TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM
_____________
NGUYỄN ĐỨC THANH
BÀI GIẢNG:
GIÁO DỤC HỌC
PHẦN I: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG CỦA GIÁO DỤC HỌC
Chương I
GIÁO DỤC HỌC LÀ MỘT KHOA HỌC
1.1. Đối tượng – Nhiệm vụ – Phương pháp nghiên cứu GDH
1.1.1. Đối tượng của giáo dục học
Đối tượng nghiên cứa của giáo dục học là một quá trình sư phạm toàn vẹn hay là quá trình giáo
dục tổng thể, cụ thể: nghiên cứu bản chất và các quy luật của quá trình giáo dục con người và trên
cơ sở đó thiết kế mục tiêu, nội dung, phương pháp và các hình thức tổ chức quá trình đó nhằm đạt
tới kết quả tối ưu trong những điều kiện xã hội nhất định. Quá trình giáo dục giáo dục chính là:
quá trình toàn vẹn hình thành nhân cách, được tổ chức một cách có mục đích và có kế hoạch,
thông qua các hoạt động và quan hệ giữa người với người giáo dục và người được giáo dục, nhằm
truyền đạt và chiếm lĩnh những kinh nghiệm xã hội của loài người.
Quá trình giáo dục tổng thể này bao gồm nhiều quá trình bộ phận hợp thành như quá trình giáo
dục (hẹp), dạy học, giáo dưỡng…
1.1.2. Nhiệm vụ: ( HD SV tự học)
Giáo dục học là một khoa học cần thực hiện các nhiệm vụ sau:
- Giải thích nguồn gốc phát sinh, phát triển và bản chất của hiện tượng giáo dục, phân biệt, các
mối quan hệ có tính quy luật và tính ngẫu nhiên. Tìm ra các quy luật có chi phối quá trình giáo dục
để tổ chức chúng đạt hiệu quả tối ưu.
- GDH nghiên cứu, dự báo tương lai gần và tương lai xa của GD, nghiên cứu xu thế phát triển và
mục tiêu chiến lược của giáo dục trong mỗi giai đoạn phát triển của XH để xây dựng chương trình
giáo dục và đào tạo.
- Nghiên cứu xây dựng lý thuyết GD mới, hoàn thiện các mô hình giáo dục, dạy học, phân tích
kinh nghiệm giáo dục, tìm ra con đường ngắn nhất và các phương tiện để áp dụng chúng vào thực
tiễn giáo dục.
- Trên cơ sở các thành tựu của khoa học và công nghệ, GDH còn nghiên cứu tìm tòi các phương
pháp và phương tiện GD mới nhằm nâng cao hiệu quả GD.
- Ngoài ra còn một số nhiệm vụ khác như: kích thích tính tích cực học tập của học sinh, nguyên
nhân của việc kém nhận thức, các yếu tố lựa chọn nghề nghiệp của học sinh, tiêu chuẩn giáo
viên..v..v.)
1.1.3. Phương pháp
1.1.3.1.. Cơ sở phương pháp luận nghiên cứu khoa học giáo dục.
* Khái niệm về PPNC KHGD
- Phương pháp nghiên cứu khoa học là những con đường, cách thức để giải quyết các nhiệm vụ
nghiên cứu, đồng thời được coi là công cụ để nhận thức khoa học.
- Phương pháp nghiên cứu khoa học là tổ hợp các thao tác, biện pháp thực tiễn hoặc lý thuyết mà
nhà khoa học sử dụng để nhận thức, khám phá đối tượng tạo ra những kiến thức về đối tượng.
* Mục đích: Nhận thức và cải tạo thế giới
* Chức năng:
- Mô tả: thực trạng các sự vật hiện tượng
- Giải thích: nguồn gốc phát sinh, phát triển, hủy diệt của svht, nguyên nhân, cấu trúc, so sánh,
mâu thuẩn…
- Dự báo: đưa ra tiên đoán, dự kiến về một sự vật, hiện tượng trong tương lai.
- Giải pháp: đưa ra các giải pháp phù hợp.
1.1.3.2. Các giai đoạn cơ bản của một quá trình nghiên cứu.
* Giai đoạn chuẩn bị:
- Xác định tên đề tài
- Xây dựng đề cương nghiên cứu
- Lựa chọn các phương pháp nghiên cứu.
- Chuẩn bị những cơ sở vật chất và kỹ thuật cho quá trình nghiên cứu
* Giai đoạn thực hiện công trình
- Thu thập số liệu thông qua nghiên cứu lý luận
- Điều tra khảo sát thực tiễn
- Xử lý thông tin
- Tổ chức thực nghiệm khoa học ( nếu có)
- Viết công trình nghiên cứu
+ Lời mở đầu
+ Nội dung
+ Kết luận
+ Danh mục tài liệu tham khảo
+ Phụ lục.
* Giai đoạn nghiệm thu bảo vệ công trình
- Viết tóm tắt công trình
- Trình bày kết quả nghiên cứu trước hội đồng.
1.1.3.3. Các phương pháp nghiên cứu khoa học Giáo dục
Quan sát sư phạm, Thực nghiệm khoa học, Tổng kết kinh nghiệm, Trò chuyện, phỏng vấn, Nghiên
cứu sản phẩm hoạt động của đối tượng, Điều tra, trắc nghiệm.
Sau đây chúng ta nghiên cứu sơ lược một số phương pháp nêu trên.
1.1.3.3.1- Phương pháp quan sát.
* Quan sát là phương pháp tri giác có mục đích các hiện tượng sư phạm hoặc quá trình giáo dục
để thu lượm số liệu, sự kiện cụ thể đặc trưng cho quá trình diễn biến của hiện tượng đó.
* Dựa vào quan hệ giữa người quan sát và đối tượng quan sát mà có các loại quan sát sau: Quan
sát trực tiếp, Quan sát gián tiếp, Quan sát tự nhiên, Quan sát kín đáo.
* Dựa vào thời gian và không gian, có các loại sau: Quan sát liên tục, Quan sát gián đoạn, Quan
sát theo đề tài tổng hợp, Quan sát theo chuyên đề.
* Khi quan sát thì cần chú ý các yêu cầu sau :
- Có mục đích rõ ràng khi tiến hành quan sát.
- Khéo léo, kín đáo.
- Thu thập tài liệu phải trung thục, chính xác.
- Kết hợp các phương tiện kỹ thuật khi quan sát ....
1.1.3.3.2. Phương pháp trò chuyện.
* Trò chuyện là phương pháp dùng lời để tìm hiểu, khai thác đối tượng nghiên cứu.
Phỏng vấn cũng là một kiểu trò chuyện, song có sự định hướng trong trao đổi ý kiến, nhà nghiên
cứu đặt câu hỏi, đối tượng trả lời.
* Khi sử dụng phương pháp này cần đảm bảo các yêu cầu sau:
- Nắm được đặc điểm tâm lý đối tượng.
- Xắc định mục đích buổi trò chuyện.
- Trước khi trò chuyện cần tạo ra không khí vui vẻ cởi mở..
1.1.3.3.3 . Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục.
* Tổng kết kinh nghiệm giáo dục là phương pháp đem lý luận phân tích thực tiễn giáo dục, rồi từ
phân tích thực tiễn giáo dục mà rút ra lý luận giáo dục mới.
* Kinh nghiệm giáo dục có thể là :
- Kinh nghiệm giảng dạy.
- Kinh nghiệm giáo dục
- Kinh nghiệm tổ chức sinh hoạt tập thể.
- Kinh nghiệm tổ chức lao động sản xuất.
- Kịnh nghiệm quản lý nhà trường...
* Tổng kết kinh nghiệm thường trải qua các bước sau:
- Xác định đối tượng : Đối tượng tổng kết kinh nghiệm giáo dục là những kinh nghiệm thành
công, những công việc đã đạt kết quả tốt.
- Dựng lại quá trình phát triển của đối tượng được tổng kết theo trình tự lôgic lịch sử.
Trong bước này cần nêu rõ:
+ Hoàn cảnh nảy sinh kinh nghiệm và thực trạng chất lượng ban đầu.
+ Yêu cầu khách quan về những động lực thúc đẩy sự phát triển.
+ Những chuyển biến căn bản của đối tượng, những biện pháp tạo ra những chuyển biến đó.
+ Tình trạng thực tế hiện nay của đối tượng.
- Xử lý và rút ra kết luận .
Khám phá mối liên hệ giữa các biện pháp và hiệu quả giáo dục của nó. Đây là cơ sở để rút ra lý
luận khái quát.
- Kiểm nghiệm lý luận trong thực tiễn.
1.1.33.4 .Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động : Là phương pháp khai thác đối tượng
một cách gián tiếp thông qua các sản phẩm do chính họ tạo ra.
Phương pháp này giúp ta thu thập được những số liệu và dữ kiện phản ánh nhiều mặt và khá sâu
về đối tượng nghên cứu.
Sản phẩm hoạt động có thể là : Hồ sơ sổ sách, Bài làm, Sản phẩm lao động, Giáo án, Các đồ dùng
dạy học, Sổ chủ nhiệm, Nhật ký ...