Tuổi mãn kinh - giai đoạn biến đổi
lớn của phụ nữ
*Tâm ly , thể trạng thay đổi; dễ mắc bệnh tim, loãng
xương *Cứ 5 phụ nữ thì có 1 người bị xáo trộn nặng
nề về tâm ly , sinh ly * Tập thể dục, dùng những
chất giàu calci... rất tốt cho phụ nữ ở lứa tuổi này.
"Phụ nữ ở tuổi mãn kinh: Nhận biết và dự phòng" là
chuyên đề khoa học mới được báo cáo tại Bệnh
viện Phụ sản Hùng Vương. Phóng viên Báo NLÐ đã
có cuộc trao đổi với giáo sư bác sĩ Phạm Gia Ðức,
Phó Chủ tịch Hội Sản phụ khoa Việt Nam - Phó
Giám đốc Bệnh viện Hùng Vương là chủ đề tài.
PV: Thưa giáo sư, vì sao đến nay mới có chuyên đề
khoa học nghiên cứu kỹ về tuổi mãn kinh?
- GSBS Phạm Gia Ðức: Ðiều này xuất phát từ thực
tế. Trong mấy thập kỷ gần đây, do điều kiện sống,
việc chăm sóc sức khỏe được cải thiện, nên tuổi thọ
trung bình của người dân ở mọi quốc gia, trong đó
có VN, đã tăng đáng kể: Từ gần 50 tuổi ở đầu thế kỷ
XX lên đến 68 - 70 tuổi trong những năm còn lại của
thế kỷ này. Tuổi thọ càng cao, thời kỳ mãn kinh
càng kéo dài. Sự xáo trộn chức năng nội tiết của
các hormon buồng trứng đã ảnh hưởng đến nhiều
bộ phận trong cơ thể. Ðã có nhiều hội nghị quốc tế
về đề tài này. Tại VN, chúng tôi đã quan tâm về
những chứng bệnh khi mãn kinh từ những năm qua
và có cách chữa trị hiệu quả cho nhiều bệnh nhân.
Có phải tất cả phụ nữ đến tuổi 50 đều trải qua giai
đoạn mãn kinh?
-Mãn kinh cũng giống như giai đoạn của tuổi dậy thì
với những biến đổi về thể trạng và tâm ly phức tạp
mà hầu như mọi phụ nữ phải trải qua. Thực tế cho
thấy ở tuổi 48 trở lên, hoạt động chế tiết của buồng
trứng bắt đầu bị rối loạn, sau đó ngưng hoạt động
hẳn ở tuổi 50 và trên 50. Theo thống kê, cứ 5 phụ
nữ thì có một người bị xáo trộn tâm, sinh ly không
thể chịu đựng nổi, 80% còn lại sống trong trạng thái
vô thức (inconscient). Những diễn biến âm thầm về
cơ thể học mà ta thường gọi là lão suy vẫn tiếp diễn
không loại trừ ai. Mãn kinh nhân tạo hay tình trạng
mãn kinh sớm còn gặp ở những phụ nữ trẻ tuổi phải
cắt bỏ buồng trứng hai bên vì một ly do nào đó như
bướu buồng trứng chẳng hạn.
Giáo sư có thể cho biết đặc điểm của tuổi mãn kinh.
- Trước tuổi mãn kinh, buồng trứng hoạt động theo
chu kỳ hàng tháng và chế tiết ra các nang noãn,
đồng thời phóng thích các hormon như estrogen và
progesteron đi vào máu làm cơ sở cho sự thụ thai.
Ðến tuổi tiền mãn kinh và mãn kinh, về mặt nội tiết
những thay đổi ấy rất sâu sắc:
- Sự suy sụp lượng estrogen trong máu, nhất là
estradiol.
- Sự gia tăng các kích dục tô do tuyến yên tiết ra khi
không còn sự kiềm chế của hoạt động buồng trứng.
Các dấu hiệu để nhận biết tuổi mãn kinh?
- Thay đổi về chức năng thần kinh thực vật: nóng
nảy, vã mồ hôi - nhất là về ban đêm - làm mất ngủ,
mệt nhọc, tính tình thay đổi: hay quên, cáu gắt,
nhiều khi rơi vào trầm uất...
Tiểu nhiều lần, tiểu khó, tiểu gắt. Tóc khô, rụng, dễ
gãy. Da khô, nhám, nhăn nheo do mất dần lớp mỡ
dưới da. Âm hộ, âm đạo bị teo dần làm người phụ
nữ sợ giao hợp vì đau đớn. Tuyến vú trở nên mềm
nhão, giọng nói bị ồ, lông chi mọc nhiều hơn... ở tuổi
mãn kinh thường dễ mắc chứng loãng xương, và
bệnh ly mạch vành...
Giáo sư có nói đến chứng loãng xương. Phải chăng
đây là nguyên nhân gây ra gãy xương?
- Chứng loãng xương là căn bệnh thầm lặng cho
đến lúc xảy ra gãy xương. Hàng năm, theo sinh ly ,
ở tuổi trên 20, nam hay nữ đều mất đi 1% khối
lượng xương, cụ thể là chất calcium làm cho xương
rắn. Sau mãn kinh 5 năm, nó sẽ tăng nhanh từ 2 -
3%/năm. Sau 10 năm đầu mãn kinh có thể làm xẹp
đốt sống, lưng còng 1/3 hoặc gãy các xương dài ở
cổ tay, cổ xương đùi một cách dễ dàng. Chính sự
thiếu hụt estrogen là nguyên nhân gây ra chứng
loãng xương và gãy xương. Theo tài liệu của Tổ
chức Y tế Thế giới (WHO), ở Mỹ có 24 triệu phụ nữ
mắc bệnh loãng xương, trong đó gần 300.000 người
bị gãy xương hông, gây 50.000 ca tử vong. Nếu
cuộc sống kéo dài đến 80 tuổi thì từ 20 đến 80 tuổi,
ít nhất đã có 50% khối lượng xương bị mất đi. Tuổi
mãn kinh càng kéo dài hay buồng trứng bị cắt bỏ
quá sớm không được trị liệu gì thì chất xương càng
bị mất nhiều.
Những nghiên cứu gần đây cho thấy ở tuổi mãn
kinh, nguy cơ bệnh mạch vành tăng gấp 2,2 lần so
với nhóm người chưa mãn kinh. Chứng nhồi máu
cơ tim tăng gấp 7,2 lần ở những người 35 tuổi phải
cắt bỏ buồng trứng hai bên.
Phương cách điều trị các chứng bệnh ở tuổi mãn
kinh?
- Cách điều trị phổ biến hiện nay là sử dụng liệu
pháp hormon thay thế lâu dài. Ðiều này phải được
bác sĩ khám chọn lọc vì estrogen còn có thể gây ung
thư nội mạc tử cung và ung thư vú. Vì thế cần chữa
trị phù hợp cho mỗi người, không có công thức
chung cho hàm lượng và thời gian sử dụng mỗi
ngày. Có thể sử dụng estrogen cách quãng hoặc