Bài giảng Dung sai kỹ thuật đo - ĐH Phạm Văn Đồng

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC PHAÏM VAÊN ÑOÀNG<br /> KHOA KYÕ THUAÄT COÂNG NGHEÄ<br /> BOÄ MOÂN CÔ KHÍ<br /> ********<br /> <br /> TRƯƠNG QUANG DŨNG<br /> <br /> Bài Giảng<br /> DUNG SAI – KỸ THUẬT ĐO<br /> <br /> QN 12/2013<br /> <br /> TRƯƠNG QUANG DŨNG<br /> <br /> Bài Giảng<br /> DUNG SAI – KỸ THUẬT ĐO<br /> (Dùng cho bậc CĐ ngành CNKT cơ khí)<br /> <br /> M Đ U<br /> Bài giảng Dung sai – Kỹ thuật đo được biên soạn theo đề cương do khoa Kỹ<br /> thuật Công nghệ trường Đại học Phạm Văn Đồng xây dựng và thông qua. Nội<br /> dung được biên soạn theo tinh thần ngắn gọn, dễ hiểu. Các kiến thức trong toàn<br /> bộ bài giảng có mối liên hệ logic chặt chẽ. Tuy vậy, bài giảng cũng chỉ là một<br /> phần trong nội dung của chuyên ngành đào tạo cho nên người dạy, người học cần<br /> tham khảo thêm các tài liệu có liên quan đối với ngành học để việc sử dụng bài<br /> giảng có hiệu quả hơn.<br /> Khi biên soạn, tôi đã cố gắng cập nhật những kiến thức mới có liên quan đến<br /> môn học và phù hợp với đối tượng sử dụng cũng như cố gắng gắn những nội dung<br /> lý thuyết với những vấn đề thực tế thường gặp trong sản xuất để bài giảng có tính<br /> thực tiễn cao.<br /> Nội dung bài giảng được biên soạn với dung lượng 30 tiết, gồm:<br /> Chương 1: Cá c k hái niệm cơ bản về dung sai lắp ghép; Chương 2:<br /> D u n g s a i v à l ắ p g h é p b ề m ặ t t r ơ n ; Chương 3: Sai lệch hình dạng, vị trí<br /> và nhám bề mặt ; Chương 4: Dung sai kích thước và lắp ghép các mối ghép<br /> thông dụng ;<br /> Chương 5: Chuỗi kích thước; Chương 6: Các v n đề cơ bản của kỹ thuật<br /> đo lư ng; Chương 7: Các dụng cụ đo thông dụng trong chế tạo cơ khí.<br /> Trong quá trình sử dụng bài giảng này cần tham khảo thêm các tài liệu liên<br /> quan như: Sổ tay Dung sai và lắp ghép, sổ tay Công nghệ chế tạo máy… Bài giảng<br /> được biên soạn cho đối tượng là bậc Cao đẳng và cũng là tài liệu tham khảo cho<br /> sinh viên Đại học ngành cơ khí.<br /> Mặc dù, tôi đã cố gắng để tránh sai sót trong lúc biên soạn, nhưng chắc<br /> chắn vẫn còn những khiếm khuyết rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của<br /> người sử dụng để hoàn chỉnh hơn.<br /> <br /> Tác giả<br /> <br /> Bài giảng: Dung sai – Kỹ thuật đo<br /> <br /> PH N I.<br /> Chư ng 1.<br /> <br /> ThS. Trương Quang Dũng<br /> <br /> DUNG SAI L P GHÉP<br /> <br /> CÁC KHÁI NI M C<br /> <br /> B N V DUNG SAI L P GHÉP<br /> <br /> Mục đích:<br /> Nhằm cung cấp cho sinh viên các kiến th c cơ bản về tính đối lẫn,<br /> kích thước, sai lệch giới hạn, dung sai, các nhóm lắp ghép và hiểu rõ hơn về sơ<br /> đồ lắp ghép c a hệ thống lỗ và trục.<br /> Yêu c u:<br /> Sinh viên phải biết được các khái niệm đã nêu trên cũng như tính<br /> toán được các loại kích thước, sai lệch giới hạn, dung sai. Phân biệt, tính toán<br /> được các loại lắp ghép và vẽ được sơ đồ lắp ghép cho hệ thống lỗ và trục.<br /> 1.1. Khái ni m v tính đổi l n chức năng trong ch t o máy<br /> 1.1.1. B n ch t của tính đổi l n chức năng<br /> Khi thiết kế chế tạo một máy hay bộ phận máy, tùy theo ch c năng c a<br /> chúng mà ngư i thiết kế phải đề ra một số thông số kỹ thuật tối ưu như: độ bền,<br /> độ chính xác, năng suất, hiệu suất, lượng tiêu hao nhiên liệu … Thông số này<br /> được biểu hiện bằng một trị số ký hiệu A .<br /> Máy hay bộ phận máy được cấu thành b i các chi tiết máy. Do các chi tiết<br /> máy này quyết định đến chất lượng máy cho nên nó cũng phải có một thông số<br /> kỹ thuật Ai nào đó như: độ chính xác kích thước, hình dáng, độ c ng, độ bền …<br /> xuất phát từ thông số kỹ thuật c a máy hay bộ phận máy.<br /> Mối quan hệ giữa chỉ tiêu sử dụng máy A và các thông số ch c năng Ai<br /> c a các chi tiết lắp thành máy có dạng:<br /> <br /> A  f ( A1 , A2 , A3 ..., An )<br /> <br /> (i = 1  n )<br /> <br /> (1.1)<br /> <br /> Với Ai là những đại lượng biến đổi độc lập.<br /> Do sai số gia công, lắp ráp mà chỉ tiêu sử dụng máy A và các thông số<br /> ch c năng Ai c a các chi tiết máy không thể đạt độ chính xác tuyệt đối như giá trị<br /> thiết kế. B i vậy cần xác định phạm vi thay đổi hợp lý c a A và Ai quanh giá trị<br /> thiết kế, phạm vi thay đổi hợp lý cho phép đó gọi là dung sai chỉ tiêu sử dụng<br /> máy T và dung sai các thông số ch c năng chi tiết Ti.<br /> <br /> Trang 1<br /> <br /> Bài giảng: Dung sai – Kỹ thuật đo<br /> <br /> ThS. Trương Quang Dũng<br /> <br /> Các chi tiết máy đảm bảo tính đổi lẫn ch c năng nếu thoả mãn điều kiện:<br /> <br /> T  <br /> n<br /> <br /> i 1<br /> <br /> f<br /> Ti<br /> Ai<br /> <br /> (1.2)<br /> <br /> Tính đổi lẫn ch c năng là nguyên tắc thiết kế, chế tạo đảm bảo các bộ<br /> phận máy hoặc các chi tiết máy cùng loại không những có khả năng lắp thay thế<br /> cho nhau không cần sửa chữa hoặc gia công bổ sung mà còn đảm bảo mọi yêu<br /> cầu kỹ thuật và kinh tế.<br /> Tuy nhiên, tùy theo khả năng chế tạo và yêu cầu về độ chính xác mà tính<br /> đổi lẫn ch c năng được thỏa mãn theo một trong hai hình th c sau:<br /> - Đổi lẫn hoàn toàn: Loạt chi tiết máy sản xuất ra, nếu tất cả đều có thể đổi<br /> lẫn thì loạt đó đạt tính đổi lẫn chức năng hoàn toàn. Được sử dụng khi dung sai<br /> chế tạo có khả năng đáp ng hoàn toàn yêu cầu c a thiết kế, nghĩa là chi tiết<br /> không yêu cầu độ chính xác quá cao hoặc khả năng chế tạo có thỏa mãn được<br /> dung sai thiết kế c a chi tiết.<br /> - Đổi lẫn không hoàn toàn: Nếu có một hoặc một số không đạt tính đổi lẫn<br /> thì loạt đó đạt tính đổi lẫn chức năng không hoàn toàn. Được sử dụng khi dung<br /> sai chế tạo không thỏa mãn yêu cầu c a thiết kế. Đó có thể là do khả năng chế tạo<br /> kém hay yêu cầu thiết kế quá cao. Đổi lẫn hoàn toàn cho phép chi tiết được chế<br /> tạo với dung sai lớn hơn dung sai thiết kế và thư ng được thực hiện đối với công<br /> việc lắp ráp trong phạm vi nội bộ phân xư ng hoặc nhà máy.<br /> 1.1.2. Ý nghĩa của tính đổi l n chức năng<br /> Tính đổi lẫn trong chế tạo máy là điều kiện cơ bản và cần thiết c a<br /> nền sản xuất tiên tiến. Trong sản xuất hàng loạt, nếu không đảm bảo các<br /> nguyên tắc c a tính đổi lẫn thì không thể sử dụng bình thư ng nhiều đồ<br /> dùng hàng ngày.<br /> Trong sản xuất, tính đổi lẫn c a chi tiết làm đơn giản quá trình lắp ráp.<br /> Trong sửa chữa, nếu thay thế một chi tiết bị hỏng bằng một chi tiết dự trữ<br /> cùng loại thì máy có thể làm việc được ngay, giảm th i gian ngừng máy để<br /> sửa chữa, tận dụng được th i gian sản xuất.<br /> <br /> Trang 2<br /> <br />