Tuyn tp Hi ngh Khoa hc thường niên năm 2024. ISBN: 978-604-82-8175-5
398
ẢNH HƯỞNG CỦA THU HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP
TỚI VIỆC LÀM VÀ THU NHẬP CỦA HỘ DÂN
TẠI HUYỆN HƯNG HÀ, TỈNH THÁI BÌNH
Đào Mộng Anh
Trường Đại hc Thy li, email: daoanh@tlu.edu.vn
1. GIỚI THIỆU CHUNG
Đất đai nguồn lực sản xuất chính của
người nông dân (Parwez và cộng sự, 2016), vì
vậy quá trình THĐNN ảnh hưởng không nhỏ
tới hoạt động sản xuất, lao động của người
nông dân. Bên cạnh đó, i sản liên quan đến
đất chiếm 16% tổng tài sản ở các nước thu
nhập thấp trung bình, trong một số trường
hợp, tỷ lệ này vượt quá 40% (Ngân hàng Thế
giới, 2021); khoảng 70% GDP của một quốc
gia được tạo ra các thành phố và khu vực đô
thị (Bộ Xây dựng, 2022). Chính vì vậy, ở Việt
Nam, nhằm đạt mục tiêu phát triển kinh tế-xã
hội, THĐNN để phục vụ đô thị hóa hiện
đại hóa nông thôn là không tránh khỏi. Nghiên
cứu này sẽ tập trung phân tích về vấn đề việc
làm của người nông dân sau THĐNN tại một
địa phương thuần nông - huyện Hưng Hà, tỉnh
Thái Bình.
2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Bài viết sử dụng phương pháp tổng hợp,
phân tích, so sánh từ kết quả điều tra khảo sát
về thu hồi đất diễn ra tại Huyện Hưng Hà,
tỉnh Thái Bình. Khảo sát được tiến hành trên
84 hộ nông dân có đất nông nghiệp bị thu hồi
giai đoạn 2015-2017 huyện Hưng Hà, tỉnh
Thái Bình năm 2023. Nghiên cứu thực hiện
phỏng vấn trực tiếp với 84 chủ hộ 3 cuộc
phỏng vấn sâu với các cán bộ thực hiện công
tác THĐNN, trưởng thôn, xã và huyện.
Qua đó, nghiên cứu phân tích thực trạng
đưa ra giải pháp về vấn đề việc làm cho người
dân sau thu hồi đất nông nghiệp nhằm nâng
cao hiệu quả công tác thu hồi đất tại địa
phương nói riêng và tỉnh Thái Bình nói chung.
3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Những tác động tích cực
3.1.1. To ra các cơ hi vic làm mi, đa
dng hóa ngun thu nhp
Trước đây, nông dân thường chỉ dựa vào
đất đai để tìm kiếm thu nhập cho gia đình
coi đất đai sự bảo đảm cho cuộc sống. Tuy
nhiên, THĐNN diễn ra là một yêu cầu tất yếu
và không thể tránh khỏi khiến người dân phải
tìm kiếm những công việc mới. Sau đó,
những người nông dân mất đất nhận thấy
rằng thu nhập của những người đa dạng
nguồn thu nhập thường cao hơn thu nhập chỉ
từ sản xuất nông nghiệp (Huyen, 2020), điều
này đã thay đổi quan niệm về việc làm
cuộc sống hàng ngày của họ.
Quá trình THĐNN ở huyện Hưng Hà khiến
cho việc chuyển đổi nghề nghiệp diễn ra đáng
kể, chi tiết về nguồn thu nhập chính của hộ
được thể hiện trong Bảng 1. Trước khi
THĐNN diễn ra tại địa phương, hầu hết h
dân nguồn thu nhập chính từ nông nghiệp
(chiếm trên 80%), nhưng sau THĐNN, số hộ
thu nhập chính vào nông nghiệp giảm một
nửa, còn hơn 40% người dân xu hướng
vào làm việc tại các công ty doanh nghiệp
được mở mới tại các khu công nghiệp, cụm
công nghiệp (KCN, CCN) mới được xây dựng
trên diện tích đất đã thu hồi (chiếm 57,6%).
Hình 1. Ngun thu nhp chính ca h dân
ti huyn Hưng Hà trước và sau THĐNN
Tuyn tp Hi ngh Khoa hc thường niên năm 2024. ISBN: 978-604-82-8175-5
399
3.1.2. Nâng cao trình độ người lao động
Xu hướng về việc chuyển đổi nghề nghiệp
sau THĐNN rất ràng, lao động trong
ngành ng nghiệp xu hướng tìm kiếm
việc làm các công ty, doanh nghiệp trong
các KCN, CCN tại địa phương hoặc di tới
các thành phố lớn. Việc chuyển đổi nghề
nghiệp như vậy khiến các lao động cần học
tập, nâng cao trau dồi kiến thức cũng như
kinh nghiệm để thích ứng với nhưng công
việc mới với yêu cầu chuyên môn cao hơn.
3.1.3. Ci thin, nâng cao cht lượng
sng, môi trường sng cho người dân
Quyết định 320/QĐ-TTg ngày 8/3/2022
ban hành Bộ tiêu chí Quốc gia về huyện nông
thôn mới đã đưa ra tiêu chí 6.1 để đạt huyện
nông thôn mới “Có khu công nghiệp, hoặc
cụm công nghiệp được đầu kết cấu hạ tầng
kỹ thuật, hoặc cụm ngành nghề nông thôn”.
Do đó, THĐNN ngày càng đưc trin khai
mạnh mẽ trên địa bàn huyện nói riêng và các
địa phương khác nói chung để xây dựng
KCN, CCN như huyn Tin Hi (KCN Hi
Long, KCN Geleximco), huyện Đông Hưng
(KCN Gia Lễ, CCN Đông La) hay thành phố
Thái Bình (KCN Phúc Khánh, CCN Phong
Phú) nhằm đáp ứng yêu cầu để đạt các tiêu chí
huyện nông thôn mới, từ đó phát triển kinh tế
địa phương, nâng cao đời sống cho người dân.
3.2. Những tác động tiêu cực
3.2.1. Khó khăn trong vic tìm kiếm vic
làm ti địa phương
Những lao động trên 35 tuổi, đặc biệt là lao
động chưa hoặc ít qua đào tạo đang đối mặt
với nguy khó tìm được hội việc làm
trong các KCN, CCN do các doanh nghiệp
xu hướng tuyển lao động từ 18-35 tuổi phổ
biến. Nếu tuyển lao động lớn tuổi thì xu
hướng tuyển dụng sẽ lao động nữ nhiều do
tính chất công việc của các doanh nghiệp đầu
vào huyện Hưng chủ yếu dệt may, da
giày, chế biến lương thực, lắp ráp linh kiện…
vậy lao động nam chịu nhiều thiệt thòi
ảnh hưởng tiêu cực hơn so với lao động nữ.
Những người nông dân mất đất đều lớn
tuổi, vì vậy họ khó học được các kỹ năng mới
họ không muốn khởi nghiệp kinh doanh
riêng vậy càng khiến cho quá trình tìm
kiếm việc làm thay thế càng khó khăn hơn.
3.2.2. Thách thc ti chuyn đổi vic làm
Theo kết quả điều tra khảo sát, sức khỏe,
tuổi tác, trình độ học vấn trình độ tay nghề
những yếu tố gây cản trở cho người dân khi
chuyển đổi nghề nghiệp hoặc tìm kiếm công
việc mới sau THĐNN. Hai yếu tố gây cản trở
nhiều nhất tới người dân đó sức khỏe
tuổi tác. Do công việc mới được tạo ra khu
vực huyện Hưng sau THĐNN để phục vụ
phát triển kinh tế -xã hội những công việc
chủ yếu các công ty, doanh nghiệp, vậy
những quy định về dộ tuổi tuyển dụng, độ tuổi
lao động, sức khỏe... những yếu tố bản
nhất cần đáp ứng. Bên cạnh đó những quy
định về học vấn, kinh nghiệm, tác phong ứng
xử… cũng là những cản trở rất lớn cho những
người dân dân đã duy trì hoạt động sản xuất
nông nghiệp trong thời gian dài thiếu kỹ
năng trong sản xuất công nghiệp.
Hình 2. Các yếu t gây cn tr người dân
chuyn đổi ngh nghip
3.2.3. Các công vic thiếu n định
Một số người nông dân mất đất đã quen
với phương thức sản xuất nông nghiệp với
thời gian không bó, quy định vậy họ
khó thích ứng được với các quy định của nhà
máy, vì vậy họ thường nhận một số công việc
tm thi vi mc lương đưc đm bo thp.
Như thể thấy từ các khía cạnh trên, những
người nông dân mất đất chủ yếu làm công
Tuyn tp Hi ngh Khoa hc thường niên năm 2024. ISBN: 978-604-82-8175-5
400
việc tạm thời và thiếu sự ổn định trong công
việc. Điều này dẫn đến khả năng tích lũy
thấp, khó thể tạo ra nguồn vốn để tái đầu
tư và phát triển sinh kế mới trong tương lai.
3.2.4. Gây căng thng trong xã hi và
tâm lý hoang mang cho người dân
Trong số các hộ dân tiến hành khảo sát,
chỉ 4,3% hộ tâm hài lòng, mong chờ
khi THĐNN sắp diễn ra, như vậy đa số hộ
dân tâm hoang mang, lo lắng chiếm tỷ
lệ lớn. Điều này cho thấy, công tác THĐNN
gây ra sự căng thẳng tâm hoang mang
trong cộng đồng dân đất thu hồi, thậm
chí là tâm lý chống đối, không hài lòng. Theo
kết quả khảo sát, những nội dung khiến các
hộ dân không hài lòng nhất đó mức giá,
thủ tục đền và chính sách hỗ trợ ổn định
cuộc sống, việc làm sau THĐNN. Đây cũng
điểm hạn chế được nhiều nghiên cứu trước
đó chỉ ra Đà Nẵng (Dũng Anh, 2014), Huế
(Phuc, 2015), Quảng Nam (Chương, 2010),
Thái Nguyên (Xinh, 2017; Thủy cộng sự,
2022), Quảng Bình (Tuấn, 2019).
3.3. KIẾN NGHỊ
Nhằm phát huy những lợi thế, cơ hội; giảm
thiểu nguy nhằm nâng cao hiệu quả
công tác THĐNN, nghiên cứu đưa ra một số
kiến nghị và đề xuất như sau:
Thứ nhất, về vấn đề việc làm, hiện nay, sau
THĐNN, người dân có xu hướng chính là duy
trì sinh kế trên phần đất còn lại, tự kinh
doanh hoặc làm công ăn lương tại các công ty,
doanh nghiệp. Việc tự kinh doanh hoặc tìm
việc làm tại các công ty rất hạn chế về hội
do đó đây không phải lựa chọn đầu tiên của
những người nông dân không đất. Các
doanh nghiệp lại xu hướng tuyển dụng lao
động trẻ tuổi, tuy nhiên những người nông dân
mất đất có tương đối ít việc làm do bị giới hạn
bởi độ tuổi kỹ năng. vậy, cần xây dựng
các dự án tự tạo việc làm hoặc đào tạo việc
làm lâu dài, liên tục, cung cấp các khóa đào
tạo kỹ thuật để cung cấp hỗ trợ kỹ thuật
các chính sách ưu đãi về vay vốn, tiếp cận tài
chính cho những người nông dân mất đất.
Thứ hai, thiếu kỹ năng nghề nghiệp là lý do
chính gây ra tình trạng khó tìm được công
vic mi sau THĐNN ca ngưi dân. Vì vy,
cần nâng cao hiệu quả các chương trình đào
tạo nghề cho người dân là biện pháp cơ bản để
nâng cao chất lượng việc làm cho nông dân
mất đất. Chính quyền cầnc định lại nhu cầu
nhân lực của địa phương trình độ người
dân. Trên sở hiểu biết tình hình liên
quan, chính quyền sẽ xây dựng kế hoạch đào
to vic làm phù hp vi ngưi dân có đt b
thu hồi tại địa phương, đảm bảo nội dung đào
tạo việc làm tính thực tiễn gắn liền với
nhu cầu của địa phương, tránh tình trạng các
chương trình đào to ngh cho ngưi dân mt
đất chưa đi vào nhu cầu thực tế.
Thứ ba, những cán bộ làm công tác
THĐNN cũng cần được đào tạo, nâng cao
trình độ liên tục trong quá trình THĐNN về
luật, quy trình, cách vận động người dân…
nhằm nâng cao hiệu quả của quá trình này.
3.4. KẾT LUẬN
Qua phân tích nội dung tác động của
THĐNN đến việc làm thu nhập, nghiên
cứu nhận thấy về bản THĐNN mang lại
nhiều tác động tích cực cho huyện Hưng Hà,
tuy nhiên cần những biện pháp để hạn
chế những tiêu cực ảnh hưởng tới việc làm
thu nhập của hộ, nâng cao hiệu quả công
tác THĐNN.
5. TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Bộ Xây dựng, truy cập trực tuyến:
https://moc.gov.vn/tl/tin-tuc/74077/phat-trien-
do-thi-viet-nam-nhung-van-de-dat-ra-trong-
giai-doan-toi.aspx
[2] Huyền, Đ. T. T. (2020). Một số khía cạnh
kinh tế-xã hội của các hộ nông dân bị thu
hồi đất sản xuất nông nghiệp cho công
nghiệp hóa và đô thị hóa trên địa bàn huyện
Duy Tiên, tỉnh Nam. Tạp chí Khoa học
Nông nghiệp Việt Nam, 18(9), 678-686.
[3] Parwez, S., & Sen, V. (2016). Special
economic zone, land acquisition, and impact
on rural India. Emerging Economy Studies,
2(2), 223-239.
[4] World Bank. (2021). The changing wealth of
nations 2021: managing assets for the future.