§¹i c­¬ng vÒ thuèc §«ng y

I­ §Þnh ng hÜa:  • Mét vÞ thuèc sèng, chÝn • Mét chÕ phÈm thuèc ®­îc phèi ngò, bµo chÕ theo ph­

¬ng ph¸p cña YHCT

• Cã nguån gèc thùc, ®éng, kho¸ng vËt • Cã t¸c dông ch÷a bÖnh hoÆc cã lîi cho søc kháe con

ng­êi.

2/08

1

II. Ng uån g è c : • Thùc, ®éng, kho¸ng vËt hoÆc chÕ phÈm hãa häc. • Ngµy cµng nhiÒu do ph­¬ng tiÖn nghiªn cøu hiÖn ®¹i. • CÇn tiÕp tôc N/C ®Ó bæ sung nguån tµi nguyªn

III. Thu h¸i, s ¬ c hÕ, b¶o  qu¶n Thu h¸i: LÝ do: • Mçi lo¹i c©y cã thêi gian sinh tr­ëng nhÊt ®Þnh • Thêi gian thu h¸i thÝch hîp míi ®¶m b¶o chÊt l­îng thuèc. • Thêi gian thÝch hîp: + Th©n rÔ, rÔ cñ, vá rÔ: cuèi thu ®Çu ®«ng (c©y tµn lôi ) + L¸, cµnh, mÇm: c©y ®ang ph¸t triÓn tèt (mïa hÌ) + Hoa: s¾p në hoÆc chím në. + Qu¶: b¾t ®Çu chÝn + H¹t, nh©n: qu¶ giµ chÝn. + Toµn c©y: b¾t ®Çu ra hoa. • Thuèc ®éng vËt còng cã thêi gian thÝch hîp • Khi thu h¸i chó ý ®Õn khÝ hËu, thêi tiÕt, p/ph¸p. S ¬ c hÕ:

– Lo¹i t¹p lµm s¹ch – Lµm kh« ®Ó b¶o qu¶n, vËn chuyÓn.

B¶o  qu¶n: Kh«, tr¸nh: Èm, nãng qu¸, ¸nh s¸ng, s©u, mät, mèc,

gi÷ kÝn.

2/08

2

IV. C¸c h ®Æt tªn vÞ thuè c : Th­êng c¨n cø vµo c¸c yÕu tè sau:

YÕu tè VÝ dô

1-H×nh d¹ng cña vÞ thuèc

2-Theo mµu s¾c:

3-Theo mïi vÞ:

Ng­u tÊt, c©u ®»ng §an s©m, xÝch, b¹ch th­îc Ho¾c h­¬ng, méc h­¬ng, khæ qua

4-Theo ®Þa danh Xuyªn khung(tø xuyªn)

Tang kÝ sÝn, nhÉn ®«ng ®»ng

5-Theo ®Æc ®iÓm sinh tr­ ëng

6-Tªn bé phËn lµm thuèc: C¸t c¨n, quÕ chi

7-Theo t¸c dông:

8-Tªn ng­êi t×m ra vÞ thuèc

Ých mÉu, h­¬ng phô §ç träng, Hµ thñ « Kh­¬ng b¸n h¹, tiªu kh­¬ng

3 Quý:Thiªn niªn kiÖn, m· b¶o; thêi gian trÇn b× (l©u n¨m) ...

9-Theo c¸ch chÕ: 2/08 10- C¸c c¸ch kh¸c:

VÝ dô

A­ The o  y v¨n  c æ

1-T¸c dông, ®é ®éc

Th­îng, trung, h¹ phÈm

2-T¸c dông

ThËp tÔ: Tuyªn, th«ng bæ, tiÕt ..v(12)

3- Thuéc tÝnh

Thñy, háa, thæ, th¶o, cèc(16bé, 62loµi)

4- Theo h×nh th¸i thùc vËt

D©y leo, ngò cèc, rau, qu¶.. (23lo¹i)

5- Theo bÖnh

KhÝ, huyÕt, phô, nhi, ngo¹i..v (10)

B­ Ng µy nay 1- T¸c dông d­îc lÝ ®«ng y

Gi¶i biÓu, thanh nhiÖt .. (18)

2- Theo bÖnh

Cao huyÕt ¸p, Øa ch¶y, ho..v (60)

V­C¸c h ph©n lo ¹i thuè c :

- Mang tÝnh t­¬ng ®èi v× mét vÞ thuèc cã nhiÒu t¸c dông cã thÓ xÕp theo t¸c dông(lo¹i) nµy hoÆc t¸c dông kh¸c còng ®­îc. 2/08

4

VI­ TÝnh n¨ng  c ña thuè c  ®«ng  y Tø khÝ, ngò vÞ, th¨ng, gi¸ng, phï trÇm, qui kinh, ®éc tÝnh cña thuèc. A­Tø  khÝ(tø tÝnh)

®Þnh nghÜa Hµn(l¹nh); NhiÖt(nãng); ¤n(Êm); L­¬ng(m¸t). Møc ®é lµm nãng, l¹nh kh¸c nhau cña thuèc

x¸c

Tø kh Ý

C¸ch ®Þnh

Tæng kÕt thùc tÕ l©m sµng qua nhiÒu thÕ hÖ

T¸c dông

Thuèc «n nhiÖt: Th«ng kinh m¹ch, håi d­¬ng, bæ háa, t¸n hµn chØ thèng, lîi niÖu th¨ng phï; d­¬ng d­îc

Thuèc hµn l­¬ng: Thanh nhiÖt, t¶ háa, l­¬ng huyÕt, gi¶i ®éc, nhuËn trµng; trÇm gi¸ng; ©m d­îc

Møc ®é tÝnh kh¸c nhau t¸c dông kh¸c nhau

Hµn gi¶ nhiÖt chi, nhiÖt gi¶ hµn chi

2/08

5

Cßn cã ®¹i hµn, ®¹i nhiÖt, tÝnh b×nh

B­ Ng ò  vÞ: 1­ ®Þnh ng hÜa: Lµ 5 vÞ: ®¾ng, cay, ngät, chua, mÆn (nh¹t, ch¸t), ®Þnh h­ íng chän thuèc ch÷a bÖnh theo ngò hµnh 2­ C¸c h x¸c  ®Þnh: - B»ng c¸ch nÕm vµ tæng kÕt kinh nghiÖm thùc tÕ l©m sµng - Cã sù kh¸c nhau theo t¸c gi¶ 3­ T¸c  d ô ng Tãm t¾t t¸c  dô ng  c ña ng ò  vÞ Vi T¸c dông

Cay (t©n)

2/08

6

T©n n»ng  t¸n, n»ng  hµnh: - T¸n: t¸n hµn( biÓu, lÝ) - Hµnh: Hµnh khÝ häat huyÕt, tiªu ø trÖ - G©y t¸o, tæn th­¬ng t©n dÞch; thËn trong ©m h­, biÓu h­, må h«i nhiÒu - Ch÷a: BiÓu,khÝ, huyÕt, ®µm Èm tÝch trÖ, ®au do hµn

Khæ (®¾ng )

Khæ  n¨ng  t¶, n¨ng  t¸o , n¨ng  kiÖn - T¶: T¶ h¹ vµ gi¸ng nghÞch (®¹i hoµng, hËu ph¸c) - T¸o: R¸o thÊp: ®¾ng hµn (hoµng liªn), thuèc ®¾ng «n (th­¬ng truËt) - KiÖn: KiÖn ©m(t­ ©m): T¶ háa ®Ó tån ©m(®¹i hoµng); thanh h­ nhiÖt ®Ó tån ©m (Hßang b¸). - LiÒu nhá khai vÞ; liÒu cao kÐo dµi tæn th­¬ng tú vÞ. - Tæn ©m, t©n dÞch, thËn träng ©m h­ t©n dÞch hao tæn.

2/08

7

Ng ät  (cam)

Cam  n¨ng  b æ , n¨ng  hß a ho ∙n - Bæ: Lµ bæ h­: cam «n bæ khÝ, huyÕt, d­¬ng (kú, s©m, qui); cam hµn bæ ©m - Hßa: ®iÒu hßa tÝnh vÞ c¸c vÞ thuèc kh¸c trong ®¬n. - Ho·n: Lµ hßa ho·n t¸c dông m¹nh c¸c vÞ thuèc kh¸c, gi¶m ®au co qu¾p (®iÒu vÞ thõa khÝ thang) - Ngoµi ra: nhuËn t¸o, nhuËn trµng (m¹ch m«n) - Hay nª trÖ h¹i tú, thËn träng tú h­ “trung m·n kþ cam”; kÌm hµnh.

Chua  (toan)

To an n¨ng  thu s ¸p - Thu s¸p: Thu liÔm cè s¸p: liÔm h·n, liÔm phÕ, s¸p tr­êng, s¸p tinh s¸p niÖu, - Ch÷a: må h«i nhiÒu, Øa ch¶y m¹n tÝnh, ho l©u ngµy, di ho¹t tÝnh, tiÓu nhiÒu lÇn.

MÆn (hµm)

2/08

8

Hµm  n¨ng  h¹, n¨ng  nhuy Ôn - H¹: Lµ t¶ h¹ tÈy xæ (mang tiªu) - NhuyÔn: Lµ lµm mÒm, tiªu tan khèi cøng kÕt ®äng, (mÉu lÖ miÕt gi¸p) ­®i vµo thËn: bæ thËn, tr¸ng d­¬ng, Ých tinh (léc nhung, c¸p giíi); vµo huyÕt: l­¬ng huyÕt (tª gi¸c, huyÒn s©m) - Ch÷a: ø trÖ, t¸o bãn, tr­ng hµ tÝch tô, thËn d­¬ng h­ tinh tñy kÐm, huyÕt nhiÖt.

Nh¹t (®¹m)

- ThÈm thÊp lîi niÖu - Chia tiÓu tiÖn kh«ng th«ng, thñy thòng (phôc linh, ý dÜ)

Ch¸t (s¸p) Th­êng ®i cïng chua; t¸c dông lµ thu liÔm, cè s¸p.

2/08

9

+ Mè i quan hÖ g i÷a khÝ vµ vÞ: - KhÝ vÞ ®i liÒn nhau t¹o t¸c dông cña vÞ thuèc. - TÝnh vÞ gièng nhau, t¸c dông gièng nhau, gÇn gièng nhau cã thÓ thay thÕ cho nhau, cÇn chó ý t¸c dông ®Æc thï(hoµng cÇm, hoµng b¸, quÕ chi, b¹ch chØ) - Cïng tÝnh kh¸c vÞ, t¸c dông kh¸c nhau: sinh ®Þa, nh©n trÇn, s¬n thï, hoµng kú.

- Cïng vÞ, kh¸c tÝnh, t¸c dông kh¸c nhau: b¹c hµ, nh©n

trÇn, can kh­¬ng.

- TÝnh, vÞ kh¸c nhau t¸c dông kh¸c nhau hoµn toµn: hoµng

liªn, can kh­¬ng.

- ChÕ biÕn lµm thay ®æi tÝnh vÞ : sinh ®Þa, thôc ®Þa. - Mét vÞ thuèc cã mét tÝnh, cã thÓ nhiÒu vÞ: ngò vÞ tö,

tam thÊt.

- TÝnh vÞ kh«ng ph¶i lµ c¬ së duy nhÊt ®Ó x¸c ®Þnh t¸c dông cña thuèc, cã thÓ tham kh¶o t¸c dông d­îc lý.

2/08

10

- VÞ d­¬ng : T©n, cam, ®¹m. VÞ ©m: toan, khæ, hµm (ch¸t) - Khi ®iÒu trÞ ph¶i dùa tÝnh, vÞ ®Ó chän thuèc thÝch hîp. • Mïi: Nång, th¬m, khÐt, tanh(h«i), kh¼m(thèi). • Ngò vÞ, tø khÝ, ngò mïi, ngò s¾c ngò t¹ng, lôc phñ quan hÖ víi nhau theo ngò hµnh, dùa vµo ®ã ®Ó x¸c ®Þnh t¸c dông vµ bµo chÕ thuèc. C­ Th¨ng  g i¸ng  phï trÇm:

+ §Þnh ng hÜa: • Th¨ng, gi¸ng phï, trÇm lµ bèn xu h­íng t¸c dông cña

thuèc.

• T¸c dông ng­îc l¹i víi xu h­íng ph¸t triÓn cña bÖnh • §Ó ®iÒu chØnh sù c©n b»ng, ®iÒu trÞ bÖnh phôc håi

søc kháe

+ Xu h­íng  b Önh: • BÖnh lªn trªn: n«n möa, ho suyÔn, nÊc côt, î h¬i (vÞ,

phÕ khÝ nghÞch);

• BÖnh ®i xuèng (tiªu ch¶y, kiÕt lþ, b¹ch ®íi, b¨ng lËu,

trÜ), sa gi¸ng (tú vÞ, thËn h­, khÝ h­);

2/08

11

• BÖnh tho¸t ra ngoµi tù h·n, ®¹o h·m. • BÖnh vµo bªn trong: biÓu nhËp lý, nhiÖt nhËp t©m bµo.

+ T¸c  d ô ng: H­íng t¸c dông H­íng bÖnh

Thuèc

Tªn

Xuèng d­íi Th¨ng Lªn trªn

KiÖn tú, th¨ng d­ ¬ng

Lªn th­îng tiªu H¹ khÝ, b×nh Gi¸ng Xuèng h¹ tiªu

suyÔn, chØ Èu

Phï

Ra ngoµi biÓu Vµo trong lÝ Gi¶i biÓu ph¸t h·n, h¹ nhiÖt, t¸n hµn chØ thèng

ngoµi TrÇm Vµo trong lÝ

Ra biÓu Thanh nhiÖt, lîi thñy

2/08

12

+ TÝnh t­¬ng  ®è i: - Th­êng kÕt hîp th¨ng víi phï, trÇm víi gi¸ng.

- Thuèc th¨ng phï: Th¨ng d­¬ng, gi¶i biÓu, khu phong t¸n hµn,

g©y n«n, khai khiÕu ...

- Thuèc trÇm gi¸ng: TÈy xæ, trôc thñy, thanh nhiÖt, lîi thñy, an thÇn, tiÒm d­¬ng tøc phong, tiªu ®¹o, gi¸ng nghÞch, thu liÔm, chØ khai b×nh suyÔn.

- Cã vÞ thuèc cã c¶ 2 t¸c dông: Xuyªn khung khu phong chØ

thèng (th¨ng phï) ho¹t huyÕt ®iÒu kinh (trÇm, gi¸ng).

- Cã vÞ thuèc nhÑ mµ t¸c dông trÇm gi¸ng Hße hoa, trÞ tr­êng phong tÞªn huyÕt, th­¬ng nhÜ tö, th¶o quyÕt minh l¹i th¨ng phï.

+ C¸c  y Õu tè   ¶nh h­ë ng  ®Õn tÝnh th¨ng  g i¸ng  p hï trÇm : * TÝ nh vÞ: “Toan, hµm v« th¨ng, t©n, cam v« gi¸ng, hµn v« phï, nhiÖt v«

trÇm”

2/08

13

“ T©n, cam, «n, nhiÖt chñ th¨ng phï Khæ, hµn, toan hµm chñ trÇm gi¸ng”

* Tû träng cña thuè c: • Tû träng nhÑ: hoa, l¸ vµ lo¹i thuèc nhÑ h­íng th¨ng phï. • Tû träng nÆng: cñ, qu¶, rÔ, kho¸ng vËt phÇn lín trÇm

gi¸ng. * Bµo chÕ : • TrÝch r­îu, gõng thuèc xu h­íng th¨ng phï • TrÝch dÊm, muèi t¸c dông trÇm gi¸ng • §ç träng trÝch muèi t¨ng vµo thËn, Hoµng liªn trÝch r­îu

t¨ng thanh nhiÖt ë th­îng tiªu.

*  Phè i ngò: • §a sè vÞ thuèc th¨ng phï, t¸c dông th¨ng phï vµ ng­îc l¹i • Dïng mét vÞ th¨ng phï, trÇm gi¸ng ®Ó dÉn thuèc • Dïng ®óng hiÖu qu¶ ch÷a bÖnh cao, dïng sai sÏ g©y

2/08

14

ph¶n t¸c dông.

D­ Bæ  t¶ :

Tªn thuèc T¸c dông

ch÷a

Thuèc

Thuèc bæ

Chøng h­

Bæ khÝ, huyÕt, ©m d­¬ng

Bæ sung sù thiÕu hôt vÒ khÝ, huyÕt, ©m, d­¬ng, t©n dÞch cho c¬ thÓ - KÝch thÝch(®iÒu hßa) c¬ thÓ chèng l¹i bÖnh

Thuèc t¶ Lo¹i trõ c¸c yÕu tè g©y

Chøng thùc

Thanh nhiÖt, gi¶i biÓu, trõ phong thÊp..v.

bÖnh §iÒu chØnh l¹i sù rèi lo¹n, mÊt c©n b»ng trong c¬ thÓ

C¸ch dïng Tßan bæ: C¬ thÓ cßn kháe, tµ khÝ m¹nh

Tßan bæ: BÖnh m¹n tÝnh kÐo dµi, c¬ thÓ cßn kháe Th­êng c«ng bæ kiªm trÞ. Hµn kh«ng trÖ, «n kh«ng t¸o

2/08

15

E­ Quy kinh: * §Þnh ng hÜa:  • Lµ nh÷ng vïng, nh÷ng t¹ng phñ mµ vÞ thuèc ®ã t¸c dông * C¬ s ë  c ña q ui kinh:

– Tæng kÕt qua thùc tÕ l©m sµng – Dùa vµo mµu s¾c, mïi vÞ cña vÞ thuèc quy theo ngò

hµnh

– Bµo chÕ t¨ng sù quy kinh trªn c¬ së ®· quy vµo kinh

®ã( ph­¬ng ph¸p vµ phô liÖu

* VËn d ô ng : • Mét vÞ thuèc cã thÓ quy vµo nhiÒu kinh nªn cã nhiÒu

t¸c dông.

2/08

16

• VÞ thuèc cã tÝnh vÞ, bæ t¶ gièng nhau nh­ng qui kinh kh¸c nhau, cã t¸c dông kh¸c nhau( Hoµng cÇm, long ®ëm th¶o).

• Lµ c¬ së ®Ó phèi ngò thuèc ë nh÷ng ch­¬ng thuèc kh¸c nhau ®Ó ch÷a bÖnh cïng mét kinh (B¹ch th­îc, Sµi hå) bÖnh gan

• Qui kinh gièng nhau, khÝ vÞ kh¸c nhau t¸c dông kh¸c

nhau( Hoµng cÇm, Can kh­¬ng cïng phÕ)

• Mét bÖnh cã thÓ do nhiÒu kinh g©y ra cÇn x¸c ®Þnh ®óng kinh ®Ó chän thuèc ®óng kinh( hen, thËn hoÆc phÕ); ®au ®Çu( Can, thËn).

• Mét bÖnh liªn quan ®Õn nhiÒu kinh cÇn phèi hîp thuèc cïng ch÷a ( bÖnh phÕ kÕt hîp tú phÕ). Lµ c¬ së ®Ó phèi ngò thuèc ë nh÷ng ch­¬ng thuèc kh¸c nhau ®Ó ch÷a bÖnh cïng mét kinh (B¹ch th­îc, Sµi hå) bÖnh gan

• Qui kinh gièng nhau, khÝ vÞ kh¸c nhau t¸c dông kh¸c

nhau( Hoµng cÇm, Can kh­¬ng cïng phÕ)

• Mét bÖnh cã thÓ do nhiÒu kinh g©y ra cÇn x¸c ®Þnh ®óng kinh ®Ó chän thuèc ®óng kinh( hen, thËn hoÆc phÕ); ®au ®Çu( Can, thËn).

• Mét bÖnh liªn quan ®Õn nhiÒu kinh cÇn phèi hîp thuèc

2/08

17

cïng ch÷a ( bÖnh phÕ kÕt hîp tú phÕ).

VII­ C¸c h dïng : 1­ C¸c h phè i ng ò a­®Þnh nghÜa: - C¸ch phèi hîp c¸c vÞ thuèc t¹o thµnh ®¬n thuèc - ®¹t hiÖu qu¶ cao, h¹n chÕ tèi ®a t¸c dông phô. b­ C¸c c¸ch phè i ngò: (thÊt t×nh hßa hîp)

T¸c dông

VÝ dô

S©m, linh chi, tam thÊt..v

C¸ch §¬n hµnh

-1 vÞ, ®éc lËp - Båi bæ - BÖnh ®¬n gi¶n, m¹n tÝnh

T­¬ng tu -Hîp ®ång, t¨ng t¸c dông

§¹i hßang + Mang tiªu

®¬n thuèc -Cïng c«ng n¨ng( cïng nhãm)

T­¬ng sö - Hç trî t¸c dông cho vÞ

Hßang cÇm + ®¹i hßang (t¶ háa)

chÝnh (cïng hoÆc kh¸c nhãm)

2/08

18

B¸n h¹ + sinh kh­¬ng

T­¬ng óy( hóy)

­Lµm gi¶m ®éc vµ t¸c dông phô ­Cã ®éc, t¸c dông phô + thuèc th­êng

T­¬ng s¸t ­Kh«ng ®éc + vi thuèc cã ®éc ­Lµm gi¶m ®éc cña vÞ thuèc ®éc

§Ëu xanh + Ba ®Ëu Phßng phong+Th¹ch tÝn

T­¬ng è

­Lµm mÊt t¸c dông cña nhau Hoµng cÇm + Sinh

kh­¬ng

B¸n h¹ + « ®Çu

­Lµm t¨ng t¸c dông ®éc

T­¬ng ph¶n ­Th­êng phèi hîp theo t­¬ng tu, t­¬ng sö ­CÇn khai th¸c mÆt tÝch cùc khi ch÷a bÖnh vµ chÕ biÕn thuèc. ­D­îc lý: Phèi ngò cã t¸c dông tèt h¬n dïng mét vÞ. (Ngò linh t¸n, nh©n trÇn cao thang) lîi tiÓu, lîi mËt tèt h¬n ­Phèi hîp lµm gi¶m ®éc tÝnh khi dïng riªng lÎ ( LD50 tø nghÞch t¸n gi¶m 4,1 so víi phô tö.) 2/08

19

2­ Kiªng  kþ tro ng  dïng  thuè c : a­Kiªng kþ trong phè i ngò:

18 lo ¹i ph¶n nhau

¤ ®Çu

Bèi mÉu, qua l©u, b¸n h¹, b¹ch cËp, b¹ch liÔm.

C¸c lo¹i s©m, tÕ t©n, b¹ch th­îc.

lª  l«

L­u hoµng

19 lo ¹i ó y nhau Ph¸c tiªu

Lang ®éc

MËt ®· tang

uÊt kim

Tª gi¸c

sinh h­¬ng Xuyªn «, th¶o « QuÕ

Th¹ch chi

Thñy ng©n-

Th¹ch tÝn

Ba ®Ëu

Kiªn ng­u

Nha tiÓu óy

Tam l¨ng

20

Nh©n s©m 2/08

Ngò linh chi

­Mang tÝnh t­¬ng ®èi ­CÇn tiÕp tôc nghiªn cøu ®Ó lµm s¸ng tá h¬n.

b .Kþ  thai: • Lo¹i cÊm dïng: lo¹i cã ®éc tÝnh cao vµ t¸c dông

m¹nh(QuÕ nôc)

• Lo¹i dïng thËn träng: hµnh khÝ, ph¸ huyÕt, t¶ h¹, trôc

thñy m¹nh.

• Ngoµi cÊm kÞ víi ng­êi cã thai, cÇn ®­îc bæ sung nh÷ng cÊm kþ cho bÖnh kh¸c nh­: ng­êi cao huyÕt ¸p, ®ang cã xuÊt huyÕt, trÇm c¶m, tiÓu ®­êng, suy tim .v..gièng nh­ chèng chØ ®Þnh trong t©n d­îc.

2/08

21

c . Kiªng  kþ  tro ng  ¨n uè ng : Ng uy ª n t¾c  c hung : • Uèng thuèc hµn; kh«ng ¨n, uèng thøc ¨n cay nãng. • Uèng thuèc nhiÖt; kh«ng ¨n, uèng thøc ¨n l¹nh m¸t.

• Uèng thuèc an thÇn; kh«ng ¨n thøc ¨n kÝch thÝch. • Uèng thuèc g©y nª trÖ; kh«ng ¨n thøc ¨n tanh l¹nh. • Tïy bÖnh cô thÓ, kiªng ¨n thøc ¨n cho phï hîp 3­ LiÒu l­îng : a­ §Æ c ®iÓm   dông liÒu l­îng cña thuè c Y HCT: LiÒu l­îng sö dông kh«ng nghiªm ngÆt(trõ thuèc ®éc), giao

®éng lín v×:

• Thuèc YHCT lµ d­îc liÖu, kh«ng ph¶i chÊt tinh khiÕt • LiÒu trªn c¸c s¸ch thuèc ch­a ph¶i thËt chuÈn x¸c, lµ sao

chÐp, ch­a ph¶i liÒu cã t¸c dông

• Phèi hîp víi nhiÒu vÞ thuèc, t¸c dông chung cña bµi, liÒu

2/08

22

cña mét vÞ ¶nh h­ëng rÊt Ýt.

• Thuèc th«ng th­êng rÊt Ýt ®éc, Ýt t¸c dông phô, t¸c dông

phô ph¶n øng kh«ng d÷ déi

• VÞ thuèc cã LD50 kháang c¸ch liÒu ®iÒu trÞ vµ liÒu

®éc lµ kh¸ lín

b­ S ù cÇn thiÕt ph¶i s ö dông liÒu thÝ ch hîp: • NhiÒu vÞ thuèc thö ®éc tÝnh cÊp kh«ng thÓ hiÖn ®éc,

khi dïng thêi gian dµi míi thÊy ®éc (chi tö)

• CÇn x¸c ®Þnh liÒu cã t¸c dông ®iÒu trÞ( sµng läc chän

liÒu thÝch hîp cã t¸c dông)

• Cã nhiÒu vÞ thuèc dïng liÒu nhiÒu Ýt cã t¸c dông kh¸c

nhau.

• B¹ch truËt liÒu 8-12g trÞ tiªu ch¶y, liÒu 30-40g trÞ t¸o

bãn,

• Hoµng kú dïng liÒu trung b×nh lîi tiÓu, liÒu thÊp kh«ng

2/08

23

cã t¸c dông, liÒu cao lµm gi¶m n­íc tiÓu. V× vËy cÇn chó ý ®Õn liÒu

D­îc lý hiÖn ®¹i: • VÞ thuèc cã nhiÒu thµnh phÇn cã t¸c dông: • Dïng liÒu nhá chØ thµnh phÇn cã t¸c dông m¹nh nhÊt cã

t¸c dông

• NÕu t¨ng liÒu tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn ®¹t ®Õn liÒu cã t¸c

dông thuèc sÏ cã t¸c dông kh¸c.

• Mét vÞ thuèc cã thÓ tån t¹i nh÷ng thµnh phÇn cã t¸c

dông ®èi kh¸ng nhau:

• NÕu liÒu l­îng nhá t¸c dông cña thuèc cßn biÓu hiÖn

mét mÆt

• NÕu dïng liÒu cao th× l­îng cña thµnh phÇn kia cã ®ñ ®Ó ph¸t huy t¸c dông nªn thuèc cã t¸c dông ng­îc l¹i.

2/08

24

• VÝ dô §¹i hoµng:

• NÕu dïng liÒu 0,03-0,5g th× g©y t¸o bãn v× hµm l­îng tamin cao, v× hµm l­îng antraquinon qu¸ nhá kh«ng ®ñ ®Ó kÝch thÝch ®¹i trµng. NÕu t¨ng liÒu th× antraquinon cã ®ñ ®Ó g©y tÈy xæ.

• LiÒu l­îng cña thuèc thay ®æi, lµm cho nång ®é cña

thuèc trong m¸u thay ®æi, g©y nªn thay ®æi vÒ huyÕt ®éng häc sÏ lµm thay ®æi hiÖu øng d­îc lý víi c¬ quan c¶m thô vµ theo nguyªn lý phôc håi khi nång ®é thuèc ®¹t tíi mét ng­ìng nµo ®ã sÏ cã sù ph¶n håi øc chÕ lµm cho mÊt t¸c dông vèn cã cña thuèc hoÆc cã t¸c dông ng­ îc l¹i.

2/08

25

c­ Nh÷ng c¨n cø  ®Ó x¸c ®Þnh liÒu thÝ ch hîp: * Ng­ê i bÖnh: • Tuæi vµ giíi: • TÝnh chÊt, t×nh tr¹ng bÖnh:

26

* Y Õu tè  vÒ thuè c: • + KhÝ vÞ cña thuèc: • + Tû träng cña thuèc: • + Phèi ngò: Qu©n, thÇn, t¸, sø • + D¹ng thuèc: thang nhiÒu, cao ®¬n hoµn t¸n Ýt. * §Þa ph­¬ng, khÝ  hËu: 4­ C¸c h s ¾c : + Dông cô: + Ng©m  thuè c tr­íc khi s ¾c: • L­îng n­íc: • Löa s¾c: lóc ®Çu löa vò, sau khi s«i löa v¨n. • Thêi gian s¾c: • Tïy theo thÓ chÊt cøng ch¾c, l¸ máng manh • Thuèc bæ, t¶ s¾c ng¾n, cã tinh dÇu • Sè lÇn s¾c: 2-3 lÇn + C¸ch cho thuèc vµo s¾c: • cho tr­íc, sau, bäc vµo, s¾c riªng, hßa vµo ®Ó uèng..v... 2/08

5­ C¸c h uè ng : • Uèng tr­íc b÷a ¨n: • Uèng sau b÷a ¨n • Uèng lóc ®ãi: • Uèng lóc ®i ngñ: An thÇn hoÆc tÈy xæ giun còng ®­

îc(Hßan).

2/08

27

• BÖnh cÊp tÝnh uèng bÊt kú lóc nµo