BÖnh thÊp tim (R he m atic fe ve r)
Môc tiªu
1.
Tr×nh bµy ®îc nguyªn nh©n vµ c¬ chÕ bÖnh
2.
s inh cña bÖnh thÊp tim .
Tr×nh bµy ®îc tiªu chuÈn chÈn ®o¸n bÖnh
3.
thÊp tim
Tr×nh bµy ®îc híng xö trÝ , ®è i tîng vµ ph
¬ng ph¸p dù phß ng thÊp tim
BÖnh viªm lan to¶ cña tæ chøc liªn kÕt khíp
BiÓu hiÖn ë nhiÒu c¬ quan kh¸c ®b lµ:
1. §Þnh NghÜa
DiÔn biÕn cÊp, b¸n cÊp & hay t¸i ph¸t.
BÖnh liªn quan ®Õn viªm ®êng h« hÊp trªn do
tim, da, tæ chøc díi da vµ TKTU.
Liªn cÇu khuÈn ß tan huyÕt nhãm A
DÞch tÔ häc
Tuæi thêng gÆp : 6-15 tuæi
Nam/n÷ tû lÖ m¾c bÖnh nh nhau
BÖnh gÆp ë mäi chñng ngêi
§k sèng & khÝ hËu ¶nh hëng lín ®Õn ph¸t
sinh bÖnh.
Nguyªn nh©n
VÒ l©m sµng
VÒ vi khuÈn häc
VÒ ®iÒu trÞ
Liªn cÇu khuÈn tan huyÕt nhãm A
(S tre ptococus Pyoge ne s )
C¬ chÕ bÖnh sinh
C¬ chÕ miÔn dÞch
C¬ chÕ tù miÔn
C¬ chÕ nhiÔm ®éc miÔn dÞch
TriÖu chøng l©m sµng
NhiÔm liªn cÇu khuÈn ban ®Çu
Viªm häng do liªn cÇu 50-80%
Sèt cao 39-400C, ho, nuèt ®au, h¹ch díi
1-2 tuÇn sau xuÊt hiÖn dÊu hiÖu thÊp tim
hµm sng to.
H¹ch gãc hµm s ng to
2 Am ydal s ng to
Gi¶ m ¹c
Viªm ®a khíp (57-85%)
VÞ trÝ: khíp nhá & nhì: khíp gèi, cæ ch©n, khuûu
T/chÊt viªm: sng, nãng, ®á, ®au, h¹n chÕ v®
Di chuyÓn tõ khíp nµy sang khíp kh¸c
Nh¹y c¶m corticoid, NSAIDs
Kh«ng cã di chøng cøng khíp, teo c¬
Viªm tim (>50%)
Viªm tim ®¬n ®éc / kÌm viªm ®a khíp
Viªm mµng trong tim, viªm mµng ngoµi tim, viªm
c¬ tim hoÆc viªm tim toµn bé.
Tæ n th¬ng van tim (®Æ c biÖt van hai l¸ vµ
van ®é ng m ¹c chñ) lµ tæ n th¬ng hay gÆ p
nhÊt trong bÖnh thÊp tim
Tæ n th¬ng van ®é ng m ¹ch chñ:
l¸ van dµy nhÑ vµ cã chç s ïi nhá (m ôn cãc)
HÑp van hai l¸ nh×n tõ
nhÜ tr¸i, ThÊy dÝ nh
cña 2 l¸ van , dµy lªn vµ
calci ho¸ cña lç van
HÑp van hai l¸ nh×n tõ
nhÜ tr¸i. Hai l¸ van
dÝ nh vµo nhau. Lç van
rÊt dµy. NhÜ tr¸I rÊt to.
L¸ van hÑp vµ kh«ng
cã kh¶ n¨ng ho¹t ®é ng.
Më van hai l¸ bÞ hÑp ra
thÊy lç van dµy, m Ðo
m ã, l¸ van bÞ calci ho¸,
dÝ nh vµo nhau & ®äng
huyÕt khè i. Dµy, dÝ nh
vµ co ng¾n d©y ch»ng
cé t c¬
H¹t meynet (~20%) (Subcutaneous nodule)
1. H¹t thÊp díi da: hiÕm gÆp vµ khi xh thêng
2. Kh«ng ®au, ch¾c, di chuyÓn ®îc, ®k 0,5-
liªn quan ®Õn viªm tim nÆng.
3. Thêng xh ë bÒ mÆt c¸c khíp: låi cÇu x¬ng
2cm
trô, bê tríc x¬ng chµy
H¹t thÊp díi da
(Subcutaneous nodule)
Ban vßng Besnier (5%) (e rythe m a m arginatum )
HiÕm gÆp
Ban mµu hång thêng mäc ë th©n m×nh
XuÊt hiÖn nhanh, mÊt nhanh sau vµi ngµy
Viªm khíp cæ ch©n
Ban vß ng be s nie r
H¹t meynet
e rythe m a m arginatum
e rythe m a m arginatum
Móa giËt Syndenham (5-20%) ( s nyde nham ’s chore a)
Tæn th¬ng thÊp ë hÖ TKTU g©y RL vËn ®éng
qu¸
møc, thiÕu phèi hîp, xh muộn
Biểu hiện: - kÝch thÝch bån chån, lo ©u
- YÕu c¸c c¬
- xh ®éng t¸c dÞ thêng, v« ý thøc, ë
c¶ hay nöa ngêi.
Móa giËt s ynde nham
BiÓu hiÖn hiÕm gÆp kh¸c
Phæi, mµng phæi Bµi gi¶ng BÖnh häc
C¸c c¬ quan kh¸c (trang 82)
CËn l©m sµng
XÐt nghiÖm m¸u vµ sinh ho¸
C«ng thøc m¸u:
HC
BC , BC§NTT
Fibrinogen
§iÖn di protein: α vµ (cid:0) globulin
CPR (C protein reaction) (+)
VSS
XÐt nghiÖm ph¸t hiÖn nhiÔm liªn cÇu
B»ng chøng nhiÔm liªn cÇu khuÈn
CÊy dÞch ngo¸y häng t×m thÊy liªn cÇu / test
(cid:0) tan huyÕt nhãm A (S tre ptococcus pyoge nne )
T¨ng nång ®é KT kh¸ng liªn cÇu trong m¸u (ASLO
nhanh t×m KN liªn cÇu (+)
> 310 ®¬n vÞ Todd)
Xquang tim phæi
BÖnh nhi 8t, viªm tim cÊp
Tríc ®iÒu trÞ
S au 4 tuÇn ®iÒu trÞ
Tiªu chuÈn chÈn ®o¸n
bÖnh thÊp tim (J ohn 1994)
5 t/c chÝnh:
5 t/c phô:
1. Viªm tim
1. Sèt
2. Viªm khíp (cÊp,
2. §au khíp (kh«ng viªm)
cã di chuyÓn)
3. TiÒn sö cã ®ît viªm khíp cÊp/
di chøng van tim do thÊp
3. Móa giËt
4. VSS t¨ng hoÆc CPR (+)
4. H¹t thÊp díi da
5. §iÖn tim thay ®æi
5. Ban vßng Besnier
ChÈn ®o¸n x¸c ®Þnh thÊp tim
B»ng chøng nhiÔm liªn cÇu khuÈn (cid:0) tan
2 tiªu chuÈn chÝnh /1 tiªu chuÈn chÝnh + 2
huyÕt nhãm A
tiªu chuÈn phô
1 tiªu chuÈn chÝnh + 1 tiªu chuÈn phô
Lµm thªm XN nhiÔm liªn cÇu vµ c¸c XN kh¸c
Nghi ngê thÊp tim:
TiÕn triÓn vµ biÕn chøng
Dù phß ng
Mµn1 : Viªm häng do Liªn cÇu
Phß ng thÊp cÊp 1
Mµn 2: BÖnh thÊp tim
§iÒu trÞ
Phß ng thÊp cÊp 2
Mµn 3: BÖnh van tim & c¸c di
Vë bi kÞch : 4 mµn cña Froment
§iÒu trÞ triÖu chø ng
Mµn 4: Suy tim & Tö vong
PhÉu thuËt
chøng van tim hËu thÊp
§iÒu trÞ vµ phßng bÖnh
Dù phßng nhiÔm liªn cÇu
C¶i thiÖn chÕ ®é sèng
T¨ng cêng vÖ sinh
Gi÷ Êm vïng hÇu häng
Ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt c¸c æ nhiÔm khuÈn
vïng tai - mòi - häng, r¨ng.
Phßng thÊp cÊp 1
§èi tîng: TÊt c¶ c¸c BN bÞ viªm häng do liªn cÇu
NhiÖm vô: ®iÒu trÞ sím vµ ®iÒu trÞ triÖt ®Ó c¸c
β tan huyÕt nhãm A.
Thuèc: Benzathin-penicillin 1 liÒu duy nhÊt (TB)
®ît viªm häng do liªn cÇu.
Phßng thÊp cÊp 2
§èi tîng: BN cã tiÒn sö thÊp tim hoÆc di chøng
Phßng t¸i ph¸t ph¶i b¾t ®Çu ngay sau khi ®· ®iÒu
van tim do thÊp.
Thuèc: Benzathin-penicillin 4tuÇn/1lÇn (TB)
trÞ nhiÔm liªn cÇu.
Thêi gian phßng thÊp cÊp 2
ThÓ thÊp tim cã viªm tim vµ ®Ó l¹i di chøng van tim do
thÊp: Tiªm phßng kÐo dµi Ýt nhÊt 10 n¨m & Ýt nhÊt ®Õn
35-40 tuæi.
ThÓ thÊp tim kh«ng cã viªm tim:
Tiªm phßng trong 5 n¨m/ ®Õn n¨m 21 tuæi/ dµi h¬n tuú tr
êng hîp.
* TLTK: Bé y tÕ, “Híng dÉn ®iÒu trÞ” (2006), NXBYH, tËp 2 trang 258
§iÒu trÞ
1. Nguyªn t¾c ®iÒu trÞ
CÇn lo¹i trõ ngay nhiÔm liªn cÇu b»ng penicillin
ChÕ ®é nghØ ng¬i hîp lý
§iÒu trÞ cµng sím cµng tèt
Phèi hîp c¸c biÖn ph¸p ®iÒu trÞ vµ dù phßng
2. Thuèc
§iÒu trÞ nhiÔm liªn cÇu: Benzathin-Penicillin TB
Chèng viªm khíp vµ/ viªm tim nhÑ, cha cã tæn
liÒu duy nhÊt.
Viªm tim nÆng, tæn th¬ng van tim: prednisolon
th¬ng van tim: aspirin
§iÒu trÞ suy tim (nÕu cã)
3. ChÕ ®é nghØ ng¬i:
T¹i giêng trong giai ®o¹n cÊp, vËn ®«ng
nhÑ quanh nhµ, råi vËn ®éng nhÑ ngoµi
trêi vµ dÇn trë vÒ b×nh thêng
Case l©m sµng
BN A, nam, 18 tuæi
Vµo viÖn v× lý do sèt cao, ®au ®Çu gèi P,
kh«ng ®i l¹i ®îc.
Kh¸m thÊy khíp gèi P sng, nãng, ®á ®au,
h¹n chÕ vËn ®éng, cã dÞch trong khíp gèi
P.
C©u hái th¶o luËn:
1. Cã thÓ chÈn ®o¸n BN bÞ thÊp khíp cÊp ®îc
2. NÕu kh«ng, ®Ó chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh cÇn lµm
kh«ng?
3. Trong c¸c xÐt nghiÖm nhiÔm liªn cÇu, chän 1
thªm nh÷ng lo¹i XN g×?
xÐt nghiÖm u tiªn
4. Sau khi kh¸m, BS ph¸t hiÖn BN nµy bÞ viªm tim
nÆng. Nªu c¸ch ®iÒu trÞ vµ phßng cho BN
5. NÕu BN ®· ®îc phßng thÊp cÊp 1, b©y giê l¹i
nµy.
5. BN nµy ®· bá kh«ng phßng thÊp cÊp 2 liªn tôc
bÞ viªm häng do liªn cÇu. Híng xö trÝ ?
trong 1 thêi gian. Híng xö trÝ tiÕp theo?
C©u hái t×nh huèng
Mét bµ mÑ b¨n kho¨n hái BS: Ch¸u bÞ bÖnh thÊp tim,
cø ph¶i ¨n nh¹t m·i mÊt khÈu vÞ, nã thÌm ¨n mÆn
l¾m. H«m nay nhµ cã giç, t«i kh«ng nì cÊm ch¸u,
cho ch¸u ¨n mét b÷a tho¶i m¸i cã ®îc kh«ng c«? Cã
khi ®Êy còng lµ mét kiÓu liÖu ph¸p t©m lý lµm cho
trÎ tho¸t khái mÆc c¶m ch¸n ¨n, buån n«n khi nh×n
thÊy c¬m c« ¹ ? Tr¶ lêi bµ mÑ nµy nh thÕ nµo?
§¸p ¸n
Gi¶i thÝ ch cho bµ m Ñ lµ trÎ e m ¨n nh¹t l©u
ngµy cã thÓ ¨n vông m Æ n hoÆ c nh©n dÞp
liªn hoan giç tÕt ®îc cho ¨n tho¶i m ¸i dÔ bÞ
phï l¹i, s uy tim tiÕn triÓn nÆ ng cã khi bÞ
phï phæ i cÊp.
