tới môi trường và sinh thái dù ở bất cứ địa
điểm nào. Những ảnh hướng và thiệt hại của nó tới môi trường khó mà đánh
giá được. Chi phí khắc phục cho những sự cố tràn dầu là rất lớn, có khi lên
đến hàng tỷ đô la tùy theo mức độ nghiêm trọng.
Theo đánh giá, chi phí khắc phục cho sự cố tràn dầu tùy thuộc vào loại dầu
tràn và tùy theo từng khu vực gần bờ hoặc xa bờ. Theo ước tính, để xử lý và
khắc phục cho 1 thùng dầu thô vào khoảng 300-600 $ ở những nới có điều
kiện tiêu chuẩn tương đối thấp. Ở một số nơi khác có thể lên đến 1200-
2400$ cho 1 thùng dầu thô ở cùng điều kiện.
a. Một tấn dầu thô tương đương 308 gallon Mỹ hay 7,33 thùng
b. 1 thùng dầu thô (barrel) tương đương 158.9873 lít