Bài giảng Độc chất học môi trường: Chương 3

Chöông 3

ÑÖÔØNG ÑI CUÛA ÑOÄC CHAÁT

TS. Leâ Quoác Tuaán Khoa Moâi tröôøng vaø Taøi nguyeân Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp.HCM

Giôùi thieäu

• Hôn 100.000 hoùa chaát thaûi vaøo trong moâi tröôøng moãi

naêm.

• Moãi chaát coù moät soá phaän khaùc nhau khi ñi vaøo trong

moâi tröôøng

• Coù chaát phaân huûy nhanh, coù chaát chaäm, coù chaát

ñöôïc tích luõy sinh hoïc, coù chaát phaùt taùn

• Chuùng ta phaûi bieát ñöôïc ñoäc tính cuûa moät chaát, noù ñi vaøo moâi tröôøng baèng caùch naøo vaø soá phaän cuûa noù ra sao?

Moâ hình phôi nhieãm vaø phaûn öùng

Moâ hình vaän chuyeån vaø soá phaän Caùc yeáu toá moâi tröôøng laøm thay ñoåi phôi nhieãm

Nguoàn ñoäc toá

Phôi nhieãm ñoäc toá

AÛnh höôûng ñoäc

•Moâ hình moâ taû soá phaän cuûa ñoäc chaát trong moâi tröôøng

Söï gioáng nhau trong caùc quaù trình

• Söï vaän chuyeån vaø soá phaän cuûa ñoäc chaát trong moâi

tröôøng dieãn ra gioáng nhö trong cô theå sinh vaät

• Caùc chaát chuyeån hoùa trong cô theå vaø trong moâi tröôøng baèng caùc phaûn öùng thuûy phaân, oxi hoùa, khöû.

• Nhieàu quaù trình enzyme khöû ñoäc vaø hoaït hoùa caùc chaát trong cô theå ngöôøi gioáng nhö trong caùc con ñöôøng chuyeån hoùa sinh hoïc trong moâi tröôøng

Phöông thöùc di chuyeån vaø phaân phoái • Ñoäc chaát coù theå ñi vaøo trong moät cô theå hay ñi vaøo

moâi tröôøng baèng nhieàu caùch

Côtheå Qua da Qua ñöôøng tieâu hoùa Qua hít thôû Moâitröôøng Qua oáng khoùi Qua heä thoáng coáng xaû Qua chaûy traøn beà maët

• Phaân phoái laïi baét ñaàu töø ñieåm ñi vaøo baèng söï vaän

ñoäng cuûa dòch loûng

Côtheå Doøng maùu Phaân phoái maùu – nöôùc Lieân keát vôùi protein Moâitröôøng Söï di chuyeån nöôùc hoaëc khoâng khí Phaân phoái nöôùc – ñaát Lieân keát vôùi chaát höõu cô

Caùch ñaùnh giaù ñöôøng ñi vaø soá phaän cuûa ñoäc chaát

• Ñaùnh giaù toác ñoä di chuyeån cuûa ñoäc chaát giöõa

caùc caáu thaønh

• Ñaùnh giaù toác ñoä chuyeån hoùa ñoäc chaát trong

cuøng moät caáu thaønh

Hoà Hoà

Haàm moû Haàm moû

aïi aïi

t r t r

g g

Nöôùc möa Nöôùc möa

oân oân

N N

Nguoàn goác ñoäc chaát vaøo trong moâi tröôøng

Khí thaûi Khí thaûi

eà m aët eà m aët

b b

aøn aøn

r r

Thaûi töø Thaûi töø haàm moû haàm moû

t t

aûy aûy

h h

C C

Laéng neàn Laéng neàn ñaùy ñaùy

Roø ræ, chaûy traøn Roø ræ, chaûy traøn

Ñaäp Ñaäp

Chì rôi xuoáng hoà Chì rôi xuoáng hoà

l aáp l aáp

c h oân c h oân

B aõi B aõi

Chaát thaûi töø Chaát thaûi töø caùc nhaø maùy caùc nhaø maùy

Ñaäp Ñaäp

Thaønh Thaønh phoá phoá

Chaûy Chaûy traøn traøn

Beán ñaäu Beán ñaäu thuyeàn thuyeàn

Baûi choân Baûi choân laáp hoùa laáp hoùa chaát chaát

Beán caûng Beán caûng

Khu xöû lyù buøn thaûi Khu xöû lyù buøn thaûi

Baûi choân laáp cuõ Baûi choân laáp cuõ

Baõi boà laáp, choân Baõi boà laáp, choân chaát thaûi chaát thaûi

Baûi choân laáp chaát Baûi choân laáp chaát thaûi nguy haïi thaûi nguy haïi

Vò trí xöû lyù Vò trí xöû lyù buøn thaûi buøn thaûi

Daàu traøn Daàu traøn

Giaøn khoan daàu Giaøn khoan daàu ngoaøi khôi ngoaøi khôi

Ñaïi Ñaïi döông döông

Vò trí coù söï hieän dieän Vò trí coù söï hieän dieän chaát gaây oâ nhieãm chaát gaây oâ nhieãm

Ñoäc chaát ñi vaøo trong moâi tröôøng baèng nhieàu con ñöôøng khaùc nhau

Buøn thaûi töø Buøn thaûi töø giaøn khoan giaøn khoan

Nguoàn ñoäc chaát ñöôïc chia laøm 2 loaïi

• Nguoàn coù ñieåm xuaát phaùt (thöôøng xaùc ñònh ñöôïc vaø

– Chaát thaûi coâng nghieäp vaø sinh hoaït

– Roø ræ daàu, baõi choân laáp

– OÁng khoùi cuûa caùc nhaø maùy

ño ñaïc ñöôïc)

• Nguoàn khoâng coù ñieåm xuaát phaùt (phaùt taùn treân dieän

– Söï röûa troâi noâng hoùa

– Khoùi töø xe cô giôùi

– Söï roø ræ vaø phaân taùn chaát thaûi töø traàm tích bò oâ nhieãm, töø

khai thaùc khoaùng saûn

tích roäng)

Vaän chuyeån ñoäc chaát

1. Moät ñoäc chaát phaùt taùn vaøo trong moät caáu thaønh

moâi tröôøng

2. Caùc quaù trình vaän chuyeån seõ xaùc ñònh söï phaân boá theo khoâng gian vaø thôøi gian cuûa ñoäc chaát trong moâi tröôøng

(cid:57) Moâi tröôøng vaän chuyeån thöôøng laø khí hoaëc nöôùc (cid:57) Ñoäc chaát coù theå toàn taïi trong caùc pha khaùc nhau

hoøa tan, khí, loûng hoaëc haït lô löõng.

Söï vaän chuyeån cuûa ñoäc chaát theo 2 caùch: đoáilöuvaø khueáchtaùn

- Khuếch tán là quá trình vận chuyển một chất bởi việc di động ngẫu nhiên dựa vào một trạng thái không cân bằng

- Ñoáilöu laø söï di chuyeån thuï ñoäng cuûa ñoäc chaát trong moâi tröôøng vaän chuyeån.

Vaän chuyeån đoái löu

-Ñoái löu ñoàng nhaát laø söï vaän chuyeån cuûa ñoäc chaát trong cuøng moät moâi tröôøng.

-Ñoái löu khoâng ñoàng nhaát laø söï vaän chuyeån cuûa ñoäc chaát giöõa 2 moâi tröôøng khaùc nhau

Vaän chuyeån khueách taùn

-Khueách taùn cuøng 1 pha laø söï chuyeån ñoäng ngaãu nhieân cuûa ñoäc chaát trong cuøng moät pha nhôø quaù trình xaùo troän cuûa moâi tröôøng vaän chuyeån.

-Khueách taùn giöõa caùc pha laø khueách taùn ñoäc chaát giöõa 2 pha khaùc nhau nhaèm ñaït ñeán moät traïng thaùi caân baèng ñoäng