Phân tích tinh thần thơ mới qua nội dung chữ tôi
trong bài “Một thời đại trong thi ca” của Hoài Thanh.
1. Hoài Thanh ( 1909 – 1982) sinh ra trong một gia đình nhà nho yêu nước ở tỉnh Nghệ
An. Ông viết văn từ những năm 30 của thế kỉ XX, sự nghiệp chính của Hoài Thanh là
viếtphê bình tiểu luận. Ông được đánh giá là nhà phê bình xuất sắc nhất của văn học Việt
Nam hiện đại. “Một htời đại trong thi ca” là bài tiêủ luận mở đầu cho cuốn thi nhân Việt
Nam 1942, tổng kết một cách sâu sắc phong trào thơ mới. Phần cuối bài tiểu luận này tác
gỉa khái quát tinh thần thơ mới qua nội dung chữ tôi.
2.a. Bài tiểu luận “Một thời đại trong thi ca” Hoài Thanh đã điểm lại diện mạo thơ mới
sau đó ông đã khái quát về tinh thần thơ mới. Theo Hoài Thanh muốn đánh giá tinh thần
thơ mới phải so sánh bài hay với bài hay và phải nhìn vào cái đại thể. Nhìn vào cái đại
thể thì thơ mới phản ánh chữ tôi, tức là cái tôi cá nhân, quan niện cá nhân. Khác với thơ
xưa chỉ dùng chữ ta “xưa không có cá nhân chỉ có đoàn thể, lớn thì quốc gia nhỏ thì gia
đình, cái cá nhân cái bản sắc cá nhân chìm đắm trong gia đình trong quốc gia như giọt
nước trong biển cả”. Dù tóc bbạc đến đâu người ta cũng không dùng chữ tôi mà “họ ẩn
mình trong chư ta”.
Thời thơ mới chữ tôi xuất hiện trên thi đàn như một hiện tượng lạ “nó như lạc loài giữa
đất khách” bởi nó mang quan niệm chưa từng thấy ở xứ này “quan niệm cá nhân”. Bởi
vậy khi chữ tôi xuất hiện “với cái nghĩa tuyệt đối của nó” thì nó làm cho người ta khó
chịu.
b. Sau khi tổng kết về cái tôi cá nhân được bày tỏ trong thơ mới, Hoài Thanh đã đi đến
một nhận định khi cái tôi đã quen với mọi người thì nó thật “đáng thương” và “tội
nghiệp”.
Ngày trước một số thi nhân như Lý Bạch, Nguyễn Công Trứ tuy dùng chữ tôi ẩn mình
trong chữ ta nhưng cái tôi đó vẫn thể hiện một “khí phách ngang tàng” cái khinh cảnh cơ
hàn đói khổ. Như Nguyễn Công Trứ đã từng viết
“Ngày ba bữa vỗ bụng rau bình bịch
Người quân tử ăn chẳng cầu no
Đêm năm canh an giấc ngáy khò khò
Đời thái bình cửa thường bỏ ngỏ”
Trong khi đó cái tôi của các nhà thơ mới có gì đó yếu đuối rên rỉ như Xuân Diệu đã viết
“Nỗi đời cơ cực giơ nanh vuốt
Cơm áo không đùa với khách thơ”
Tuy nhiên Hoài Thanh cũng đã có một cái nhìn đúng về sự đáng thương tội nghiệp này
của cái tôi thời thơ mới đó là do hoàn cảnh xã hội gây ra. Nnõi yếu đuối đáng thương tội
nghiệp của cái tôi thời thơ mới không phải là do các nhà thơ tạo ra mà đó là do hoàn cảnh
sống chung, đó là “cái thảm hại cho hết thảy chúng ta”.
c. Cái tôi trong thơ nới không do hoàn cảnh xã hội mà trở nên thảm hại mà còn cao hơn
thế là rơi vào bi kịch không có niềm tin vào cuộc đời.
Hoài Thanh đã lí giải một cách hình ảnh về tấn bi kịch này “đời chúng ta đã nằm trong
vòng chữ tôi. Mất bề rộng ta đi tìm bề sâu. Nhưng càng đi sâu ta lại càng thấy lạnh”. Tác
giả đã lấy ví dụ về Thế Lữ về Lưu Trọng Lư về Hàn Mặc Tử về Chế Lan Viên về Xuân
Diệu về Huy Cận, họ cố đi tìm một lối sống một nguồn sáng nhưng tất cả đều rơi về một
điểm chung đó là cái buồn như Huy Cận. Cái lí do để cái tôi cá nhân rơi vào bi kịch đó là
cái tôi thiếu “ một lòng tin đầy đủ”.
d.Tuy cái tôi rơi vào bi kịch nhưng may thay chưa phải là mất tuyệt đối niềm tin mà họ
còn vớ được cái phao niềm tin đó là têng Việt là truyền thống dân tộc. Hoài Tha nh đã
