Ảnh nghệ thuật và ảnh báo chí
Vấn đề thường được đặt ra trong nhiều diễn đàn gần đây là vì sao
ảnh
báo chí Việt Nam không được giải thư
ởng quốc tế? Có phải ảnh báo
chí Việt Nam đã t
ụt hậu? Trách nhiệm của ai, hay của Hội Nghệ sĩ
Nhiếp ảnh Việt Nam. Tính “chân thật” của ảnh báo chí hôm qua v
à
trong thời đại ảnh số nên hiểu như thế nào cho đúng “nguyên tắc”.
Hiện thực cuộc sống là mảnh đất, là không khí cho các loại hình ngh
ệ
thuật tồn tại. Ảnh báo chí, hay ảnh sáng tác sống được, tồn tại đư
ợc,
phát triển được chính là nhờ mảnh đất và không khí ấy. Cho n
ên,
nhiệm vụ, mục đích, đối tư
ợng phục vụ của nó không hề đối lập nhau.
Do chức năng, điều kiện quy định cho mỗi thể loại mà tính th
tính khái quát có thể fàng buộc hay không ràng buộc. Điều quan trọn
g
nhất và cũng là điều gây tranh cãi lâu nay trongcác cuộc thi, li
ên hoan
ảnh, nhất là thời kỳ ảnh kỹ thuật số đang thịnh hành và phát tri
ển. Áp
dụng kỹ thuật số cho ảnh sáng tác thì không có gì. Nó chỉ sai khi m
à
người ta quá lạm dụng kỹ thuật để làm biến d
ạng, sai lệch hiện thực
của cuộc sống. Còn nếu biết ứng dụng khả năng kỹ thuật làm đ
ẹp, nâng
tầm ý tưởng, tạo sức truyền cảm mạnh hơn, ấn tượng hơn lên th
ì nên
khuyến khích. Không nên kéo dài nh
ững cuộc tranh luận, bởi từ xua
khi chưa có ảnh kỹ thuật số, thì ảnh sáng tác cũng đã đư
ợc “sángtác”
l
ại sau khi chụp ở hiện thực cuộc sống rất sinh động đang diễn ra
chung quanh chúng ta đều không đúng, không khách quan.
Hãy nhìn lại thực trạng ảnh báo chí thời gian qua nhất là nh
ững năm
gần đây. Dư luận thường đặt ra các câu hỏi: Vì sao
ảnh báo chí Việt
Nam thi
ếu vắng ở các cuộc thi ảnh báo chí thế giới. Ảnh báo chí Việt
Nam bị lu mờ, tuột dốc so với những năm tháng đất nước còn chi
ến
tranh. Ảnh báo chí của chúng ta ngày nay thi
ếu đi những ảnh “đinh”,
“độc lập” có tính thuy
ết phục truyền cảm cao. Ảnh báo chí hôm nay
gần như chỉ có mỗi một chức năng là minh hoạ cho bài viết.
Tại thành ph
ố Hồ Chí Minh, hầu hết các tờ báo lớn đều cảnh báo về
thực trạng này và đều lần lượt mở lớp bồi dư
ỡng ảnh báo chí cho
phóng viên của mình.
Trước hết cần nhìn nhận thực trạng trên là có th
ật. Song phải với một
góc nhìn hết sức khách quan, nói đến ảnh báo chí là nói đ
ến sự kiện. Sự
kiện là máu thịt, là sức sống của ảnh báo chí. Đây còn là một đặc tr
ưng
hàng đầu của ảnh báo chí. Nếu nó ranh gi
ới (nếu có) giữa ảnh báo chí
và ảnh nghệ thuật thì đây là ranh giới mang chức năng và tính th
ời gian
của nghiệp vụ đặt ra. Sự kiện trong ảnh báo chí phải đư
ợc thông tin
nhanh, kịp thời. Đối với ảnh nghệ thuật sự kiện đư
ợc ghi lại không bị
ràng buộc bởi tính thời gian, mà phụ thuộc các cuộc thi có đề t
ài thích
h
ợp. Một ranh giới mang tính chức năng, nhiệm vụ của ảnh nghệ thuật
và ảnh báo chí là tính cụ thể ra ràng, chuẩn xác.
Điều thường bắt gặp và mắc phải lâu nay luôn xuất hiện trên các tờ
báo
và các cuộc thi ảnh báo hcí trong nước là chú thích
ảnh. Chú thích ảnh
báo chí nhưng lại rất khái quát, chung chung không bảo đảm yếu tố m
à
nguyên tắc của báo chí ràng buộc. Vấn đề nổi cộm, gây nhiều tranh c
ãi
nhất vẫn là tính chân thật. Tính chân thật được hiểu như thế n
ào qua
ảnh báo chí và ảnh nghệ thuật. Có ngư
ời hiểu chân thật một cách máy
móc, cứng nhắc theo chủ nghĩa tự nhiên. Có ngư
ời hiểu chân thật phải
được gọt giữa để cho linh hồn của chan thật được tôn vinh. Có ngư
ời
hiểu chân thật là chân thật mà không phân biệt đư
ợc chân thật mang
tính hiện tượng chứ không phải là b
ản chất. Chính từ nhận thức khác
nhau, hiểu biết khác nhau nên có những cuộc tranh luận vô bổ.
Ngày nay khi khoa học - k
ỹ thuật, công nghệ phát triển nhanh chóng,
cái hiện đại hôm nay, ngày mai đã trở thành lạc hậu, thì vi
ệc cập nhật
thông tin là một tiêu chuẩn của ngư
ời cầm máy. Trong lĩnh vực nhiếp
ảnh, tốc độ phát triển cũng ở độ nhanh chóng mặt. Làm ch
ủ các chức
năng, kỹ thuật của các phương tiện là một thử thách. Những vấn đ
ề
mang tính lý luận cũng cần có sự xem xét, chỉnh sửa về cách nh
ìn và
nhận thức để phù hợp quy luật, tính lịch sử và hi
ện thực của thời đại.
Mọi kiến thức mọi lời rânmng tính kinh điển đều là những bài h
ọc quý,
chúng ta phải hết sức trân trọng. Nhưng nếu coi đó là chu
ẩn mực bất di
bất dịch thì kiến thức sẽ bị đóng băng.
Cả nước hiện nay có hơn 700
ấn phẩm báo chí. Sự cạnh tranh của các
ấn phẩm là một tất yếu và đương nhiên nó sẽ tạo nên nh
ững chuyển
động mạnh mẽ trong việc đổi mới công nghệ thông tin, nâng cao ch
ất
lượng ảnh. Tính chân thật của ảnh báo chí thông qua các phương ti
ện
truyền tải và ghi hình cũng đư
ợc nhận thức thích hợp với hiện thực của
cuộc sống.
Những vấn đề nêu trên có thể là những điều khong có gì m
ới với mọi
người, nhất là các bạn nghề. Những ranh giới giữa ảnh báo chí và
ảnh
nghệ thuật thực chất không phải lúc nào cũng rõ ràng. Ranh giới m
à
chúng ta hiểu ở đây chỉ là chức năng và nhiệm vụ đư
ợc quy định cho
từng thể loại.