TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT VĨNH LONG
KHOA SƯ PHẠM KỸ THUẬT VÀ XÃ HỘI NHÂN VĂN
BÀI GIẢNG
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG HƯỚNG NGHIỆP
TRONG NHÀ TRƯỜNG
Biên soạn: Ths. Nguyễn Minh Trung
NĂM 2025
MỤC LỤC
CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ HƯỚNG NGHIỆP ....................................... 7
1.1 Các lý thuyết về hướng nghiệp ............................................................................. 7
1.1.1 Mô hình cung cấp dịch vụ hướng nghiệp ...................................................... 7
1.1.2 Vòng nghề nghiệp ............................................................................................ 9
1.1.3 Quy trình hướng nghiệp ................................................................................. 9
1.1.3.1 Nội dung ......................................................................................................... 9
1.1.3.2 Ý nghĩa ......................................................................................................... 10
1.1.4 Lý thuyết cây nghề nghiệp ............................................................................ 10
1.1.4.1 Nội dung ....................................................................................................... 10
1.1.4.2 Ý nghĩa ......................................................................................................... 11
1.1.5 Lý thuyết mật mã Holland ............................................................................ 12
1.1.5.1 Nội dung ....................................................................................................... 13
1.1.5.2 Ý nghĩa ......................................................................................................... 14
1.1.5.3 Ý nghĩa ......................................................................................................... 15
1.1.6 Lý thuyết hệ thống ......................................................................................... 16
1.1.6.1 Nội dung ....................................................................................................... 16
1.6.1.2 Ý nghĩa ......................................................................................................... 17
1.1.7 Mô hình lập kế hoạch nghề ........................................................................... 18
1.1.7.1 Nội dung ....................................................................................................... 18
1.1.7.2 Ý nghĩa ......................................................................................................... 20
1.1.8 Lý thuyết vị trí điều khiển ............................................................................ 20
1.1.8.1 Nội dung ....................................................................................................... 20
1.8.1.2 Ý nghĩa ......................................................................................................... 21
1.1.9 Lý thuyết ngẫu nhiên có kế hoạch ............................................................... 21
1.1.9.1 Nội dung ....................................................................................................... 21
1.1.9.2 Ý nghĩa ......................................................................................................... 22
1.2 Nội dung cơ bản của công tác hướng nghiệp ..................................................... 22
1.2.1 Các hình thức giáo dục hướng nghiệp ......................................................... 22
1.2.1.1 Hoạt động giáo dục hướng nghiệp ............................................................. 24
1.2.1.2 Hướng nghiệp qua các môn văn hóa.......................................................... 27
1.2.1.3 Hoạt động giáo dục nghề phổ thông và lao động sản xuất ....................... 27
1.2.1.4 Hướng nghiệp qua hoạt động ngoại khóa, tham quan.............................. 28
1.2.2 Các điều kiện để thực hiện hiệu quả giáo dục hướng nghiệp .................... 29
1.2.2.1 Các điều kiện về quản lý .............................................................................. 29
1.2.2.2 Điều kiện về giáo viên ................................................................................. 29
1.2.2.3 Điều kiện về tài liệu và nguồn thông tin..................................................... 31
1.2.2.4 Điều kiện về thiết bị, máy móc và đồ dùng dạy học ................................... 32
1.2.3 Sự hỗ trợ của cán bộ quản lý hướng nghiệp ............................................... 32
1.2.3.1. Quản lí hoạt động dạy và học .................................................................... 33
1.2.3.2. Xây dựng đội ngũ giáo viên phụ trách hướng nghiệp .............................. 33
1.3 Cách xác định năng lực hướng nghiệp của học sinh......................................... 34
1.3.1 Nhận thức bản thân ....................................................................................... 34
1.3.1.1 Sở thích ........................................................................................................ 35
1.3.1.2. Khả năng ..................................................................................................... 35
1.3.1.3. Cá tính ......................................................................................................... 36
1.3.1.4. Giá trị sống .................................................................................................. 36
1.3.1.5 Cách thức để nhận thức bản thân .............................................................. 37
1.3.2 Nhận thức nghề nghiệp ................................................................................. 38
1.3.2.1. Thế giới nghề nghiệp .................................................................................. 38
1.3.2.2. Tìm hiểu hệ thống đào tạo nghề ................................................................ 38
1.3.3 Tìm hiểu thị trường tuyển dụng ................................................................... 39
1.4 Các phương pháp hướng nghiệp ........................................................................ 40
1.4.1 Phương pháp tích lũy kinh nghiệm .............................................................. 40
1.4.2 Học nghề phổ thông ....................................................................................... 41
1.4.3 Tham gia hoạt động ngoại khóa ................................................................... 41
1.4.4 Tìm hiểu thông tin nghề nghiệp ................................................................... 41
1.4.5 Tư vấn hướng nghiệp .................................................................................... 42
1.5 Thông tin hướng nghiệp ...................................................................................... 42
1.5.1 Vai trò cổng thông tin ................................................................................... 42
1.5.2 Nhu cầu của người dùng đối với cổng thông tin ......................................... 43
1.5.3 Vai trò của cán bộ quản lý hướng nghiệp trong việc khai thác thông tin 43
1.5.4 Xây dựng mạng lưới chuyên nghiệp ............................................................ 43
CHƯƠNG 2: HOẠT ĐỘNG HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH LỚP 10 ....... 46
2.1 Tìm hiểu bản thân và những yếu tố ảnh hưởng tới việc chọn hướng học, chọn
nghề của bản thân ....................................................................................................... 46
2.1.1 Cơ sở khoa học của sự phù hợp nghề .......................................................... 46
2.1.1.1 Khung năng lực hướng nghiệp của học sinh............................................. 46
2.1.1.2 Nguyên tắc chọn nghề ................................................................................. 48
2.1.1.3 Cơ sở khoa học của sự phù hợp nghề ........................................................ 48
2.1.2 Tìm hiểu bản thân ......................................................................................... 48
2.1.3 Một số kỹ năng thiết yếu ............................................................................... 55
2.1.4 Những yếu tố ảnh hưởng đến việc chọn hướng học, chọn nghề ................ 57
2.1.4.1 Mục tiêu ....................................................................................................... 57
2.1.4.2 Cách tiến hành ............................................................................................. 57
2.2 Tìm hiểu nghề nghiệp .......................................................................................... 58
2.2.1 Tổ chức giao lưu tìm hiểu nghề nghiệp ....................................................... 63
2.2.2 Tìm hiểu thông tin nghề nghiệp tại lớp học ................................................ 65
2.3 Xây dựng kế hoạch nghề nghiệp ......................................................................... 68
2.3.1 Xây dựng kế hoạch nghề nghiệp tương lai .................................................. 68
2.3.2 Tham quan tìm hiểu thực tế một cơ sở sản xuất ........................................ 69
CHƯƠNG 3: HOẠT ĐỘNG HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH LỚP 11 ....... 70
3.1 Tìm hiểu bản thân và những yếu tố ảnh hưởng tới quyết định chọn hướng đi
sau trung học phổ thông, chọn nghề ......................................................................... 70
3.1.1 Tìm hiểu khả năng, sở thích và cá tính của bản thân ................................ 70
3.1.1.1 Nhận thức bản thân..................................................................................... 70
3.1.1.2 Cách thức để nhận thức bản thân .............................................................. 73
3.1.2 Các hướng đi sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông .............................. 74
3.1.3 Những yếu tố ảnh hưởng tới quyết định chọn hướng đi sau trung học phổ
thông, chọn nghề của bản thân .............................................................................. 74
3.2 Tìm hiểu nghề nghiệp .......................................................................................... 75
3.2.1 Tìm hiểu thông tin nghề và thị trường tuyển dụng lao động .................... 75
3.2.2 Nghề phổ thông .............................................................................................. 82
3.2.3 Tìm hiểu thực tế một trường tại địa phương .............................................. 82
3.3 Xây dựng kế hoạch nghề nghiệp ......................................................................... 83
3.3.1 Hoạt động ngoại khóa và phục vụ cộng đồng với việc tạo cơ hội tìm hiểu
bản thân, nghề nghiệp ............................................................................................ 83
3.3.2 Mục tiêu nghề nghiệp và kế hoạch nghề nghiệp ......................................... 84
CHƯƠNG 4: HOẠT ĐỘNG HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH LỚP 12 ....... 86
4.1 Tìm hiểu bản thân và những yếu tố ảnh hưởng tới quyết định chọn nghề của
bản thân ....................................................................................................................... 86
4.1.1 Xác định sở thích, khả năng, cá tính, giá trị nghề nghiệp của bản thân .. 86
4.1.2 Tình hình và kế hoạch phát triển KTXH của đất nước, địa phương ....... 90
4.1.3 Những điều kiện để thành đạt trong nghề .................................................. 92
4.1.4 Tư vấn hướng nghiệp .................................................................................... 92
4.1.4.1 Khái niệm ..................................................................................................... 92
4.1.4.2 Phân loại tư vấn hướng nghiệp .................................................................. 93
4.1.4.3 Kỹ năng tư vấn hướng nghiệp .................................................................... 93
4.1.4.4 Điều kiện thực hiện tư vấn hướng nghiệp thành công ............................. 95
4.1.4.5 Thế giới nghề nghiệp ................................................................................... 96
4.2 Tìm hiểu nghề nghiệp ........................................................................................ 109
4.2.1 Khái quát vài nét về hệ thống đào tạo nghề nghiệp ở nước ta ................ 109
4.2.2 Tìm hiểu hệ thống trường trung cấp chuyên nghiệp và đào tạo nghề của
Trung ương và địa phương .................................................................................. 110
4.2.3 Tìm hiểu hệ thống đào tạo đại học và cao đẳng ........................................ 111
4.3 Xây dựng kế hoạch nghề nghiệp ....................................................................... 111
4.3.1 Tìm hiểu các thông tin hướng nghiệp để hoàn tất kế hoạch nghề nghiệp và
đăng ký tuyển sinh ................................................................................................ 111
4.3.2 Hướng dẫn học sinh chọn nghề và làm hồ sơ tuyển sinh ......................... 112