Bài giảng Đại cương về ký sinh trùng y học và một số ký sinh trùng gây bệnh thường gặp

Đ I C

NG V  KÝ SINH TRÙNG

Ọ

Ạ ƯƠ Y H C VÀ M T S  KÝ SINH  Ặ

ƯỜ

Ệ

Ề Ộ Ố TRÙNG GÂY B NH TH

NG G P

ữ

ữ

ậ ố ưỡ

ờ ủ

ậ

ấ

ố

ậ 1.Ký sinh trùng: Là nh ng sinh v t s ng nh  vào nh ng sinh v t  ể ử ụ ng c a các sinh v t đó đ   khác đang s ng,s  d ng ch t dinh d ể ồ ạ t n t i và phát tri n.VD: giun ,sán…

I. Khái niệm về ký sinh trùng và vật chủ

2.Phân lo i:ạ

ộ

ớ ộ

ậ

A.Ký sinh trùng thu c gi

i đ ng v t:

ơ

ườ

ộ

ng ru t),trùng roi,trùng

Đ n bào: trùng chân gi (amip đ ử lông;  Trùng bào t

ả  :Plasmodium

Đa bào: giun sán,chân kh pớ

ộ

ớ ấ

B: Ký sinh trùng thu c gi

i n m :

ả

ấ

N m t o (Mucor,Rhizopus)

ả

ấ

ấ

ộ

ộ      N m đ m(Basidiomycetes):n m đ c và không đ c

ấ

N m túi(Penicilium,Aspergillus)

ấ

ấ

N m b t toàn (Fungi Imperfecti)

ậ ị

ố

ủ Là nh ng sinh v t b  vi ký sinh trùng s ng

ờ

ườ

ữ ậ

ủ ủ

ậ 3. V t ch :  nh . Vd ng

i là v t ch  c a loài giun sán..

4.Liên hệ giữa ký sinh trùng và vật chủ

ữ ắ

i. Vd :

ộ ộ ả ố ậ ế t men cellulase  ợ Trichomonas ti ớ ộ ố

ộ ố ợ

ự ố   ­ C ng sinh : S  s ng chung gi a 2 sinh v t ,có tính b t  ợ bu c,c  2 cùng có l cho m i tiêu hóa cellulose và ru t m i m i thích h p cho  Trichomonas sinh s ng)ố - H i sinh: khi s ng chung ch  có 1 bên có l ố ứ ạ ộ

ườ ườ ư ạ ỉ Enteamoeba coli s ng h i sinh ăn th c ăn th a trong đ i  tràng ng i nh ng không gây h i cho ng i. Vd:  ừ i.

ạ

ậ ố

ng sinh v t s ng ho i sinh không gây

- Ho i sinh: bình th ư

ạ ể

ườ ơ ể Candida albicans

ế ạ h i,nh ng khi c  th  suy y u chúng chuy n thành gây  ệ b nh. Vd

ậ ố

ờ

ị

ị

ậ i là KST,sinh v t kia b  kí  ườ Ascaris lumbricoides),

ợ t h i. Vd giun đũa ng

i (

­  Kí sinh: sinh v t s ng nh  có l ệ ạ sinh và b  thi ố KST s t rét

5. Các loại ký sinh trùng

ắ ộ a. Ký sinh trùng b t bu c :

ạ ố ở ẻ ấ Ngo i KST: s ng da ,xoang thiên nhiên (cái gh ,n m da)

ộ ở ơ ở ố các c  quan sâu (giun sán ng tiêu

ố    N i KST: s ng  hóa,Plasmodium trong máu)

ở 1 loài v t ch  nh t ố ng s ng

ạ ư ườ ạ ạ

ộ ở ườ ệ ủ b.KST l c ch :KST bình th ế đinh nh ng do ti p xúc l ấ chó gây b nh  u trùng di đ ng ủ ấ ậ i l c sang loài khác.Vd  giun móc   da ng i..

ạ

ỗ

ơ

ố

ố

ạ c.KST l c ch : KST đi l c sang c  quan khác h n c  quan  ườ chúng th

ơ ơ ậ ng s ng. Vd giun đũa chui vào  ng m t

ừ ộ

ể

ệ

ạ

ơ ộ d.KST c  h i: T  n i ho i sinh chuy n thành gây b nh  ( Candida albicans)

ừ

ể

ệ

ẫ

ạ

ạ e. KST ng u nhiên: T  ngo i ho i sinh chuy n thành gây b nh(  Aspergillus sp)

II.ĐẶC ĐIỂM VÀ CẤU TẠO CỦA KST

1.Hình th :ể

ơ ầ ả ể ị

ư ấ ự ậ ầ ụ ắ

ạ ậ ộ

ể ể ằ ằ Đ n bào: c u,b u d c,qu  lê,vô đ nh hình.Có th  là  th c v t nh  n m gây h c lào(Epidermophyton), lang  ư ben(pityrosporum orbiculaire), có lo i là đ ng v t nh  amip  ả ộ  túc hay trùng roi  Trichomonas  chuy n đ ng b ng gi ộ chuy n đ ng b ng roi

ạ ữ ặ ộ

ậ ể ư ể

ể ấ ấ ẩ ấ

ệ ễ t d             Đa bào: các lo i giun, có nh ng b  ph n đ c bi ắ ký sinh và phát tri n nh  giun móc có móc đ  bám ch c  vào n/m ru t, sán dây có h p kh u đ  h p thu ch t dinh  ưỡ d ộ ủ ừ ậ  v t ch . ng t

ướ

ấ

ả

ố

ỏ

c :không gi ng nhau,r t nh  ph i nhìn qua kính  ấ

ể

2.Kích th ạ hi n vi, KST SR(3­10µm)có lo i dài 20­25cm ( giun đũa),r t dài  (sán dây­8m)

ữ

ắ

ả

ẩ

ồ

3.Sinh s n: vô tính(c t đôi,n y ch i) và h u tính

ả ủ

ứ

1.Các hình th c sinh s n c a KST

ữ

ử ự

ử

đ c và giao t

cái

ư

ẩ

ự ế ợ         SS vô tính: không có s  k t h p gi a giao t ấ ồ nh  tách đôi (amip),n y ch i (n m)

ự ế ợ

ữ

ử ự

ử

đ c và giao t

ư  cái nh

ữ ẻ

ỉ ẻ

ứ

ấ

SS h u tính: có s  k t h p gi a giao t giun đũa(đ  ra tr ng),giun ch (đ  ra  u trùng)

ấ

ơ ể

ng tính: b n ch t la ss h u tính song trong cùng 1 c  th  có

ưỡ ậ

ữ ụ

ả         SS l ụ ự ả ộ c  b  ph n sinh d c đ c và sinh d c cái

ề ấ

ể ở

ữ

ứ

SS đa phôi: cũng là ss h u tính,song 1 tr ng có th  n  ra nhi u  u  ư trùng nh  sán lá gan

III.ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC CỦA KST

ỳ

ế ể ề ứ ạ ủ ậ

ạ

ủ ư ậ

ả ỳ ơ ỳ ứ ạ ậ ớ 2 v t ch  tr  lên m i có

ả

ủ ế

ệ ủ ớ ỳ ặ ậ ẽ ả ỳ 2.Chu k  sinh s n  ừ ạ         Tùy t ng lo i KST mà chu k  có th  khác nhau,  ả ừ ơ t  đ n gi n đ n ph c t p, qua 1 hay nhi u v t ch , có  ể th  chia làm 2 lo i: ỉ ầ         Chu k  đ n gi n:  ch  c n 1 v t ch  nh  giun đũa ủ ở ừ         Chu k  ph c t p: có t ố ỳ ư kh  năng khép kín chu k  nh  KST s t rét ỉ ậ         Chu k  đ c bi t: KST ch  có 1 v t ch  và do ti p  ư ẻ xúc s  sang v t ch  m i nh  gh .

B.Bệnh KST

ủ ệ ạ 1.Tác h i gây b nh c a KST

ấ ấ ưỡ ủ ơ ể ư ng c a c  th  nh  giun sán

ụ ế H p th  các ch t dinh d gây sdd,thi u máu

ế ấ ộ ỗ

ộ ạ t ra ch t đ c làm c  th  nhi m đ c t ế ế ặ ặ Ti ư toàn thân nh  giun móc ti ễ i ch  ho c  ộ ố  làm thi u máu n ng ơ ể t ra đ c t

ạ ộ

ắ ạ ạ ỉ ễ         Kích thích gây viêm nhi m,loét niêm m c ru t,giun ch   gây viêm t c b ch m ch(phù chân voi)

ủ ơ ể ư ầ ổ ộ

Làm thay đ i thành ph n n i môi c a c  th  nh  máu  ế và huy t thanh

ủ ữ ế ắ ộ

ứ ắ ụ ậ ố ấ         Gây nh ng bi n ch ng c p tính: giun đ a gây t c ru t,  ậ giun chui  ng m t gây t c m t, viêm t y

2.Các đặc tính của bệnh KST

ườ ẽ ấ ế ặ ng di n bi n âm th m l ng l

ệ ệ ặ

ể ệ ứ ế ệ ầ ễ         Th ,r t khó phát hi n  ỉ trên lâm sàng,ch  khi có bi u hi n lâm sàng rõ r t ho c có  ớ bi n ch ng m i đi khám b nh.

ệ ố ườ ọ ủ ổ ng kéo dài vì tu i th  c a KST

B nh KST đa s  th khá dài hàng tháng,hàng năm: giun kim 2­3 tháng, giun đ a 7­ủ 8 năm

ệ ế ộ ườ ng và

Là 1 b nh xã h i liên quan đ n v  sinh môi tr ề nhi u ng ệ ộ ườ i trong xã h i

ệ 3.Phòng b nh KST

ườ ố ướ ả ng s ng,qu n lý phân,n c,rác đúng

ả ạ        C i t o môi tr quy trình

ủ ệ ề ậ ặ ồ t các v t ch  trung gian truy n b nh:ru i,  nh ng,

ệ        Di chu t..ộ

ườ ề ộ ồ Tăng c ng truy n thông,GDSK cho c ng đ ng.

Ộ Ố

ƯỜ

Ặ

C.M T S  KST TH

NG G P

ố I.KST s t rét

ạ ươ 1.Đ i c ng:

ệ ế ớ ố i s ng trong vùng SR,500 tri u

ườ

ố ẻ ử ệ

ệ ứ ề ỗ ng th c truy n b nh do mu i Anopheles,truy n máu,

ệ ơ ử  ­  H n n a di n tích th  gi ắ ệ ng i m c b nh SR - T  vong hàng năm 2­3 tri u,đa s  tr  em - Ph ươ ẹ ề ề m  truy n cho con.

- B nh SR do h ng c u nhi m Plasmodium.Có 4 lo i :  ễ

ệ ạ ồ

ầ P.falciparum,P.vivax,P.malarea,P.ovale

2.Triệu chứng

Rét 1­2 gi

ờ ạ ế ạ ,m ch nhanh,h  huy t áp

ờ ứ ầ ồ ,nh c đ u,m  hôi toát ra,nhi ệ ộ t đ

ố      S t 39 ­ 40oC,2­4 gi ạ ầ h  d n

ế ạ ậ 3.Tác h i: Thi u máu,lách to,viêm gan,phù th n

ẩ 4.Ch n đoán:

ố ỳ

ồ      Lâm sàng: s t có chu k ,rét,nóng,toát m   hôi( P.falciparum 24h,P.vivax 48h,P.malariae,P.ovale 72h)

Lách to

ề ử vùng SR,vào vùng SR,có ti n s  SR trong vòng

ễ ở   ầ ị      D ch t 9 tháng g n đây

ử ể CLS: XN máu,kít th  nhanh,kháng nguyên­kháng th ,PCR

ố t trong máu,thu c

5.Thuốc trị SR ố  ­ Có các nhóm: thu c di ệ t giao bào,thu c di di

ệ ố t th  phân li ệ ể ể ệ t th  phân li ệ t trong gan

ạ ố ọ ụ  ­ Không có thu c nào tác d ng trên m i giai đo n phát

ố ợ ề ạ tri n c a ố ể ủ Plasmodium nên ph i ph i h p nhi u lo i thu c ả

ề ố ị ­ Chon thu c không b  KST SR đ  kháng

ể ồ ề ạ

­  XN đ  tìm đúng lo i Plasmodium,tuân theo phác đ  đi u  trị

5.1.Quinine :

ừ ỏ Là alkaloid trích t v  cây Cinchona Rubiacea

ề ạ ố D ng dùng là mu i ki m

ả ừ ấ ệ ể ệ H p thu nhanh,th i tr  nhanh,di t th  phân li t nhanh

ườ ố ợ ớ ng dùng riêng l

ẻ  hay ph i h p v i pyrimethamin và        Th ặ sunfamid khi SR ác tính n ng và P.falciparum kháng amino ­4  quinolein

ượ ậ ể ể ề ế ị c dùng đ  đi u tr  SR ói ra m t,ti u huy t

Không đ s c tắ ố

ộ ớ ả Không sinh quái thai,không đ c v i bào thai,gây s y thai

ụ ụ ể ắ ố

ệ Tác d ng ph : Tiêm b p có th  gây apxe mông,sài u n  ván,li t dây TK hông

ề ầ ộ TTM nhi u l n và không pha loãng gây viêm n i tĩnh

ộ ụ ơ ứ ạ ạ ộ m ch x  c ng,tiêm nhanh làm h  HA đ t ng t,tr y tim

m chạ

ề ể ặ ồ Li u > 1,5 g/ngày có th  ù tai,chóng m t,bu n nôn,đau

ạ ạ ố d  dày,r i lo n tri giác

Chi

ế ừ t t

cây thanh hao

ệ

Công hi u trên P.falciparum kháng chloroquin

ướ ố ơ

ạ

ơ

Tan trong n

t h n,ho t tính cao h n

c t

ạ

ạ

Có d ng viên 50mg và d ng TTM 60mg

ề

ế ắ ố

ậ ể

ị

,SR do

Đi u tr  SR ác tính,ói ra m t,ti u huy t s c t P.falciparum kháng thu cố

5.3 Cloroquin

ả ừ ậ

ấ

ệ

ể

ệ

H p thu nhanh,th i tr  ch m,di

t th  phân li

t trong máu

ề

ớ

ị ệ

ố

t căn,ch ng tái phát SR do

ố ợ Ph i h p v i Primaquin đi u tr  ti P.vivax

ề

ệ

ị

Đi u tr  và phòng b nh SR

ớ ề

ể

ổ

ươ

ắ

ạ

Dùng lâu v i li u cao có th  làm t n th

ng m t(viêm võng m c)

ề

ề

ề

ế

ộ

ị

Đi u tr :10mg/kg,li u đ c 20mg/kg,li u ch t 30mg/kg

5.2 Artemisinin

5.4 Mefloquin ợ       Là amino alcool t ng h p có c u trúc g n gi ng v i  quinin thiên nhiên

ấ ầ ổ ố ớ

ấ ụ

ề ấ ớ ả ừ ậ ậ       H p thu ch m,th i tr  ch m,tác d ng kéo dài 5­30 ngày  ạ ố t v i 1 li u duy nh t, dung n p t

ầ ả ố ạ ể ưở Có th  gây r i l n tâm th n:  o giác,hoang t ng..

ụ ữ ẻ ớ CCĐ v i ph  n  mang thai và tr  <15t

5.5 Halofantrin

ộ ổ ợ      Là m t amino alcool t ng h p

ườ ợ ng h p SR do P.falciparum kháng

Dùng trong tr cloroquin

ứ ầ ả ồ Gây bu n nôn,nh c đ u,tiêu ch y

ụ ữ ớ CCĐ v i ph  n  mang thai và cho con bú

5.6. Proguanin      G n nh  không đ c và không gây ph n  ng ph

ả ứ ư ầ ộ ụ

ệ ể ệ t,giao bào trong

Di t KSTSR trong gan và th  phân li ế ư máu nh ng y u

ề ạ ố Li u cao gây r i lo n tiêu hóa

ụ ữ Dùng phòng SR và dùng cho ph  n  có thai

ướ ế ạ c kh đ n vùng SR,t i

i l n: 200mg/ngày tr ờ ườ ớ ầ ỏ ề      Li u: ng vùng SR,4 tu n sau khi r i kh i vùng SR

5.7. Pyrimethamin

ượ ự c dùng trong d  phòng

ầ ỗ ụ       Do tác d ng kéo dài nên đ ầ (1mg/kg 1 l n m i tu n)

ề ề ố ớ ố Có nhi u g c Plasmodium đ  kháng v i thu c này

ụ ữ ớ CCĐ v i ph  n  có thai

ố ợ ặ ớ Dùng ph i h p v i sulfamid ho c sulfon

ồ 5.8. Thuốc kháng Acid folic      G m có sulfamid và sulfon

ệ ể Di t th  phân li ệ t

ề ạ ệ ớ ề ấ Ho t tính b n,di t th  t ể ự ưỡ  d ng v i li u duy nh t

ị ứ ế ườ ả Gây viêm da,d   ng ch t ng ầ ạ i ,gi m b ch c u

ụ ữ ẻ ổ      CCĐ cho ph  n  mang thai và tr < 3 tháng tu i

ụ ự ộ ớ

Tác d ng c ng l c khi dùng chung v i proguanin hay  pyrimethamin

5.9.Fansidar (sulfadoxin+ pyrimethamin)

ườ ớ ề ấ ố Ng i l n u ng li u duy nh t 3 viên

ể ừ ở

ữ 5.10.Maloprim( disulon+pyrimethamin) : dùng đ  ng a  ự ề nh ng vùng có s  đ  kháng quinolein

5.11. Fansimef (Fansidar+menoquin):

ạ ỗ ị D ng viên và h n d ch

5.12. Primaquin:

ử ạ trong d  dày

ỗ ể Ứ ế ự           c ch  s  chuy n giao bào thành giao t mu i,tránh lây lan SR

ệ ẩ ớ ủ t  n trng gan c a P.vivax và

ể ụ          Tác d ng v i th  phân li P.malarae, tránh tái phát

ự ề ị Dùng đi u tr  và d  phòng

ế ể ả ạ ầ ộ

Khá đ c, có th  làm gi m b ch c u đa nhân,thi u máu  tán huy tế

ụ ữ ẻ CCĐ ph  n  mang thai và tr <3 t

ị  a.D ch t

ễ ọ  h c

ở

ậ ấ

ắ

ơ

- Có

kh p n i,vùng khí h u  m

ườ

ườ

ừ ứ

- S ng trong ru t non ng

th c ăn hay

ố ướ ố

ộ ứ

ễ i,nhi m qua đ ể ừ

n

c u ng ch a bào nang,có th  t

ng tiêu hóa t ộ  gia súc ,chu t

ệ

ọ

b.B nh h c:

ứ

ệ

ấ

ạ

- Không th y tri u ch ng (d ng bào nang)

ố ượ

ả ấ

ụ

ạ

- S  l

ng l n gây viêm tá tràng,tiêu ch y c p hay m n tính,s t

ầ

ớ ơ ụ cân,đau b ng,đ y h i

ườ

ặ ở ẻ

ườ

ễ

ả

ị

- Th

ng g p

tr  em,ng

i suy gi m mi n d ch

ẩ

c.Ch n đoán:

ế

ể

ặ

ạ

ộ

­ XN phân 3 ngày liên ti p,tìm bào nang trong phân đ c, tìm th  ho t  đ ng trong phân loãng

- Xem d ch tá tràng ị

2.Trùng roi( Giardia intestinalis)

Giardia intestinalis

ầ

ườ ớ

ẻ i l n 0.5g/ngày ,tr

Metronidazole u ng trong 1 tu n ,ng ố em 10mg/kg/ngày

ề

ấ

ố

ườ ớ

ẻ

Secnidazole u ng li u duy nh t ,ng

i l n 2 g,tr  em

50mg/kg

ượ

ề

ờ

ị

ướ

L u ý: không u ng r

u trong th i gian đi u tr ,cho n

c

ư ể

ố ỏ

ti u màu nâu đ

d.Điều trị

3.Giun sán

ể ặ ệ a.Đ c đi m b nh giun sán:

ộ

ổ ế ở ướ ậ ệ ớ ậ ­  Đ ng v t đa bào - R t ph  bi n n c ta ( khí h u nhi ứ ệ t đ i,ý th c v

ấ sinh)

- Xâm nh p vào c  th  qua đ

ơ ể ậ ườ ấ ng tiêu hóa,hô h p,chui

qua da

ề ễ ướ ễ ặ

ể ễ ễ ị

ủ ạ ờ ố

- N c ta: nhi m nhi u lo i giun cùng lúc,nhi m n ng ạ - Không gây mi n d ch nên có th  nhi m nhi u l n ề ầ - Th i gian s ng c a giun có h n (giun kim 1­2 tháng) - D u hi u nhi m giun: b ch c u ái toan cao,tiêu

ễ ệ ạ ầ

ấ ả ị ứ ch y,táo bón,d   ng

b.Tác hại của giun sán

R i lo n tiêu hóa: đau b ng,bu n nôn,tiêu ch y xen  ụ ở ự ấ

ạ ả ồ

ưỡ ả ố ẽ k  táo bón,c n tr  s  h p thu dinh d ng

ố ạ ả ầ ạ ầ ồ

ể ậ ả ầ t,mê s ng,ti u đêm

R i lo n máu: gi m h ng c u,tăng b ch c u ái toan Th n kinh: co gi Làm gi m s c đ  kháng , làm n ng thêm các b nh

ứ ề ệ ặ ả

khác: lao,SR..

Bi n ch ng n i,ngo i khoa

ứ ế ạ ộ

c.Chẩn đoán

ị ượ ạ c lo i

ứ ộ ễ ­   Lâm sàng: không chính xác,không xác đ nh đ KST và m c đ  nhi m

ướ

ự ế ế ệ ể ặ

ẫ ­   CLS: Tr c ti p xem m u  XN( phân,đàm,máu,n c  ớ ti u),gián ti p :kháng nguyên (không đ c hi u v i sán  lá gan,giun ch )ỉ

ủ

ệ ầ ộ ạ ố

ấ ằ ấ d. Sinh thái c a giun - Kí sinh:  ng tiêu hóa,h  tu n hoàn,n i t ng - H p thu:carbohydrat,đ m,ch t béo b ng cách  ạ

ấ hút,ng m qua da

- Sinh s n: đ  tr ng, tr ng th  tinh hay không th  tinh

ụ ứ

ả ở ẻ ứ ẻ ứ (ko n ),đ  phôi: tr ng n ụ ở ở ử  t cung giun cái

- Chu trình phát ti n: tr c ti p ,gián ti p( qua nhi u kí  ự ế

ế ề ể

ủ ch  trung gian)

e.Phân loại giun

­   Nhóm ký sinh  tóc,giun móc,giun l ở ộ  ru t: giun đũa,giun kim,giun  nươ

ở ộ ổ ứ ­   Nhóm kí sinh ru t và t ắ  ch c: giun xo n

ở ổ ứ ỉ ­   Nhóm kí sinh máu và các t ch c: giun ch

ộ ạ ứ

ở ở  chó),   chó và mèo),

ở chó),Toxocara  cati(ký sinh ở

ủ ­   Nhóm kí sinh l c ch  gây h i ch ng larva  migrans :Ancylostoma caninum(ký sinh  Ancylostoma brasiliense(ký sinh  toxocara canis(ký sinh  mèo)…

4. Giun đũa ở người ị a.D ch t ễ :

ễ ệ ậ ệ t

ủ ứ

ỉ ệ  nhi m giun đũa cao do v  sinh kém,khí h u nhi          T  l ớ ứ ề đ i,s c đ  kháng c a tr ng cao(Formal 10%, HCL 1­2%:  ố s ng 4­5 năm)

ứ

ệ

b.Tri u ch ng:

ạ ấ

ể

ắ

ổ

ổ

ự ấ

ự

­    Giai đo n  u trùng di chuy n: Ph i : viêm ph i,đau th t  ầ ạ  m t sau 1 tu n ng c,ho kh c ra máu,t

ể ạ

ắ

ỗ

ậ      ­    Di chuy n l c ch :não,m t,th n

ạ

ở ộ

ưở

ố

ru t non: s  l

ng thành  ề

ừ

ủ

ạ ộ ắ

ố ượ ng ít gây r i       ­    Giai đo n tr ộ ẹ lo n tiêu hóa nh ,nhi u gây nôn ra giun,viêm ru t th a,th ng  ộ ru t,t c ru t

ạ

ạ

ố

ậ

ủ

ầ      ­    R i lo n th n kinh: qu u,co gi

ấ t,m t ng

­    Suy nh

ượ ơ ể c c  th

ể ạ

ệ

ậ

ỗ ụ ố      ­    Di chuy n l c ch : t y, ng m t,gan,mũi,mi ng

ạ ấ

ự

Giai đo n  u trùng: d a vào lâm sàng

ễ

ầ

ầ

ấ

ạ      CLS CTM b ch c u ái toan 20­40% (1­3 tu n sau khi nhi m), u  trùng trong đ mờ

ạ

ưở

ở ộ

ứ

Giai đo n con tr

ng thành

ru t : XN phân tìm tr ng

c.Chẩn đoán

ị d.Đi u trề

ề Pamoat pyrantel li u 10mg/kg

Nhóm Benzimidazole

ề ạ

ế ạ ­   Mebeldazole : lo i 100 mg ,sáng 1v,chi u 1v,3 ngày  ấ liên ti p;lo i 500mg 1v duy nh t

ố ­   Flubendazole: gi ng mebendazole

ề ấ ­   Albendazole :li u duy nh t 400mg

5.Giun kim

ể ể a.Hình th  và chu trình phát tri n

ưở ụ ầ ắ ơ ng thành: hình  ng nh ,màu tr ng đ c,đ u h i

ỏ ụ ạ ọ ố ­Giun tr phình,cón 2 mép hình lăng tr  ch y s c 2 bên thân

ầ ụ ặ ồ ị

ứ ­Tr ng giun kim:hình b u d c,1 m t ph ng,b  lép 1 góc,1  ặ m t lép

ứ

ệ

b.Tri u ch ng

ạ ở ộ

ụ

ả

ạ

ộ

- R i lo n  ố

ru t: đau b ng,tiêu ch y,viêm ru t m n

ậ

tính,chàm hóa vùng h u môn

ế

ấ

ị

- R i lo n th n kinh: m t ng ,khóc đêm,khó ch u,nghi n răng  ủ

ầ ẻ

ố ạ ề v  đêm (tr  em)

ụ ữ

ạ ơ

ố

- R i lo n c  quan sinh d c n ,viêm âm đ o ạ

-

Ả

ưở

ự

ụ

ể

ế

ầ

nh h

ng s  phát tri n: g y,sanh xao,b ng to,bi ng ăn

ưở ng thành)

ươ ậ ồ c.Chẩn đoán: Lâm sàng: ng a h u môn(giun tr ứ ậ CLS: ph ng pháp dán băng keo rìa h u môn r i dán

ặ lên m t lam kính

­Pyrvinium embonat :5mg/kg

­Pyrantel :10mg/kg

­Mebeldazole :100mg/viên,500mg/viên

­Flubendazole: 100mg/viên

­Albendazole: 200mg/viên

ắ ạ

ị ậ

ề

ể

­ Đi u tr  t p th  nh c l

ầ i sau 3 tu n

ị d.Đi u trề

6.Giun móc

ể ể a. Hình th  và chu trình phát tri n

ứ

ệ

b. Tri u ch ng:

ạ ở

ấ

mô:  u trùng chui qua da gây n t m n

ố ố

ế

ổ

ẩ  ­ Giai đo n  ỏ ứ ế đ ,ng a,đ n ph i gây ho khan,khàn ti ng,nu t khó

ạ ở ộ

­ Giai đo n

ru t:

ố

ả

ạ

ạ        R i lo n tiêu hóa: tiêu ch y có máu đen,loét d  dày,viêm tá  tràng kéo dài 1­2 tháng

ạ

ầ

ạ

ầ

ố

ế        R i lo n tu n hoàn: thi u máu,b ch c u ái toan tăng

ạ

ạ

ậ

ố

ở

R i lo n tim m ch: khó th ,tim đ p nhanh

ố

ứ ầ

ị ự

ụ

ễ

ạ

ầ

ả

ầ

R i lo n th n kinh: gi m th  l c,nh c đ u,d  quên,suy s p  th n kinh

c.Chẩn đoán: XN phân tìm trứng,cấy phân,huyết thanh học

ề ị d.Đi u tr : 21 ngày

ể

7.Giun lươn ể a.Hình th  và chu trình phát tri n

ứ

ệ

b. Tri u ch ng:

ẩ

ỏ ứ ấ

ể ướ  da: s n đ ,ng a , u trùng di chuy n d ỷ

ạ ườ

ứ

ề

i da  ổ ng khúc khu u,n i m  đay,ng a

Ở  ­  ụ (b ng,mông,háng,đùi t o đ ngáy

-

ễ

ễ

ạ

ầ

ổ  ph i: ho khan,thâm nhi m ph i,suy n,tăng b ch c u trung

Ở ổ tính 40­50%

-

Ở ộ

ạ

ơ

ố  ru t: Viêm tá tràng,r i lo n tiêu hóa,x  gan

ẩ

c.Ch n đoán:

ạ

ả

- XN phân tìm  u trùng ( bón  u trùng giai đo n 2,tiêu ch y  ấ

ứ

ấ

ấ ứ ặ n ng th y tr ng ch a phôi)

ứ

ấ

ị

- Hút d ch tá tràng tìm  u trùng,tr ng

d.Điều trị

ố

ắ ầ ố ố i đa 3 ngày hay 25  Thiabendazole :u ng 50mg/ngày (t ầ mg/ngày x 2 ngày ,u ng nh c l n 2 sau 3 tu n

Albendazole 400mg ngày x3 ngày

ườ ớ Ivecmectirl: ng ẻ i l n 2 viên,tr  em 0.2 mg/kg

ố ộ ặ ứ ế ỵ t l

ộ

ế

ạ ử niêm m c,d   ng

ượ ắ c s c  gây ho i t ứ ạ ị ứ ả ng hàn,t )

ươ ứ

8.Giun tóc ể ể a.Hình th  và chu trình phát tri n b.Vai trò gây b nhệ - Nhi m n ng có h i ch ng gi ng ki ễ - Sa tr c tràng ự - Viêm ru t th a ừ - Thi u máu nh - Ti ế ộ ố t đ c t - Nhi m trùng th  phát: ( th ễ ẩ c. Ch n đoán: XN phân tìm tr ng ị ề d..Đi u tr : - Mebendazole 100mg/viên u ng 2v /ngày trong 5 ngày liên  ố

ế ề ố ấ ti p,500mg u ng li u duy nh t

- Flubendazole :100mg/viên u ng 2 viên/ngày x 3 ngày

ố

- Albendazole: 400mg/v u ng li u duy nh t

ề ấ ố

ể 9.Giun xoắn ể a.Hình th  và chu trình phát tri n

ứ ệ b.Tri u ch ng:

ứ ầ ố ụ ạ ộ

ề ả ­ Giai đo n viêm ru t:tiêu ch y,đau b ng,nh c đ u,s t 40­ ầ ụ 41oC liên t c nhi u tu n

ị ứ ở ặ ạ ố ­Giai đo n toàn phát: s t,phù m t,chi,d   ng da

ố ả ở ườ ị ứ ợ ặ ệ ng,khó th .Tr ng h p n ng li t

ế ạ ấ ­Giai đo n  u trùng bi n thành kén:s t gi m,d   ng  ớ ươ ơ ả gi m,đau c ,đau kh p x hô h pấ

ẩ C.Ch n đoán:

ấ ở ưở ­ Kh i phát: XN phân tìm  u trùng,giun tr ng thành

ấ

­ Toàn phát: XN máu tìm  u trùng,BC trung tính 30­50%,PP  kháng nguyên kháng thể

ơ ể ế ơ Kén trong c  th : sinh thi t c

d.Điều trị

Thiabendazole 25mg/kg/ngày/tu nầ

Flubendazole hay Mebendazole: 900mg /ngày x3 ngày  ầ (chia 3 l n/ngày).Sau đó 1500mg/ngàyx10 ngày(chia 3  ầ l n ngày)

ầ Albendazole :800mg/ngày x14 ngày(chia 2 l n/ngày)

Dùng thêm corticoid khi c nầ

10.Giun chỉ

ể ể a.Hình th  và chu trình phát tri n

ệ ứ

ờ ệ ứ ệ

ư ạ ờ ở b.Tri u ch ng: - Th i kì nung b nh: không có tri u ch ng gì rõ r t ệ - Th i kì kh i phát: m i chi,đau nách,háng,bìu,s ng h ch

ẹ ụ ộ ố c c b ,s t nh ,phù,d   ng

ế ở ạ ạ ờ ỏ ị ứ - Th i kì toàn phát: viêm và giãn m ch b ch huy t bàng

quang,ru tộ

ờ ạ ụ ậ ộ

ị

- Th i kì m n tính: phù voi (phù b  ph n sinh d c,chi) c.Đi u trề - Dietylcarbamazin dùng li u tăng d n kèm v i corticoid và

ề ầ ớ

- Ivecmectin hay DEC+albendazole

kháng histamin

11.Sán dải

ạ ả 11.1.Phân lo i sán d i

ạ ưở ả ờ ườ  ng ng thành : sán d i heo,sán

i lo i tr ả ả ả ả ­ Nhóm kí sinh  d i bò,sán d i cá,sán d i chó,sán d i lùn

ạ ấ ấ ả ­ Nhóm kí sinh ở ườ  ng i lo i  u trùng: u trùng sán d i heo…

ả 11.2.Sán d i heo,bò

ể ể a. Hình th  và chu trình phát tri n

ứ ệ b. Tri u ch ng:

ụ ẽ ả ­ RLTH: tiêu ch y xen k  táo bón,đau b ng

ứ ầ ầ ượ ­ RL th n kinh: nh c đ u,suy nh ộ c TK,đ ng kinh

ắ ­ RL giác quan:hoa m t,ù tai

ự ậ ạ ­ RL tim m ch: tim đ p nhanh,đau ng c

ấ ơ ở ­ RL hô h p: ho có c n,khó th

ở ứ ề ổ ­ RL da: ng a ngáy,n i m  đay

c.Chẩn đoán:

ứ ằ ng thành và tr ng trong phân b ng

Tìm sán d i tr ườ ắ m t th ả ưở ng

PP Graham: tìm tr ng ứ

ị ề d.Đi u tr :

ớ ướ ớ c lúc sáng s m,sau 1

ờ Nicosamid :nhai 2 viên v i ít n gi nhai thêm 2 viên

Praziquantel: 10mg/kg

ạ ạ H t cau ,h t bí

11.3 Bệnh ấu trùng sán dải a.Chu trình phát tri nể

ứ ệ b.Tri u ch ng:

Ở ơ ỏ ụ ứ ­ c : nh c m i,s t cân

Ở ướ ạ ậ ữ ệ ằ ấ ­ mô d ố i da: xu t hi n nh ng n t to b ng h t đ u xanh

ắ ễ ả ướ ể ắ Ở ắ ­ m t: chóa m t,d  ch y n c m t,có th  mù

ấ ỉ ở Ở ­ ậ  tim: khó th ,tim đ p nhanh,ng t x u

ụ Ở ­ não: chèn ép não,t máu não,nhũn não

ệ ả ẩ ấ C.Ch n đoán b nh  u trùng sán d i heo:

ấ ấ ụ ả ­ Ch p XQ th y  u trùng sán d i đã hóa vôi

ư ấ ­ CT,MRI não tìm nang  u trùng ch a  hóa vôi

ế ơ ấ ấ ắ ả ­ Sinh thi t c ,soi đáy m t th y  u trùng sán d i

ễ ị ­ PP mi n d ch ELISA

d.Điều trị

Chi u X Q,tiêm dung d ch Iod vào b c sán (c n  ị ấ

ạ ọ

ổ ấ ế ướ i da),m  l y nang  u trùng d

ầ

Praziquantel: 50mg/ngàyx15 ngày ,chia 3 l n/ ngày Corticoid li u 0.5mg/kg/ngày

ề