1
© Học viện Ngân hàng
ISSN 3030 - 4199
Tạp chí Kinh tế - Luật & Ngân hàng
Năm thứ 27(11)- Tháng 10. 2025- Số 283
Xây dựng nền hành chính hiện đại: Những vấn đề
lý luận và thực tiễn tại Việt Nam
Ngày nhận: 03/09/2025 Ngày nhận bản sửa: 06/10/2025 Ngày duyệt đăng: 08/10/2025
Tóm tắt: Nền hành chính bao gồm các yếu tố căn bản: thể chế hành chính, bộ
máy hành chính, đội ngũ cán bộ, công chức hành chính, tài chính công, ứng
dụng khoa học, công nghệ. Nền hành chính hiện đại được xây dựng trên cơ sở
những nguyên tắc lý thuyết: quản lý công mới, quản trị tốt, có đặc điểm căn
bản là nền hành chính phục vụ, thực hiện nguyên tắc công khai, minh bạch,
trách nhiệm giải trình, có bộ máy hành chính tinh gọn, phân quyền, phân cấp
triệt để, linh hoạt, gắn với kiểm soát quyền lực; đội ngũ công chức liêm chính,
chuyên nghiệp, có năng lực số. Sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp trên
cơ sở các văn bản pháp luật hiện hành, các Nghị quyết của Đảng và các báo
cáo cải cách chính, bài viết phân tích thực trạng đổi mới nền hành chính Việt
Nam thời gian qua thông qua việc ban hành hàng loạt luật, văn bản dưới luật
Building a modern administration: Theoretical and practical issues in Viet Nam
Abstract: The administrative system is constituted by four core dimensions: administrative institutions,
the bureaucratic apparatus, the civil service, and public finance. A modern administrative system rests on
socio-political and technical principles and is informed by the paradigms of New Public Management and
good governance. Its salient features include a service-oriented administration committed to openness,
transparency, and accountability; a streamlined and rationalized bureaucratic structure underpinned by
comprehensive decentralization and delegation of authority, accompanied by effective mechanisms of
checks and balances; and a professional, ethical, and digitally competent civil service. In recent decades,
Vietnam’s administrative system has undergone substantial institutional modernization, reflected in the
promulgation and revision of a wide range of legislative and sub-legislative instruments governing the
organization of the state apparatus and the management of public officials and civil servants. These
reforms have strengthened institutional design and administrative capacity, yet notable shortcomings
remain. Advancing towards a fully-fledged modern administrative governance framework requires further
institutional refinement, continued bureaucratic rationalization, the cultivation of a professional and
capable cadre of civil servants, and the consolidation of public service ethics, integrity, and accountability.
Keywords: Modern administrative system, Theoretical foundations, Practical aspects, Policy solutions
Doi: 10.59276/JELB.2025.10.3060
Pham Hong Thai1, Vu Dang Phuc2
Email: thaihanapa201@yahoo.com1, vudangphuc@gmail.com2
Organization of all: Electric Power University, Viet Nam
Phạm Hồng Thái, Vũ Đặng Phúc
Trường Đại học Điện lực, Việt Nam
NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
Xây dựng nền hành chính hiện đại: Những vấn đề lý luận và thực tiễn tại Việt Nam
2Tạp chí Kinh tế - Luật và Ngân hàng- Năm thứ 27(11)- Tháng 10. 2025- Số 283
NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
về tổ chức bộ máy hành chính, về cán bộ, công chức, đồng thời chỉ ra các hạn
chế còn tồn tại. Trên cơ sở đó, nghiên cứu đề xuất định hướng tiếp tục hoàn
thiện thể chế hành chính, kiện toàn bộ máy hành chính, xây dựng đội ngũ
cán bộ, công chức chuyên nghiệp, giáo dục đạo đức công vụ, liêm chính, trách
nhiệm, qua đó góp phần xây dựng nền hành chính hiện đại, hiệu quả, phục vụ
phát triển bền vững.
Từ khóa: Nền hành chính hiện đại, Lý luận, Thực tiễn, Giải pháp chính sách
1. Giới thiệu
Nền hành chính hiện đại là một bộ phận
cấu thành của nhà nước pháp quyền, phản
ánh trình độ phát triển của thể chế, mức độ
tinh giản của bộ máy hành chính, năng lực,
trình độ, tính chuyên nghiệp của cán bộ,
công chức hành chính, năng lực, hiệu lực,
hiệu quả của quản trị nhà nước và khả năng
phục vụ người dân, doanh nghiệp trong bối
cảnh hội nhập quốc tế, kinh tế thị trường
và chuyển đổi số. Quá trình hiện đại hóa
nền hành chính không chỉ là sự áp dụng,
thay đổi về công nghệ, mà còn bao gồm cải
cách thể chế, cải cách bộ máy hành chính,
đổi mới hình thức, phương pháp quản lý,
nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, công
chức hành chính và áp dụng các chuẩn mực
quản trị công tiên tiến nhằm đáp ứng yêu
cầu phát triển kinh tế- xã hội bền vững và
đáp ứng yêu cầu của cá nhân, tổ chức ngày
càng cao.
Bối cảnh toàn cầu hóa, cách mạng công
nghiệp lần thứ tư (4.0), kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa, cải cách chính
quyền địa phương từ 3 cấp, xuống hai cấp,
giảm biên chế hành chính và yêu cầu đổi
mới mô hình tăng trưởng đang tạo ra cả cơ
hội và thách thức cho Việt Nam trong tiến
trình này. Bài viết sử dụng phương pháp
phân tích, tổng hợp các văn bản pháp luật
hiện hành, nghị quyết của Đảng và các báo
cáo hành chính nhằm nghiên cứu cơ sở lý
luận, đánh giá thực trạng nền hành chính
nhà nước và đề xuất giải pháp xây dựng
nền hành chính hiện đại không chỉ có ý
nghĩa lý luận mà còn có ý nghĩa thực tiễn
sâu sắc.
Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, bài viết
có các nội dung chính sau (1) Giới thiệu,
(2) Cơ sở lý luận và cách tiếp cận nền hành
chính hiện đại, (3) Thực trạng và đặc điểm
của nền hành chính nhà nước Việt Nam,
(4) Giải pháp và khuyến nghị nhằm xây
dựng nền hành chính hiện đại, (5) Kết luận.
2. Cơ sở lý luận, cách tiếp cận nền hành
chính hiện đại
Nền hành chính là một khái niệm mở. Đầu
những năm chín mươi thế kỷ XX, ở Việt
Nam sử dụng thuật ngữ nền hành chính
quốc gia với 4 nội dung cơ bản, bao gồm:
thể chế hành chính, tổ chức bộ máy hành
chính, đội ngũ cán bộ, công chức hành
chính và tài chính công cùng cơ sở vật
chất- kỹ thuật phục vụ cho hoạt động hành
chính (Nguyễn Ngọc Hiến, 1997). Ngày
nay, nền hành chính nhà nước được mở
rộng thêm một số yếu tố bao gồm: thể chế
nền hành chính, thủ tục hành chính, bộ máy
hành chính, chế độ công vụ, tài chính công,
Chính phủ điện tử, Chính phủ số (Chương
trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước
giai đoạn 2021- 2030 theo Nghị quyết số
76/NQ-CP ngày 15/7/2021).
Nền hành chính của bất kỳ quốc gia nào
cũng đều được tổ chức, vận hành trên cơ sở
PHẠM HỒNG THÁI - VŨ ĐẶNG PHÚC
3
Năm thứ 27(11)- Tháng 10. 2025- Số 283- Tạp chí Kinh tế - Luật và Ngân hàng
những nguyên tắc, hình thức, phương pháp
nhất định và sử dụng các công cụ khoa học-
kỹ thuật nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả,
tính dân chủ, công khai, minh bạch, trách
nhiệm và khả năng thực thi công vụ, cung
cấp dịch vụ công của bộ máy hành chính
nhà nước, trong bối cảnh quốc tế, trong
nước luôn thay đổi, công nghệ số phát triển
mạnh mẽ. Các nguyên tắc đó có thể được
thể hiện trong các ấn phẩm khoa học, hoặc
trong Hiến pháp, pháp luật.
Nền hành chính ở Việt Nam được xây
dựng, vận hành trên cơ sở các nguyên
tắc Hiến định mang tính chính trị- xã hội:
Đảng lãnh đạo; tập trung dân chủ; pháp chế
(tuân thủ Hiến pháp, pháp luật); tôn trọng,
bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền
công dân; bảo vệ lợi ích của Nhà nước, xã
hội, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức
và cá nhân. Bên cạnh những nguyên tắc
mang tính chính trị- xã hội, còn có những
nguyên tắc được quy định trong Luật sửa
đổi, bổ sung một số điều của Luật Cán bộ,
công chức và Luật Viên chức (Số 52/2019/
QH14) (Quốc hội, 2019).
Nền hành chính hiện đại được xây dựng
dựa trên cơ sở các lý thuyết về hành chính
sau đây: Lý thuyết hành chính công truyền
thống- hành chính quan liêu/chế độ thư lại
của Max Weber, cho rằng bộ máy hành
chính phải được xây dựng dựa trên các
nguyên tắc: hệ thống thứ bậc rõ ràng, tuyển
dụng dựa trên năng lực, quy tắc pháp lý
thống nhất và phân công lao động chặt chẽ
(Weber, 1968). Mô hình này cũng bộc lộ
những hạn chế nhất định: cứng nhắc, kém
thích ứng với thay đổi, chú trọng tuân thủ
thể chế hơn là kết quả, vì vậy từ những năm
70 thế kỷ XX, nhiều quốc gia đã bắt đầu
tiếp thu những lý thuyết mới về hành chính
như: Lý thuyết quản lý công mới (New
Public Management- NPM) (1980- 1990)
dựa trên cơ sở kinh tế học tân cổ điển và
lý thuyết lựa chọn công, coi người dân
là khách hàng của nền hành chính vốn là
thiết chế cung ứng dịch vụ công, dựa trên
cơ sở các nguyên tắc: áp dụng cơ chế thị
trường vào khu vực công (competition,
outsourcing); quản lý theo kết quả
(performance management); tăng cường
tự chủ của các tổ chức cung ứng dịch vụ,
đề cao trách nhiệm giải trình và hiệu quả
chi tiêu công (Hood, 1991). Lý thuyết này
hướng đến nền hành chính “tinh gọn, hiệu
quả, gần dân”. Tuy vậy, thực tiễn cũng có
thể dẫn đến tư nhân hóa quá mức và suy
giảm các giá trị công. Lý thuyết quản trị
công mới (New Public Governance- NPG)
nhấn mạnh sự hợp tác giữa các chủ thể:
nhà nước, khu vực tư, xã hội dân sự, công
dân đều tham gia hoạch định và thực hiện
chính sách, pháp luật. Các giá trị như minh
bạch, đồng sáng tạo (co-production), tin
cậy và sự tham gia được đề cao, đặt ngang
hàng với hiệu quả kinh tế (Osborne, 2006,
2010). Bên cạnh đó lý thuyết Nhà nước
kiến tạo phát triển, ở các nước đang phát
triển (developmental state), đặc biệt ở châu
Á, được xem là cơ sở lý thuyết quan trọng.
Theo đó, Nhà nước không chỉ cung cấp
dịch vụ công mà còn định hướng cho phát
triển kinh tế- xã hội, như là cái gạch ngang
giữa mô hình kế hoạch hóa và thị trường,
hỗ trợ doanh nghiệp, điều tiết thị trường và
thúc đẩy công bằng xã hội (Johnson, 1982).
Điều này phản ánh vai trò “chủ động” và
“kiến tạo” của nền hành chính trong thời
đại hội nhập. Lý thuyết quản trị số (Digital
Governance)- một lý thuyết quan trọng của
nền hành chính hiện đại. Lý thuyết này
nhấn mạnh ứng dụng công nghệ thông tin
và dữ liệu lớn vào hoạt động công vụ, qua
đó nhằm nâng cao tính minh bạch và trách
nhiệm giải trình, cải thiện khả năng phục
vụ người dân thông qua dịch vụ công trực
tuyến (Dunleavy và cộng sự, 2006) thể hiện
và ủng hộ mạnh mẽ xu hướng tăng cường
khả năng dự báo và hoạch định chính
Xây dựng nền hành chính hiện đại: Những vấn đề lý luận và thực tiễn tại Việt Nam
4Tạp chí Kinh tế - Luật và Ngân hàng- Năm thứ 27(11)- Tháng 10. 2025- Số 283
NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
sách dựa trên dữ liệu (Data-driven Policy
Making). Đây là công trình lý thuyết hàng
đầu, tuyên bố sự ra đời của mô hình quản
trị mới, thay thế cho mô hình NPM (Quản
lý công mới), dựa trên cuộc cách mạng
công nghệ thông tin.
Từ những vấn đề nêu trên có thể hiểu:
nền hành chính hiện đại là nền hành chính
được xây dựng trên cơ sở những nguyên
tắc chính trị- xã hội, nguyên tắc kỹ thuật
phù hợp với quy luật phát triển của đời
sống chính trị, kinh tế, văn hóa xã hội, có
cơ cấu tổ chức tinh gọn, hình thức, phương
pháp quản lý/quản trị công thích hợp, có
đội ngũ cán bộ, công chức chuyên nghiệp,
liêm chính áp dụng công cụ, phương tiện
kỹ thuật hiện đại nhằm nâng cao hiệu lực,
hiệu quả, tính công khai, minh bạch, trách
nhiệm giải trình và khả năng thực thi công
vụ, cung ứng dịch vụ công, dịch vụ hành
chính công, phục vụ của bộ máy hành chính
nhà nước trong bối cảnh quốc tế và trong
nước có nhiều diễn biến nhanh chóng và
công nghệ số phát triển mạnh mẽ. Như vậy,
để xây dựng nền hành chính hiện đại đòi
hỏi không chỉ đổi mới công nghệ (Chính
phủ số) mà còn phải cải cách thể chế, đổi
mới tổ chức bộ máy hành chính nhà nước,
đổi mới quản trị trong nội bộ bộ máy hành
chính, chuyên nghiệp hóa đội ngũ cán bộ,
công chức hành chính, đề cao trách nhiệm,
trách nhiệm giải trình, đánh giá kết quả
hoạt động của cán bộ, công chức, nền hành
chính, cơ quan hành chính, từng bộ phận
trong cơ quan, của công chức theo kết quả
đầu ra.
3. Những đặc trưng của nền hành chính
hiện đại
Để xác định những đặc trưng của nền
hành chính hiện đại, có thể so sánh với
nền hành chính thời kỳ kế hoạch hóa tập
trung, quan liêu, bao cấp trong điều kiện
Việt Nam. Trong cơ chế kế hoạch hóa tập
trung, quan liêu, bao cấp, nền hành chính
nhà nước vận hành chủ yếu dựa trên cơ
sở mệnh lệnh hành chính, cấp dưới chấp
hành mọi mệnh lệnh, chỉ thị cấp trên một
cách vô điều kiện, triệt tiêu sự chủ động,
sáng tạo của cấp dưới; pháp luật kém phát
triển, không được đề cao, cá nhân, tổ chức
là những đối tượng quản lý, đều phải chấp
hành các mệnh lệnh hành chính của các cơ
quan nhà nước; các hoạt động nhà nước ít
được công khai, minh bạch, trách nhiệm
và trách nhiệm giải trình ít được quan tâm;
bộ máy hành chính nhà nước cồng kềnh,
nhiều tầng, nhiều lớp, nhiều đầu mối; phân
công chức năng, phân định thẩm quyền
giữa các cơ quan nhà nước ở trung ương,
giữa trung ương, địa phương không rõ
ràng; phân cấp, phân quyền ít được quan
tâm; năng lực, trình độ chuyên môn của
công chức còn thấp, ít được đào tạo, bồi
dưỡng, nâng ngạch, bậc công chức chủ yếu
tùy thuộc vào thâm niên công tác, chưa có
sự phân định giữa công chức và viên chức,
thủ tục hành chính nặng nề, phức tạp, ít áp
dụng khoa học, công nghệ vào hành chính.
Chính vì vậy, từ đầu thế kỷ XX Việt Nam
đã bắt đầu có những cải cách thủ tục hành
chính, phân cấp, giảm biên chế, thực chất
cũng nhằm xây dựng nền hành chính ngày
một chính quy, hiện đại.
Trên cơ sở lý thuyết đã nêu ở trên, từ thực
tiễn xây dựng, phát triển của nền hành
chính nhà nước, kinh nghiệm lịch sử, với
quan điểm xây dựng nhà nước pháp quyền,
tôn trọng, đảm bảo và bảo vệ quyền con
người, quyền công dân, chuyển đổi số, so
với nền hành chính trong cơ chế kế hoạch
hóa tập trung, quan liêu, bao cấp có thể nêu
ra một số đặc trưng của nền hành chính
hiện đại, bao gồm:
Tính phục vụ của nền hành chính nhà nước
Trong nền hành chính hiện đại, mọi hoạt
PHẠM HỒNG THÁI - VŨ ĐẶNG PHÚC
5
Năm thứ 27(11)- Tháng 10. 2025- Số 283- Tạp chí Kinh tế - Luật và Ngân hàng
động hành chính phải hướng tới phục vụ
người dân và doanh nghiệp, coi họ là trung
tâm. Điều này thể hiện qua việc cung cấp
dịch vụ công, dịch vụ hành chính công theo
yêu cầu, đòi hỏi ngày càng cao của cá nhân,
tổ chức, đồng thời thường xuyên đánh giá,
đo lường mức độ hài lòng của người dân
trong sử dụng dịch vụ công, dịch vụ hành
chính công (Denhardt & Denhardt, 2000).
Bên cạnh đó, hoạt động hành chính nhà
nước phải bảo đảm hiệu lực, hiệu quả xã
hội/ hiệu quả tổng hợp, lấy kết quả làm
thước đo chủ yếu cho việc đánh giá cán bộ,
công chức, quản lý theo mục tiêu và kết
quả đầu ra/đầu vào (KPIs) (Hood, 1991).
Nền hành chính hiện đại thực hiện nguyên
tắc: công khai, minh bạch và trách nhiệm
giải trình
Đặc trưng này thể hiện ở chỗ mọi chính
sách, pháp luật, kế hoạch phát triển kinh
tế- xã hội, thủ tục hành chính, quyết định
hành chính phải được công bố công khai để
cá nhân, tổ chức có thể tiếp cận, thực hiện,
đồng thời có thể giám sát hiệu quả, cả từ
bên trong và bên ngoài bộ máy hành chính,
cũng như xây dựng cơ chế giám sát độc
lập đối với hành chính nhà nước (UNDP,
1997).
Bộ máy hành chính tinh gọn, phân quyền,
phân cấp triệt để, linh hoạt, gắn với kiểm
soát quyền lực
Trong nền hành chính hiện đại, cơ cấu tổ
chức bộ máy được tinh giản về cấp hành
chính, tinh gọn các bộ phận cầu thành, phân
định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn rành
mạch giữa các cấp quản lý, giữa các cơ
quan, các bộ phận cấu thành, giữa các chức
vụ (cả chức vụ/ vị trí chuyên môn, chức vụ/
vị trí quản lý), tránh chồng chéo, tránh bỏ
sót công việc, đồng thời tăng cường phân
quyền, phân cấp giữa trung ương và địa
phương, giữa chính quyền cấp tỉnh và cấp
xã, phát huy tính chủ động, sáng tạo của
chính quyền địa phương trên tinh thần địa
phương quyết, địa phương làm, địa phương
chịu trách nhiệm, cơ quan nhà nước ở
trung ương, tập trung xây dựng thể chế,
chiến lược phát triển, kiểm tra, giám sát
việc thực hiện. Đồng thời gắn phân quyền,
phân cấp với kiểm soát quyền lực (kiểm
soát của trung ương với địa phương, kiểm
soát xã hội, kiểm soát trong hệ thống hành
chính nhà nước, kiểm soát của địa phương
đối với trung ương. Áp dụng cơ chế giải
quyết mới, tranh chấp hành chính bằng con
đường tư pháp.
Ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số và dữ liệu
Nền hành chính hiện đại đòi hỏi sự liên
thông dữ liệu giữa các cơ quan nhà nước,
giữa trung ương và địa phương, nhà nước
với xã hội, bảo đảm việc dùng chung các
dữ liệu, đồng thời bảo đảm an toàn thông
tin và quản trị dữ liệu (Chính phủ, 2021).
Đội ngũ công chức liêm chính, chuyên
nghiệp, có năng lực số
Theo Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày
9/11/2022 của Ban chấp hành TW Đảng
khóa VIII, liêm chính là phẩm chất chính
trị, đạo đức công vụ của công chức, đòi
hỏi trong quá trình thực thi công vụ, công
chức phải trung thực, ngay thẳng, không vụ
lợi, công bằng, tận tụy phục vụ nhân dân.
Trong nền hành chính hiện đại đòi hỏi tính
chuyên nghiệp cao của công chức, do đó
cán bộ, công chức phải thường xuyên được
đào tạo, bồi dưỡng, việc đào tạo, bồi dưỡng
công chức chuyển từ cung cấp kiến thức
sang nâng cao năng lực, kỹ năng, đạo đức
công vụ, thái độ phục vụ trong nền công vụ.
Cán bộ, công chức được đào tạo, bồi dưỡng
tri thức tổng hợp về: chính trị, kinh tế, pháp
luật, hành chính, chuyên môn nghiệp vụ
chuyên sâu và năng lực số phục vụ. Việc
tuyển dụng công chức theo năng lực phù
