AN TOAØN TRUYEÀN MAÙU
VAØ XÖÛ TRÍ TAI BIEÁN TRUYEÀN MAÙU
I. ÑAÏI CÖÔNG
Phaûn öùng truyeàn maùu bao goàm:
Phaûn öùng caáp xaûy ra trong luùc truyeàn maùu hoaëc vaøi giôø sau khi truyeàn.
Phaûn öùng muoän xaûy ra sau khi truyeàn maùu vaøi ngaøy ñeán vaøi tuaàn
Phaûn öùng truyeàn maùu xaûy ra 1 – 2% caùc ca truyeàn maùu. Caùc phaûn öùng truyeàn
maùu coù theå töø nheï (noåi meà ñay) ñeán naëng (taùn huyeát caáp, soác phaûn veä,…).
Phaûn öùng naëng ñe doaï tính maïng thöôøng laø phaûn öùng caáp. Vì theá, ngoaøi vieäc
tuaân thuû caùc qui ñònh veà an toaøn truyeàn maùu, caùc baùc só caàn phaûi naém vöõng
caùc phaûn öùng truyeàn maùu ñeå phaùt hieän vaø xöû trí kòp thôøi.
Quy taéc truyeàn maùu:
Khi truyeàn maùu toaøn phaàn, hoàng caàu laéng, phaûi coù söï phuø hôïp trong heä
ABO giöõa hoàng caàu tuùi maùu vaø huyeát töông ngöôøi nhaän vaø toát nhaát laø
maùu cuøng nhoùm.
Nhoùm maùu beänh nhaân Hoàng caàu coù theå nhaän
A
B
AB
O
A,O (toát nhaát: A)
B, O (toát nhaát: B)
AB, A,B, O (toát nhaát: AB)
O
Trong tröôøng hôïp caáp cöùu khoâng coù saün maùu cuøng nhoùm taïi beänh vieän:
-
Baùo ngaân haøng maùu ñeå lieân heä caùc beänh vieän khaùc ñeå coù ñöôïc maùu cuøng
nhoùm
-
Khi caàn truyeàn maùu khaùc nhoùm:
+ Phaûi hoäi chaån beänh vieän vaø ñöôïc giaùm ñoác beänh vieän pheâ duyeät.
+ Khoái löôïng maùu truyeàn khoâng quaù 500 ml vaø toát nhaát laø söû duïng hoàng
caàu laéng vì ñaõ ñöôïc loaïi boû huyeát töông.
Tröôøng hôïp truyeàn maùu ngöôøi thaân vaãn phaûi ñaûm baûo caùc qui taéc an toaøn
truyeàn maùu
II. QUI TRÌNH TRUYEÀN MAÙU:
Khi coù chæ ñònh truyeàn maùu, baùc só seõ löïa choïn maùu vaø caùc saûn phaåm cuûa
maùu tuøy theo tình traïng beänh lyù, thoâng baùo thaân nhaân vaø ghi phieáu ñaêng kyù
maùu.
II.1 Qui trình lónh maùu:
Phieáu xin maùu ghi roõ: hoï teân ngöôøi beänh, chaån ñoaùn, nhoùm maùu ABO, soá
löôïng vaø thaønh phaàn maùu, ngaøy giôø xin maùu
Moät oáng maùu choáng ñoâng 2 ml
Ngöôøi lónh maùu:
-
Ñieàu döôõng ñeå ñoái chieáu, kieåm tra kyõ tuùi maùu veà soá löôïng, chaát löôïng,
nhoùm maùu, nhaõn maùu ñuùng vôùi phieáu lónh maùu môùi kyù nhaän.
-
Tuùi maùu ñöôïc ñaët trong thuøng tröõ laïnh.
-
Caàn nheï nhaøng khi di chuyeån tuùi maùu ñeå traùnh vôõ hoàng caàu
II.2 Qui trình phaùt maùu:
Ngaân haøng maùu chuaån bò caùc phöông tieän caàn thieát cho xeùt nghieäm maùu:
+ Huyeát thanh maãu ABO ñuùng tieâu chuaån quoác gia, baûo quaûn 2-6
o
C
+ Hoàng caàu maãu ñuû tieâu chuaån quy ñònh
+ Duïng cuï: lam kính, oáng nghieäm, kính hieån vi, maùy ly taâm
Phieáu phaùt maùu vaø soå theo doõi phaùt maùu ñuùng theo maãu quy ñònh
Ñònh laïi nhoùm maùu beänh nhaân
Kieåm tra chaát löôïng tuùi maùu
Laøm phaûn öùng cheùo (crossmatch):
-
Xeùt nghieäm quan troïng tröôùc truyeàn maùu.
-
Kyõ thuaät: Troän hoàng caàu tuùi maùu vaø huyeát thanh ngöôøi nhaän
+ Giai ñoaïn 1: Moâi tröôøng NaCl 0.9% ôû nhieät ñoä phoøng
→
phaùt hieän
IgM
+ Giai ñoaïn 2: Moâi tröôøng khaùng globulin ngöôøi (AHG) ôû 37
o
C, keát hôïp
thuoác thöû LISS
→
phaùt hieän IgG
Trong tröôøng hôïp truyeàn maùu caáp cöùu (caàn coù maùu trong voøng 1 giôø) chæ
laøm phaûn öùng cheùo giai ñoaïn 1.
II.3 Qui trình truyeàn maùu vaø caùc saûn phaåm cuûa maùu: Sau khi lónh maùu veà:
1. Kieåm tra (ñieàu döôõng):
Beänh nhaân: Hoï vaø teân, tuoåi, giôùi, khoa, giöøông, nhoùm maùu ABO.
Tuùi maùu: Maõ soá, nhoùm maùu, haïn duøng, soá löôïng, chaát löôïng (maøu huyeát
töông, ranh giôùi giöõa hoàng caàu vôùi huyeát töông, maøu hoàng caàu, cuïc maùu
ñoâng, doø ræ, nguyeân veïn).
Laøm phaûn öùng an toaøn taïi giöôøng tröôùc khi baét ñaàu truyeàn maùu (maùu toaøn
phaàn hoaëc hoàng caàu laéng).
2. Thöïc hieän truyeàn maùu:
Tröôùc khi truyeàn maùu, baùc só phaûi khaùm laïi beänh nhaân, ñaùnh giaù tình traïng
huyeát ñoäng hoïc ñeå quyeát ñònh toác ñoä truyeàn vaø kieåm tra laïi thuû tuïc haønh
chaùnh ñeå traùnh nhaàm laãn.
Tìm caùc daáu hieäu suy tim. Neáu coù, cho furosemide 1mg/kg TMC tröôùc khi
truyeàn
Trong 15 phuùt ñaàu, neân truyeàn chaäm, theo doõi saùt ñeå phaùt hieän sôùm caùc daáu
hieäu cuûa tai bieán truyeàn maùu. Neáu khoâng coù tai bieán, ñieàu chænh toác ñoä theo
y leänh ñaõ cho.
Truyeàn maùu:
- Khoâng caàn laøm aám maùu tröôùc khi truyeàn ngoaïi tröø truyeàn maùu nhanh
- Truyeàn HT töôi ñoâng laïnh vaø keát tuûa laïnh phaûi laøm aám 30 – 37
o
C
3. Theo doõi beänh nhaân trong vaø sau khi truyeàn.
Sinh hieäu tröôùc vaø moãi 30 phuùt trong khi truyeàn vaø moãi giôø trong 4 giôø sau
truyeàn.
Kieåm tra toác ñoä truyeàn.
Phaùt hieän, xöû trí kòp thôøi caùc tai bieán truyeàn maùu. Ghi laïi caùc tai bieán vaøo
hoà sô beänh aùn neáu coù.
Kieåm tra Hct, Hb (truyeàn maùu), TC (truyeàn TC), CN ñoâng maùu (truyeàn HT
töôi ñoâng laïnh, hoaëc keát tuûa laïnh) vaø ñaùnh giaù laïi tình traïng laâm saøng sau
truyeàn maùu.
4. Ghi vaøo hoà sô beänh aùn:
Loaïi, theå tích maùu, nhoùm maùu, maõ soá tuùi maùu ñaõ truyeàn.
Thôøi gian baét ñaàu vaø keát thuùc truyeàn cuûa moãi ñôn vò.
III. TAI BIEÁN TRUYEÀN MAÙU VAØ CAÙC SAÛN PHAÅM CUÛA MAÙU
III.1 TAÙN HUYEÁT CAÁP:
Thöôøng do sai soùt thuû tuïc haønh chaùnh, truyeàn laàm nhoùm maùu ñaëc bieät ôû caùc
tröôøng hôïp caáp cöùu: laàm teân beänh nhaân, khoâng laøm phaûn öùng cheùo. Ngoaøi ra
coøn coù theå do truyeàn maùu bò hö do baûo quaûn. Xuaát hieän raát sôùm sau khi truyeàn
5-10 ml maùu
a. Trieäu chöùng: soát, run, ñau löng, nhòp nhanh, tuït huyeát aùp, soác, khoù thôû, tieåu
hemoglobin, voâ nieäu, chaûy maùu do DIC.
b. Xeùt nghieäm: Pheát maùu (maûnh vôõ hoàng caàu), CN ñoâng maùu (DIC), Hb/nieäu
(+), test Coomb (+) , Bilirubin maùu (BilGT taêng), ion ñoà roái loaïn, ure,
creatinin taêng.
c. Ñieàu trò:
Ngöng truyeàn maùu ngay
Ñieàu trò hoã trôï: oxy, choáng soác
Baùo ngaân haàng maùu, ghi phieáu phaûn öùng phuï (ADR)
Gôûi maãu maùu môùi cuûa beänh nhaân, keøm tuùi maùu ñeán ngaân haøng maùu ñeå
ñònh laïi nhoùm maùu, phaûn öùng cheùo
III.2 PHAÛN ÖÙNG SOÁT KHOÂNG DO TAÙN HUYEÁT HOAËC RUN
Do cytokine töø baïch caàu coù trong tuùi maùu, thöôøng xaûy ra ôû nhöõng beänh
nhaân ñaõ truyeàn maùu nhieàu laàn tröôùc ñoù. Xaûy ra trong luùc truyeàn maùu.
a. Trieäu chöùng: soát, run, huyeát ñoäng hoïc oån ñònh
b. Ñieàu trò:
Ngöng truyeàn maùu ngay
Haï nhieät, khaùng histamine
corticoide
Sau khi heát soát, seõ truyeàn laïi vaø theo doõi saùt. Neáu coù phaûn öùng, boû tuùi maùu
III.3 MEÀ ÑAY:
Do protein laï coù trong huyeát töông tuùi maùu, thöôøng xuaát hieän trong luùc
truyeàn hoaëc vaøi giôø sau khi truyeàn
a. Trieäu chöùng: noåi maån ñoû da, ngöùa
b. Ñieàu trò:
Ngöng truyeàn maùu ngay
Khaùng histamine
Sau khi heát noåi meà ñay, seõ truyeàn laïi vaø theo doõi saùt. Neáu coù phaûn öùng, boû
tuùi maùu
III.4 SOÁC PHAÛN VEÄ
Do protein laï coù trong huyeát töông tuùi maùu, thöôøng xuaát hieän trong luùc
truyeàn hoaëc vaøi giôø sau khi truyeàn
a. Trieäu chöùng: tay chaân laïnh, maïch nhanh nheï hoaëc = 0, HA tuït, keïp, = 0
b. Ñieàu trò:
Ngöng truyeàn maùu ngay
Epinephrine1 %o 0,3 ml TDD
Hoã trôï hoâ haáp
Khaùng histamine
Corticoid
III.5 QUAÙ TAÛI
Do truyeàn nhanh, ñaëc bieät ôû beänh nhaân suy tim, suy thaän, thieáu maùu maïn
a. Trieäu chöùng: ho, khoù thôû, tim nhanh, galop, gan to, tónh maïch coå noåi, ho boït
hoàng
b. Ñieàu trò:
Ngöng truyeàn maùu ngay
Naèm ñaàu cao
Thôû oxy
Furosemide TM
Thuoác taêng söùc co boùp cô tim, thuoác daõn maïch
III.6 TRUYEÀN MAÙU KHOÁI LÖÔÏNG LÔÙN
Khi truyeàn > 1 theå tích maùu trong voøng 24 giôø
Roái loaïn Xöû trí
-
Toan maùu
-
Taêng K maùu
-
Giaûm Ca maùu
-
Giaûm caùc yeáu toá ñoâng maùu
-
Giaûm tieåu caàu
Bicarbonate
Maùu môùi
Buø Canxi
Truyeàn HT töôi ñoâng laïnh
Truyeàn TC ñaäm ñaëc
Ñeå phoøng ngöøa caùc bieán chöùng treân, khi caàn truyeàn maùu khoái löôïng lôùn neân
truyeàn maùu môùi hoaëc duøng HC laéng keøm HT töôi ñoâng laïnh
III.7 TAÙN HUYEÁT MUOÄN:
Do khoâng phuø hôïp nhoùm maùu phuï. Xaûy ra 3 – 10 ngaøy sau truyeàn maùu
a.Trieäu chöùng: meät, vaøng da, tieåu saäm
b. Xeùt nghieäm: nhoùm maùu, test Coomb, Hb nieäu
III.8 ÖÙ ÑOÏNG SAÉT: Thöôøng gaëp ôû beänh nhaân truyeàn maùu nhieàu laàn, gaây öù
ñoïng saét ôû gan, tim…Xöû trí: Thaûi saét deferoxamin
III.9 LAÂY NHIEÃM BEÄNH: soát reùt, giang mai, HIV, Vieâm gan sieâu vi B,C, CMV ..
Phoøng ngöøa baèng caùch tuyeån choïn ngöôøi cho maùu vaø saøng loïc tuùi maùu theo quy
ñònh an toaøn truyeàn maùu cuûa Boä y teá.
TOÙM TAÉT CAÙC TAI BIEÁN TRUYEÀN MAÙU VAØ XÖÛ TRÍ
Tai bieán Nguyeân nhaân Trieäu chöùng Xöû trí
Taùn huyeát
caáp
Truyeàn nhaàm
nhoùm maùu
Sôùm sau 5-10ml:
Soát, run, khoù thôû, soác
Tieåu Hb, DIC
Ngöng truyeàn
Thôû oxy, choáng soác
Baùo Ngaân haøng maùu
(NHM)
Gôûi tuùi maùu NHM
Soác phaûn veä Protein laï trong
huyeát töông
Trong hoaëc vaøi giôø
sau:
Tay chaân laïnh,maïch
nheï, = 0, huyeát aùp =
0
Ngöng truyeàn
Adrenalin 1%o
Antihistamin
Corticoid
Gôûi tuùi maùu NHM.
Meà ñay Protein laï trong
huyeát töông
Trong hoaëc vaøi giôø
sau:
Maãn ñoû, ngöùa
Ngöng truyeàn
Antihistamin
Truyeàn maùu laïi khi heát
meà ñay
Soát Truyeàn maùu
nhieàu laàn:
Cytokin/ baïch
caàu tuùi maùu
Trong truyeàn maùu:
Soát
Maïch, huyeát aùp bình
thöôøng
Ngöng truyeàn
Haï nhieät,
Antihistamin
Corticoid
Truyeàn maùu laïi khi heát
soát
Quaù taûi Truyeàn nhanh Khoù thôû, ho, boït hoàng. Ngöng truyeàn
Naèm ñaàu cao
Thôû oxy.
Lasix.
Vaän maïch
Taùn huyeát
muoän
Khoâng hôïp nhoùm
maùu phuï
3û- 10 ngaøy sau:
Vaøng da, tieåu saäm.
Hct giaûm
XN: Hb nieäu
Test de Coomb
Öù ñoïng saét Truyeàn maùu
nhieàu laàn
Deferosamine