Bài giảng Chương 2: Cơ sở sinh lí thần kinh của tâm lí - TS. Nguyễn Văn Hạnh

Tài liệu này trình bày về cơ sở sinh lí thần kinh của tâm lí, một chủ đề quan trọng trong nghiên cứu tâm lí học. Nó giới thiệu các khái niệm cơ bản về cấu trúc và hoạt động của hệ thần kinh, đặc biệt là bộ não, và mối liên hệ của chúng với các hiện tượng tâm lí.

Tài liệu này hướng đến sinh viên, giảng viên và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực tâm lí học, sinh lí học, thần kinh học, và sư phạm kỹ thuật, cung cấp kiến thức nền tảng về mối quan hệ giữa hoạt động thần kinh và các hiện tượng tâm lí.

Tài liệu này đi sâu vào phân tích cơ sở sinh lí thần kinh của các hiện tượng tâm lí, bắt đầu bằng việc định nghĩa sinh lí học và sinh lí học thần kinh, nhấn mạnh vai trò của nó trong việc nghiên cứu chức năng của hệ thần kinh trung ương. Nội dung chính được chia thành năm phần. Phần I tập trung vào cấu trúc của bộ não, giải thích các thành phần chính như não giữa, não trung gian, đại não, trụ não và tiểu não, cùng với chức năng cụ thể của từng phần, đặc biệt là vai trò của vỏ não và các thùy não trong các hoạt động nhận thức, cảm giác, vận động và tư duy. Phần II và III trình bày về hoạt động thần kinh cấp cao và các quy luật chi phối nó. Hoạt động thần kinh cấp thấp (phản xạ không điều kiện) đảm bảo các chức năng sống cơ bản, trong khi hoạt động thần kinh cấp cao (phản xạ có điều kiện) là nền tảng cho các hiện tượng tâm lí phức tạp như ý thức và tư duy, được hình thành trong quá trình sống. Các quy luật hoạt động thần kinh cấp cao bao gồm quy luật hoạt động theo hệ thống (tạo thành động hình), quy luật lan tỏa và tập trung (hưng phấn/ức chế lan rộng rồi tập trung), quy luật cảm ứng qua lại (hưng phấn gây ức chế và ngược lại, đồng thời hoặc kế tiếp), và quy luật phụ thuộc vào cường độ kích thích (mức độ phản ứng tỷ lệ với cường độ kích thích, có tính đến ý nghĩa đối với con người). Phần IV giới thiệu về hệ thống tín hiệu thứ nhất và thứ hai. Hệ thống tín hiệu thứ nhất liên quan đến sự phản ánh trực tiếp hiện thực khách quan, là cơ sở của nhận thức cảm tính và tư duy cụ thể. Hệ thống tín hiệu thứ hai là các ký hiệu, ngôn ngữ, biểu tượng, làm nền tảng cho tư duy trừu tượng và ý thức. Hai hệ thống này có mối quan hệ biện chứng. Cuối cùng, Phần V phân loại các loại hình thần kinh cơ bản dựa trên đặc điểm hoạt động của hệ thần kinh (mạnh/yếu, linh hoạt/không linh hoạt, cân bằng/không cân bằng giữa hưng phấn và ức chế), cũng như dựa trên sự ưu thế của hệ thống tín hiệu thứ nhất hoặc thứ hai (kiểu nghệ sĩ, trí thức, trung gian). Tài liệu cung cấp cái nhìn toàn diện về nền tảng sinh học của tâm lí học.