I. KHÁI QUÁT VỀ SUY LUẬN
1. Định nghĩa
Suy luận là thao tác lôgích dựa vào một hay vài phán
đoán có sẵn làm tiền đề để rút ra một phán đoán mới
làm kết luận.
2. Kết cấu
Tiền đề là một hay vài phán đoán cho sẵn có liên hệ
lôgích với nhau để từ đó rút ra một phán đoán mới
làm kết luận.
Kết luận là phán đoán mới được rút ra một cách hợp
lôgích từ các tiền đề có liên hệ với nhau.
Cơ sở lôgích là các quy tắc mà suy luận dựa vào để
rút ra kết luận đúng từ tiền đề xác thực cho sẵn.
I. KHÁI QUÁT VỀ SUY LUẬN
3. Thí dụ
1) Người Việt Nam là người da vàng; vậy, có một số người da
vàng là người Việt Nam.
2) Mọi người đều phải chết; mà Socrate là người; vậy, Socrate
phải chết.
3) Để trở thành nhà lãnh đạo giỏi thì cần phải có tư duy khoa
học;vậy, nếu không có tư duy khoa học thì không thể trở
thành nhà lãnh đạo giỏi.
4) Hôm nay hoặc là chủ nhật, hoặc là ngày lễ; mà hôm nay
không phải chủ nhật;vậy, hôm nay phải là ngày lễ.
5) Đồng dẫn điện;chì dẫn điện;kẽm dẫn điện…; mà đồng,
chì, kẽm... là kim loại;vậy, mọi kim loại đều là chất dẫn
điện.
6) Ông A có khuôn mặt vuông, mắt xếch, lông mày chổi xể,
hay la lối, nóng nảy;cậu B cũng có khuôn mặt vuông, mắt
xếch, lông mày chổi xể;vậy, chắc cậu B cũng hay la lối,
nóng nảy.
I. KHÁI QUÁT VỀ SUY LUẬN
4. Phân loại
Dựa vào số lượng tiền đề
SL trực tiếp là SL dựa vào một tiền đề để rút ra một kết
luận
SL gián tiếp là SL xuất phát từ hai tiền đề trở lên để rút
ra một kết luận
Dựa vào tính phổ quát của tri thức
Diễn dịch là SL đi từ tiền đề có PĐ chứa tri thức chung
để rút ra kết luận là PĐ chứa tri thức riêng;
Quy nạp là SL đi từ tiền đề là các PĐ chứa tri thức
riêng để rút ra kết luận là PĐ chứa tri thức chung;
Loại suy là SL đi từ tiền đề là PĐ chứa tri thức riêng về
một đối tượng nào đó để đi đến kết luận cũng là một PĐ
chứa tri thức riêng về một đối tượng khác, khi dựa trên
tính chất tương đồng của chúng;
I. KHÁI QUÁT VỀ SUY LUẬN
Dựa trên hình thức lôgích
SL hợp lôgích là SL tuân thủ mọi quy tắc lôgích (hình
thức); kết luận của SL này chưa chắc đúng.
SL không hợp lôgích là SL có vi phạm quy tắc lôgích;
kết luận của SL này thường sai lầm.
Dựa trên nội dung phản ánh
SL đúng là SL hợp lôgích đồng thời xuất phát từ mọi
tiền đề đều xác thực; kết luận của SL này luôn xác
thực.
SL không đúng là SL không hợp lôgích hay có tiền đề
không xác thực; kết luận của SL này thường sai lầm.