Bài giảng Kinh tế chính trị (Hệ trung cấp chuyên nghiệp)

Ả BÀI GI NG MÔN

Ị Ệ Ấ Ệ Ế KINH T  CHÍNH TR  H  TRUNG C P CHUYÊN NGHI P

Ụ Ầ A/ M C ĐÍCH YÊU C U CHUNG:

ế ủ ủ ấ ộ ộ ị Kinh t ậ  chính tr  là m t trong ba b  ph n c u thành c a ch  nghĩa Mác –

ệ ố ọ ạ ở ả ườ Lênin. Trong h  th ng các môn khoa h c kinh t ế ượ  đ c gi ng d y các tr ớ   ng l p

ế ế ứ ộ ọ ị ọ trung h c kinh t , kinh t chính tr  là m t môn khoa h c có ch c năng làm c  s ơ ở

ọ ế ấ ườ ọ ộ khoa h c cho các môn kinh t khác. Nó cung c p cho ng i h c m t cách có h ệ

ứ ơ ả ề ị ữ ử ế ố ế th ng nh ng ki n th c c  b n v  l ch s  các t ư ưở  t ng kinh t ế , các ki n th c c ứ ơ

ề ả ấ ấ ả ộ ườ ọ ể ả b n v  s n xu t và tái s n xu t xã h i giúp ng ộ i h c hi u m t cách có c  s ơ ở

ọ ườ ố ế ủ ả ướ ờ ỳ khoa h c đ ng l i, chính sách kinh t c a Đ ng và Nhà n c trong th i k  quá

ồ ưỡ ủ ầ ộ ế ớ ươ ậ ộ đ  lên ch  nghĩa xã h i, góp ph n b i d ng th  gi i quan, ph ng pháp lu n và

ế ộ ở ấ ộ ư t duy kinh t cho cán b trình đ  trung c p.

ớ ư ộ ọ ế ườ ọ V i t cách là m t môn khoa h c, kinh t ị  chính tr  giúp ng i h c có kh ả

ứ ậ ả ệ ượ ế ế ộ năng nh n th c và gi i quy t đúng các hi n t ng, các quá trình kinh t m t cách

ự ễ ủ ề ọ ắ ề ớ ệ có khoa h c g n v i đi u ki n th c ti n c a n n kinh t ế .

ệ ế ầ ị ế ố ớ ả ọ ậ Vi c h c t p kinh t chính tr  là c n thi ộ t  đ i v i cán b  qu n lý kinh

ữ ườ ế ủ ọ ớ ế ớ doanh, v i nh ng ng ứ i nghiên c u kinh t và h c sinh c a các l p ngành kinh t .

Ờ Ố B/ PHÂN PH I TH I GIAN

ổ ố ờ            ­ T ng s  th i gian môn h c: ọ 90 ti tế

ả                   + Gi ng lý thuy t: ế 78 ti tế

ả + Th o lu n: ậ 8 ti tế

ể ậ + Bài t p, ki m tra: 4 ti tế

ư ệ ả ậ ự Th o lu n th c hi n nh  sau:

ế ả ậ ả ầ ờ ­ Gi ng h t ph n 1, th i gian th o lu n 4 ti ế t

ế ả ậ ả ầ ờ ­ Gi ng h t ph n 2, th i gian th o lu n 4 ti ế t

1

Ộ N I DUNG

t ế Ti gi ngả Th oả   lu nậ TT BÀI TS  ố ti tế Bài  t p ậ ki m ể   tra

Ề Ủ Ữ 45 39 4 2

ố ượ Đ i t ủ   ng pháp c a 2 2 Ph nầ   1 Bài 1 ế

ơ ượ ị S  l 6 6 Bài 2 ế

Ấ NH NG V N Đ  CHUNG C A KINH Ế Ị T  CHÍNH TR ươ ứ ng, ch c năng và ph ị kinh t  chính tr ử ể   c l ch s  hình thành và phát tri n ị  chính tr kinh t ấ ề ả ộ N n s n xu t xã h i 4 4 Bài 3

ấ 10 7 2 1 Bài 4 ả ấ ậ ủ ả

ậ ủ ả   S n xu t hàng hoá và các quy lu t c a s n ấ   xu t hàng hoá và các quy lu t c a s n xu t hàng hoá

10 10 Bài 5 ấ ả ộ Tái s n xu t xã h i

Tái s n xu t v n, giá thành, ti n l ng và Bài 6 ấ ố ậ ề ươ ệ i nhu n trong các doanh nghi p ả ợ l 11 8 2 1

ế ố ệ Quan h  kinh t ạ  đ i ngo i 2 2 Bài 7

Ấ Ế Ph n 2ầ

Ữ Ị 45 39 4 2

Ề NH NG V N Đ  KINH T  CHÍNH   Ộ Ở  Ờ Ỳ TR  TRONG TH I K  QÚA Đ   VI T NAM

ề ướ N n kinh t ng XHCN 8 8 Bài 8

Ệ ế ị ườ ị ng đ nh h  th  tr ở ệ t Nam  Vi ế ầ và xu h 7 6 1 Bài 9 ế ơ ấ C  c u thành ph n kinh t ơ ả ủ ề ộ đ ng c  b n c a n n kinh t ướ  trong th i k ậ   ng v n ờ ỳ

9 7 2 Bài 10 ỹ ở  Vi

i ích kinh t 5 5 Bài 11 quá độ ự ậ ấ ơ ở ậ Xây d ng c  s  v t ch t ­ k  thu t trong ệ ộ ờ ỳ t Nam. th i k  quá đ  lên CNXH  ệ ợ ệ ố  và quan h  phân H  th ng l ộ ố ế ờ ỳ

ơ ế ế ộ ph i trong th i k  quá đ ờ ỳ  trong th i k  quá đ C  ch  kinh t 12 9 2 1 Bài 12

2

4 4 Bài 13 ạ ế H ch toán kinh t

90 78 08 04

ổ ộ T ng c ng

ầ ứ ấ Ph n th  nh t

Ữ Ủ Ấ Ế Ề Ị NH NG V N Đ  CHUNG C A KINH T  CHÍNH TR

BÀI 1

Ố ƯỢ Ứ ƯƠ Ứ Đ I T NG, CH C NĂNG VÀ PH NG PHÁP NGHIÊN C U KINH T Ế

CHÍNH TRỊ

ố ế ổ T ng s  ti ả t gi ng: 2

ụ ầ * M c đích yêu c u:

ứ ủ ế ­  Trình bày đ ượ ố ượ c đ i t ng nghiên c u c a kinh t ị  chính tr .

ượ ị ự ầ ứ ế ế ­  Phân tích đ c v  trí, ch c năng và s  c n thi ứ t nghiên c u kinh t ị  chính tr .

ượ ươ ứ ủ ụ ế ­  Trình bày đ c các ph ng pháp và công c  nghiên c u c a kinh t ị  chính tr .

ơ ả ộ * N i dung c  b n:

ố ượ ủ ế I. Đ i t ng c a kinh t ị  chính tr

ế ờ ỳ ệ ấ ị ươ ứ ả ­ Kinh t chính tr  xu t hi n vào th i k  hình thành ph ng th c s n xu t t ấ ư ả    b n

ị ườ ủ ộ ở ướ ch  nghĩa, hình thành th  tr ng dân t c các n c Tây Âu.

ữ ậ ế ị ầ ầ ượ ế ọ ­ Thu t ng  kinh t chính tr  l n đ u tiên đ c nhà kinh t h c Môngcrêchiên s ử

ể ặ ọ ụ d ng đ  đ t cho môn khoa h c này.

ế ơ ở ứ ữ ọ ộ ị ­ Kinh t ủ ờ    chính tr  là môn khoa h c xã h i, nghiên c u nh ng c  s  chung c a đ i

ệ ộ ố ế ữ ườ ớ ườ ứ ố s ng xã h i, nghiên c u m i quan h  kinh t gi a ng i v i ng i trong quá trình

ấ ị ể ạ ấ ố ổ ủ   ả s n xu t, phân ph i, trao đ i và tiêu dùng qua các giai đo n phát tri n nh t đ nh c a

ộ ườ ứ ệ ả ứ ấ xã h i loài ng i, t c là nghiên c u quan h  s n xu t.

ự ầ ứ ị ế ế II. V  trí, ch c năng và s  c n thi ứ t nghiên c u kinh t ị  chính tr .

ứ ủ ị ế 1. V  trí, ch c năng c a kinh t

ị  chính tr 3

ị 1.1. V  trí:

ế ọ ơ ở ơ ở ệ ị ị ườ Kinh t chính tr  là môn khoa h c c  s , làm c  s  cho vi c xác đ nh đ ng l ố   i,

ế ủ ướ ơ ở ứ ệ chính sách kinh t c a nhà n ọ   c; làm c  s  cho vi c nghiên c u các môn khoa h c

ế ả kinh t ngành và qu n lý kinh t ế .

ứ 1.2. Ch c năng:

ứ ậ ứ    a. Ch c năng nh n th c

ứ ả ệ ượ ế ủ + KTCT nghiên c u, gi i thích các hi n t ng và quá trình kinh t ờ    c a đ i

ế ộ ố s ng kinh t xã h i.

ệ ượ ụ ủ ệ ả ấ + M c đích c a KTCT là phát hi n b n ch t các hi n t ng, quá trình kinh t ế

ố ự ậ ủ ậ ộ khách quan và các quy lu t chi ph i s  v n đ ng c a chúng, giúp con ng ườ ậ   i v n

ạ ộ ứ ậ ộ ế ủ ằ ụ d ng các quy lu t m t cách có ý th c vào ho t đ ng kinh t ạ    c a mình, nh m đ t

ệ ế ấ ộ ả hi u qu  kinh t ­ xã h i cao nh t.

ứ ự ễ b. Ch c năng th c ti n

ỉ ạ ệ ả ấ ậ ế ỉ KTCT không ch  v ch ra b n ch t, phát hi n các quy lu t kinh t , ch  ra các

ươ ứ ậ ụ ừ ả ợ ớ ph ng pháp và hình th c v n d ng chúng phù h p v i hoàn c nh trong t ng th i k ờ ỳ

ấ ị ế ả ấ ị ừ ự ứ ễ nh t đ nh mà kinh t chính tr  còn ph i xu t phát t ờ    th c ti n đi sâu nghiên c u đ i

ự ể ệ ể ế ậ ậ ấ ằ ố s ng hi n th c đ  rút ra các lu n đi m, k t lu n có tính ch t khái quát nh m tr  l ở ạ   i

ự ễ ỉ ạ ch  đ o th c ti n.

ứ ươ ậ c. Ch c năng ph ng pháp lu n

ậ ủ ữ ế ệ ạ ậ Nh ng k t lu n c a KTCT thông qua các khái ni m, ph m trù, quy lu t kinh t ế

ơ ở ộ ổ ợ ậ ấ ọ ế có tính ch t chung, là c  s  lý lu n cho m t t h p các khoa h c kinh t :

ọ ế ế ệ ệ + Các khoa h c kinh t ngành: Kinh t công nghi p, nông nghi p, giao thông,

xây d ng…ự

ế ứ ế ụ ế ạ ộ + Các môn kinh t ch c năng: Kinh t lao đ ng, k  ho ch, tài chính, tín d ng,

ố th ng kê…

ọ ế ằ ứ ề + Các môn khoa h c kinh t ữ  n m mi n giáp ranh gi a các tri th c ngành khác

ế ị ế ế ề ố ọ ả ư ị nhau nh : Đ a lý kinh t ử , l ch s  kinh t , dân s  h c, lý thuy t v  qu n lý…

ứ d. Ch c năng t ư ưở  t ng

4

ề ấ ấ ấ ộ Trong xã h i có giai c p thì KTCT luôn có tính giai c p, đ u xu t phát t ừ ợ  l i ích

ặ ầ ấ ị ấ ộ ớ giai c p ho c t ng l p xã h i nh t đ nh.

ế ứ ả ế ự ầ 2. S  c n thi t ph i nghiên c u kinh t ị  chính tr

ụ ự ạ ề ậ ậ ắ ế ự ề ậ ờ ­ Kh c ph c s  l c h u v  lý lu n kinh t ớ   , s  giáo đi u, tách r i lý lu n v i

ộ ố ầ ư ế ớ cu c s ng, góp ph n hình thành t duy kinh t m i.

ậ ủ ữ ứ ế ệ ạ ­ Nh ng ki n th c, khái ni m, ph m trù, quy lu t c a kinh t ế ị ườ  th  tr ng mà

ố ớ ướ ư ấ ầ ệ ế ả KTCT đ a ra đ i v i n c ta hi n nay là r t c n thi ỉ ố ớ t, không ch  đ i v i qu n lý

ế ầ ế ủ ệ ả ả kinh t vĩ mô mà còn c n thi ấ t cho vi c qu n lý s n xu t kinh doanh c a các doanh

ệ ớ ư ầ nghi p và các t ng l p dân c .

ạ ế ậ ế ơ ở ư ậ ­ Các ph m trù kinh t và quy lu t kinh t mà KTCT đ a ra là c  s  lý lu n và

ươ ể ậ ọ ế ph ứ ng pháp lu n đ  nghiên c u các môn khoa h c kinh t khác.

ươ ế III. Ph ủ ng pháp c a kinh t ị  chính tr

ươ ứ ệ ­ Ph ậ ng pháp duy v t bi n ch ng

ươ ừ ượ ­ Ph ng pháp tr u t ọ ng hóa khoa h c

ươ ị ử ­ Ph ng pháp lôgíc và l ch s

5

BÀI 2

Ơ ƯỢ Ị Ử Ủ Ể S  L C L CH S  HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRI N C A KINH T Ế

Ị Ọ CHÍNH TR  H C

ố ế ổ T ng s  ti ả t gi ng: 6

ụ ầ * M c đích yêu c u:

ượ ơ ả ủ ữ ể ể ặ ­ Trình bày đ ữ c nh ng t ư ưở  t ỗ   ng c  b n, nh ng đ c đi m tiêu bi u c a m i

ế ọ h c thuy t kinh t ế .

ượ ế ủ ữ ế ạ ọ ­ Phân tích đ c nh ng h n ch  c a các h c thuy t kinh t ế ướ  tr c Mác và tính

ế ế ọ ờ ọ ấ ế t ộ t y u ra đ i các h c thuy t mang tính khoa h c và ti n b .

ượ ị ử ể ế ­ Trình bày đ c l ch s  hình thành và phát tri n kinh t ị  chính tr

ơ ả ộ * N i dung c  b n:

ế ủ ế ổ ơ ở ờ ổ ạ ữ I. Nh ng t ư ưở  t ng kinh t ch  y u trong th i c  đ i và trung c  ­ c  s  cho

ế ờ ủ ự s  ra đ i c a kinh t ị ọ  chính tr  h c

6

ư ưở 1. T  t ng kinh t ế ờ ổ ạ  th i c  đ i

ặ ế ộ ư 1.1. Đ c tr ng kinh t ờ ổ ạ  ­ xã h i th i c  đ i

ữ ế ị ệ ố ượ ủ ế ủ ở ữ ­ Chi m h u nô l ệ ữ  gi ố  vai trò th ng tr , nô l là đ i t ng ch  y u c a s  h u.

ươ ề ệ ắ ầ ệ ệ ấ ­ Th ng nghi p và ti n t b t đ u xu t hi n.

ố ớ ữ ế ế ằ ạ ẳ ố ­ Chi n tranh dai d ng gi a các qu c gia, các thành ph  l n nh m chi m đo t nô

lệ

ộ ấ ữ ấ ệ ế ệ ủ ­ Cu c đ u tranh gi a giai c p nô l ễ  và ch  nô di n ra quy t li t.

ể ư ưở ặ 1.2. Đ c đi m t t ng kinh t ế ờ ổ ạ  th i c  đ i

ể ể ạ * Đ i bi u tiêu bi u cho t ư ưở  t ng kinh t ế :

­ Platôn ( 427 – 347 TCN)

ố ­ Arixt t ( 384 – 322 TCN)

ư ưở ế ờ ổ ạ ữ ể * T  t ng kinh t ặ  th i c  đ i có nh ng đ c đi m chung sau đây:

ộ ệ ấ ế ấ ­ Coi xã h i nô l là t t y u và duy nh t.

ổ ẹ ụ ề ộ ộ ­ Coi kinh lao đ ng chân tay, xem lao đ ng chân tay là đi u h  th n, nh c nhã và

ỏ làm h ng con ng ườ i

ạ ộ ươ ệ ặ ­ Lên án ho t đ ng th ng nghi p và cho vay n ng lãi.

ộ ố ấ ề ậ ế ộ ộ ổ ả   ề ­ Các ông đã đ  c p đ n m t s  v n đ : phân công lao đ ng xã h i, trao đ i s n

ẩ ệ ị ử ụ ố ủ ả ị ưở ph m, phân bi t giá tr  s  d ng và giá tr  trao đ i c a hàng hóa,  nh h ủ ng c a cung

ứ ự ủ ữ ữ ể ề ề ấ ặ ầ ớ c u t ầ   i hàng hóa, đ c đi m c a ti n…Nh ng v n đ  nêu ra ch a đ ng nh ng m m

ẳ ạ ọ ố m ng khoa h c và thiên tài. Ch ng h n:

ơ ở ề ấ ộ ộ + V  phân công lao đ ng xã h i: Platôn coi đó là c  s  sinh ra giai c p và t ừ

ấ ướ ổ ả ồ ừ ự ắ giai c p mà sinh ra nhà n ẩ c. S  trao đ i s n ph m cũng b t ngu n t phân công lao

ấ ủ ệ ả ứ ữ ộ ườ ả ấ ộ đ ng xã h i, là hình th c liên h  s n xu t c a nh ng ng i s n xu t.

ề ổ ố ườ ầ ệ + V  trao đ i hàng hóa: Arixt t là ng i đ u tiên phân bi ị ử ụ t giá tr  s  d ng và

ổ ị ươ ệ ạ ươ giá tr  trao đ i hàng hóa, ông chia th ng nghi p thành 3 lo i: th ệ ng nghi p trao

ươ ệ ươ ệ ổ đ i (H­H), th ng nghi p hàng hóa (H­T­H), th ng nghi p kinh doanh (T­ H –T),

ườ ầ ư ắ ông cũng là ng i đ u tiên đ a ra “nguyên t c ngang giá”.

ố ợ ề ồ ậ ố ằ ợ ị ộ ậ + V  ngu n g c l i nhu n: Arixt t cho r ng l ề   ị i nhu n là do đ a v  đ c quy n

ợ ệ ượ ậ ườ ậ mà có, l i nhu n là hi n t ng không bình th ớ ng, trái v i quy lu t.

7

ề ị ủ ố ể ầ ố + V  ý nghĩa l ch s , t ử ư ưở  t ng c a Platôn và Arixt t có th  coi là m m m ng,

ủ ữ ể ấ ế ị ọ là đi m xu t phát c a nh ng t ư ưở  t ng kinh t chính tr  h c.

ư ưở 2. T  t ng kinh t ế ờ ổ ạ  th i c  đ i

ặ ế ộ ờ ổ ư 2.1. Đ c tr ng kinh t ­ xã h i th i trung c

ữ ủ ế ấ ị ươ ườ + Kinh t ế ự  t nhiên gi vai trò ch  y u. Tính ch t đ a ph ng, ph ộ ng h i và

ỏ ả ổ ế ế b  quan t a c ng là ph  bi n.

ủ ế ủ ề ệ ế ự + Nông nghi p là lĩnh v c ch  y u c a n n kinh t ố   ấ , trong đó đ t đai là đ i

ủ ế ở ữ ộ ườ ượ t ng s  h u ch  y u trong xã h i. Lãnh chúa là ng ế ị i quy t đ nh t ấ ả t c .

ệ ệ ố ờ ổ ớ ố ạ ớ + Cu i th i trung c , cùng v i vi c gia tăng dân s  và vi c đi l i b t khó

ắ ầ ị ấ ự ư ữ ầ ọ ố ư   khăn, b t đ u có s  giao l u gi a các vùng; các th  tr n m c lên là đ u m i giao l u

ữ gi a các vùng nông thôn.

ặ ế ờ ổ ư 2.2. Đ c tr ng kinh t th i trung c

ể ạ * Các đ i bi u:

ơ + Anbe L grăng

+ Xanh Tôma Đacanh

ờ + Henri đ  Grăng

ư ưở ế ờ ổ ể ệ ậ ở ể ậ * T  t ng kinh t th i trung c  bi u hi n t p trung các lu n đi m kinh t ế ủ    c a

ữ ư ặ Xanh Tôma Đacanh ( 1225 ­1274). Nó có nh ng đ c tr ng sau:

ề ườ ở ữ ườ ệ ọ ề ở ữ  Ng i s  h u là ng i giàu, h  có trách nhi m phân chia ­ V  quy n s  h u:

ả ủ ườ tài s n c a mình cho ng i nghèo.

ạ ộ ề ế ồ ạ ạ ộ ế  Chia ho t đ ng kinh t g m hai lo i: ­ V  các ho t đ ng kinh t :

ủ ả ậ ạ ộ ữ ấ ạ ượ ự ế ạ + Lo i1: Nh ng ho t đ ng tr c ti p t o ra c a c i v t ch t nên đ ế   c khuy n

khích và đánh giá cao.

ạ ộ ữ ư ấ ạ + Lo i 2: Nh ng ho t đ ng trung gian: nh  buôn bán, cho vay l y lãi, h ưở   ng

ủ ế ộ ườ ạ ộ ị ệ ợ ứ l ả i t c trên k t qu  lao đ ng c a ng i khác, ho t đ ng này phê phán k ch li t.

ề ề ệ ườ ề ố ề ­ V  ti n t : Vua là ng i có quy n t i cao trong phát hành ti n

ậ ủ ưộ ề ị ượ ả ấ ả ậ ­ V  đ a tô: Đ c coi là kho n thu nh p c a r ng đ t. Kho n thu nh p đó là s ự

ủ ự ợ ượ tr  giúp c a t nhiên và th ế ng đ .

ề ư ả ợ ­ V  t b n và l ậ i nhu n:

8

ề ư ả ọ ả ẻ ề ề ề ợ + V  t b n: H  gi i thích ti n không đ  ra ti n, ti n không sinh l ấ   i nên c m

ệ ặ vi c cho vay n ng lãi.

ề ợ ệ ả ậ ớ ị + V  l ả   ữ i nhu n: Là kho n chênh l ch gi a giá tr  hàng hoá v i chi phí s n

xu t.ấ

ề ố ố ố ợ ấ ­ V  dân s : dân s  tăng là t t, có l ả i cho s n xu t.

ọ ế ế ị ư ả ổ ể II. H c thuy t kinh t chính tr  t s n c  đi n

ủ ọ ươ 1.Ch  nghĩa tr ng th ng

ờ ả 1.1. Hoàn c nh ra đ i

ệ ề ấ ế ị ườ ể ạ ­ Xu t hi n trong n n kinh t hàng hoá phát tri n m nh, th  tr ng trong n ướ   c

ượ ở ộ ầ ớ ươ ườ ế ự ở đ c m  r ng, t ng l p th ng nhân tăng c ầ ng th  l c và d n tr  thành bá ch ủ

trong xã h i.ộ

ế ớ ờ ỳ ề ị ư ữ ỹ ­ Th i k  có nh ng phát ki n l n v  đ a lý nh : năm 1492 tìm ra Châu M , giai

ạ ườ ừ ớ đo n 1519 – 1521 tìm ra đ ng vòng t Châu Phi t i Châu Á.

ờ ỳ ư ế ươ ệ ớ ệ ­ Th i k   u th  th ơ ng nghi p l n h n công nghi p.

ờ ỳ ọ ự ạ ­ Th i k  khoa h c t ẽ ể  nhiên phát tri n m nh m .

ụ ư ờ ỳ ệ ấ ố ố ủ ­ Th i k  xu t hi n phong trào ph c h ng ch ng la  t ị ư ưở  t ng đen t i c a th i k ờ ỳ

trung c .ổ

ữ ế ủ ế ủ ọ ươ 1.2. Nh ng t ư ưở  t ng kinh t ủ  ch  y u c a ch  nghĩa tr ng th ng

ề ệ ủ ề ệ ẩ ủ ủ ả ­ Đánh giá cao vai trò c a ti n t , coi ti n t là tiêu chu n c a c a c i, Nhà n ướ   c

ề ề càng nhi u ti n thì càng giàu.

ạ ộ ỹ ề ể ả ươ ướ ế ­ Đ  tích lu  ti n ph i thông qua ho t đ ng th ạ ng m i, mà tr ạ   c h t là ngo i

ươ ọ ộ ươ ệ ố ẫ ạ ươ ơ th ằ ng. H  cho r ng “N i th ố ng là h  th ng  ng d n, ngo i th ng là máy b m”.

ủ ả ạ ả ố ươ ậ ộ ươ Mu n tăng c a c i ph i có ngo i th ẫ ủ ả ng nh p d n c a c i qua n i th ng. Trong

ươ ự ệ ấ ả ạ ngo i th ng ph i th c hi n xu t siêu.

ề ự ủ ả ử ụ ướ ể ể ế ­ Ph i s  d ng quy n l c c a Nhà n c đ  phát tri n kinh t .

ề ủ ữ ậ ọ ươ 1.3. Nh ng nh n xét v  ch  nghĩa tr ng th ng

ọ ươ ố ắ ứ ậ ả ng đã c  g ng nh n th c và gi i thích các ủ ­ Thành t u:ự   Ch  nghĩa tr ng th

ệ ượ ế ề ặ ậ ế ử ụ ươ ở ọ hi n t ng kinh t v  m t lý lu n, bi t s  d ng ph ng pháp khoa h c; m  ra k ỷ

ứ ề ệ ậ ấ ớ ế ơ ở ọ ứ nguyên m i cho vi c nguyên c u, nh n th c các v n đ  kinh t trên c  s  khoa h c.

9

ạ ệ ố ủ ủ ể ọ ươ ề ế  H  th ng quan đi m c a ch  nghĩa tr ng th ng còn kém v  tính lý ­ H n ch :

ư ậ ế ế ậ ế ữ ấ ế ủ ọ lu n, ch a bi t đ n quy lu t kinh t ề . Nh ng đ  xu t kinh t ấ    c a h  mang tính ch t

ế ự ễ ổ t ng k t th c ti n

ư ả ổ ể ủ ọ 2. KTCT t s n c  đi n Pháp ­ ch  nghĩa Tr ng nông

ờ ả 2.1. Hoàn c nh ra đ i

Ở ế ọ ủ ế ư ế ộ ­ Pháp đ a ra m t chính sách thu , g i là thu  phân, ch  y u đánh vào nông

ề ẫ ắ ả ợ ố dân. Nông dân m c vào c nh túng qu n, n  cha truy n con n i.

ướ ụ ể ả ỏ ộ ­ Tr c tình hình đó đòi h i ph i có m t chính sách khôi ph c và phát tri n nông

ườ ệ ấ ọ ệ nghi p. Tr ng phái Tr ng nông xu t hi n.

ể ể ạ * Đ i bi u tiêu bi u

­ F. Kênê ( 1694 – 1774)

ế ­ A. Tuy cgô ( 1727­ 1781)

ế ọ ế ủ ế ủ ọ 2.2. Các h c thuy t kinh t ủ  ch  y u c a ch  nghĩa tr ng nông

ế ề ả ẩ ầ ữ ổ ệ ả ẩ ố là s  chênh l ch gi a t ng s n ph m và ­ Lý thuy t v  s n ph m thu n tuý:

ả ấ ả ẩ ầ ả ấ ố chi phí s n xu t. Đó là s  dôi ra ngoài chi phí s n xu t. S n ph m thu n tuý ch ỉ

ượ ạ ự ự ệ ệ ạ đ ả   c t o ra trong lĩnh v c nông nghi p. Còn lĩnh v c công nghi p không t o ra s n

ả ả ấ ằ ẩ ầ ộ ệ   ph m thu n tuý nên không ph i là lao đ ng s n xu t.  Vì ông cho r ng, công nghi p

ế ế ạ ả ẩ ữ ủ ệ ả ẩ ạ t o ra s n ph m là do ch  bi n l i nh ng s n ph m c a nông nghi p.

ế ề ộ ộ ả ấ ờ ­ Lý thuy t v  lao đ ng s n xu t và lao đ ng không sinh l i

ạ ẩ ầ ả ấ ộ ộ ộ ả Lao đ ng s n xu t là lao đ ng t o ra s n ph m thu n tuý. Lao đ ng nào không

ả ẩ ầ ộ ờ ư ậ ộ ỉ ạ t o ra s n ph m thu n tuý là lao đ ng không sinh l i. Nh  v y, ch  có lao đ ng nông

ệ ạ ả ấ ả ẩ ầ ộ nghi p t o ra s n ph m thu n tuý nên nó là lao đ ng s n xu t.

ấ ế ề ­ Lý thuy t v  giai c p

ấ ả ấ ấ ả ẩ ầ ộ + Kênê chia xã h i thành 3 giai c p: giai c p s n xu t ra s n ph m thu n tuý,

ấ ở ữ ấ ả ấ giai c p không s n xu t và giai c p s  h u.

ế ể ấ ấ ư ả ả ấ + Tuy cgô phát tri n thành 5 giai c p: giai c p các nhà t b n s n xu t, giai

ấ ả ấ ư ả ả ấ ấ c p công nhân s n xu t, giai c p các nhà t ấ  b n không s n xu t, giai c p công nhân

ấ ở ữ ả ấ không s n xu t và giai c p s  h u.

ế ề ề ươ ợ ậ ­ Lý thuy t v  ti n l ng và l i nhu n.

10

ề ươ ậ ắ ề ề ươ ủ ộ + Ti n l ng:  ng h  “Quy lu t s t v  ti n l ng”

ạ ậ ậ ợ ộ + L i nhu n: là thu nh p không lao đ ng do công nhân t o ra.

ế ề ư ả ấ ­ Lý thuy t v  t ộ ả  b n và tái s n xu t xã h i

ư ả ậ ộ ồ ư ả ứ ướ ầ ư ả ứ + T  b n g m hai b  ph n: t b n  ng tr c đ u tiên và t b n  ng tr ướ   c

hàng năm.

ế ể ể ể ấ ả ộ + Tái s n xu t xã h i: thông qua “Bi u kinh t ”. Đó là bi u luân chuy n giá tr ị

ự ữ ữ ấ ẩ ộ ả s n ph m gi a các khu v c, gi a các giai c p trong xã h i.

ề ủ ậ ọ 2.3. Nh n xét v  ch  nghĩa tr ng nông

­ Thành t u: ự

ố ượ ứ ừ ự ả ự ư ể + Chuy n đ i t ng nghiên c u t ấ    lĩnh v c l u thông sang lĩnh v c s n xu t,

ố ủ ủ ả ồ giúp chúng ta tìm ra ngu n g c c a c a c i.

ỉ ượ ạ ự ả ấ ệ ầ ậ + Quan ni m thu nh p thu n tuý ch  đ c t o ra trong lĩnh v c s n xu t.

ư ạ ẳ ị ị + Kh ng đ nh l u thông không t o ra giá tr .

ạ ế ­ H n ch :

ủ ả ậ ấ ạ ệ ấ ả ấ ỉ + Ch  coi nông nghi p là ngành s n su t duy nh t t o ra c a c i v t ch t.

ủ ậ ợ ấ ươ ệ ư + Không th y vai trò l u thông, ph  nh n l ậ i nhu n th ng nghi p.

ư ượ ề ệ ư ệ ậ + Ch a phân tích đ ơ ở c khái ni m, lý lu n c  s  nh  hàng hoá, ti n t ị   , giá tr ,

ợ l ậ i nhu n…

ư ả ổ ể 3. KTCT t s n c  đi n

ủ ể ặ ả ờ ư ả ổ ể 3.1. Hoàn c nh ra đ i và đ c đi m c a KTCT t s n c  đi n Anh

ờ ả * Hoàn c nh ra đ i

ự ủ ế ỷ ữ ạ ờ ố ộ ọ ỹ ậ   ­ Cu i th  k  17 nh  nh ng thành t u c a cu c cách m ng khoa h c ­ k  thu t

ề ế ư ả ở ườ ủ ể ạ mà n n kinh t b n t ạ  giai đo n công tr ẽ ng th  công phát tri n m nh m .

ề ủ ề ấ ế ộ ượ ả ủ ậ ­ Nhi u v n đ  c a kinh t ­ xã h i v ả t quá kh  năng gi i thích c a lý lu n ch ủ

ọ ươ ế ệ ấ ọ ế ư ả ổ ể nghĩa Tr ng th ng nên xu t hi n h c thuy t kinh t s n c  đi n Anh. t

ặ ể * Đ c đi m chung

ờ ỳ ể ươ ứ ả ấ ­ Phát sinh trong th i k  hình thành và phát tri n ph ng th c s n xu t TBCN.

ố ượ ứ ừ ự ả ự ư ấ ể ­ Chuy n đ i t ng nghiên c u t lĩnh v c l u thông sang lĩnh v c s n xu t.

11

ộ ệ ố ậ ủ ự ề ạ ­ Xây d ng m t h  th ng các ph m trù và quy lu t c a n n kinh t ế ị ườ   ng th  tr

ả ề ươ ư ị nh  giá tr , giá c , ti n l ng…

ươ ừ ượ ứ ệ ố ụ ­ Áp d ng ph ng pháp tr u t ng hoá nghiên c u các m i liên h  nhân qu  đ ả ể

ậ ậ ệ ả ủ ấ ả ấ ộ ạ v ch ra b n ch t, quy lu t v n đ ng c a quan h  s n xu t TBCN.

ể ể ạ * Đ i bi u tiêu bi u:

­ Wiliam Petty ( 1623 – 1687)

­ Adam smith ( 1723­ 1790)

­ David Ricardo ( 1772 – 1823)

ế ọ ế ủ 3.2. H c thuy t kinh t c a Wiliam Petty

ộ ế ị ườ ầ ư ­ Lý thuy t giá tr  ­ lao đ ng: ông là ng i đ u tiên đ a ra:

ệ ạ ộ ộ ị ị + Khái ni m giá tr  lao đ ng, theo ông giá tr  hàng hoá là do lao đ ng t o ra.

ố ạ ỉ ừ ạ ậ ồ ộ ị   + Ông ch  th a nh n lao đ ng khai thác vàng b c là ngu n g c t o ra giá tr ,

ị ủ ỉ ượ ờ ị còn giá tr  c a các hàng hoá khác nhau ch  đ ạ ộ   c xác đ nh nh  vào quá trình ho t đ ng

ạ ớ v i vàng b c.

ế ề ệ ­ Lý thuy t ti n t :

ộ ế ộ ơ ế ộ ủ ả ả ị ị + Ông phê phán ch  đ  song b n v  và  ng h  ch  đ  đ n b n v .

ườ ầ ậ ư ề ệ ư + Ông là ng i đ u tiên đ a ra quy lu t l u thông ti n t

ế ề ươ ậ ộ Ông coi lao đ ng là hàng hoá, vì v y: ­ Lý thuy t ti n l ng:

ề ươ ả ủ ộ + Ti n l ng chính là giá c  c a hàng hoá lao đ ng.

ớ ạ ấ ủ ề ươ ứ ư ệ ạ ố ể ể + Gi i h n cao nh t c a ti n l ng là m c t li u sinh ho t t i thi u đ  nuôi

ố s ng công nhân.

ế ề ề ươ ợ ứ ả ộ ấ ­ Lý thuy t v  ti n l ng, l i t c và giá c  ru ng đ t:

ề ị ấ ả ầ ị ứ ề ị   + V  đ a tô: là ph n giá tr  dôi ra ngoài chi phí s n xu t, ông nghiên c u v  đ a

ư ạ ư ấ ượ ủ ệ ậ ị ị ệ tô chênh l ch nh ng l i ch a th y đ c đ a tô chênh l ch 2 và ông ph  nh n đ a tô

ệ ố tuy t đ i.

ề ợ ứ ố ề ưở ự ế ả ệ ở + V  l i t c: là s  ti n th ng tr  cho s  ti t ki m trong chi tiêu. B i vì theo

ườ ể ề ạ ậ ộ ữ ông, nh ng ng i có ti n thì có hai cách đ  mang l ấ   i thu nh p, đó là mua ru ng đ t

ể ị ợ ứ ử ề ể đ  cho thuê thu đ a tô và g i ti n vào ngân hàng đ  thu l i t c.

12

ỉ ả ộ ấ ấ ị ả ộ + G a c  ru ng đ t: giá c  ru ng đ t chính là đ a tô đ ượ ư ả c t ư    b n hoá. Ông đ a

ả ộ ứ ấ ị ị ra công th c tính đ a tô: Gía c  ru ng đ t = đ a tô x 20

ế ọ ế ủ 3.3. H c thuy t kinh t c a Adam smith.

ế ­ Thuy t “ bàn tay vô hình”

ự ề ằ ự ữ ợ ủ ừ + Ông cho r ng luôn có s  đi u hoà t nhiên gi a l ớ   i ích c a t ng cá nhân v i

ủ ộ ợ l i ích chung c a xã h i.

ộ ề ế ể ề + Trong toàn b  n n kinh t ạ ộ     “bàn tay vô hình” cũng đi u khi n các ho t đ ng

ế ự ề ỉ ề làm cho n n kinh t ả  có kh  năng t đi u ch nh.

ộ ế ị ­ Thuy t giá tr  ­ lao đ ng.

ố ủ ự ự ủ ộ ố ồ ể   + Ông coi lao đ ng là ngu n g c c a s  giàu có c a qu c gia và là “ th c th ”

ứ ế ầ ạ ả ố ị ủ c a giá tr  hàng hoá, v n li ng ban đ u không ph i là vàng b c mà chính là s c lao

đ ng.ộ

ộ ượ ứ ộ ứ ả ấ + S c lao đ ng trong xã h i đ c coi là s c s n xu t chung.

ủ ộ ỉ ộ   ấ + Ông ch  ra nguyên nhân c a năng su t lao đ ng cao là do phân công lao đ ng

xã h i.ộ

ế ề ộ ộ ­ Lý thuy t v  phân công lao đ ng xã h i

ụ ệ ấ ả ộ ớ Phân công lao đ ng có tác d ng to l n trong vi c chuyên môn hoá, s n xu t, ti ế   t

ể ừ ệ ụ ệ ễ ệ ờ ki m th i gian di chuy n t vi c này sang vi c khác, d  dàng áp d ng máy móc.

ế ề ề ệ ­ Lý thuy t v  ti n t :

ể ượ ề ệ ả ặ ộ ệ + Ông hi u đ ấ ủ c b n ch t c a ti n t là m t hàng hoá đ c bi ỏ   t tách ra kh i

ế ớ ươ ệ ư th  gi i hàng hoá, làm ph ng ti n l u thông.

ườ ầ ề ấ + Ông cũng là ng i đ u tiên khuyên nên dùng ti n gi y.

ậ ế ề ­ Lý thuy t v  thu nh p:

ả ẩ ấ ả ộ ị ừ ứ ấ +  Đ a tô: là kho n kh u tr  th  nh t vào s n ph m lao đ ng.

ừ ứ ủ ẩ ấ ả ậ ả ợ ườ ộ + L i nhu n: là kho n kh u tr  th  hai vào s n ph m c a ng i lao đ ng.

ậ ủ ợ ộ ộ ợ ứ ậ ư ả ạ ộ + L i t c: là m t b  ph n c a l i nhu n mà nhà t ả    b n ho t đ ng đi vay ph i

ả ủ tr  cho ch  nó đ  đ ể ượ ở ữ ư ả c s  h u t b n.

ề ươ ị ư ệ ạ ể + Ti n l ng: là giá tr  t ố  li u sinh ho t đ  nuôi s ng công nhân và con cái

ể ượ ế ụ ư ị ườ ế ộ anh ta đ  đ ể c ti p t c đ a ra đ  thay th  trên th  tr ng lao đ ng.

13

ư ả ấ ủ ề ệ ả ậ ọ ế ề ư ả  t ấ  b n là đi u ki n v t ch t cho s n xu t c a m i xã ­ Lý thuy t v  t b n:

ồ ạ ấ ề ễ ả ằ ọ ư ả ố ị ộ h i. Nó t n t i vĩnh vi n, ông cho r ng, m i ngành s n xu t đ u có t b n c  đ nh

ư ả ư ộ ố ư ả ả ế và t b n l u đ ng. Mu n có t b n ph i ti ệ t ki m.

ế ả ị ủ ừ ư ổ ả ẩ ấ  Gía tr  c a t ng hàng hoá cũng nh  t ng s n ph m bao ­ Lý thuy t tái s n xu t:

ề ươ ợ ậ ị ồ g m ti n l ng, l i nhu n, đ a tô.

ọ ế ế ủ 3.4. H c thuy t kinh t c a David Ricardo.

ộ ế ị ­ Lý thuy t giá tr  ­ lao đ ng

ệ ị ử ụ ổ ị + Ông phân bi t giá tr  s  d ng và giá tr  trao đ i.

ẳ ị ườ ạ ị ử ụ + Kh ng đ nh các nhân t ố ự  t nhiên giúp con ng i t o nên giá tr  s  d ng,

ầ ử ư ị nh ng không thêm ph n t nào vào giá tr  hàng hoá.

ấ ả ấ ộ ị + Ông th y giá tr  hàng hoá gi m khi năng su t lao đ ng tăng lên

ề ơ ấ ả ậ ồ ố ộ ộ ị + V  c  c u giá tr  hàng hoá, bao g m c  lao đ ng s ng và lao đ ng v t hoá.

ế ị ơ ở ị ả ư ả ả ị ưở + Gía tr  là c  s  và quy t đ nh giá c , nh ng giá c  còn ch u  nh h ủ   ng c a

ầ ậ quy lu t cung c u.

ế ề ươ ợ ậ ị ­ Lý thuy t ti n l ng, l i nhu n và đ a tô

ề ề ươ ề ươ ả ủ ộ ượ ị + V  ti n l ng: ti n l ng là giá c  c a lao đ ng, đ c xác đ nh trên c  s ơ ở

ả ự giá c  t nhiên và xoay quanh nó.

ề ợ ậ ố ạ ề ươ ư ả ả + V  l i nhu n: là s  còn l i ngoài ti n l ng mà nhà t b n tr cho công

nhân.

ứ ị ấ ượ ị ề ị ư ệ + V  đ a tô: ông nghiên c u đ a tô chênh l ch I và ch a th y đ c đ a tô chênh

ủ ậ ệ ố ị ệ l ch II và ph  nh n đ a tô tuy t đ i.

ế ề ư ả ­ Lý thuy t v  t b n:

ư ả ữ ư ệ ả ấ ẩ + T  b n là nh ng t ậ  li u s n xu t và v t ph m tiêu dùng

ư ả ậ ồ ộ ư ả ố ị ư ả ư ộ + T  b n g m hai b  ph n: t b n c  đ nh và t b n l u đ ng

ậ ệ ị ủ ề ạ ế ề ề ệ   Gía tr  c a ti n là do v t li u (vàng, b c) làm ra nó ­  Lý thuy t v  ti n t :

ế ị ố ượ ằ ạ ộ quy t đ nh, nó b ng s  l ể ng lao đ ng hao phí đ  khai thác vàng b c.

ự ủ ế ệ ả ế ­ Lý thuy t th c hi n và kh ng ho ng kinh t

ừ ả ả ấ ủ   Theo ông, CNTB không có kh  năng s n xu t th a, do đó không có kh ng

ả ế ệ ố ế ộ ho ng kinh t trong CNTB vì CNTB ti n b  tuy t đ i.

14

ữ ướ ế ừ ọ ế ế III. Nh ng khuynh h ng và h c thuy t phê phán có k  th a kinh t chính

ị ọ ư ả ổ ể tr  h c t s n c  đi n.

ữ

ướ

ọ

ế

ế

ế ừ

ế

1. Nh ng khuynh h

ng và h c thuy t kinh t

phê phán và k  th a thi u tri

ệ ể t đ

ướ ủ ế ể ư ả 1.1. Khuynh h ng c a kinh t ị ọ  chính tr  h c ti u t s n

ể ư ả ể ặ ­ Đ c đi m KTCT ti u t s n:

ắ ọ ươ ữ ệ ọ + Phê phán CNTB gay g t trên m i ph ầ   ng di n. H  coi nh ng thành ph n

ộ ư ả ủ ư ả ủ ệ ầ ấ ầ b n cùng th t nghi p trong xã h i t b n là sai l m c a chính ph  t b n.

ủ ươ ể ắ ọ ả ẩ ạ ỏ ụ + Đ  kh c ph c thì h  ch  tr ặ   ấ ng đ y m nh s n xu t hàng hoá nh  ho c

ể ỏ chuy n thành CNTB nh .

ữ ể ể ạ ­ Nh ng đ i bi u tiêu bi u:

+ Xixmônđi ( 1773 – 1842)

+ Pruđông ( 1809 – 1865)

ủ ộ ưở ở 1.2. Ch  nghĩa xã h i không t ng Tây Âu

ể ặ ưở ­ Đ c đi m CNXH không t ng:

ủ ấ ấ ả ộ   + Ph n ánh quá trình đ u tranh c a giai c p công nhân và nhân dân lao đ ng

ạ ế ộ ườ ớ ố ẹ ự ơ ộ ố ch ng l i ch  đ  TBCN, tìm con đ ng xây d ng xã h i m i t t đ p h n.

ọ ị ươ ỉ ồ ạ ứ ả ẳ + H  kh ng đ nh ph ấ ng th c s n xu t TBCN ch  t n t ạ   ộ i trong m t giai đo n

ử ấ ị ộ ố ẹ ư ả ộ ườ ị l ch s  nh t đ nh và xã h i TBCN ch a ph i là xã h i t ấ ủ t đ p nh t c a loài ng i.

ủ ươ ọ ượ ủ ưở + Tuy nhiên ch  tr ệ ng  và ý ni m c a h  đ c lý t ộ ng hoá m t cách thái

ấ ưở quá nên có tính ch t không t ng.

ữ ể ể ạ ­ Nh ng đ i bi u tiêu bi u:

+ Xanh Ximông ( 1760 – 1825)

+ Phuriê ( 1772­ 1837)

+ Ôoen ( 1771 – 1858)

ế ọ ế ị ế ế ừ ể 2. Kinh t chính tr  Mác – Lênin­ h c thuy t kinh t k  th a, phát tri n có

ế ị ư ả ổ ể phê phán kinh t chính tr  t s n c  đi n

ờ ả 2.1. Hoàn c nh ra đ i

ị ố ệ ả ấ ị ị ượ ậ ­ CNTB đã giành đ a v  th ng tr , quan h  s n xu t TBCN đ c xác l p hoàn toàn

ở ề ướ nhi u n c Tây Âu.

15

ẽ ả ề ủ ể ạ ả ấ ấ ộ ấ   ­ Cu c đ u tranh c a giai c p vô s n phát tri n m nh m  c  v  quy mô và ch t

ả ắ ầ ấ ẫ ộ ở ượ l ậ   ng, mâu thu n xã h i ngày càng tr  nên sâu s c. Giai c p vô s n c n có lý lu n

ườ ọ khoa h c soi đ ng.

ự ế ừ ố ủ ủ ủ ữ ồ ứ   ­ Ngu n g c c a ch  nghĩa Mác – Lênin là s  k  th a nh ng tinh hoa c a tri th c

ự ế ạ ế ọ ổ ể ứ ư ả ổ ể nhân lo i, mà tr c ti p là tri t h c c  đi n Đ c, KTCT t s n c  đi n Anh và

ưở CNXH không t ng Pháp.

ể ậ ề   ­ KTCT Mác – Lênin do Mác và Ăngghen sáng l p, Lênin phát tri n trong đi u

ử ớ ệ ị ki n l ch s  m i.

ọ ủ ữ ế ố 2.2. Nh ng c ng hi n khoa h c c a KTCT Mác – Lênin.

ế ủ ố * C ng hi n c a Mác và Ăngghen:

ặ ủ ứ ệ ả ấ ấ ộ ­ Phát hi n tính ch t hai m t c a lao đ ng s n xu t hàng hoá và nghiên c u các

hình thái giá tr .ị

ự ứ ề ậ ộ ­ Xây d ng lý lu n v  hàng hoá s c lao đ ng.

ư ả ậ ộ ư ả ế ấ ư ả ả ế ­ Chia t b n thành hai b  ph n: t b n b t bi n và t b n kh  bi n

ấ ư ả ề ả ộ ỉ ậ ­ Hoàn ch nh lý lu n v  tái s n xu t t b n xã h i:

ậ ả ổ ộ ư ả ế ư ả ả ế ẩ + Chia t ng s n ph m thành 3 b  ph n: t ấ  b n b t bi n, t b n kh  bi n, và

ư ị ặ giá tr  th ng d .

ề ả ự ả ự ấ ấ ư ệ ả + Chia n n s n xu t thành hai khu v c: khu v c s n xu t ra t ấ    li u s n xu t

ấ ư ệ ự ả và khu v c s n xu t ra t li u tiêu dùng.

ươ ậ ­ Ph ng pháp lu n:

ệ ả ố ượ ệ ấ ạ ủ + Mác phát hi n ph m trù quan h  s n xu t và coi đó là đ i t ng c a kinh t ế

ị ọ chính tr  h c.

ươ ụ ể ứ ệ ậ ươ ụ + Áp d ng ph ng pháp bi n ch ng duy v t, mà c  th  là ph ừ   ng pháp tr u

ọ ượ t ng hoá khoa h c.

ế ừ ể ổ ậ    Lênin k  th a, phát tri n và b  sung kho tàng lý lu n ự ủ * Thành t u c a Lênin:

ủ c a hai nhà t ư ưở  t ụ ể ng Macxít. C  th :

ủ ủ ệ ặ ư ả ủ ề ộ ư ả ể ­ Phát hi n đ c đi m c a ch  nghĩa t b n đ c quy n và ch  nghĩa t ộ    b n đ c

ề ướ quy n nhà n c:

16

ụ ấ ẽ ẫ ớ ự ậ ổ ứ + Tích t ả  và t p trung s n xu t s  d n t ờ ủ i s  ra đ i c a các t ộ    ch c đ c

quy n.ề

ủ ự ệ ế ướ ế ố ế ự + S  can thi p tr c ti p c a Nhà n c đ  qu c vào quá trình kinh t ằ   , nh m

ề ả ộ ổ ứ ộ ổ ủ ự ụ ứ ề ả b o đ m đ c quy n cao cho các t ch c đ c quy n và c u nguy s  s p đ  c a ch ủ

ư ả ộ ổ ứ ộ ạ ướ nghĩa t b n, t o ra m t t ch c b  máy nhà n ế ự ạ c có th  l c v n năng.

ấ ị ế ơ ả ữ ủ ủ ể ặ ả + Xác đ nh b n ch t kinh t qua nh ng đ c đi m c  b n c a ch  nghĩa t ư

ề ộ ướ ử ủ ẽ ị ị ả b n đ c quy n nhà n ướ ừ c, t ị  đó xác đ nh xu h ng l ch s  c a CNTB s  b  thay th ế

ơ ộ ộ ở b i m t xã h i cao h n, đó là CNCS.

ề ơ ả ề ậ ữ ậ ấ ọ ­ Đ  c p nh ng v n đ  c  b n có ý nghĩa quan tr ng. Đó là quy lu t kinh t ế ơ   c

ủ ủ ể ậ ộ ế ế ạ ố ả b n c a ch  nghĩa xã h i, quy lu t phát tri n kinh t ặ    có k  ho ch và cân đ i; đ c

ệ ắ ậ ủ bi t là nguyên t c t p trung dân ch …

ề ậ ủ ộ ố ấ ấ ­ Đ  c p vai trò c a năng su t lao đ ng và tìm ra các nhân t làm tăng su t lao

đ ng.ộ

ư ế ớ ­ Đ a ra chính sách kinh t m i “ NEP”

ộ ố ườ ế ị ọ ư ả IV. M t s  tr ng phái kinh t chính tr  h c t ạ ệ  s n hi n đ i

ườ ổ ể 1. Tr ng phái “ Tân c  đi n”

ế ọ ế ủ ơ 2. H c thuy t kinh t c a J.Kênx

ườ ự 3. Tr ng phái t ớ  do m i

ế ế ủ ườ ệ 4. Lý thuy t kinh t c a tr ạ ng phái chính hi n đ i

ể ế ố ớ ướ ể ậ ế ề 5. Các lý thuy t v  phát tri n kinh t đ i v i các n c ch m phát tri n

ậ ỏ Câu h i ôn t p

ế ờ ổ ạ 1. Phân tích t ư ưở  t ng kinh t th i c  đ i.

ế ư 2. Phân tích t ư ưở  t ng kinh t ổ  th òi trung c .

ủ ề ế ộ ị ố   3. Lý thuy t  v  giá tr  lao đ ng c a Wiliam Petty, Adam smith và Ricardo gi ng

ư ế và khác nhau nh  th  nào?

ế ế ừ ị ọ ữ ể 4. Kinh t ộ    chính tr  h c Mác – Lênin đã k  th a, phát tri n và phê phán nh ng n i

ủ ộ ị ườ ế dung nào trong lý thuy t giá tr  lao đ ng c a tr ổ ể ng phái c  đi n Anh?

17

BÀI 3

Ề Ả Ấ Ộ N N S N XU T XàH I

ố ế ổ T ng s  ti ả t gi ng: 4

ụ ầ * M c đích yêu c u:

ượ ủ ả ậ ữ ấ ấ ả ­ Trình bày đ ơ ở ủ ờ   c nh ng nguyên lý s n xu t ra c a c i v t ch t là c  s  c a đ i

ế ố ủ ả ộ ố s ng xã h i, các y u t ấ  c a quá trình s n xu t

ượ ủ ộ ươ ­ Phân tích đ c hai n i dung c a ph ấ ứ ả ng th c s n xu t

ượ ạ ộ ế ậ ụ ệ ể ặ ơ ­ Trình bày đ c các khái ni m, đ c đi m ho t đ ng và c  ch  v n d ng các

ậ quy lu t kinh t ế .

ơ ả ộ * N i dung c  b n

ủ ề ả ế ố ơ ả ủ ả ộ ấ I. Vai trò c a n n s n xu t xã h i và các y u t ấ  c  b n c a s n xu t

ơ ở ủ ờ ố ủ ả ậ ấ ả ộ ấ 1. S n xu t ra c a c i v t ch t – c  s  c a đ i s ng xã h i

ể ủ ộ ườ ườ ­ Trong quá trình hình thành và phát tri n c a xã h i loài ng i, con ng ế   i đã ti n

ạ ộ ủ ề ế ộ ị hành nhi u ho t đ ng khác nhau c a mình:  Kinh t , chính tr , văn hoá, xã h i, tôn

ậ ỹ ọ giáo, khoa h c ­ k  thu t…

ạ ộ ể ộ ­ Xã h i càng phát tri n thì các ho t đ ng trên càng phong phú và phát tri n ể ở

ơ ộ trình đ  cao h n.

18

ấ ỳ ể ế ư ử ạ ạ ộ   ể ị ­ Nh ng trong b t k  giai đo n phát tri n l ch s  nào, đ  ti n hành các ho t đ ng

ườ ả ố ồ ạ ỏ đó, đòi h i con ng i ph i s ng và t n t i.

ố ồ ạ ườ ặ ở ả ầ ế ế ­ Mu n t n t i con ng i ph i có: Ăn, m c, và các nhu c u thi t y u khác,

ữ ứ ẵ ự ả ượ ạ Nh ng th  này không có s n trong t nhiên, chúng ph i đ ộ   c t o ra qua lao đ ng

ườ ủ c a con ng i.

ơ ở ủ ờ ố ấ ủ ả ậ ở ậ ấ ả ộ ườ ­ B i v y, s n xu t c a c i v t ch t là c  s  c a đ i s ng xã h i loài ng i và

ạ ộ ấ ấ ả ạ ộ ủ ườ ơ ả là ho t đ ng c  b n nh t trong t t c  các ho t đ ng c a con ng i.

ấ ủ ả ậ ấ ả ườ ử ụ ụ ộ ­ S n xu t c a c i v t ch t là quá trình con ng i s  d ng công c  lao đ ng tác

ự ấ ủ ự ặ ả ế ậ ạ ể ạ ộ đ ng vào t nhiên, khai thác ho c c i bi n các d ng v t ch t c a t nhiên đ  t o ra

ộ ấ ủ ả ậ c a c i v t ch t cho xã h i.

ấ ủ ả ậ ế ộ ơ ở ể ả ấ ­ S n xu t c a c i v t ch t còn là c  s  hình thành và phát tri n các ch  đ  nhà

ướ ạ ứ ủ ể ậ ườ ả n c, các quan đi m pháp lu t, đ o đ c, tôn giáo…c a con ng ấ ủ ả   i. S n xu t c a c i

ự ể ệ ả ấ ọ ậ v t ch t có vai trò quan tr ng trong s  phát tri n hoàn thi n chính b n thân con

ng iườ

ế ố ơ ả ủ ộ ả 2. Các y u t ấ  c  b n c a quá trình lao đ ng s n xu t

ự ế ợ ủ ấ ỳ ộ ề ả ấ B t k  m t quá trình s n xu t nào cũng đ u là s  k t h p c a ba y u t ế ố ứ   : S c

ố ượ ộ ư ệ ộ lao đ ng, đ i t ộ ng lao đ ng và t li u lao đ ng.

ứ ộ 2.1. S c lao đ ng

ự ủ ể ự ứ ộ ợ ổ ườ ả ­ S c lao đ ng là t ng h p th  l c và trí l c c a con ng ộ   i, là kh  năng lao đ ng

ườ ơ ả ủ ả ấ ở ấ ỳ ứ ề ệ ộ ủ c a con ng i, là đi u ki n c  b n c a s n xu t b t k  xã h i nào. Khi s c lao

ạ ộ ở ộ ộ đ ng ho t đ ng thì tr  thành lao đ ng.

ứ ủ ạ ộ ộ ườ ằ ổ ụ ­ Lao đ ng là ho t đ ng có m c đích, có ý th c c a con ng i nh m thay đ i các

ự ượ ự ầ ủ ợ ườ ố ượ đ i t ng và l c l ng t ớ  nhiên cho phù h p v i nhu c u c a con ng i.

ủ ặ ộ ườ ạ ộ ả ớ ư ­ Lao đ ng là đ c tr ng riêng c a con ng i, nó khác v i ho t đ ng b n năng

ậ ủ ộ c a đ ng v t.

ậ ầ ề ả ấ ớ ứ ả ấ ộ ộ ­ S c lao đ ng có vai trò r t l n trong n n s n xu t xã h i. Vì v y c n ph i nâng

ứ ấ ượ ẫ ộ cao s c lao đ ng cho con ng ườ ả ề ố ượ i c  v  s  l ng l n ch t l ng.

ố ượ ộ 2.2. Đ i t ng lao đ ng

19

ữ ủ ậ ộ ườ ế ộ ổ ­ Là nh ng v t mà lao đ ng c a con ng ằ i tác đ ng vào nh m bi n đ i nó cho

ầ ủ ớ ợ phù h p v i nhu c u c a mình.

ố ượ ạ ộ ­ Đ i t ng lao đ ng chia thành hai lo i:

ạ ẵ ự ữ ủ ậ ộ ườ + Lo i có s n trong t nhiên, là nh ng v t mà lao đ ng c a con ng ỉ ầ   i ch  c n

ỏ ườ ồ ạ ủ ể ử ụ ượ tách chúng ra kh i môi tr ng t n t i c a nó là có th  s  d ng đ ư   ụ c. Thí d  nh :

ừ ể ỗ ở ỏ ả ấ ạ G  trong r ng, cát ngoài bi n, than m , khoáng s n trong lòng đ t…Lo i này

ườ ố ượ ủ ệ th ng là đ i t ng c a ngành công nghi p khai thác.

ế ế ự ủ ạ ộ ộ ườ + Lo i đã qua ch  bi n nghĩa là đã có s  tác đ ng c a lao đ ng con ng ọ   i, g i

ệ ắ ỗ ưở ạ ớ ộ là nguyên li u: S t trong nhà máy, g  trong x ng m c, xi măng, g ch m i ra lò,

ả ể ố ượ ể ặ ạ ợ ủ bông đ  kéo s i, v i đ  may m c… Lo i này là đ i t ng c a các ngành công

ế ế ệ nghi p ch  bi n.

ể ủ ệ ệ ớ ự ạ ạ ộ ọ ­ Cùng v i s  phát tri n c a cu c cách m ng khoa h c và công ngh  hi n đ i có

ạ ậ ệ ể ư ấ ượ ề ớ ố ơ th  đ a ra nhi u lo i v t li u m i có ch t l ng ngày càng t t h n.

ư ệ ộ 2.3. T  li u lao đ ng

ẫ ự ệ ố ủ ữ ụ ệ ề ậ ậ ộ ­ Là v t hay h  th ng nh ng v t làm nhi m v  truy n d n s  tác đ ng c a con

ườ ế ố ượ ộ ng i đ n đ i t ng lao đ ng.

ư ệ ộ ượ ạ ­ T  li u lao đ ng đ c chia thành 3 lo i:

ố ượ ụ ự ế ậ ộ ộ ộ + Công c  lao đ ng: Đây là b  ph n tr c ti p tác đ ng vào đ i t ng lao

ữ ố ủ ả ế ị ủ ấ ấ ộ ộ đ ng, gi vai trò nòng c t c a s n xu t, quy t đ nh năng su t lao đ ng c a con

ng i. ườ

ụ ư ố ơ ự ộ Ví d : Cày, cu c, c a, phay, dao, máy móc c  khí, máy t đ ng…

ố ượ ữ ả ả ồ ả ộ ể ứ ự + Nh ng đ  dùng đ  ch a đ ng, b o qu n, đ i t ẩ   ng lao đ ng và s n ph m

lao đ ng.ộ

ụ ọ ộ Ví d : bình, l , chai, h p, thùng, bao, bì…

ệ ố ế ố ậ ụ ụ ự ế ế ấ ặ + H  th ng các y u t ả    v t ch t ph c v  tr c ti p ho c gián ti p quá trình s n

ự ế ế ệ ẽ ấ ượ ư ả ấ xu t mà n u thi u chúng s  không th c hi n đ c quá trình s n xu t nh : nhà

ưở ế ề ườ ươ ệ x ng, kho tàng, b n bãi, băng chuy n, đ ng xá, các ph ậ   ng ti n giao thông v n

ạ ả t i, thông tin liên l c…

20

ế ố ủ ẽ ả ẫ ặ ấ ộ Các y u t ể    c a quá trình s n xu t tác đ ng l n nhau ch t ch  và phát tri n

ọ ề ả ấ ứ ư ộ ộ ồ đ ng b . Nh ng trong m i n n s n xu t, s c lao đ ng luôn luôn là y u t ế ố ơ ả    c  b n,

ấ ạ ủ ả sáng t o c a s n xu t.

ả ộ ấ 3. S n ph m xã h i

ả ủ ề ế ả ẩ ộ ẩ ả ­ S n ph m là k t qu  c a lao đ ng. Trong n n kinh t ế ự  t nhiên, s n ph m dùng

ầ ủ ườ ả ề ấ ả ể đ  thoã mãn nhu c u c a ng i s n xu t. Trong n n kinh t ế ị ườ  th  tr ả   ng, s n ph m

ể ổ ở dùng đ  trao đ i mua bán và tr  thành hàng hoá.

ệ ở ổ ể ẩ ả ộ ậ ẩ ả ố ộ ­ S n ph m xã h i bi u hi n t ng s n ph m xã h i và thu nh p qu c dân:

ộ ủ ả ậ ấ ượ ạ ẩ ả ổ ộ + T ng s n ph m xã h i: là toàn b  c a c i v t ch t đ ộ   c t o ra trong m t

ấ ị ả ờ ườ kho ng th i gian nh t đ nh ( th ộ ng là m t năm)

ạ ủ ổ ừ ẩ ấ ả ầ + Ph n còn l ộ i c a t ng s n ph m xã h i sau khi kh u tr  ph n t ầ ư ệ ả    li u s n

ậ ấ ọ ố ồ xu t đã hao phí g i là thu nh p qu c dân. Bao g m:

ả ầ ế ủ ể ầ ộ ố ẩ * S n ph m c n thi ả   ậ t: là m t ph n c a thu nh p qu c dân dùng đ  tái s n

ấ ứ ế ệ ạ ả ộ ộ ớ ộ xu t s c lao đ ng, duy trì kh  năng lao đ ng và đào t o th  h  lao đ ng m i.

ư ầ ả ặ ẩ ạ ủ ậ * S n ph m th ng d : là ph n còn l ố i c a thu nh p qu c dân  sau khi tr ừ    đi

ầ ả ẩ ầ ế ố ủ ế ế ả ộ ộ ph n s n ph m c n thi ồ t. Đây là k t qu  và là ngu n g c c a ti n b  xã h i.

ớ ạ ự ự ộ ọ ả ấ ả ươ ố ư 4. Gi i h n kh  năng s n xu t xã h i và s  l a ch n ph ng án t i  u.

ề ứ ọ ố ướ ớ ạ ướ ế ự ế ề ­ M i qu c gia đ u đ ng tr ữ c nh ng gi i h n, tr c h t là s  khan hi m v  tài

ứ ớ ạ ấ ả ả nguyên, t c “gi i h n kh  năng s n xu t”

ữ ệ ệ ạ ạ ộ ọ ỹ ạ   ậ ­ Cu c cách m ng khoa h c ­ k  thu t hi n  đ i đã phát hi n ra nh ng d ng

ượ ự ả ả ấ ớ ớ ở ớ ệ nguyên li u, năng l ư   ng m i, m  ra kh  năng m i to l n cho s  s n xu t, nh ng

ư ế ớ ạ ả ấ ả ượ ả ế nh  th  không có nghĩa là “ gi i h n kh  năng s n xu t” đã đ c gi i quy t.

ệ ử ụ ậ ế ệ ệ ệ ồ ượ ­ Vì v y, vi c s  d ng ti t ki m ngu n nguyên li u, nhiên li u, năng l ệ   ng, vi c

ụ ệ ệ ả ườ ụ ấ ệ ồ ả b o v  khôi ph c các ngu n tài nguyên, b o v  môi tr ng là nhi m v  c p bách

ố ộ ồ ủ ừ c a t ng qu c gia và c ng đ ng qu c t ố ế .

ề ệ ả ộ ế ự ọ ươ ấ ả ­ Đi u đó bu c các doanh nghi p ph i bi t l a ch n ph ng án s n xu t kinh

ố ư ơ ở ộ ề ấ ị ộ doanh m t cách t i  u trên c  s  m t ti m năng nh t đ nh.

ươ ứ ả ấ II. Ph ộ ng th c s n xu t xã h i

ự ượ ả 1. L c l ấ ng s n xu t ( LLSX)

21

ự ả ấ ủ ấ ị ộ ộ ở ộ ờ ỳ ấ ị ­ Là toàn b  năng l c s n xu t c a xã h i nh t đ nh, m t th i k  nh t đ nh.

ộ ư ệ ả ấ ườ ử ụ ộ ư ệ ồ ­ LLSX bao g m toàn b  t li u s n xu t và ng i lao đ ng s  d ng t li u đó

ỹ ả ệ ả ấ ỹ ủ ọ ớ v i kinh nghi m s n xu t, k  năng, k  x o và thói quen c a h .

ế ố ợ ườ ủ ể ộ ờ ­ Trong các y u t h p thành LLSX, thì ng i lao đ ng là ch  th , bao gi cũng

ấ ủ ơ ả ộ ế ị là LLSX c  b n, quy t đ nh nh t c a xã h i.

ệ ả ấ 2. Quan h  s n xu t ( QHSX)

ệ ữ ườ ớ ườ ấ ả ố ­ QHSX là quan h  gi a ng i v i ng i trong quá trình s n xu t, phân ph i, trao

ẩ ộ ả ổ đ i và tiêu dùng s n ph m xã h i.

ộ ủ ả ệ ữ ứ ệ ể ấ ố ­ QHSX là hình th c xã h i c a s n xu t, bi u hi n m i quan h  gi a ng ườ ớ   i v i

ườ ủ ế ặ ng i trên ba m t ch  y u sau:

ệ ở ữ ề ư ệ ả + Quan h  s  h u v  t ấ  li u s n xu t

ệ ổ ứ ả + Quan h  t ch c ­ qu n lý

ố ệ + Quan h  phân ph i

ệ ữ ự ượ ố ệ ả ấ ả 3. M i quan h  gi a l c l ấ ng s n xu t và quan h  s n xu t

ự ố ấ ộ ạ ữ ạ ươ ­ S  th ng nh t và tác đ ng qua l i gi a LLSX và QHSX t o thành ph ứ   ng th c

ấ ả s n xu t.

ủ ả ậ ạ ộ ồ ạ ữ ấ ­ PTSX là cách khai thác nh ng c a c i v t ch t cho ho t đ ng t n t i và phát

ể ủ ộ tri n c a xã h i.

ệ ố ­ Trong m i quan h  đó thì:

ộ ủ ứ ấ ả ợ ớ ế   + QHSX ph i phù h p v i tính ch t và trình đ  c a LLSX, t c là LLSX quy t

ể ủ ự ừ ấ ờ ỳ ị ử ế ị đ nh QHSX. S  phát tri n c a LLSX t ẫ    th p đ n cao qua các th i k  l ch s  đã d n

ộ ủ ằ ổ ơ ị ớ ế ự đ n s  thay đ i QHSX cũ b ng QHSX m i cao h n. Trình đ  c a LLSX quy đ nh

ổ ứ ế ư ệ ậ ả ấ ộ các t ch c kinh t ỏ    nh  phân công lao đ ng, hi p tác, t p trung s n xu t… đòi h i

ứ ở ữ ố ả ữ ẩ ả ợ nh ng hình th c s  h u, qu n lý phân ph i s n ph m phù h p.

ở ạ ộ ự ễ ộ ướ + QHSX có tác đ ng tr  l i LLSX. S  tác đ ng này di n ra theo hai h ng:

ộ ủ ệ ả ế ẽ ấ ợ ớ ấ N u quan h  s n xu t phù h p v i tính ch t và trình đ  c a LLSX thì nó s  làm cho

ể ơ ế ỗ ờ ạ ậ ợ LLSX phát tri n h n. Ng ượ ạ c l i, n u QHSX l ớ   i th i, l c h u không phù h p v i

ể ủ ộ ủ ự ấ ẽ tính ch t và trình đ  c a LLSX thì s  kìm hãm s  phát tri n c a LLSX.

22

ơ ở ụ ạ ơ ậ   ỷ ự Ví d : * PTSX công xã nguyên thu  d a trên c  s  LLSX s  khai, l c h u.

ế ộ ở ữ ề ấ ộ ộ ố QHSX là ch  đ  s  h u công c ng v  đ t đai, các TLSX và phân ph i lao đ ng bình

quân.

ữ ệ ủ ự ế ậ ạ ế * PTSX chi m h u nô l ậ   ỹ  và phong ki n d a trên k  thu t th  công, l c h u.

ơ ở ư ữ ự QHSX d a trên c  s  t h u.

ế ộ ư ữ ớ ơ ở ự ề * PTSX TBCN d a trên c  s  LLSX cao, QHSX là ch  đ  t h u l n v  các

ủ ế TLSX ch  y u.

ủ ầ ả ộ ơ ộ ạ * PTSX c ng s n ch  nghĩa mà giai đo n đ u là CNXH, có trình đ  cao h n các

ướ ộ ề ả ề ể ệ ề PTSX tr ả   c đó c  v  LLSX và QHSX. Bi u hi n, v  LLSX, đó là “m t n n s n

ấ ớ ớ ượ ủ ế ầ ớ ợ xu t v i quy mô l n và đ ọ   ữ c ti n hành phù h p v i nh ng yêu c u c a khoa h c

ế ộ ư ữ ế ộ ườ ộ ề ự ề ệ ạ hi n đ i”. V  QHSX, d a trên ch  đ  t h u xã h i v  TLSX, ch  đ  ng i bóc l ộ   t

ườ ị ủ ằ ẳ ố ng i b  th  tiêu, phân ph i công b ng, bình đ ng.

ể ệ ẫ ấ ộ ữ ­ Trong xã h i có giai c p, mâu thu n gi a LLSX và QHSX bi u hi n thành mâu

ữ ẫ ẫ ấ ấ ế ẽ ẫ ấ ố thu n gi a các giai c p đ i kháng. Mâu thu n này t ế t y u s  d n đ n đ u tranh giai

ạ ổ ộ ấ c p, n  ra cách m ng xã h i.

ơ ế ậ ụ ể ậ ặ ế III. Tính khách quan, đ c đi m và c  ch  v n d ng qui lu t kinh t

ậ ạ ế 1. Các lo i quy lu t kinh t

ế ể ệ ả ệ ấ ố ườ ậ ­ Quy lu t kinh t bi u hi n m i liên h  b n ch t, th ặ ng xuyên, l p đi l p l ặ ạ   i

ự ệ ộ ẫ ệ ượ ữ ế và s  l thu c l n nhau gi a các hi n t ng và quá trình kinh t .

ậ ạ ế ­ Có 3 lo i quy lu t kinh t :

ế ữ ậ ậ + Quy lu t kinh t chung: Là nh ng quy lu t kinh t ế ồ ạ  t n t ọ i trong m i PTSX

ậ ề ự ậ ế ư ợ ớ ệ ữ nh : Quy lu t v  s  phù h p gi a QHSX v i LLSX, quy lu t ti ờ t ki m th i gian lao

ầ ậ ộ đ ng, quy lu t nâng cao nhu c u…

ế ặ ệ ậ ế ộ ỉ ậ + Quy lu t kinh t đ c bi t: Là quy lu t kinh t ch  tác đ ng trong m t s ộ ố

ế ậ ư ấ ị ư ộ ị hình thái kinh t ậ  ­ xã h i nh t đ nh nh : quy lu t giá tr , quy lu t l u thông ti n t ề ệ   ,

ầ ậ quy lu t cung c u.

ế ặ ữ ậ ế ỉ ộ ậ + Quy lu t kinh t đ c thù: Là nh ng quy lu t kinh t ộ    ch  tác đ ng trong m t

ậ ả ư ể ậ ấ ế ế PTSX nh : Quy lu t s n xu t GTTD, quy lu t phát tri n kinh t ạ  có k  ho ch và cân

đ i.ố

23

ầ ệ ế ớ ế ế ­ C n phân bi ậ t quy lu t kinh t v i chính sách kinh t : Chính sách kinh t là s ự

ụ ậ ế ạ ộ ữ ậ ế ậ v n d ng các quy lu t kinh t , cùng nh ng quy lu t khác vào ho t đ ng kinh t . Vì

ề ố ế ướ ế ứ ắ ả ậ v y, mu n đ  ra chính sách kinh t đúng thì tr ữ   c h t ph i nghiên c u và n m v ng

ậ ế ặ ể ườ ạ ộ ủ các quy lu t kinh t , đ c đi m và môi tr ng ho t đ ng c a chúng.

ạ ộ ủ ể ậ ặ ế 2. Tính khách quan và đ c đi m ho t đ ng c a quy lu t kinh t

ậ ậ ự ư ­ Các quy lu t kinh t ế ồ ạ  t n t i khách quan: Cũng nh  quy lu t t nhiên, các quy

ậ ế ứ ủ ụ ậ lu t kinh t ộ  có tính khách quan, không ph  thu c vàp ý chí và nh n th c c a con

ườ ườ ậ ụ ứ ể ậ ậ ỉ ế ng i. Con ng i ch  có th  nh n th c, v n d ng quy lu t kinh t ạ    vào quá trình ho t

ế ủ ườ ể ạ ượ ế ộ đ ng kinh t c a mình, con ng i không th  sáng t o ra đ ậ c quy lu t kinh t .

ế ạ ộ ạ ộ ờ ế ủ ậ ­ Quy lu t kinh t ra đ i, ho t đ ng thông qua ho t đ ng kinh t c a con ng ườ   i.

ỉ ườ ế ạ ộ ế ườ Ch  khi nào con ng i ti n hành các ho t đ ng kinh t thì lúc đó con ng ớ i m i phát

ệ ậ ế ế ớ ạ ộ hi n ra quy lu t kinh t ạ ộ  và các ho t đ ng kinh t m i ho t đ ng.

ậ ế ạ ộ ệ ộ ờ ­ Các quy lu t kinh t ẫ    ho t đ ng không tách r i nhau mà liên h , tác đ ng l n

ộ ệ ố ạ ế ặ ữ nhau trong m t h  th ng, trong đó các quy lu t kinh t đ c thù gi ủ ạ    vai trò ch  đ o,

ố ự ạ ộ ủ ậ ế chi ph i s  ho t đ ng c a các quy lu t kinh t khác.

ậ ế ề ơ ả ử ậ ố ị ­ Các quy lu t kinh t v  c  b n có tính l ch s  vì đa s  các quy lu t kinh t ế ề    đ u

ử ấ ị ệ ị ệ ề ấ ấ ữ xu t hi n và m t đi trong nh ng đi u ki n l ch s  nh t đ nh.

ơ ế ậ ụ ậ ế 3. C  ch  v n d ng quy lu t kinh t

ơ ế ậ ụ ậ ế ồ ố ợ ­ C  ch  v n d ng quy lu t kinh t g m b n khâu h p thành:

ứ ậ ậ ế ứ ậ ậ ế ắ + Nh n th c quy lu t kinh t : nh n th c quy lu t kinh t càng sâu s c, toàn

ụ ệ ệ ả ả ả ậ ợ ớ di n thì kh  năng v n d ng chúng càng có hi u qu  và phù h p v i hoàn c nh c ụ

th .ể

ụ ị ươ ướ ề ế + Xác đ nh m c tiêu, ph ng h ể ng phát tri n n n kinh t .

ự ọ ế ậ ế + L a ch n và ban hành các chính sách kinh t và pháp lu t kinh t . Các chính

ế ế ụ ả ỉ sách kinh t ậ , pháp lu t kinh t ầ    ch  phát huy tác d ng khi nó ph n ánh đúng yêu c u

ệ ụ ể ế ợ ậ ợ ề ủ c a các quy lu t khách quan vào đi u ki n c  th , k t h p hài hoà các l i ích kinh

ượ ệ ạ ủ ầ ế t , phát huy đ c nhi t tình và trí sáng t o c a qu n chúng.

24

ạ ộ ứ ủ ự ễ ổ ườ ự ế ằ ổ + T  ch c ho t  đ ng th c ti n c a con ng i, nh m bi n  đ i m c tiêu,

ươ ướ ế ậ ệ ả ph ng h ng, chính sách kinh t và pháp lu t kinh t ế ừ  t ự    kh  năng thành hi n th c

ề ộ sinh đ ng trong n n kinh t ế .

ệ ậ ố ế ớ ạ ộ ỉ ­ B n khâu nói trên có quan h  m t thi ể ợ   t v i nhau t o thành m t ch nh th  h p

ơ ế ậ ụ ậ thành c  ch  v n d ng các quy lu t kinh t ế .

ư ơ ứ ế ơ ứ   ­ Các khâu này có liên quan đ n các c  quan ch c năng nh : C  quan nghiên c u

ườ ọ ơ ố ộ ướ ệ ố và h  th ng tr ả ng h c, các c  quan Đ ng, Qu c h i và Nhà n ơ c, các c  quan

ệ ố ả ả qu n lý vĩ mô và vi mô trong h  th ng qu n lý.

ậ ỏ Câu h i ôn t p

ế ố ơ ả ủ ả ấ 1. Phân tích các y u t c  b n c a quá trình s n xu t.

ự ượ ế ệ ả ả ấ ấ 2. Th  nào là l c l ng s n xu t và quan h  s n xu t.

ế ế ậ ụ ế ơ ơ ậ 3. Quy lu t kinh t ạ ộ  là gì? Trình bày c  ch  ho t đ ng và c  ch  v n d ng các

ậ quy lu t kinh t ế .

25

BÀI 4

Ế Ủ Ả Ấ Ả Ậ Ấ   S N XU T HÀNG HOÁ VÀ CÁC QUY LU T KINH T  C A S N XU T

HÀNG HOÁ

ố ế ổ T ng s  ti ả t gi ng: 7

ố ế ổ ể ậ ả T ng s  ti t ki m tra, th o lu n: 3

ụ ầ * M c đích yêu c u:

ượ ậ ơ ả ữ ề ế ơ ­ Trình bày đ c nh ng quy lu t c  b n v  kinh t hàng hoá và c  ch  th ế ị

ườ tr ng.

ượ ị ủ ề ệ ứ ử ả ờ ­ Phân tích đ ấ c l ch s  ra đ i, b n ch t, ch c năng c a ti n t .

ượ ậ ế ủ ả ­ Trình bày  đ c các quy lu t kinh t ấ  c a s n xu t hàng hoá.

ơ ả ộ * N i dung c  b n

ờ ủ ệ ề ả ấ I. S n xu t hàng hoá và đi u ki n ra đ i c a nó

ấ ự ấ ự ả ả ấ 1. S n xu t t c p, t túc và s n xu t hàng hoá

ử ộ ị ườ ể ổ ứ ế L ch s  xã h i loài ng ả i đã và đang tr i qua 2 ki u t ch c kinh t ộ  xã h i, đó là

ấ ự ấ ự ế kinh t ế ự  t ả  nhiên ( s n xu t t c p, t u túc) và kinh t hàng hoá (SXHH).

ể ổ ứ ế ả ẩ ộ ượ ả ấ ­ Kinh t ế ự  t nhiên là ki u t ch c kinh t ­ xã h i mà s n ph m đ c s n xu t ra

ủ ế ủ ể ấ ể ườ ả đ  ng ặ i s n xu t ra nó tiêu dùng. Đ c đi m ch  y u c a kinh t ế ự  t nhiên:

ở ữ ư ủ ế ệ ấ ấ ỏ ộ + S  h u t ả  nhân nh , ch  y u là đ t đai, s n xu t nông nghi p đ c canh cây

ự ươ l ng th c.

ứ ộ ư ệ ả ấ ượ ế ợ ộ + S c lao đ ng và t li u s n xu t đ ủ ể c k t h p cùng m t ch  th .

ấ ả ỷ ấ ấ ỏ + Quy mô s n xu t nh , phân tán, manh mún, t su t hàng hoá th p vì th  th ế ị

ườ ể ị ươ tr ng kém phát tri n, mang tính đ a ph ng.

ể ổ ứ ả ấ ế ở ả ẩ ượ ả ấ ­ S n xu t hàng hoá là ki u t ch c kinh t mà đó s n ph m đ c s n xu t ra

ị ườ ể ằ ổ ế ậ ộ nh m đ  trao đ i, mua bán trên th  tr ề ng. N n kinh t ầ ủ    v n đ ng theo yêu c u c a

ậ ế ị ườ ủ ề ọ các quy lu t kinh t khách quan c a th  tr ng g i là n n kinh t ế ị ườ  th  tr ng.

ờ ủ ệ ề ế 2. Hai đi u ki n ra đ i c a kinh t hàng hoá

26

ứ ấ ộ ệ ề ộ Đi u ki n th  nh t: Phân công lao đ ng xã h i

ự ượ ự ộ ộ ộ ộ ­ Phân công lao đ ng xã h i là s  phân chia l c l ng lao đ ng xã h i thành

ữ ữ ữ ề ấ ả ả ẩ   nh ng ngành, nh ng ngh  chuyên môn hoá khác nhau, s n xu t nh ng s n ph m

khác nhau.

ậ ộ ộ ­ Phân công lao đ ng xã h i tuân theo tính quy lu t sau:

ấ ự ự ả ấ ậ ế ả ả ộ ố ệ   + Lao đ ng trong lĩnh v c s n xu t v t ch t tr c ti p gi m xu ng c  tuy t

ươ ố ươ ứ ấ ậ ự ấ ả ộ ố đ i và t ng đ i, t ng  ng lao đ ng trong lĩnh v c phi s n xu t v t ch t tăng lên.

ệ ệ ả ộ ộ ố + Lao đ ng nông nghi p gi m xu ng, lao đ ng công nghi p tăng lên.

ơ ắ ể ự ặ ả ả ộ ơ ọ ộ ệ   + Lao đ ng gi n đ n c  b p, th  l c, n ng nh c gi m, tăng lao đ ng trí tu ,

ượ ạ ộ lao đ ng đ c đào t o.

ễ ạ ố ế ỗ ổ + Phân công di n ra t i ch , theo vùng, lãnh th  và phân công qu c t .

ế ộ ỗ ườ ỉ ả ộ ẫ  Do phân công lao đ ng xã h i d n đ n chuyên môn hoá, m i ng ấ   i ch  s n xu t

ặ ả ẩ ộ ế ả ự ấ ự ủ ặ ẩ m t ho c vài s n ph m hay chi ti t s n ph m. M t khác, do s  b t l c c a con

ườ ề ứ ẻ ể ờ ộ ượ ấ ả ng i v  s c kho , th i gian, trình đ …nên không th  làm ra đ ả   t c  các s n c t

ủ ể ẩ ầ ấ ế ph m đ  thoã mãn nhu c u ngày càng tăng lên c a mình, do đó t ổ   ự t y u có s  trao đ i

ữ ữ ẫ ẩ ườ ả ế ả ẩ ấ ả s n ph m l n nhau gi a nh ng ng i s n xu t, vì th  s n ph m mang hình thái là

ơ ở ủ ế hàng hoá, nó là c  s  c a kinh t hàng hoá.

ự ệ ề ố ề ặ ế ữ ứ   Đi u ki n th  2:   S  tách bi ệ ươ t t ng đ i v  m t kinh t ữ    gi a nh ng

ườ ả ấ ng i s n xu t.

ự ệ ồ ạ ệ ở ữ ề ư ệ ả S  tách bi t này là do t n t i quan h  s  h u khác nhau v  t ấ    li u s n xu t

ồ ủ ộ ị mà c i ngu n c a nó là ch  đ  t ế ộ ư ữ ề ư ệ ả  h u v  t ấ  li u s n xu t quy đ nh.

ự ế ứ ớ ư ệ ả ả ấ ộ Qúa trình s n xu t là s  k t s c lao đ ng v i t ự ồ   ấ  li u s n xu t.Chính s  t n

ề ư ệ ả ủ ể ữ ấ ế ả ự ế ị ạ t i khác nhau v  t li u s n xu t, nên nh ng ch  th  kinh t ph i t ả    quy t đ nh s n

ư ế ủ ấ ộ ườ ả ấ xu t cái gì; nh  th  nào và cho ai, cho nên lao đ ng c a ng i s n xu t mang tính

ư ấ ủ ọ ả ấ ệ ế ấ ch t là t ả  nhân, s n xu t và tái s n xu t c a h  tách bi ề ặ t nhau v  m t kinh t . Trong

ủ ể ệ ề ế ủ ả ả ẩ ọ ố đi u ki n đó các ch  th  kinh t mu n tiêu dùng s n ph m c a nhau h  ph i thông

ổ qua trao đ i mua bán.

ủ ể ề ệ ầ ế ồ ạ ờ Đó là hai đi u ki n khách quan c n và đ  đ  kinh t hàng hoá ra đ i và t n t i.

Ư ế ớ ế ủ 3.  u th  c a kinh t hàng hoá so v i kinh t ế ự  t nhiên.

27

ấ ả ả ẩ ấ ả ườ ứ ấ  S n xu t hàng hoá là s n xu t s n ph m cho ng i khác, cho xã Th  nh t:

ấ ể ụ ợ ậ ợ ậ ự ậ ộ ộ ả h i, s n xu t đ  bán, vì m c tiêu l i nhu n. Vì v y l i nhu n là đ ng l c kích thích

ẩ ả ấ ấ ậ ộ ỹ ả ế c i ti n k  thu t, tăng năng su t lao đ ng và do đó, thúc đ y s n xu t hàng hoá phát

ể tri n nhanh chóng.

ả ấ ờ ộ ộ ạ   ơ ở  S n xu t hàng hoá ra đ i trên c  s  phân công lao đ ng xã h i, t o ứ Th  hai:

ơ ở ệ ề ấ ạ ộ ả   ra tính chuyên môn cao là c  s  nâng cao năng su t lao đ ng và t o đi u ki n c i

ụ ế ẩ ưở ể ế ộ ti n công c  lao đ ng, thúc đ y tăng tr ng và phát tri n kinh t .

ắ ạ ộ ỗ ườ ả C nh tranh ngày càng gay g t, bu c m i ng ấ i s n xu t hàng hoá Th  ba:ứ

ả ả ấ ộ ph i năng đ ng trong s n xu t kinh doanh.

ấ ả ấ ớ ộ ấ ượ   ng Th  t :ứ ư  S n xu t hàng hoá v i năng su t lao đ ng ngày càng cao, ch t l

ố ố ượ ề ạ hàng hoá t t và kh i l ng ngày càng nhi u, đa d ng, phong phú làm cho th  tr ị ườ   ng

ở ộ ư ế ể m  r ng, giao l u kinh t ngày càng phát tri n.

II. Hàng hoá.

ủ ộ 1. Hàng hóa và hai thu c tính c a nó

ủ ủ ể ầ ả ẩ ộ ­ Hàng hoá là s n ph m c a lao đ ng có th  thoã mãn nhu c u c a con ng ườ   i

ị ườ ổ thông qua trao đ i mua bán trên th  tr ng.

ứ ề ư ­ Có nhi u tiêu th c phân chia hàng hoá nh :

ườ ặ ở ệ + Hàng hóa thông th ng ( sách, v , xe máy…) và hàng hoá đ c bi ị t ( d ch v ụ

ượ ồ ộ ơ massa, ch i gol, bia r u có n ng đ  cao…)

ữ ế ầ + Hàng hoá h u hình ( qu n áo, bàn gh …) và hàng hóa vô hình ( phát minh

ế ả ề ả sáng ch , b n quy n tác gi …)

ư ộ + Hàng hoá t nhân và hàng hoá công c ng

ỗ ế ộ ả ấ ả ấ ­ Trong m i hình thái kinh t ­ xã h i, s n xu t hàng hoá có b n ch t khác nhau,

ư ộ ề nh ng hàng hoá đ u có hai thu c tính:

ị ử ụ ủ 1.1. Gía tr  s  d ng c a hàng hoá

ủ ụ ủ ả ầ ­ Là công d ng c a hnàg hoá, nó tho  mãn nhu c u nào đó c a con ng ườ i

ụ ạ ể ặ ể ấ ể ầ Ví d : G o dùng đ  n u ăn, xe dùng đ  đi, qu n áo dùng đ  m c…

ị ử ụ ư ủ ặ

­ Đ c tr ng c a giá tr  s  d ng hàng hoá:

ụ ộ ự ủ ậ ế ị ủ ậ + Công d ng c a v t do thu c tính t nhiên c a v t quy t đ nh.

28

ị ử ụ ễ ạ ộ + Gía tr  s  d ng ­ thu c ph m trù vĩnh vi n

ỉ ể ệ ị ử ụ ủ + Gía tr  s  d ng c a hàng hoá ch  th  hi n khi tiêu dùng

ụ ề ể ộ + Hàng hoá có th  có m t hay nhi u công d ng

ệ ệ ậ ạ ạ + Hàng hoá ngày càng phong phú, đa d ng, hi n đ i và thu n ti n là do nhu

ệ ỏ ọ ầ c u đòi h i và khoa h c công ngh  cho phép.

ủ ủ ả ị ử ụ ủ ạ ộ + Gía tr  s  d ng c a hàng hoá t o thành n i dung c a c a c i và là c  s  đ ơ ở ể

ố ề ặ ệ ậ cân đ i v  m t hi n v t.

ị ủ 1.2. Gía tr  c a hàng hoá

ể ố ượ ả ừ ổ ổ ị ­ Mu n hi u đ ị c giá tr  ph i đi t ị  giá tr  trao đ i. Gía tr  trao đ i là quan h  t ệ ỷ

ị ử ụ ị ử ụ ổ ấ ộ ệ ề ặ ượ l  v  m t l ng mà giá tr  s  d ng này trao đ i l y m t giá tr  s  d ng khác.

ụ Ví d : 1 cái rìu = 20kg thóc

ổ ượ ể ẩ ả ề ớ ­ S n ph m khác nhau có th  trao đ i đ ả   ờ c v i nhau là nh  chúng đ u là s n

ủ ẩ ộ ph m c a lao đ ng.

ể ả ẩ ấ ấ ộ ­ Lao đ ng hao phí đ  s n xu t ra hàng hoá,  n d u trong hàng hoá chính là giá tr ị

ủ c a hàng hoá.

ộ ủ ộ ị ườ ả ế ấ ­ Gía tr  hàng hoá là lao đ ng xã h i c a ng i s n xu t hàng hoá k t tinh trong

hàng hoá.

ư ủ ặ ị ­ Đ c tr ng c a giá tr  hàng hoá:

ạ ộ ị ị ử + Gía tr  là m t ph m trù l ch s .

ệ ữ ữ ể ị ườ ả ấ ệ + Gía tr  hàng hoá bi u hi n quan h  gi a nh ng ng i s n xu t hàng hoá.

ệ ữ ố ộ * M i quan h  gi a hai thu c tính

ị ử ụ ề ế ộ ộ ị ­ Là hàng hoá đ u có hai thu c tính: giá tr  s  d ng và giá tr . Thi u m t trong hai

ả ộ thu c tính thì không ph i là hàng hoá

ự ố ủ ấ ẫ ộ ­ Hai thu c tính c a hàng hoá là s  th ng nh t trong mâu thu n.

ả ấ ấ ố ộ ộ + Th ng nh t: vì có cùng lao đ ng s n xu t ra hàng hoá và hai thu c tính này

ồ ạ cùng t n t ộ i trong m t hàng hoá.

+ Mâu thu n: ẫ

ườ ả ị ử ụ ả ể ấ ạ  Ng ư i s n xu t t o ra giá tr  s  d ng nh ng không ph i đ  cho mình, mà cho

ườ ủ ụ ộ ườ ả ấ ng i khác, cho xã h i. M c đích c a ng ị ử ụ   ả i s n xu t không ph i là gía tr  s  d ng

29

ề ợ ố ớ ậ ườ ủ ọ ụ ị mà là giá tr , là ti n, là l i nhu n. Đ i v i ng i tiêu dùng, m c đích c a h  là giá tr ị

ể ượ ị ử ụ ầ ả ườ ư ử ụ s  d ng. Nh ng đ  có đ c giá tr  s  d ng tho  mãn nhu c u cá nhân, ng i mua

ả ả ề ủ ủ ả ị ườ ả ấ ph i tr  ti n, tr  giá tr  cho ch  c a nó (ng i s n xu t)

ừ ả ấ ế ề ờ ấ ớ  Hàng hoá t ồ  s n xu t đ n tiêu dùng không đ ng nh t v i nhau v  th i gian và

không gian

ể ấ ả ộ ượ ể  Trong s n xu t hàng hoá, m t hàng hoá có th  bán đ c, có th  không bán

ượ ế ượ ẫ ộ ượ ả ế đ c. N u hàng hoá bán đ ữ c mâu thu n gi a hai thu c tính đ c gi i quy t.

ặ ủ ộ ấ ấ ả 2. Tính ch t hai m t c a lao đ ng s n xu t hàng hoá

ụ ể ộ 2.1. Lao đ ng c  th

ướ ụ ể ấ ị ề ệ ộ ỗ ộ ­ Là lao đ ng có ích d i m t ngh  nghi p chuyên môn c  th  nh t đ nh. M i lao

ụ ể ụ ụ ươ ế ả ộ đ ng c  th  có: M c đích riêng, công c  riêng, ph ng pháp riêng và k t qu  riêng

ủ ụ ộ ườ ợ ộ ủ ộ ườ Ví d : Lao đ ng c a ng i th  m c và lao đ ng c a ng ợ i th  may.

ủ ư ặ ộ ụ ể ­ Đ c tr ng c a lao đ ng c  th :

ụ ể ễ ạ ộ ộ + Lao đ ng c  th  là m t ph m trù vĩnh vi n.

ụ ể ạ ị ử ụ ủ ộ + Lao đ ng c  th  t o ra giá tr  s  d ng c a hàng hoá.

ụ ể ạ ộ + Lao đ ng c  th  ngày càng phong phú, da d ng, tính chuyên môn hoá cao.

ụ ể ạ ệ ố ộ ộ ộ ế + Lao đ ng c  th  t o thành h  th ng phân công lao đ ng xã h i chi ti t.

ủ ả ậ ụ ể ố ạ ấ ộ ồ + Lao đ ng c  th  là ngu n g c t o ra c a c i v t ch t.

ừ ượ ộ 2.1 Lao đ ng tr u t ng

ủ ườ ả ề ặ ứ ấ ỉ ộ ­ Là lao đ ng c a ng ộ   i s n xu t hàng hoá ch  xét v  m t hao phí s c lao đ ng

ứ ắ ứ ể ầ ị nói chung ( hao phí s c óc, s c b p th t và th n kinh) mà không k  hình th c c  th ứ ụ ể

ấ ị nh t đ nh nào.

ừ ượ ư ủ ặ ộ ­ Đ c tr ng c a lao đ ng tr u t ng

ừ ượ ạ ị ộ + Lao đ ng tr u t ng t o ra giá tr  hàng hoá

ỉ ồ ạ ử ạ ộ ị ế + Nó là m t ph m trù l ch s , ch  t n t ề i trong n n kinh t hàng hoá

ụ ể ế ậ ộ ườ ả ấ ả ấ * K t lu n: Lao đ ng c  th  xem xét ng i s n xu t hàng hoá s n xu t cái gì?

ư ế ừ ượ ế ả ấ ộ ả s n xu t cái đó nh  th  nào và k t qu  ra sao. Lao đ ng tr u t ng xem xét lao

ề ộ đ ng hao phí nhi u hay ít.

ượ 3. L ị ng giá tr  hàng hoá

30

ượ ằ ị 3.1. Đo l ng giá tr  hàng hoá b ng gì?

ượ ị ượ ể ả ể ấ ộ ­ L ng giá tr  hàng hoá do l ng lao đ ng đ  hao phí đ  s n xu t ra hàng hoá

ượ ộ ượ ờ ộ ế ị quy t đ nh. L ng lao đ ng hao phí đ c tính theo th i gian lao đ ng ( phút; gi ờ   ;

ngày; tháng)

ự ế ề ườ ề ả ạ ấ ộ ­ Th c t , có nhi u ng ệ ả   i cùng s n xu t ra m t lo i hàng hoá, do đi u ki n s n

ề ấ ấ ố ộ xu t khác nhau, tay ngh , chuyên môn, năng su t lao đ ng…không gi ng nhau. Vì

ế ộ ệ ạ ị ệ ư th  hao phí lao đ ng cá bi t t o thành giá tr  cá bi t khác nhau. Nh ng hàng hoá

ượ ị ườ ộ ượ ằ ờ ộ đ c bán trên th  tr ị ng theo giá tr  xã h i, nó đ c tính b ng th i gian lao đ ng xã

ế ộ ầ h i c n thi t.

ộ ầ ờ ế ầ ấ ộ ờ ộ ­ Th i gian lao đ ng xã h i c n thi ể ả t là th i gian c n đ  s n xu t m t hàng hoá

ệ ả ề ạ ấ ộ ớ trong đi u ki n s n xu t trung bình, v i trình đ  thành th o trung bình và m t c ộ ườ   ng

ộ ộ đ  lao đ ng trung bình.

ơ ấ ượ ậ ồ ộ ị ­ C  c u l ng giá tr  hàng hoá g m ba b  ph n:

ị Gía tr  = c+v+m

Trong đó:

ị ư ệ ả + c: giá tr  t ấ  li u s n xu t đã hao phí

ề ươ + v: ti n l ng

ị ặ ư + m: giá tr  th ng d

ố ả ưở ế ượ ữ 3.2. Nh ng nhân t nh h ng đ n l ị ng giá tr  hàng hoá

ấ ộ 3.2.1. Năng su t lao đ ng

ự ủ ườ ượ ố ượ ả ẩ ­ Là năng l c c a ng ộ i lao đ ng, nó đ ằ c tính b ng s  l ả   ng s n ph m s n

ộ ơ ộ ơ ị ờ ể ả ấ ấ ờ xu t ra trong m t đ n v  th i gian, hay th i gian hao phí đ  s n xu t ra m t đ n v ị

ẩ ả s n ph m.

ữ ấ ộ ộ ố ụ ­ Năng su t lao đ ng ph  thu c vào nh ng nhân t sau:

ộ ủ ườ ự ứ ệ ẻ ộ ộ + Trình đ  c a ng i lao đ ng ( s c kho , năng l c, trình đ , kinh nghi m)

ủ ư ệ ả ụ ạ + Ph m vi tác d ng c a t ấ  li u s n xu t

ể ủ ứ ụ ự ệ ả ọ ấ + S  phát tri n c a khoa h c – công ngh  và  ng d ng chúng vào s n xu t

ộ ủ ả ự ế ợ ấ + S  k t h p xã h i c a s n xu t

ệ ự ề + Đi u ki n t nhiên

31

ố ả ẩ ấ ộ ổ ươ ứ ­ Khi tăng năng su t lao đ ng, thì t ng s  s n ph m tăng lên t ư   ng  ng nh ng

ộ ơ ị ả ư ẩ ạ ố ị ị ổ t ng giá tr  không tăng thêm, nh ng giá tr  trên m t đ n v  s n ph m thì h  xu ng.

ườ ộ ộ 3.2.2. C ng đ  lao đ ng

ẩ ươ ặ ộ ứ ộ ­ Là m c đ  kh n tr ọ ủ ng, n ng nh c c a lao đ ng.

ườ ố ả ẩ ộ ổ ộ ươ ứ ­ Khi tăng c ng đ  lao đ ng thì t ng s  s n ph m tăng thêm t ổ   ng  ng, t ng

ị ộ ơ ị ả ư ẩ ổ ị giá tr  tăng lên nh ng giá tr  m t đ n v  s n ph m thì không thay đ i.

ứ ạ ả ộ ộ ơ 3.2.3. Lao đ ng gi n đ n và lao đ ng ph c t p

ủ ả ộ ơ ộ ườ ả ỉ ầ ứ ấ ộ ­ Lao đ ng gi n đ n là lao đ ng c a ng i s n xu t ch  c n có s c lao đ ng,

ượ ạ không đ c đào t o.

ứ ạ ủ ộ ộ ườ ả ấ ượ ọ ậ ­ Lao đ ng ph c t p là lao đ ng c a ng i s n xu t hàng hoá đ c h c t p, đào

ệ ụ ấ ị ộ ạ t o có trình đ  chuyên môn nghi p v  nh t đ nh.

III. Ti n tề ệ

ấ ủ ề ệ ồ ố ả 1. Ngu n g c và b n ch t c a ti n t

ị ử ụ ự ố ấ ủ ộ ị ­ Hàng hoá là s  th ng nh t c a hai thu c tính: giá tr  s  d ng và giá tr

ể ố ượ ấ ủ ứ ề ả ả ồ ố ­ Mu n hi u đ c ngu n g c và b n ch t c a ti n, ph i nghiên c u quá trình

ể ủ ổ ị phát tri n c a hình thái giá tr  trao đ i.

ẫ ơ ị ả 1.1. Hình thái giá tr  gi n đ n hay ng u nhiên

ả Ví d :ụ  1 mét v i = 10kg thóc

ầ ủ ở ộ ủ ị 1.2. Hình thái đ y đ  hay m  r ng c a giá tr

ả Ví d :ụ  1 mét v i = 10kg thóc

=  2 con gà

=  1 con c uừ

ủ ị 1.3. Hình thái chung c a giá tr

Ví d :   ụ 10kg thóc =

2 con gà  =             1 mét v iả

ừ 1 con c u =

1.4. Hình thái ti n tề ệ

Ví d :ụ   10 kg thóc =

2 con gà   =        1 phân vàng

32

1 mét v i  =ả

ủ ề ệ ứ 2. Ch c năng c a ti n t

ướ ị 2.1. Th c đo giá tr

ề ệ ể ể ệ ườ ị ủ ứ ­ Ti n t dùng đ  bi u hi n và đo l ng giá tr  c a hàng hoá. Đây là ch c năng

ơ ả ủ ề ệ c  b n c a ti n t .

ề ệ ườ ả ị ­ Ti n t đo l ng giá tr  hàng hoá thông qua giá c  hàng hoá.

ươ ệ ư 2.2. Ph ng ti n l u thông

ươ ệ ư ề ệ ớ ổ ứ ­ Làm ch c năng ph ng ti n l u thông, ti n t làm môi gi i trong trao đ i hàng

ứ ủ ư hoá. Công th c c a l u thông hàng hoá là: H­ T­ H

ế ọ ườ ườ ầ ậ ư ư ­ Nhà kinh t h c ng i Anh W.Petty là ng i đ u tiên đ a ra quy lu t l u thông

ề ệ ố ượ ủ ậ ộ ế ư ằ ti n t . N i dung c a quy lu t:  Kh i l ề ầ ng ti n c n thi ổ   t cho l u thông  b ng t ng

ủ ồ ề ạ ả ọ ố ố s  giá c  hàng hoá chia cho s  vòng quay c a đ ng ti n cùng tên g i. Minh ho  theo

công th c:ứ

M=

QP. M

Trong đó:

ố ượ ế M: là kh i l ề ầ ng ti n c n thi ư t cho l u thông

ả P:  giá c  hàng hoá

ố ượ ị ụ Q: kh i l ng hàng hoá và d ch v

ể ủ ề ệ ố ộ V: t c đ  chu chuy n c a ti n t

ươ ệ 2.3. Ph ng ti n thanh toán

ươ ệ ề ế ả ợ ộ ế ị ­ Làm ph ng ti n trong n n kinh t có mua bán ch u, tr  n , n p thu …

ươ ể ằ ề ệ ặ ố ơ ­ Làm ph ng ti n thanh toán có th  b ng ti n m t và t t h n không nên dùng

ụ ề ể ẻ ặ ả ti n m t ( séc, chuy n kho n, th  tín d ng…)

ươ ệ ấ ữ 2.4. Ph ng ti n c t tr

ề ượ ấ ữ ấ ữ ề ỏ ư ề ộ ­ Ti n đ ứ ấ   c c t tr  là ti n rút ra kh i l u thông. C t tr  ti n là m t hình th c c t

ữ ủ ả tr  c a c i.

ề ủ ị ớ ứ ề ạ ỉ ấ ữ ­ Ch  có ti n vàng, b c, ti n đ  giá tr  m i làm ch c năng c t tr .

2.5. Ti n t ề ệ ế ớ i th  gi

33

ữ ệ ệ ấ ố ớ Khi quan h  buôn bán gi a các qu c qia v i nhau xu t hi n, thì ti n t ề ệ

ề ệ ế ớ ứ ố ế làm ch c năng ti n t th  gi i, nghĩa là thanh toán qu c t

ậ ư ề ệ ạ 3. Quy lu t l u thông ti n t và l m phát

ậ ư ề ệ 3.1. Quy lu t l u thông ti n t

ạ 3.2. L m phát

ủ ạ ộ ề ủ ứ ể ệ ạ ­ Bi u hi n c a l m phát là tình tr ng m c giá chung c a toàn b  n n kinh t ế

ấ ị ả ờ ộ ạ tăng lên trong m t th i gian nh t đ nh. L m phát làm tăng giá c  hàng hoá, hay s ự

ề ấ ủ ồ m t giá c a đ ng ti n.

ạ ­ L m phát chia thành:

ạ ộ ố ướ + L m phát m t con s  ( d i 10%/năm)

ố ướ ạ + L m phát 2 con s  (d i 100%/năm)

ạ ố + L m phát 3 con s  ( trên 100%/ năm)

ạ ỷ ệ ạ ấ + Siêu l m phát ( khi t l m phát r t cao) l

ả ủ ạ ờ ố ệ ế ể ả ấ ậ ộ ­ H u qu  c a l m phát có th  tác đ ng toàn di n đ n s n xu t và đ i s ng,

ả ứ ỉ ộ ề ố ố không ch  m t qu c gia mà theo ph n  ng giây chuy n cho các qu c gia khác.

ị ườ ầ IV. Th  tr ậ ng và quy lu t cung c u

ị ườ 1 Th  tr ng

ị ườ ễ ổ ơ ẹ ­ Nghĩa h p: Th  tr ng là n i di n ra quá trình trao đ i, mua bán hàng hoá

ị ườ ể ấ ả ố ệ ạ ộ ­ Nghĩa r ng: Th  tr ổ ng là t ng th  t ầ   t c  m i quan h  c nh tranh, cung ­ c u,

ả ượ ả ả ị ụ ượ ị giá c , giá tr … mà trong đó giá c  và s n l ng hàng hoá tiêu th  đ c xác đ nh.

ị ườ ạ 1.1. Phân lo i th  tr ng:

ố ượ ị ườ ụ ế ố ả ấ ­ Theo đ i t ng và m c đích mua bán có th  tr ng các y u t s n xu t ( th ị

ườ ị ườ ầ ị ườ ụ ị tr ng đ u vào) và th  tr ng hàng hoá tiêu dùng và d ch v  ( th  tr ầ ng đ u ra)

ơ ế ậ ị ườ ấ ự ị ườ ự ­ Theo tính ch t và c  ch  v n hành, có th  tr ng t do; th  tr ng t ề    do có đi u

ế ủ ướ ị ườ ị ườ ạ ả ề ộ ti t c a nhà n c; th  tr ng c nh tranh hoàn h o; th  tr ng đ c quy n…

ệ ế ị ườ ươ ự ­ Theo quy mô và các quan h  kinh t , có th  tr ị ng đ a ph ng, khu v c; th ị

ườ ộ ị ị ườ ế ớ tr ng n i đ a; th  tr ng th  gi i.

ị ườ ấ ườ ị ườ ­Theo tính ch t hàng hoá, có th  tr ng hàng hoá thông th ng và th  tr ng hàng

ệ ặ hoá đ c bi t.

34

ị ườ ủ ứ 1.2. Các ch c năng c a th  tr ng

ị ườ ự ệ ượ ặ ượ ự ị ­ Th c hi n giá tr  hàng hoá: trên th  tr ng, đ c ho c không đ ệ   c th c hi n.

ị ủ ằ ặ ớ ớ ơ ơ ấ Nghĩa là hàng hoá bán v i giá cao h n, th p h n, ho c ngang b ng v i giá tr  c a nó.

ứ ệ ả ầ ượ ­ Ch c năng thông tin: giá c  hàng hoá và quan h  cung c u đ ệ   c coi là m nh

ố ớ ườ ả ườ ị ườ ứ ố ượ ệ l nh đ i v i ng ấ i s n xu t và ng i tiêu dùng. Th  tr ng là căn c , đ i t ủ   ng c a

ạ ấ ươ ạ ươ ể ủ ể ả ấ ả ế k  ho ch s n xu t và th ng m i, là cái g ng đ  ch  th  s n xu t cái gì, nh  th ư ế

nào và cho ai.

ầ ậ 2. Quy lu t cung c u

2.1. C uầ

ố ượ ầ ụ ị ườ ẵ ở ữ ­ C u là s  l ng hàng hoá và d ch v  mà ng i mua s n sàng mua ứ    nh ng m c

ấ ị giá nh t đ nh.

ụ ầ ủ ề ề ề ệ ầ ầ ầ ộ ộ ơ Ví d : C u v  lao đ ng c a m t doanh nghi p, c u v  qu n áo, c u v  xe h i…

ứ ầ ố ượ ườ ấ ị ứ ứ ộ ớ ­ M c c u là s  l ng hàng hoá mà ng i mua  ng v i m t m c giá nh t đ nh.

ầ ỷ ệ ả ớ ị ậ ủ ầ ­ Quy lu t c a c u: C u t l ngh ch v i giá c  hàng hoá

ữ ố ả ưở ­ Nh ng nhân t nh h ế ầ ng đ n c u:

ả ầ ả ả ầ + Gía c  hàng hoá: giá tăng c u gi m, ng ượ ạ c l i giá gi m c u tăng.

ả ữ ế + Gía c  nh ng hàng hoá thay th .

ậ ỷ ệ ậ ớ ầ ậ + Thu nh p: Thu nh p t l thu n v i c u.

ề ả ậ ở ố ưở + Tâm lý, s  thích, t p quán truy n th ng, thói quen… nh h ế   ấ ớ ng r t l n đ n

c uầ

ế ầ ư ủ ủ ạ ẳ + Các chính sách c a chính ph , ch ng h n chính sách thu , đ u t ậ    nh p

kh u…ẩ

2.2. Cung

ố ượ ườ ẵ ở ữ ­ Cung là s  l ng hàng hoá mà ng i bán s n sàng bán ấ   ứ  nh ng m c giá nh t

đ nhị

ố ượ ứ ượ ứ ớ ươ ứ ­ M c cung là s  l ng hàng hoá đ c bán v i m c giá t ng  ng.

ậ ủ ậ ả ớ ­ Quy lu t c a cung: cung t ỷ ệ  l thu n v i giá c  hàng hoá

ữ ố ả ưở ế ­ Nh ng nhân t nh h ng đ n cung:

ả ị ụ + Gía c  hàng hoá tiêu dùng và d ch v

35

ế ố ầ ả ế ị ậ ệ + Gía c  các y u t đ u vào ( máy móc thi ề   t b , nguyên, nhiên, v t li u, ti n

ưở ự ế ế ươ l ả ng…)  nh h ng tr c ti p đ n cung

ẩ ậ + Nh p kh u

ế ị ữ ủ ủ + Nh ng quy t đ nh c a chính ph

ầ ậ 2.3. Quy lu t cung ­ c u

ầ ủ ầ ậ ­Yêu c u c a quy lu t cung c u:

ủ ể ả ả ả ấ ậ ầ ỏ ả               + Quy lu t cung c u đòi h i các ch  th  s n xu t kinh doanh ph i đ m b o

ệ ỷ ệ ố ớ ố ượ ộ quan h  t : đ i v i m t hàng hoá quan h  t ệ ỷ ệ ữ  l gi a kh i l l ớ   ộ ng lao đ ng v i

ố ượ ố ớ ơ ấ ề ầ kh i l ng nhu c u; đ i v i nhi u hàng hoá quan h  t ệ ỷ ệ ữ  l ố    gi a c  c u và kh i

ớ ơ ấ ố ượ ộ ầ ượ l ng lao đ ng v i c  c u và kh i l ng nhu c u.

ầ ầ ậ ườ ả ấ ườ ư + Quy lu t cung ­ c u yêu c u ng i s n xu t, ng i bán đ a hàng hoá ra th ị

ườ ả ố ượ ả ấ ượ ủ ẫ ạ ươ tr ng đ m b o s  l ng, ch t l ng, m u mã, ch ng lo i, quy cách, ph ứ   ng th c

ờ ầ ủ ị thanh toán…k p th i, đ y đ .

ậ ạ ụ ủ ạ ạ ố ố ỡ ữ ­ Tác d ng c a quy lu t c nh: t o ra nh ng cân đ i, phá v  cân đ i cũ, t o cân

ớ ứ ế ễ ố đ i m i c  ti p di n mãi.

ậ ạ V. Quy lu t c nh tranh

ự ấ ế ệ ạ ủ ể ữ ế ­ C nh tranh:  là s  đ u tranh, ganh đua quy t li t gi a các ch  th  kinh t ằ    nh m

ệ ả ậ ợ ữ ề ấ ợ ấ ậ giành nh ng đi u ki n s n xu t kinh doanh thu n l ể i, đ  thu l i nhu n cao nh t.

ạ ạ ữ ề ạ ườ ườ ớ ­ Có nhi u lo i c nh tranh: c nh tranh gi a ng i mua, ng ạ   i bán v i nhau, c nh

ộ ộ ề ề ề ạ ạ ộ ộ ề   tranh n i b  ngành, c nh tranh nhi u đ c quy n ít, c nh tranh ít, đ c quy n nhi u,

ướ ố ế ạ ạ c nh tranh trong n c và c nh tranh qu c t …

ủ ạ ­ Vai trò c a c nh tranh:

ủ ể ự ả ặ ườ ỹ ộ + M t tích c c: Nó bu c các ch  th  ph i th ậ   ả ế ng xuyên c i ti n k  thu t,

ứ ệ ớ ể ụ ữ ự ấ ọ ng d ng nh ng thành t u khoa h c và công ngh  m i đ  nâng cao năng xu t lao

ẩ ả ự ẽ ể ấ ấ ạ ạ ộ ộ đ ng, t o đ ng l c m nh m  nh t thúc đ y s n xu t phát tri n.

ế ặ ườ ị ẩ ự ả ạ ự + M t tiêu c c: n u môi tr ụ ng c nh tranh b  v n đ c thì tiêu c c n y sinh,

ư ả ố ậ ế ậ ạ nh  làm hàng hoá gi , buôn l u, tham nhũng, tr n l u thu …làm băng ho i giá tr ị

ườ ả ẻ ấ ườ ạ ứ đ o đ c, phân hoá ng i s n xu t thành k  giàu, ng i nghèo.

36

ậ ị VI. Quy lu t giá tr

ủ ộ ậ ị 1. N i dung c a quy lu t giá tr

ầ ủ ậ ị 1.1. Yêu c u c a quy lu t giá tr

ứ ả ấ ậ ấ ượ ự ệ ­ Th  nh t: theo quy lu t này, s n xu t hàng hoá đ c th c hi n theo hao phí lao

ộ ầ ế ế ệ ộ ộ đ ng xã h i c n thi t, nghĩa là ti t ki m lao đ ng.

ả ả ứ ả ắ ổ ả   ­ Th  hai: trong trao đ i ph i theo nguyên t c ngang giá, nghĩa là ph i đ m b o

ắ ườ ả ở ộ ể ả ả ả ấ ấ bù đ p chi phí cho ng i s n xu t và đ m b o có lãi đ  tái s n xu t m  r ng.

ệ ủ ể ậ ị 1.2. Bi u hi n c a quy lu t giá tr

ự ậ ự ậ ủ ủ ậ ả ộ ộ ị ­ S  v n đ ng c a quy lu t giá tr  thông qua s  v n đ ng c a giá c  hàng hoá.

ị ấ ả ờ ố ị ị ơ ở Gía c  tách r i giá tr , lên xu ng xoay quanh giá tr , l y giá tr  làm c  s .

ơ ế ị ườ ủ ụ ậ ộ ị ­ C  ch  tác đ ng c a quy lu t giá tr , phát sinh tác d ng trên th  tr ng thông qua

ủ ồ ủ ể ả ứ ề ầ ế ạ c nh tranh, cung c u, giá c , s c mua c a đ ng ti n…làm cho các ch  th  kinh t và

ế ậ ể ộ ề n n kinh t v n đ ng, phát tri n.

ụ ủ ậ ị 2. Tác d ng c a quy lu t giá tr

ề ế ả ư ấ 2.1. Đi u ti t s n xu t và l u thông hàng hoá

ế ả ế ố ả ữ ề ấ ấ ổ ề ­ Đi u ti t s n xu t: là đi u hoà phân b  các y u t s n xu t gi a các ngành, các

ế ự ủ ề lĩnh v c c a n n kinh t

ỏ ơ ầ ả ớ ế ả ơ ị ấ   + N u cung nh  h n c u, thì giá c  l n h n giá tr , nghĩa là hàng hoá s n xu t

ề ẩ ạ ả ấ có lãi, đi u này kích thích và đ y m nh s n xu t

ị ả ế ầ ấ ớ ơ ơ ả ấ + N u cung l n h n c u thì giá c  th p h n giá tr , s n xu t không có lãi.

ề ộ ườ ả ừ ặ ả ả ấ ấ Đi u này bu c ng i s n xu t ng ng ho c gi m s n xu t.

ế ề ằ ầ ợ ớ ị ướ ả + N u cung b ng c u thì giá c  trùng h p v i giá tr , đi u này h ng ng ườ   i

ấ ầ ư ữ ả s n xu t đ u t vào nh ng ngành có lãi cao.

ế ư ư ế ị ườ ủ ả ộ ề ­ Đi u ti t l u thông: thông qua s  bi n đ ng c a giá c  trên th  tr ng, có tác

ồ ừ ơ ế ấ ơ ụ d ng thu hút lu ng hàng t ư    n i có giá th p đ n n i có giá cao, do đó làm cho l u

thông hàng hoá thông su tố

ự ượ ể ả 2.2. Kích thích l c l ấ ng s n xu t phát tri n

37

ề ả ỗ ườ ả ủ ể ấ ộ ấ ­ Trong n n s n xu t hàng hoá, m i ng i s n xu t hàng hoá là m t ch  th  kinh

ự ạ ộ ế ị ủ ấ ả ế ộ ậ t đ c l p, t quy t đ nh ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a mình.

ệ ả ư ề ấ ộ ệ ­ Nh ng do đi u ki n s n xu t khác nhau, nên hao phí lao đ ng cá bi t khác nhau.

ị ườ ả ượ ề ứ ộ ổ Trên th  tr ng các hàng hoá đ u ph i đ c trao đ i theo m c hao phí lao đ ng xã

ế ộ ầ h i c n thi t.

ườ ả ấ ộ ệ ỏ ơ ộ ­ Ng i s n xu t nào có hao phí lao đ ng cá bi ộ   t nh  h n hao phí lao đ ng xã h i

ế ượ ả ế ừ ậ ấ ỹ ầ c n thi t thì thu đ c lãi cao.T  đó kích thích c i ti n k  thu t, tăng năng su t lao

ứ ả ẩ ạ ộ đ ng, h  giá thành s n ph m… t c là làm cho các nhân t ố ủ ự ượ  c a l c l ấ   ả ng s n xu t

phát tri n.ể

ệ ả ự ể ấ 2.3. T  phát bình tuy n, phân hoá và phát sinh quan h  s n xu t TBCN

ị ớ ơ ế ị ườ ạ ổ ự ể Qúa trình c nh tranh theo đu i giá tr  v i c  ch  th  tr ng t nó bình tuy n, sàng

ế ấ ế ế ẫ ọ ế ố ườ ủ ề l c y u t  ng i c a n n kinh t ả ế t y u d n đ n k t qu : , t

ườ ậ ợ ề ệ ấ ế ụ ầ ư ở ộ ữ ­ Nh ng ng ả i có đi u ki n s n xu t thu n l i, ti p t c đ u t ả   , m  r ng s n

ấ xu t kinh doanh.

ườ ậ ợ ả ệ ấ ữ ­ Nh ng ng ề i không có đi u ki n thu n l i s n xu t, kinh doanh thua l ỗ ẫ   , d n

ả ở ế đ n phá s n tr  thành nghèo khó.

ậ ỏ Câu h i ôn t p

ờ ủ ề ế ệ 1. Phân tích đi u ki n ra đ i c a kinh t hàng hoá.

ơ ả ủ ộ 2. Hàng hoá là gì? Phân tích các thu c tính c  b n c a hàng hoá.

ặ ủ ấ ả ấ ộ 3. Phân tích tính ch t hai m t c a lao đ ng s n xu t hàng hoá.

ượ ị ố ả ưở ế ượ 4. Trình bày l ng giá tr  hàng hoá và các nhân t nh h ng đ n l ng giá tr ị

hàng hoá.

ả ồ ố 5. Phân tích ngu n g c và b n ch t c a ti n t ấ ủ ề ệ .

ủ ụ ề ậ ả ấ ầ ị 6. Trình bày yêu c u và tác d ng c a quy lu t giá tr  trong n n s n xu t hàng

hoá.

38

BÀI 5

Ề Ả Ấ Ộ N N S N SU T XàH I

ố ế ổ ả T ng s  ti t gi ng: 10

ả ấ ậ ộ ầ ụ M c đích yêu c u: ượ ­ Trình bày  đ c lý lu n, nguyên lý tái s n xu t xã h i.

ượ ệ ậ ậ ố ố ­ Phân tích đ ố   c các khái ni m thu nh p qu c dân và phân ph i thu nh p qu c

dân.

ơ ả ộ * N i dung c  b n:

ủ ả ạ ấ I. Các ph m trù c a tái s n xu t:

ệ ả ấ 1. Khái ni m tái s n xu t:

ấ ượ ặ ạ ả ả ấ ườ ụ Tái s n xu t là quá trình s n xu t đ c l p l i th ồ   ng xuyên và ph c h i

không ng ng.ừ

ạ ­ Xét theo ph m vi, có:

ấ ả ệ ừ ấ ả ơ ị + Tái s n xu t cá bi ễ t: Là quá trình tái s n xu t di n ra trong t ng đ n v  kinh

ệ ế ừ t , t ng doanh nghi p.

ể ả ấ ả ấ ộ ổ ệ ố + Tái s n xu t xã h i: Là t ng th  tái s n xu t cá bi ệ ữ   t trong m i liên h  h u

ơ ớ c  v i nhau.

­ Xét theo qui mô, có:

ả ả ấ ả ơ + Tái s n xu t gi n đ n: Là quá trình s n xu t đ ấ ượ ặ ạ ớ c l p l i v i qui mô nh ư

ấ ạ ả ườ ớ ề ả ặ ắ ỏ cũ.        Lo i hình tái s n xu t này th ư   ấ ng g n v i n n s n xu t nh  và là đ c tr ng

ỉ ạ ứ ủ ề ấ ấ ả ấ ố ỏ ộ ủ c a n n s n xu t nh , năng su t lao đ ng th p, ch  đ t m c đ  nuôi s ng con

39

ườ ư ư ữ ả ả ẩ ặ ẩ ấ ặ ượ ng i, ch a có ho c có r t ít s n ph m th ng d , nh ng s n ph m làm ra đ c tiêu

ế ầ dùng h t cho nhu c u cá nhân.

ở ộ ả ấ ả + Tái s n xu t m  r ng: Là quá trình s n xu t đ ấ ượ ặ ạ ớ c l p l ớ   i v i qui mô l n

ướ ấ ạ ả ườ ớ ề ấ ớ ả ắ ơ h n tr c. Lo i hình tái s n xu t này th ặ   ng g n v i n n s n xu t l n và là đ c

ủ ề ả ư ấ ộ ượ ưỡ ử ả ẩ ấ ớ tr ng c a n n s n xu t l n, năng su t lao đ ng v t ng ng c a s n ph m t ấ ế   t y u,

ư ư ặ ẩ ả ặ ả ẩ ố ồ ề ạ t o ra s n ph m th ng d  ngày càng nhi u. S n ph m th ng d  là ngu n g c đ ể

ở ộ ả ấ ỹ tích lu  tái s n xu t m  r ng.

ở ộ ứ ả ấ ồ Tái s n xu t m  r ng g m 2 hình th c:

ự ở ộ ề ộ ở ộ ấ ả ấ ả * Tái s n xu t m  r ng theo chi u r ng: Là s  m  r ng qui mô s n xu t, tăng

ế ố ầ ề ẩ ả ơ ờ ử ụ thêm s n ph m làm ra nh  s  d ng nhi u h n các y u t ồ ự    đ u vào, các ngu n l c

ả ủ ế ố ả ệ ấ ấ ấ ủ ả c a s n xu t; trong khi năng su t và hi u qu  c a các y u t s n xu t đó không thay

đ i.ổ

ủ ả ở ộ ự ề ẩ ấ ả ủ ế   * Tái s n xu t m  r ng theo chi u sâu: Là s  tăng lên c a s n ph m ch  y u

ồ ự ệ ấ ộ ồ ự   ả ử ụ do tăng năng su t lao đ ng và hi u qu  s  d ng các ngu n l c. Còn các ngu n l c

ượ ử ụ ủ ứ ư ể ả ặ ổ đ c s  d ng có th  không thay đ i, gi m ho c tăng lên, nh ng m c tăng c a chúng

ả ử ụ ồ ự ỏ ơ ủ ứ ệ ấ ộ nh  h n m c tăng c a năng su t lao đ ng và hi u qu  s  d ng các ngu n l c đó

ấ ả trong s n xu t.

ủ ộ ấ ả 2. Các khâu c a quá trình tái s n xu t xã h i:

ấ ả ấ ả ộ ồ ố ổ Tái s n xu t xã h i bao g m các khâu: s n xu t – phân ph i – trao đ i – tiêu

ấ ị ộ ị ữ ỗ ố ệ ữ ơ ớ   dùng. M i khâu có m t v  trí nh t đ nh, song gi a chúng có m i quan h  h u c  v i

nhau.

ủ ả ậ ế ạ ở ầ ự ả ẩ ấ ấ ả ộ   ­ S n xu t là khâu m  đ u, tr c ti p t o ra c a c i v t ch t, s n ph m xã h i

ụ ụ ấ ả ữ ế ị ph c v  cho tiêu dùng. S n xu t gi ố ớ  vai trò quy t đ nh đ i v i tiêu dùng. Qui mô và

ấ ạ ế ị ơ ấ ả ả ẩ ấ   ơ ấ c  c u s n ph m do s n xu t t o ra quy t đ nh qui mô và c  c u tiêu dùng; ch t

ấ ủ ả ế ị ấ ượ ẩ ươ ứ ượ l ng và tính ch t c a s n ph m quy t đ nh ch t l ng và ph ng th c tiêu dùng.

ấ ả ố ộ ế ­ Tiêu dùng là khâu cu i cùng, k t thúc m t quá trình s n xu t.

ấ ả ạ + Tiêu dùng có 2 lo i: Tiêu dùng cho s n xu t và tiêu dùng cho cá nhân.

40

ủ ả ụ ầ ấ ạ + Tiêu dùng t o ra nhu c u và m c đích c a s n xu t.

ầ ủ ự ể ề ườ ộ ạ + S  phát tri n đa d ng v  nhu c u c a ng i tiêu dùng là đ ng l c c a s ự ủ ự

ấ ể ả phát tri n s n xu t.

ớ ư ự ủ ả ụ ấ ộ ộ + V i t cách là m c đích và đ ng l c c a s n xu t, tiêu dùng có tác đ ng tr ở

ấ ạ ố ớ ả l i đ i v i s n xu t.

ế ố ả ấ ả ố ồ ố ố ­ Phân ph i bao g m phân ph i các y u t ẩ    s n xu t và phân ph i các s n ph m

tiêu dùng.

ế ố ả ấ ả ố ấ + Phân ph i cho s n xu t: Là phân chia các y u t s n xu t cho các ngành, các

ể ạ ị ả ả ẩ ấ ơ đ n v  s n xu t khác nhau đ  t o ra s n ph m.

ự ả ẩ ố + Phân ph i cho tiêu dùng: Là s  phân chia s n ph m cho các cá nhân tiêu

ủ ọ ệ ạ ả ẩ ướ ạ ậ dùng theo t ỷ ệ  l đóng góp c a h  vào vi c t o ra s n ph m (d i d ng thu nh p).

ơ ấ ủ ố ượ ố ấ ượ ố ượ + Qui mô và c  c u c a phân ph i là do s  l ng, ch t l ng, đ i t ng phân

ế ị ấ ố ơ ấ ủ ả ph i, qui mô và c  c u c a s n xu t quy t đ nh.

ở ạ ả ấ ố ộ + Phân ph i cũng tác đ ng tr  l i s n xu t.

ố ề ạ ộ ớ ả ự ễ ấ ổ ồ ổ ­ Trao đ i là khâu n i li n v i s n xu t, bao g m trao đ i ho t đ ng th c ti n trong

ổ ả ẩ ả ấ ộ quá trình s n xu t và trao đ i s n ph m xã h i.

ổ ả ữ ả ấ ẩ ộ ộ + Trao đ i s n ph m là m t khâu trung gian gi a m t bên là s n xu t và phân

ố ớ ộ ph i v i m t bên là tiêu dùng.

ế ế ủ ố ạ ự ổ ố ượ + Trao đ i là khâu k  ti p c a phân ph i, là s  phân ph i l i cái đã đ c phân

ố ượ ụ ể ứ ố ớ ọ ph i, làm cho quá trình phân ph i đ ầ ủ   c c  th  hóa, thích  ng v i m i nhu c u c a

ư ệ ầ ớ các t ng l p dân c  và trong các doanh nghi p.

ở ạ ố ớ ả ấ ổ ộ + Trao đ i cũng tác đ ng tr  l i đ i v i s n xu t và tiêu dùng, khi nó phân

ố ạ ự ả ấ ấ ả ẩ ộ ph i l i, cung c p s n ph m cho s n xu t và tiêu dùng. S  tác đ ng này theo 2

ướ ẩ ả ế ẽ ể ấ ổ ợ h ng: n u trao đ i phù h p thì s  thúc đ y s n xu t phát tri n và ng ượ ạ ẽ c l i s  kìm

ể ủ ả ấ ế ự ổ ợ hãm s  phát tri n c a s n xu t n u trao đ i không phù h p.

ả ấ ố ộ Tóm l ể ố   i:ạ   S n xu t – phân ph i – trao đ i – tiêu dùng thành m t th  th ng ổ

ệ ệ ấ ủ ứ ấ ả ớ nh t c a quá trình tái s n xu t. Chúng có quan h  bi n ch ng v i nhau. Trong đó

ế ị ơ ở ự ề ề ấ ố ộ ả s n xu t là g c, là c  s , là ti n đ  đóng vai trò quy t đ nh; tiêu dùng là đ ng l c, là

41

ủ ả ụ ữ ấ ổ ố ộ   m c đích c a s n xu t; phân ph i và trao đ i là nh ng khâu trung gian tác đ ng

ẽ ế ả ạ ấ m nh m  đ n s n xu t và tiêu dùng.

ủ ế ủ ữ ộ ả ấ 3. Nh ng n i dung ch  y u c a tái s n xu t

ấ ủ ả ậ ả ấ 3.1. Tái s n xu t c a c i v t ch t

ủ ả ậ ấ ượ ả ấ ả ậ ồ ­ C a c i v t ch t đ ấ   c s n xu t bao g m TLSX và TLLD, do v y tái s n xu t

ả ấ ấ ủ ả ậ c a c i v t ch t là tái s n xu t TLSX và TLLD. Trong đó:

ố ớ ế ị ấ ả ả ấ + Tái s n xu t TLSX có ý nghĩa quy t đ nh đ i v i tái s n xu t TLTD.

ấ ả ượ ở ộ ạ + Tái s n xu t TLSX ngày càng đ ề   ể c m  r ng và phát tri n thì càng t o đi u

ở ộ ệ ệ ể ki n cho vi c m  r ng và phát tri n TLTD.

ả ấ ạ ế ị ệ ả + Tái s n xu t TLTD l ấ ứ   ố ớ i có ý nghĩa quy t đ nh đ i v i vi c tái s n xu t s c

ộ ườ ủ lao đ ng c a con ng i.

ấ ủ ộ ượ ế ả ả ả ặ ấ ủ ả ậ ­ K t qu  tái s n xu t c a c i v t ch t c a xã h i đ c xem xét trên c  2 m t:

ề ệ ậ ồ ộ + V  hi n v t: G m toàn b  TLSX và TLTD.

ề ậ ộ ồ ộ ộ ị ị ị ậ   + V  giá tr : G m b  ph n giá tr  TLSX b  tiêu dùng trong xã h i và b  ph n

ị ớ ị ứ ị ả ứ ư ặ ẩ ạ ộ giá tr  m i sáng t o (giá tr  s c lao đ ng và giá tr  s n ph m th ng d  do s c lao

ạ ộ đ ng t o ra).

ế ệ ị + N u ký hi u: c là giá tr  TLSX.

ộ ị ứ    v là giá tr  s c lao đ ng.

ị ủ ặ ộ ư    m là giá tr  c a lao đ ng th ng d .

ị ủ ổ ẩ ả ộ => Giá tr  c a t ng s n ph m xã h i là c + v + m.

ủ ổ ự ụ ẩ ả ộ ộ ­ S  tăng lên c a t ng s n ph m xã h i ph  thu c vào các nhân t ố ư  nh :

ả ử ụ ồ ự ệ + Tăng qui mô và hi u qu  s  d ng các ngu n l c.

ố ượ ộ + Tăng kh i l ng lao đ ng.

ấ ộ + Tăng năng su t lao đ ng.

ế ố ấ ộ ậ ạ ế Trong đó tăng năng su t lao đ ng là y u t vô h n. Là qui lu t kinh t chung

ấ ả ọ ộ ầ ượ c n đ c coi tr ng trong quá trình tái s n xu t xã h i.

ấ ứ ả ộ 3.2. Tái s n xu t s c lao đ ng

ể ủ ấ ứ ự ụ ả ộ ộ ­ Tái s n xu t s c lao đ ng ph  thu c vào s  phát tri n c a LLSX và QHSX có ý

ấ ủ ế ị ả ố ị nghĩa quy t đ nh, là b n ch t c a QHSX th ng tr .

42

ớ ế ệ ắ ủ ự ể ề ộ ọ ộ   ­ S  phát tri n c a LLSX, khoa h c và công ngh  g n li n v i ti n b  xã h i,

ứ ộ ượ ả ề ố ượ ả ấ ấ ượ làm cho s c lao đ ng đ c tái s n xu t ngày càng c  v   s  l ng và ch t l ng.

ề ố ượ ấ ứ ả ộ ố ủ ị ự ề + Tái s n xu t s c lao đ ng v  s  l ề   ng: Ch u s  chi ph i c a nhi u đi u

ệ ướ ố ở ủ ự ế ẩ ỗ ki n khác nhau, tr ậ   c h t là s  chi ph i b i quy lu t nhân kh u c a m i hình thái

ế ấ ị ộ kinh t ­ xã h i nh t đ nh

ả ự ữ ả ầ ả ầ ậ ợ Quy lu t này yêu c u đ m b o s  phù h p gi a nhu c u và kh  năng cung

ứ ị ự ủ ứ ủ ấ ả ộ ộ ộ ng s c lao đ ng c a quá trình tái s n xu t xã h i. Nó ch u s  tác đ ng c a các nhân

:ố t

ộ ố ố ớ ố ứ ậ ộ T c đ  tăng dân s  luôn t ỷ ệ  l ầ    thu n v i s  cung s c lao đ ng cho tái nhu c u

ấ ủ ả ấ ộ ề ố ượ v  s  l ng và tính ch t c a lao đ ng cho tái s n xu t.

ướ ộ ỹ ự ệ ậ ổ ổ Xu h ầ   ng thay đ i trình đ  k  thu t công ngh  kéo theo s  thay đ i nhu c u

ấ ủ ộ ướ ể ừ ủ ơ ề ố ượ v  s  l ng và tính ch t c a lao đ ng theo h ng chuy n t th  công lên c  khí và

ự ộ t đ ng hoá.

ỹ ố ể ở ộ ủ ữ ờ ỗ ự Năng l c tích l ấ   ố  v n đ  m  r ng c a m i qu c gia trong nh ng th i ký nh t

ị đ nh.

ấ ứ ấ ượ ề ả ộ ể ệ ở ệ ấ + Tái s n xu t s c lao đ ng v  ch t l ng: Th  hi n ả  vi c tái s n xu t ra

ự ủ ể ự ườ ụ ấ ộ ộ th  l c và trí l c c a ng ỳ ả i lao đ ng qua các chu k  s n xu t. Ph  thu c vào các

nhân t

ủ ề ả ấ ủ ấ ị ụ ỗ ộ :ố (cid:0) M c đích c a n n s n xu t c a m i xã h i nh t đ nh.

(cid:0) ố ả ế ộ ủ ẩ ị ườ ộ Ch  đ  phân ph i s n ph m và v  trí c a ng i lao đ ng.

(cid:0) ủ ự ạ ộ ộ ọ ệ S  tác đ ng c a cu c cách m ng khoa h c và công ngh .

(cid:0) ờ ỳ ủ ụ ạ ỗ ố ỗ Chính sách giáo d c và đào t o c a m i qu c gia trong m i th i k  nhât

ị đ nh.

ệ ả ấ ả ấ 3.3. Tái s n xu t quan h  s n xu t

ệ ữ ệ ể ố Là quá trình phát tri n, cũng c  và hoàn thi n các quan h  gi a ng ườ ớ   i v i

ườ ặ ng i trên các m t:

ề ở ữ ­ V  s  h u TLSX.

ệ ổ ứ ề ả ­ V  quan h  t ch c qu n lý.

ố ả ệ ề ẩ ­ V  quan h  phân ph i s n ph m.

43

ể ủ ứ ấ ớ ộ ­ Làm cho QHSX thích  ng v i tính ch t và trình đ  phát tri n c a LLSX.

ả ấ ườ 3.4. Tái s n xu t môi tr ng sinh thái

ấ ườ ủ ậ ố ườ ả Quá trình tái s n xu t và môi tr ng sinh s ng c a sinh v t và môi tr ng con

ườ ờ ự ng ể i không th  tách r i t nhiên.

ư Nh ng do:

ể ệ ẽ ạ ­ Phát tri n m nh m  công nghi p.

ạ ệ ­ Khai thác c n ki t tài nguyên thiên nhiên.

ả ủ ế ậ ­ H u qu  c a chi n tranh.

ử ử ủ ệ ế ạ ­ Ch y đua th  thách và th  nghi m vũ khí c a chi n tranh.

ả ủ ả ử ệ ấ ấ ả ­ Kh  năng x  lý ch t th i c a s n xu t công nghi p.

ạ ế ổ ườ ộ ọ Nên gây t n h i đ n môi tr ng sinh thái m t cách nghiêm tr ng.

ệ ệ ấ ả ả ậ ườ ụ Vì v y, vi c b o v  và tái s n xu t ra môi tr ư ng sinh thái nh : Khôi ph c và

ỡ ủ ạ ấ ộ ồ ướ tăng thêm đ  màu m  c a đ t đai, làm s ch ngu n n ể ả   c và không khí .... đ  đ m

ủ ả ể ổ ự ủ ữ ề ố ỗ ị ả b o cho s  phát tri n  n đ nh và b n v ng c a m i qu c gia, c a c  loài ng ườ ở  i tr

ấ ế ủ ả ấ ộ thành n i dung t t y u c a tái s n xu t.

ậ ế ả ấ II. Các quy lu t kinh t ộ  yái s n xu t xã h i

ệ ổ ự ộ ậ ả ả ấ ộ ẩ 1. Quy lu t th c hi n t ng s n ph m xã h i trong tái s n xu t xã h i

ấ ừ ặ ủ ổ ặ ủ ộ ­ Xu t phát t ả    tính hai m t c a lao đ ng SXHH và do đó hai m t c a t ng s n

ứ ể ề ấ ả ậ ẩ ộ ộ ph m xã h i là hai tiêu đ  lý lu n đ  nghiên c u tái s n xu t xã h i.

ự ệ ể ả ậ ộ ẩ ­ D a vào hi n v t, có th  chia s n ph m xã h i ra thành TLSX và TLTD, và do

ộ ề ả ấ ộ ượ ự đó toàn b  n n s n xu t xã h i cũng đ c chia ra làm hai khu v c:

ự ấ ả + Khu v c 1: S n xu t TLSX

ự ấ ả + Khu v c 2: S n xu t TLTD

ự ạ ỗ ố ượ ấ ồ ủ M i khu v c l ề i bao g m r t nhi u ngành, và s  l ng c a ngành này ngày càng

ớ ự ộ ộ tăng lên cùng v i s  phân công lao d ng xã h i.

ự ượ ­ Khu v c I đ c chia thành:

ể ả ấ ả ấ + Ngành s n xu t TLSX đ  s n xu t TLSX

ể ả ấ ả ả ấ ấ +Ngành s n xu t TLSX đ  s n xu t TLTD. Trong đó ngành s n xu t TLTD

ế ấ ả ầ c n thi ỉ t và ngành s n xu t TLTD xa x .

44

ệ ổ ự ự ệ ấ ẩ ả ộ ộ ậ   ­Vi c th c hi n t ng s n ph m xã h i th c ch t là phân tích xem các b  ph n

ộ ượ ả ư ế ự ữ ắ ổ ẩ ổ t ng s n ph m xã h i đ c bù đ p, trao đ i nh  th  nào gi a các khu v c, các

ủ ề ả ệ ậ ặ ả ấ ộ ị ngành c a n n s n xu t xã h i trên c  hai m t giá tr  và hi n v t.

ủ ạ ậ ấ ầ ộ ọ ộ ­ Trong m y th p niên g n đây, do tác đ ng c a cu c cách m ng khoa h c ­ công

ự ệ ể ệ ả ấ ấ   ngh   đã làm xu t hi n và phát tri n nhanh chóng khu v c các ngành phi s n xu t

ụ ụ ả ấ ứ ạ ự ể ạ ấ ậ v t ch t, t c là các ngành ph c v  s n xu t và sinh ho t. Có th  minh ho  s  khác

ệ ữ ơ ồ ằ ố nhau và m i quan h  gi a hai cách phân chia trên b ng s  đ  sau:

ự Ba   khu   v c   theo

ơ ấ c  c u ngành ụ Nông nghi pệ Công nghi pệ ị D ch v

ự Hai   khu   v c   tái

ấ

ệ ụ ụ ả s n xu t  ả   ư I:   T   li u   s n TLSX TLSX Ph c   v ả     s n

xu tấ xu tấ

ụ ụ ư ệ II:   T   li u   tiêu TLTD TLTD Ph c   v tiêu

dùng dùng

a.   Ñe å   ng hi e â n   cöù u   ñie à u   kie ä n   th öï c   hie ä n   sa û n   pha å m

xa õ   ho äi ,   qu a n   he ä   gi ö õ a   to å n g   cun g   va ø   to å n g   ca à u   ve à   tö

lie ä u   sa û n   xua á t   va ø   tö   lie ä u   tie â u   du ø n g   tron g   ñie à u   kie ä n

ta ùi   sa û n  xua á t   gia û n  ñô n ,  Maùc  ñö a  ra  s ô  ño à  sa u :

- Khu vöïc I: 4000c + 1000v + 1000m = 6000 toàn taïi döôùi hình

thöùc tö leäu saûn xuaát.

-Khu vöïc II: 2000c + 500v + 500m = 3000 toàn taïi döôùi hình

thöùc tö leäu tieâu duøng.

Toång saûn phaåm xaõ hoäi laø 9000.

Vôùi sô ñoà naøy, Maùc ñöa ra caùc giaû ñònh khoa hoïc:

45

+ Toaøn boä TLSX cuûa khu vöïc I vaø II ñöôïc tieâu duøng heát

trong 1 naêm, giaù trò cuûa chuùng chuyeån hoaøn toaøn vaøo giaù

trò toång saûn phaåm.

+ Giaù caû nhaát trí vôùi giaù trò.

+ Tyû leä giaù trò cuûa saûn phaåm thaëng dö vôùi giaù trò

cuûa saûn phaåm caàn thieát laø 100%.

+ Khoâng xeát ñeán söï thay ñoåi cuûa kyõ thuaät.

+ Khoâng xeùt ñeán ngoaïi thöông.

* Ñeå qua trình taùi saûn xuaát giaûn ñôn dieãn ra bình thöôøng

thì toaøn boä saûn phaåm cuûa hai khu vöïc caàn ñöôïc trao ñoåi,

ñaùp öùng caû veà maët hieän vaät, caû veà giaù trò nhö sau:

+ Boä phaän 4000c laø giaù trò tö lieäu saûn xuaát ñaõ hao phí,

noù ñöôïc buø ñaép baèng trao ñoåi trong noäi boä khu vöïc I.

+ Boä phaän (1000v + 1000m) bao goàm tieàn löông cuûa

coâng nhaân vaø giaù trò saûn phaåm thaëng dö duøng ñeå mua tö

leäu tieâu duøng.

- Trong khu vöïc II:

+ Boä phaän (500v + 500m) laø tieàn löông cuûa coâng nhaân

vaø giaù trò saûn phaåm thaëng dö.

+ Boä phaän 2000c duøng ñeå buø ñaép tö lieäu ñaõ hao phí.

* Sô ñoà bieãu dieãn moái quan heä trao ñoåi giöõa hai khu vöïc

nhö sau:

Khu vöïc I: 4000c + 1000v + 1000m = 6000

Khu vöïc II: 2000c + 500v + 500m = 3000

Töø söï phaân tích treân, coù theå ruùt ra caùc ñieàu kieän thöïc

hieän toång saûn phaåm xaõ hoäi trong taùi saûn xuaát giaûn ñôn

nhö sau:

- Ñieàu kieän thöù nhaát: I(v + m) = IIc.

46

ề ư ệ ả ấ ề ệ ệ ầ ả ư ệ Đi u ki n này ph n ánh quan h  cung c u v  t li u s n xu t và t li u tiêu

ủ ề ế ự ự ệ ệ ề ầ ự dùng c a hai khu v c trong n n kinh t . S  th c hi n này là đi u ki n c n thi ế ể  t đ

ư ả ấ tái s n xu t theo qui mô nh  cũ.

ứ ệ ề ­  Đi u ki n th  hai: I (c+v+m) = Ic + IIc.

ề ư ệ ả ộ ệ ệ ề ầ ả Đi u ki n này ph n ánh quan h  cung c u v  t ấ  li u s n xu t trong xã h i.

ứ ệ ề ­  Đi u ki n th  ba: II (c+v+m) = (v+m) + II(v+m)

ề ư ệ ộ ệ ệ ề ầ ả Đi u ki n này ph n ánh quan h  cung c u v  t li u tiêu dùng trong xã h i.

ộ ữ ệ ổ ự ự ề ệ ả ẩ ả   b. Đi u ki n th c hi n t ng s n ph m xã h i gi a hai khu v c trong tái s n

ở ộ ấ xu t m  r ng

ộ ề ở ộ ứ ề ấ ả ọ Khi nghiên c u tái s n xu t m  r ng, Mác nêu lên m t ti n đ  quan tr ng có tính

ế ị ả ượ ị ả ư ặ ẩ ầ ộ ỹ ể quy t đ nh. Đó là m t ph n giá tr  s n ph m th ng d  ph i đ c tích lu  đ  tăng

ư ệ ả ấ ư ệ ụ thêm t ụ  li u s n xu t (c ph  thêm) và tăng thêm t ằ    li u tiêu dùng (v ph  thêm) nh m

ở ộ ả ư ả ộ ấ tái s n xu t m  r ng t b n xã h i.

ừ ề ơ ả ữ ể ề ệ ả ả ớ ề T  ti n đ  trên, có th  rút ra nh ng đi u ki n c  b n ph i có, m i có kh  năng

ở ộ ả ấ m  r ng s n xu t.

ứ ấ ề ệ ­ Đi u ki n th  nh t: I(c+v+m) > IIc.

ệ ơ ả ấ ả ở ộ ề ả ấ ỹ ả Đây là đi u ki n c  b n nh t đ m b o cho tích lu  và tái s n xu t m  r ng.

ứ ệ ề ­ Đi u ki n th  hai: I(c+v+m) > I c + IIc.

ủ ư ệ ả ấ ự ệ ề ả ả ả ộ Đi u ki n này đ m b o cho c  hai khu v c xã h i có đ  t li u s n xu t ph ụ

ụ ộ thu c (c ph  thêm).

ứ ề ệ ­ Đi u ki n th  ba: I(v+m) + II(v+m) > II (c+v+m).

ệ ệ ề ả ầ ậ ả ộ ố ể Đi u ki n này đ m b o cho vi c có th  dành m t ph n thu nh p qu c dân đ ể

ở ộ ả ấ m  r ng s n xu t.

ư ơ ồ Mác đ a ra s  đ :

ự Khu v c I: 4000c + 1000v + 1000m = 6000 = 9000

ự Khu v c II:    1500c + 750v + 750m = 3000

ả ị ư ể ị ặ ự ­ Gi đ nh các nhà t ư ả ở  b n khu v c I đã dành 50% giá tr  th ng d  đ  tích lu ỹ

ớ ấ ạ ở ộ ữ ả ấ ơ ủ   ố v n m  r ng s n xu t (m1) và 50% cho tiêu dùng cá nhân, v i c u t o h u c  c a

ự khu v c I là 4/1.

47

ơ ấ ự ớ ủ Nên c  c u m i c a khu v c I là:

ự Khu v c I: 4000c + 400c

1 + 1000v + 100v1 + 500m2 = 6000.

ơ ấ ấ ư ệ ả ự ể ỉ ­ Theo c  c u trên thì khu v c I ch  có th  cung c p t ự   ấ  li u s n xu t cho khu v c

ị ượ ơ ị ư ệ ả ấ ủ ự II là 1600 đ n v , v t quá qui mô giá tr  t ơ    li u s n xu t c a khu v c II là 100 đ n

ớ ấ ạ ữ ơ ủ ự ự ậ ớ vị V i c u t o h u c  c a khu v c II là 2/    . Vì v y v i 750m, khu v c II ch ỉ

ượ ồ ỹ đ c phép tích lu  150 (g m 100c

1 + 50v1) và tiêu dùng 600m2.

ớ ủ ơ ấ ự C  c u m i c a khu v c II là:

ự Khu v c II: 1500c + 100c

1 + 750v + 50v1 + 600m2 = 3000.

ổ ả ư ậ ự ữ ệ ệ ẩ ộ ỹ * Nh  v y vi c tích lu  và th c hi n trao đ i s n ph m xã h i gi a hai khu

ự v c là:

ầ ­ Đ u năm I:

ự + Khu v c I: 4000c + 400c

1 + 1000v + 100v1 + 500m2 = 6000.

9000 ự + Khu v c II: 1500c + 100c

1 + 750v + 50v1 + 600m2   = 3000.

ố ­ Cu i năm I :

ự + Khu v c I: 4400c + 1100v + 1100m = 6600. 9800

ự + Khu v c II: 1600c + 800v + 800m   = 3200.

ầ ­ Đ u năm II:

ự + Khu v c I: 4400c + 440c

1 + 1100v + 110v1 + 550m2 = 6600.

9800

ự + Khu v c II: 1600c + 160c

1 + 800v + 80v1 + 560m2   = 3200.

ố ­ Cu i năm II:

ự + Khu v c I: 4840c + 1210v + 1210m = 7260 10700 ự + Khu v c II: 1760C + 880V + 880m = 3520

ầ ­ Đ u năm III:

ự + Khu v c I: 4840c + 484c

1 + 1210v + 121v1 + 605m2

ự + Khu v c II: 1760C + 176C

1 + 880V + 88V1 + 616m2

ố ­ Cu i năm III:

ự + Khu v c I: 5324c + 1331v + 1331m + 7986 11858 ự + Khu v c II: 1936c + 968v + 968m + 3872

48

ở ộ ế ấ ư ả ắ ộ ả ậ   Quá trình tái s n xu t m  r ng t ớ ề    b n xã h i luôn g n v i n n K t lu n:

ờ ự ả ể ưở ủ ậ ế kinh t ế ị ườ  th  tr ng, không th  tách r i s   nh h ng c a các qui lu t kinh t hàng

ự ủ ề ự ấ ể ả ữ ậ ố ế hóa. Vì v y, có th  x y ra s  m t cân đ i gi a các khu v c c a n n kinh t . N u s ế ự

ấ ố ượ ề ố ỉ m t cân đ i đó không đ ể ế ậ ự c đi u ch nh đ  ki n l p s  cân đ i m i t ớ ấ ế ẽ ẫ   t y u s  d n

ệ ượ ủ ả ế đ n hi n t ng kh ng ho ng kinh t ế .

ậ ề ế ộ ọ ỹ ậ 2. Quy lu t v  ti n b  khoa h c ­ k  thu t

ỹ ụ ự ế ộ ọ ướ ể ệ ở ế ậ ư 2.1. S  ti n b  khoa h c ­ k  th ât tr c h t th  hi n qui lu t  u tiên phát

ể ả ấ tri n s n xu t TLSX

ậ ư ủ ấ ả ả ấ ộ ể ả   ể ­ N i dung c a quy lu t  u tiên phát tri n s n xu t là: s n xu t TLSX đ  s n

ể ả ể ế ế ấ ấ ấ ấ ố   ả xu t phát tri n nhanh nh t, ti p đ n là s n xu t TLSX đ  s n xu t TLTD và cu i

ấ ả ậ ơ cùng tăng ch m h n là s n xu t TLTD.

ư ể ặ ậ ộ ỉ ị ớ   ẽ ­ Qui lu t này qui đ nh m t cách ch t ch  là ch  có  u tiên phát tri n TLSX m i

ơ ữ ế ớ ố ộ ở ộ ể ả ấ ơ ớ có th  tái s n xu t m  r ng trên qui mô l n và v i t c đ  cao h n. H n n a n u khu

ượ ư ể ấ ỷ ệ ữ ấ ự ả v c s n xu t TLSX đ c  u tiên phát tri n thì t t nhiên t gi a hai khu v c s ự ẽ l

ứ ả ượ ơ ả ở ộ ủ ệ ề ấ ả đ m b o đáp  ng đ ả c đi u ki n c  b n c a tái s n xu t m  r ng I (v+m) >IIc.

ể ả ề ệ ả ượ ả ấ ả Ng ượ ạ c l i, đi u ki n I (v+m)>Ic có th  đ m b o đ c kh  năng tái s n xu t m ở

ự ả ể ạ ư ấ ượ ư ề ặ ố ộ r ng nh ng khu v c s n xu t TLSX có th  l i không đ c  u tiên v  m t t c đ ộ

ộ ỹ ự ự ể ậ ẫ l n trình đ  k  thu t, vì khu v c I và khu v c II cùng song song phát tri n.

ỗ ướ ậ ớ ấ ớ ố ể ở ộ ả ộ ­ V i qui lu t này thì m i n c có th  m  r ng s n xu t v i t c đ  cao mà

ấ ả ọ ầ ư ể ả ướ ầ không c n  u tiên phát tri n s n xu t c  m i TLSX mà n c mình có nhu c u, vì

ấ ướ ộ ướ ự ự ủ ơ ề ả n n s n xu t n c đó d a vào khu v c I c a m t n ể c phát tri n h n.

ậ ự ế ộ ủ ướ ủ ạ ộ ọ ộ ỹ 2.2. D i tác đ ng c a cu c cách m nh khoa h c ­ k  thu t, s  ti n b  c a khoa

ậ ượ ệ ở ể ậ ọ ỹ h c k  thu t còn đ c bi u hi n 2 tính qui lu t sau

ề ố ượ ộ ố ậ ả ộ ­ T c đ  tăng v  s  l ấ   ố ng lao đ ng và thu nh p qu c dân trong ngành s n xu t

ấ ậ ả ấ ấ ậ ơ phi v t ch t nhanh h n trong ngành s n xu t v t ch t.

ế ư ỷ ọ ủ ệ ế ộ ơ ớ ộ   ­ T  tr ng c a lao đ ng trí tu  tăng nhanh h n và chi m  u th  so v i lao đ ng

ổ ộ ộ ơ ắ c  b p trong t ng lao đ ng xã h i.

ố ậ ả ấ ộ 3. Qui lu t phân ph i trong tái s n xu t xã h i

49

ố ở ố ổ ư ả ẩ ộ ­ Phân ph i đây là phân ph i t ng s n ph m xã h i nói chung, cũng nh  phân

ố ậ ữ ẩ ộ ố ị ph i v t ph m tiêu dùng gi a các thành viên trong xã h i. Phân ph i xác đ nh t ỷ ệ   l

ộ ố ớ ả ơ ở ệ ả ẩ ấ ổ ơ ả c  b n làm c  s  cho vi c phân chia t ng s n ph m xã h i đ i v i s n xu t, tiêu

ộ dùng xã h i và cá nhân.

ố ổ ế ị ả ẩ ộ ấ ả ộ ị ­ Phân ph i t ng s n ph m xã h i quy t đ nh t ỷ ệ  l ộ    và nh p đ  tái s n xu t. M t

ậ ủ ổ ộ ượ ả ẩ ắ ố ể ộ b  ph n c a t ng s n ph m xã h i đ c dùng đ  bù đ p s  TLSX đã tiêu hao, b ộ

ậ ạ ậ ố ượ ố ợ ự ủ ộ ph n còn l i là thu nh p qu c dân đ c phân ph i vì l i ích c a toàn xã h i, d a trên

ệ ỷ ệ ố ư ữ ỹ ơ ở c  s  quan h  t i  u gi a tích lu  và tiêu dùng. t l

ậ ậ ố ộ ạ ủ ổ ả ẩ ộ ­ Thu nh p qu c dân là b  ph n còn l ắ   i c a t ng s n ph m xã h i sau khi bù đ p

ư ệ ộ ạ ử ụ ị ớ ữ ả ấ ộ ữ nh ng t li u s n xu t đã s  d ng, là nh ng giá tr  m i do lao đ ng xã h i t o ra

ộ trong m t năm.

ị ớ ề ạ ồ ộ ộ ộ ị + V  giá tr : G m toàn b  giá tr  m i do lao đ ng t o ra trong m t năm, là b ộ

ẩ ậ ả ộ ổ ph n (v + m) trong t ng s n ph m xã h i.

ề ệ ậ ồ ư ệ ầ ư ệ ả ấ ộ + V  hi n v t: G m t li u tiêu dùng và m t ph n t li u s n xu t dùng đ ể

ở ộ ả ấ m  r ng s n xu t.

ầ ạ ủ ổ ả ẩ ộ ướ ố ­ Ph n còn l i c a t ng s n ph m xã h i, tr c khi đem phân ph i cho cá nhân

ừ ư ề ả ầ ả ấ ế ụ còn ph i kh u tr  các chi phí nh : qu n lý hành chính, nhu c u v  y t , giáo d c, s ự

ệ ợ ầ ộ ố nghi p phúc l ề i công c ng, nhu c u v  qu c phòng an ninh.

ố ổ ả ủ ể ế ệ ả ẩ ộ ậ   ­ Có th  khái quát k t qu  c a vi c phân ph i t ng s n ph m xã h i và thu nh p

ắ ố ỹ ỹ ỹ ỹ ỹ ố   qu c dân thành các qu : qu  bù đ p TLSX, qu  tích lũy, qu  tiêu dùng, qu  qu c

phòng an ninh.

ỹ ậ 4. Quy lu t tích lu

ỹ ố ở ộ ề ả ấ ắ ở ậ ớ ­ Tích lu  v n g n li n v i tái s n xu t m  r ng và tr thành qui lu t kinh t ế

ủ ế ở ộ ấ ộ chung c a các hình thái kinh t ả  ­ xã h i có tái s n xu t m  r ng.

ị ủ ả ề ự ự ấ ầ ố ộ ẩ   ể ­ Tích lũy v n v  th c ch t là s  chuy n hóa m t ph n giá tr  c a s n ph m

ư ạ ỹ ươ ư ụ ặ ặ ộ ố th ng d , do lao đ ng th ng d  t o ra thành v n ph  thêm và qu  l ụ ng ph  thêm,

ả ấ ể ở ộ đ  m  r ng s n xu t.

50

ạ ộ ỹ ừ ở ộ ấ ậ ả ộ ­ Trong các xã h i có s n xu t m  r ng, qui lu t tích lu  v a ho t đ ng trong

ạ ộ ừ ứ ệ ạ ộ ừ t ng xí nghi p, v a ho t đ ng trên ph m vi xã h i thông qua m c tích lũy (hay t ỷ

ấ su t tích lũy).

ỹ ố ầ ợ ứ ệ ạ + M c tích lu  v n trong ph m vi xí nghi p (%) = Ph n l ậ ổ i nhu n/t ng l ợ   i

nhu n.ậ

ứ ậ ạ ậ ố ộ ộ ố   + M c tích lũy v n trong ph m vi toàn xã h i (%) = B  ph n thu nh p qu c

ể ậ ố ổ dân dùng đ  tích lũy/t ng thu nh p qu c dân.

ứ ư ồ ố ấ ớ   ệ ớ Hai m c tích lũy này có m i quan h  v i nhau nh ng không đ ng nh t v i

ế ị ứ ự ệ ả ưở ế nhau. M c tích lũy trong xí nghi p ph n ánh và quy t đ nh s  tăng tr ng kinh t và

ấ ượ ổ ứ ệ ệ ạ ỹ làm thay đ i ch t l ng công ngh  trong xí nghi p. Còn m c tích lu  trong ph m vi

ế ị ự ể ả ộ ế ệ ả ế toàn xã h i ph n ánh và quy t đ nh s  phát tri n kinh t , hi u qu  kinh t ộ    ­ xã h i

ờ ỳ ở ỗ ừ ố trong t ng th i k m i qu c gia.

ễ ệ ặ ậ ố ị ­ Tích lũy v n di n ra trên 2 m t: tích lũy hi n v t và tích lũy giá tr .

ừ ệ ướ ị ­ Vi c xác đ nh đúng đ n t ắ ỷ ệ ữ  l gi a tích lũy và tiêu dùng trong t ng n ừ   c, t ng

ờ ỳ ụ ặ ấ ọ ỗ ộ ộ ộ ủ   th i k  có ý nghĩa r t quan tr ng. Tính tr i c a m i m t ph  thu c vào trình đ  phát

ể ủ ế ả ở ố ượ ầ ậ ố tri n c a LLSX (mà k t qu  là kh i l ng thu nh p qu c dân tính theo đ u ng ườ   i)

ấ ủ ế ộ ụ ộ ộ ỗ ị và ph  thu c vào tính ch t c a m i ch  đ  xã h i qui đ nh.

ở ỗ ạ ộ ờ ỳ ủ ậ ­ Ở ỗ ướ  m i n c khác nhau, m i th i k  khác nhau, ho t đ ng c a qui lu t tích

ể ỹ ờ ỳ lu  có khác nhau. Có th  khái quát thành 3 th i k :

ờ ỳ ầ ủ ự ự ệ ể ế + Th i k  đ u c a s  nghi p xây d ng và phát tri n kinh t ệ  thì vi c tích lu ỹ

ượ ư ơ ớ đ c  u tiên h n so v i tiêu dùng.

ậ ề ơ ả ờ ỳ ứ ơ ở ậ ấ ỹ ượ ự + Th i k  th  2, khi c  s  v t ch t ­ k  thu t v  c  b n đã đ c xây d ng,

ể ộ ấ LLSX đã phát tri n, năng su t lao đ ng đã tăng lên, thì t ỷ ệ  l cho tiêu dùng trong thu

ậ ượ ộ ướ ố nh p qu c dân đ c chú ý m t b c.

ờ ỳ ứ ậ ậ ố ố + Th i k  th  3, thu nh p qu c dân nói chung và thu nh p qu c dân tính theo

ườ ề ạ ế ủ ề ề ệ ầ đ u ng ộ i đã đ t trình đ  cao, n n kinh t ơ   ể  có đ  đi u ki n đ  quan tâm nhi u h n

ả ề ậ ầ ủ ấ ẫ ầ ườ ế đ n nhu c u tiêu dùng c  v  v t ch t l n tinh th n c a con ng i.

ưở ể ế III. Tăng tr ng và phát tri n kinh t

ưở ế 1. Tăng tr ng kinh t

51

*  Khái ni mệ

ưở ế ề ố ượ ự ấ ượ ả ộ ­ Tăng tr ng kinh t là s  tăng lên v  s  l ng, ch t l ẩ ng s n ph m xã h i và

ế ố ủ ấ ả các y u t c a quá trình s n xu t ra nó.

ế ớ ệ ườ ả ổ ỉ ­ Hi n nay trên th  gi i th ị ủ ả ủ   ng dùng 2 ch  tiêu ph n ánh t ng giá tr  c a c i c a

ố ộ ả ẩ ả ẩ ổ ộ ổ ố xã h i, đó là t ng s n ph m qu c dân và t ng s n ph m qu c n i.

ả ẩ ổ ố + T ng s n ph m qu c dân (GNP)

ố ộ ẩ ả ổ + T ng s n ph m qu c n i (GDP)

ấ ậ ừ So sánh GNP và GDP ta th y: GNP = GDP + Thu nh p ròng t tài s n t ả ừ ướ   c  n

ngoài.

ừ ướ ề ướ ủ ể ậ * Thu nh p ròng t ả  tài s n n ậ c ngoài = Thu nh p chuy n v  n c c a công

ướ ừ ỏ ướ ủ ể ậ dân n c đó làm vi c ệ ở ướ  n c ngoài t Thu nh p chuy n ra kh i n c c a ng ườ   i

ướ n c ngoài làm vi c t ệ ạ ướ i n c đó.

ưở ế ứ ớ ướ ­ Tăng tr ng kinh t là m c gia tăng GDP hay GNP năm sau so v i năm tr c.

ứ ộ + Tính theo m c đ  tăng GDP thì:

(cid:0)

GDP 0

(cid:0)

(%)

x 100

%,

GDP 1

trong đó:

GDP 1 GDP 0

ố ộ ả ổ ướ ẩ GDP0: T ng s n ph m qu c n i năm tr c.

ố ộ ả ổ ẩ GDP1: T ng s n ph m qu c n i năm sau.

ứ ộ + Tính theo m c đ  tăng GNP thì:

(cid:0)

GNP 0

(cid:0)

(%)

x 100

%,

GNP 1

trong đó:

GNP 1 GNP 0

ố ộ ả ổ ướ ẩ GNP0: T ng s n ph m qu c n i năm tr c.

ố ộ ả ổ ẩ GNP1: T ng s n ph m qu c n i năm sau.

ưở ế ủ ­ Vai trò c a tăng tr ng kinh t :

ưở ế ố ớ ế ị ề ấ + Tăng tr ng kinh t ọ    nhanh là v n đ  có ý nghĩa quy t đ nh đ i v i m i

ố ườ ượ ụ ự ạ ắ ậ ướ ớ ị qu c gia trên con đ ng v t lên kh c ph c s  l c h u, h ng t i giàu có th nh

ượ v ng.

ệ ạ ả ệ ệ ế ấ ả ề + T o đi u ki n gi i quy t công ăn vi c làm, gi m th t nghi p.

52

ứ ủ ư ợ ấ ượ ộ ậ + Tăng m c thu nh p c a dân c , phúc l i xã h i và ch t l ộ ố   ng cu c s ng

ồ ượ ả ư ệ ả ọ ổ ưỡ ủ ộ c a c ng đ ng đ c c i thi n nh : kéo dài tu i th , gi m t ỷ ệ  l suy dinh d ng và

ở ẻ ụ ế ể ử t vong tr  em, giúp cho giáo d c, y t , văn hóa phát tri n.

ố ế ộ ấ ể ủ ề ậ ủ ề ạ ố ố + T o ti n đ  v t ch t đ  c ng c  an ninh qu c phòng, c ng c  ch  đ  chính

ủ ả ị ướ ố ớ ộ tr , tăng uy tín và vai trò qu n lý c a nhà n c đ i v i xã h i.

ố ớ ướ ể ấ ấ ưở + Đ i v i n c ta đi lên CNXH có đi m xu t phát th p, nên tăng tr ng kinh

ụ ự ụ ậ ế ể ề ệ ề ắ ế ế t là đi u ki n tiên quy t đ  kh c ph c s  t ơ t h u xa h n v  kinh t ớ  so v i các

ướ ế ớ n ự c trong khu v c và trên th  gi i.

ố ưở ế 2. Các nhân t tăng tr ng kinh t :

2.1. V n :ố

ả ượ ử ụ ể ả ư ấ ộ Là toàn b  tài s n đ c s  d ng đ  s n xu t kinh doanh nh : TLSX, tài

ề ệ ả ấ ố ồ ạ ướ ứ nguyên thiên nhiên, đ t đai, khoáng s n và ti n t ... V n t n t i d i hai hình th c:

ố ồ ạ ướ ố ề ệ ạ + V n tài chính: Là v n t n t i d ứ i hình th c ti n t ứ   , hay các lo i ch ng

khoán.

ồ ạ ướ ệ ậ ố ứ ậ ấ ủ ả ấ + V n hi n v t: T n t i d i hình th c v t ch t c a quá trình s n xu t nh ư

ưở ế ị ậ ệ nhà x ng, máy móc thi t b , nguyên v t li u.

ượ ữ ệ ằ ậ ằ ố ớ ố ­ V n đ ề c tính b ng hi n v t và b ng ti n. Gi a GDP v i tăng v n đ u t ầ ư   ,

ượ ọ ấ ử ụ ệ ố ệ ẩ đ ố ả c g i là hi u su t s  d ng v n s n ph m gia tăng: h  s  ICOR.

ữ ủ ề ICOR = t ỷ ệ  l tăng đ u t ầ ư ỷ ệ /t l tăng c a GDP (ICOR < 3% là nh ng n n kinh

ả ế ệ t hi u qu ).

ế ưở ả ặ ệ ế ộ ề      ­ M t n n kinh t tăng tr ng cao, còn ph i đ c bi ả ử ụ   ệ t chú ý đ n hi u qu  s  d ng

ẽ ầ ư ố ả ặ ố ợ ố v n, qu n lý v n ch t ch , đ u t ự ủ ề    v n h p lý vào các ngành, các lĩnh v c c a n n

kinh t . ế

2.2. Con ng iườ

ườ ố ơ ả ủ ưở ế ề ữ ­ Con ng i là nhân t c  b n c a tăng tr ng kinh t ấ  b n v ng. T t nhiên là con

ườ ứ ẻ ệ ỹ ệ ộ ng i có s c kho , có trí tu , có k  năng cao, có ý chí và nhi t tình lao đ ng và đ ượ   c

ổ ứ ợ t ch c h p lý.

ệ ủ ườ ế ố ậ ế ị ­ Tài năng trí tu  c a con ng i là vô t n. Đây là y u t ề    quy t đ nh trong n n

ế ữ ạ ứ ố kinh t tri th c, còn v n tài nguyên, thiên nhiên là h u h n.

53

ườ ử ụ ệ ậ ậ ạ ỹ ỹ ­ Con ng ệ ố   i sáng t o ra k  thu t, công ngh  và s  d ng k  thu t, công ngh , v n

ể ả ấ ườ ế ố ể ự ế ... đ  s n xu t. N u không có con ng i thì các y u t này không th  t phát sinh tác

ụ ạ ậ ế ể ể ố ể ụ d ng. Vì v y phát tri n giáo d c đào t o, y t ... là đ  phát tri n nhân t con ng ườ   i.

ự ầ ư ưở Đó chính là s  đ u t cho tăng tr ng kinh t ế .

ỹ ệ ậ 2.3. K  thu t và công ngh

ồ ự ệ ể ọ ọ ưở ­ Khoa h c và công ngh  là ngu n l c quan tr ng đ  tăng tr ể   ng và phát tri n

ế ệ ầ ấ ộ kinh t ế ượ , đ ể   ể c coi là chi c đũa th n màu nhi m đ  tăng năng su t lao đ ng, phát tri n

LLSX.

ờ ứ ụ ữ ự ệ ọ ­ Nh   ng d ng nh ng thành t u khoa h c và công ngh , đã làm cho chi phí v ề

ộ ơ ị ả ẩ ả ố ộ ố lao đ ng, v n tài nguyên trên m t đ n v  s n ph m gi m xu ng.

ưở ở ộ ề ả ấ ấ ­ Cho phép tăng tr ệ   ng và tái s n xu t m  r ng theo chi u sâu, làm xu t hi n

ữ ế ượ ệ ệ ử ọ nh ng ngành kinh t có hàm l ư ng khoa h c cao nh : Công ngh  đi n t , công ngh ệ

ố ớ ơ ộ ứ ệ ọ ố thông tin, công ngh  sinh h c đang là c  h i và thách th c đ i v i các qu c gia

ướ ớ ề ế ứ h ng t i n n kinh t tri th c.

ế ơ ấ 2.4. C  c u kinh t

ơ ấ ế ơ ấ ồ ế ơ ấ ơ ấ ­ C  c u kinh t bao g m: C  c u kinh t ngành, c  c u vùng và c  c u thành

ầ ph n kinh t ế .

ơ ấ ế ợ ể ệ ở ỗ ỷ ọ ­ C  c u kinh t h p lý th  hi n ị  ch  xác đ nh đúng t ế ạ    tr ng, vai trò, th  m nh

ầ ồ ự ố ủ c a các ngành, các vùng, các thành ph n kinh t ế ừ ; t đó phân b  các ngu n l c phù

h p.ợ

ế ố ả ụ ề ế ạ ­ Có tác d ng phát huy các th  m nh, các ti m năng, các y u t ấ ủ ấ    s n xu t c a đ t

ướ ế ố ệ ả ủ ự ọ ưở ế n c có hi u qu , là y u t quan tr ng c a s  tăng tr ng kinh t ề    nhanh và b n

v ng.ữ

ể ế ủ ả ướ ị 2.5. Th  ch  chính tr  và qu n lý c a Nhà n c

ố ệ ớ ọ ố ể ộ Đây là m t nhân t quan tr ng và có quan h  v i các nhân t khác. Th  ch ế

ớ ự ả ủ ị ổ ế ệ ả ộ ị ướ chính tr   n đ nh và ti n b  cùng v i s  qu n lý có hi u qu  c a Nhà n c có tác

d ng:ụ

ề ể ạ ưở ế ề ữ ệ ­ T o đi u ki n đ  tăng tr ng kinh t nhanh và b n v ng.

54

ụ ắ ượ ế ậ ủ ữ ữ ể ưở ế ­ Kh c ph c đ c nh ng khuy t t t c a nh ng ki u tăng tr ng kinh t đã có

ử ư ễ ị ườ ể trong l ch s  nh : Gây ô nhi m môi tr ng, phân hóa giàu nghèo, phát tri n chênh

ự ớ ữ ệ l ch quá l n gi a các khu v c.

ử ụ ể ệ ả ố ố ườ ỹ ­ S  d ng và phát tri n có hi u qu  các nhân t : V n, con ng ậ i, k   thu t, công

ở ộ ệ ế ồ ự ừ ệ ể ngh , m  r ng tích lũy, ti t ki m và thu hút các ngu n l c t bên ngoài đ  tăng

ưở ế tr ng kinh t ả ệ  có hi u qu .

ế ể 3. Phát tri n kinh t

3.1. Khái ni mệ

ế ưở ế ắ ớ ự ề ự : Là s  tăng tr ng kinh t ệ ơ ấ    g n li n v i s  hoàn thi n c  c u, ể ­ Phát tri n kinh t

ể ế ế ấ ượ th  ch  kinh t và nâng cao ch t l ộ ố ng cu c s ng.

ơ ả ữ ộ ­ Nh ng n i dung c  b n:

ủ ự ầ ườ ứ ặ + S  tăng lên c a GNP, GDP ho c GNP và GDP tính theo đ u ng i, t c là s ự

ưở ế ả ớ ứ ơ tăng tr ng kinh t ố  ph i l n h n m c tăng dân s .

ổ ơ ấ ự ế ế ướ ỷ ọ ủ ệ + S  bi n đ i c  c u kinh t theo h ng t tr ng c a ngành công nghi p và

ụ ỷ ọ ư ủ ệ ả ố ị d ch v  trong GDP tăng lên, còn t tr ng c a nông nghi p gi m xu ng. Nh ng giá tr ị

ệ ố ủ ậ ủ ề ậ ộ ủ ề ả   tuy t đ i c a các ngành đ u tăng. Đó là quy lu t c a quá trình v n đ ng c a n n s n

ề ả ấ ớ ệ ạ ấ ỏ xu t nh  sang n n s n xu t l n hi n đ i.

ầ ơ ả ủ ứ ộ ỏ ể ệ ự ằ ộ + M c đ  th a mãn các nhu c u c  b n c a xã h i, th  hi n b ng s  tăng lên

ậ ế ấ ượ ụ ế ỗ ườ ủ c a thu nh p kinh t , ch t l ng giáo d c, y t ... mà m i ng i dân đ ượ ưở c h ng.

ộ ủ ằ ả ặ ộ ưở ế N i dung này ph n ánh m t công b ng xã h i c a tăng tr ng kinh t .

ữ ầ ụ ể ­ Nh ng yêu c u c  th :

ứ ưở ế ả ớ ứ ơ + M c tăng tr ng kinh t ố  ph i l n h n m c tăng dân s .

ự ưở ế ả ự ơ ấ ế ợ ế + S  tăng tr ng kinh t ph i d a trên c  c u kinh t ộ ể ả    h p lý, ti n b  đ  đ m

ưở ả b o tăng tr ề ữ ng b n v ng.

ưở ế ộ ạ ệ ề ằ ả ớ + Tăng tr ng kinh t ph i đi đôi v i công b ng xã h i, t o đi u ki n cho

ườ ơ ộ ưở ụ ế ả ọ m i ng i có c  h i ngang nhau trong đóng góp và h ng th  k t qu  tăng tr ưở   ng

kinh t .ế

ấ ượ ớ ự ế ẩ ả ợ ổ + Ch t l ầ ủ   ng s n ph m ngày càng cao, phù h p v i s  bi n đ i nhu c u c a

ườ ệ ộ ườ con ng ả i và xã h i, b o v  môi tr ng sinh thái.

55

ủ ể ­ Ý nghĩa c a phát tri n kinh t ế :

ướ ọ ờ ạ ủ ọ ụ + Là m c tiêu và ộ c v ng c a các dân t c trong m i th i đ i.

ể ệ

ệ ệ

ứ

ữ

ố

ưở

ế

ộ

+ Th  hi n m i quan h  bi n ch ng gi a tăng tr

ng kinh t

ằ  và công b ng xã h i.

ưở ể ế ơ ả ệ ế ề + Tăng tr ng và phát tri n kinh t là đi u ki n tiên quy t và c  b n đ  gi ể ả   i

ế ằ ộ quy t công b ng xã h i.

ố ả ưở ế ự ể ế ữ 3.2. Nh ng nhân t nh h ng đ n s  phát tri n kinh t

ế ố ữ ộ ề * Nh ng y u t thu c v  LLSX:

ế ố ế ố ầ ạ ấ ộ ­ Các y u t thu c LLSX t o thành các y u t ủ ả  đ u vào c a s n xu t. S  l ố ượ   ng

ấ ượ ế ố ầ ố ượ ủ ế ấ ượ và ch t l ng c a y u t ế ị  đ u vào quy t đ nh đ n s  l ng, ch t l ủ ng c a hàng

ụ ả ị ưở ự ế ế ể ế hóa và d ch v ,  nh h ng tr c ti p đ n phát tri n kinh t .

ế ố ườ ệ ọ ­ Trong LLSX, ngoài TLSX thì y u t con ng i và khoa h c, công ngh  có vai

ế ứ ớ trò h t s c to l n.

ệ ở ự ế ọ ọ ­ Ngày nay khoa h c và công ngh  đã tr thành LLSX tr c ti p, khoa h c và

ự ệ ể ẩ ộ ế ủ ố công ngh  là đ ng l c thúc đ y phát tri n kinh t c a các qu c gia.

ố ầ ủ ườ ỉ ­ Tuy nhiên nhân t hàng đ u c a LLSX luôn luôn là con ng i. Ch  có con ng ườ   i

ớ ố ử ụ ệ ể ạ ộ m i là nhân t ệ ớ  năng đ ng, sáng t o ra công ngh  m i và s  d ng công ngh  đ  sáng

ấ ủ ả ậ ạ t o ra c a c i v t ch t.

ế ố ữ ộ ề * Nh ng y u t thu c v  QHSX:

ố ớ ủ ể ế ướ ­ Vai trò c a QHSX đ i v i phát tri n kinh t theo 2 h ng:

ẽ ạ ủ ể ấ ợ ớ ộ ộ ự   + Phù h p v i tính ch t và trình đ  phát tri n c a LLSX, s  t o ra đ ng l c

ể ẩ thúc đ y phát tri n kinh t ế .

ợ ẽ ự ế ể + N u không phù h p s  kìm hãm s  phát tri n kinh t ế .

ộ ế ữ ế ị ợ ế ủ ườ ộ ự ­ Đ ng l c kinh t gi a vai trò quy t đ nh là l i ích kinh t c a ng i lao đ ng.

ợ ế ộ ế ể ệ ủ ượ ả Vì l i ích kinh t ạ  là m t ph m trù kinh t bi u hi n c a QHSX đ c ph n ánh trong

ạ ộ ứ ả ấ ậ ẩ ộ ơ ự   ý th c thành đ ng c  thúc đ y ho t đ ng s n xu t kinh doanh. Vì v y QHSX tr c

ệ ố ế ị ợ ế ạ ự ự ể ộ ế ti p quy đ nh h  th ng l i ích kinh t , t o đ ng l c cho s  phát tri n kinh t .

ơ ế ế ố ể ạ ộ ế ­ C  ch  kinh t cũng là y u t ẽ ế ự  tác đ ng m nh m  đ n s  phát tri n kinh t ế   .

ế ị ườ ự ễ ơ ị ạ ủ ậ ớ ộ ấ Th c ti n cho th y c  ch  th  tr ng v i tác đ ng c a quy lu t giá tr , c nh tranh,

56

ả ế ấ ầ ộ ỹ ạ ậ cung c u, kích thích c i ti n k  thu t, tăng năng su t lao đ ng, mang l ệ i hi u qu ả

ấ ưở ế ả s n xu t và tăng tr ng kinh t nhanh.

ế ố ữ ộ ề ế ượ * Nh ng y u t thu c v  ki n trúc th ầ ng t ng:

ế ượ ả ầ ưở ế ự ấ ớ ể ế Ki n trúc th ng t ng  nh h ng r t l n đ n s  phát tri n kinh t ể ệ , th  hi n:

ế ố ế ượ ứ ộ ầ ộ ­ Các y u t ủ  khác nhau c a ki n trúc th ng t ng có m c đ  tác đ ng khác nhau

ể ế ự đ n s  phát tri n kinh t ế .

ư ư ưở ế ộ ạ ứ ế ọ + Tác đ ng gián ti p nh : T  t ng, đ o đ c, tôn giáo, tri t h c ...

ự ế ể ế ư ậ ộ ị + Tác đ ng tr c ti p nh : Chính tr , pháp lu t, th  ch  chính sách ...

ế ộ ượ ế ự ể ầ ế ủ ­ Tác đ ng c a ki n trúc th ng t ng đ n s  phát tri n kinh t ể ễ    cũng có th  di n

ướ ra theo 2 h ng:

ớ ự ậ ủ ề ế ậ ộ ộ ế + N u tác đ ng cùng chi u v i s  v n đ ng c a quy lu t kinh t khách quan,

ự ể ấ ả ộ ẽ ạ s  t o ra đ ng l c kích thích s n xu t phát tri n.

ế ộ ượ ớ ự ậ ủ ề ậ ế + N u tác đ ng ng ộ c chi u v i s  v n đ ng c a quy lu t kinh t khách

ể ả ự ẽ ể ấ ả ở ế ộ quan thì s  gây c n tr , kìm hãm s  phát tri n s n xu t, phát tri n kinh t xã h i.

ế ộ ộ 3. Ti n b  xã h i

ự ể ế ộ ộ ườ ể ộ ­ Ti n b  xã h i là s  phát tri n con ng ệ i m t cách toàn di n, phát tri n các

ủ ệ ể ậ ằ ộ ộ ộ ế quan h  xã h i công b ng và dân ch . Ti n b  xã h i là quy lu t phát tri n khách

ế ủ ủ ị ự ử ộ ế ộ quan c a l ch s  xã h i, là s  thay th  c a các hình thái kinh t ­ xã h i, hình thái sau

ơ ướ cao h n hình thái tr c.

ể ệ ở ế ộ ộ ­ Ti n b  xã h i th  hi n ặ ơ ả  các m t c  b n sau:

ự ế ộ ề ế ự ể ủ ự ể + S  ti n b  v  kinh t : S  phát tri n c a LLSX và QHSX, s  phát tri n kinh

ế ề ữ t b n v ng.

ể ế ự ế ộ ề ị ế ệ ộ ộ ị + S  ti n b  v  chính tr  ­ xã h i: Th  ch  chính tr  ti n b , hi u qu  th c t ả ự ế

ả ủ ế ộ ộ ế ộ ằ ố ủ c a chính sách xã h i, phân ph i thành qu  c a ti n b  kinh t m t cách công b ng,

dân ch .ủ

ờ ố ừ ầ ượ + Đ i s ng văn hóa, tinh th n không ng ng đ c nâng cao.

ộ ượ ế ể ệ ậ ở ự ể ố ườ ộ ­ Ti n b  xã h i đ c th  hi n t p trung s  phát tri n nhân t con ng ệ   i. Hi n

ỉ ố ể ệ ố ườ nay Liên hi p qu c dùng ch  s  phát tri n con ng i (HDI) làm tiêu chí đánh giá s ự

57

ộ ủ ỉ ố ế ể ỗ ố ượ ự phát tri n và ti n b  c a m i qu c gia. Ch  s  HDI đ ớ c xây d ng v i 3 tiêu chí c ơ

ả b n sau:

ấ ượ ả ổ ọ ộ ố ấ + Tu i th  bình quân: Ph n ánh ch t l ả ề ậ ng cu c s ng c  v  v t ch t và tinh

ầ ộ ế ề ế ộ th n, trình đ  y t ố , chính sách qu c gia v  kinh t ­ xã h i.

ự ụ ệ ộ ể + Thành t u giáo d c: Th   hi n 2 n i dung chính:

ộ ọ ủ ấ ườ ế ố + Trình đ  h c v n c a ng i dân: đ n 2003 có 120 SV/10.000 dân, s  năm

ượ ụ ậ ầ ườ ạ đ ứ c giáo d c bình quân là 7,3; m c thu nh p bình quân đ u ng i: 2003 đ t 480

ườ USD/ng i/ năm.

ộ ấ ế ể ẽ ả ặ ộ ồ ố N u xã h i phát tri n đ ng b , c n đ i, hài hòa c  3 m t trên thì HDI s  cao.

ứ ế Ở ướ  n c ta HDI năm 1990 là 0,605, x p th  121/174.

ứ ế 2000 là 0,671, x p th  110/174.

ứ ế 2005 là 0,688, x p th  109/175.

ứ ế 2010 là 0,691, x p th  112/177.

ứ ế 2013 là 0,704, x p th  108/177.

ệ ữ ố ể ế ế ộ ộ * M i quan h  gi a phát tri n kinh t và ti n b  xã h i:

ưở ể ế ơ ở ậ ế ấ ộ ộ ­ Tăng tr ng và phát tri n kinh t là c  s  v t ch t cho ti n b  xã h i và ng ượ   c

ế ẩ ộ ộ ưở ể ế ạ l i, ti n b  xã h i thúc đ y tăng tr ng và phát tri n kinh t ể ệ . Th  hi n:

ả ủ ự ể ế ế ộ ộ ế ọ ự + Ti n b  xã h i là k t qu  c a s  phát tri n kinh t ể    và m i s  phát tri n

ượ ộ ướ ế ẩ ự ế ự ể ả ộ ộ đ ế c coi là ti n  b , tr c h t ph i là s  phát tri n thúc đ y s  ti n b  xã h i.

ấ ủ ự ộ ộ ả ể ườ ế + Th c ch t c a ti n b  xã h i là gi i phóng và phát tri n con ng i toàn

di n.ệ

ờ ố ế ầ ầ ộ ộ ộ ị ả   ầ + Ti n b  xã h i xác đ nh rõ các nhu c u xã h i, nhu c u đ i s ng c n ph i

đáp  ng.ứ

ệ ữ ể ế ớ ế ệ ữ ố ộ ộ ­ Quan h  gi a phát tri n kinh t v i ti n b  xã h i là m i quan h  gi a phát

ể ủ ớ ự ế ể ượ tri n LLSX v i s  phát tri n c a QHSX và ki n trúc th ầ ng t ng.

58

ậ ỏ Câu h i ôn t p

ế ấ ả ệ ả ả ả ấ ấ ớ 1. Th  nào là tái s n xu t? phân bi ơ t tái s n xu t gi n đ n v i tái s n xu t m ở

r ng.ộ

ả ấ ơ ả ủ 2. Phân tích các khâu c  b n c a quá trình tái s n xu t.

ủ ế ủ ữ ả ấ ộ 3. Trình bày nh ng n i dung ch  y u c a tái s n xu t.

ự ệ ấ ả ả ả ấ ậ ơ 4. Phân tích quy lu t th c hi n trong tái s n xu t gi n đ n và tái s n xu t m ở

ư ả ộ ộ r ng t b n xã h i.

ế ưở ể 5. Th  nào là tăng tr ng và phát tri n kinh t ế .

ố ả ưở ế ưở ể 6. Phân tích các nhân t nh h ng đ n tăng tr ng và phát tri n kinh t ế .

BÀI 6:

Ấ Ố Ề ƯƠ Ả TÁI S N XU T V N, GIÁ THÀNH, TI N L NG VÀ

Ợ Ậ Ệ L I NHU N TRONG CÁC DOANH NGHI P

ố ế ổ T ng s  ti ả t gi ng: 8

ố ế ổ ể ả ậ T ng s  ti t ki m tra, th o lu n: 3

ụ ầ * M c đích yêu c u:

ượ ề ố ể ầ ậ ố ­ Trình bày   đ c lí lu n, nguyên lý v  v n, tu n hoàn, chu chuy n v n, giá

ề ươ ợ ậ thành, ti n l ng và l i nhu n.

ể ậ ụ ả ỹ ­ Hình thành các k  năng đ  v n d ng vào qu n lý kinh t ế ụ ể  c  th

ơ ả ộ * N i dung c  b n:

ầ ư ả I. Tu n hoàn t b n:

ố ệ 1. V n trong doanh nghi p:

ậ ự ự ự ệ ể ệ ố ộ ­ V n trong doanh nghi p là toàn b  nhân l c, v t l c, tài l c bi u hi n d ướ   i

ứ ề ệ ỹ ạ ệ hình th c ti n t do các doanh nghi p tích lu  l i.

ệ ắ ả ả ố ờ ả ­ V n trong doanh nghi p đ m b o 2 nguyên t c: b o toàn và sinh l i.

ả ậ ậ ậ ố ố ộ ộ ươ ứ ể ồ ạ ­ Mu n v y, v n ph i v n đ ng. V n đ ng là ph ng th c đ  t n t ể   i, phát tri n

ấ ố ự ậ ầ ả ộ ố   ủ ố và tái s n xu t v n. S  v n đ ng này c a v n thông qua 2 quá trình là tu n hoàn v n

ể ố và chu chuy n v n.

59

ố ầ 2. Tu n hoàn v n:

ụ ủ ố ừ ự ậ ầ ố ộ ­ Tu n hoàn v n là s  v n đ ng liên t c c a v n t hình thái này sang hình thái

ồ ở ạ ứ ệ ạ ả ầ ự khác, tr i qua 3 giai đo n, th c hi n 3 ch c năng, r i tr  l i hình thái ban đ u.

ứ ậ ố ộ ệ ­ V n trong các doanh nghi p v n đ ng theo công th c:

TLSX

/

(cid:0) (cid:0)

HT

SX

/ TH

......

....

SLD

ạ ư ự ậ ạ ả ộ ạ   S  v n đ ng này tr i qua 3 giai đo n: 2 giai đo n l u thông và 1 giai đo n

ấ ả s n xu t.

ứ ấ ạ ư ạ ­ Giai đo n th  nh t – giai đo n l u thông:

HT (cid:0)

TLSX SLD

ư ả ư ề ể ­ Nhà t b n dùng ti n đ  mua TLSX và SLĐ. Nh ng hàng hóa TLSX và hàng

ề ố ượ ả ợ ớ ấ ượ ủ hóa SLĐ này ph i phù h p v i nhau v  s  l ng và ch t l ả   ng c a quá trình s n

xu t.ấ

Ở ­ ạ  giai đo n này:

ố ồ ạ ướ ề ệ ố + V n t n t i d i hình thái là v n ti n t

ứ ả ẩ ị ấ + Ch c năng: chu n b  quá trình s n xu t

ề ệ ế ố ả ể ả ố + K t qu : v n ti n t ấ  chuy n thành hình thái v n s n xu t

ạ ả ứ ạ ấ ­ Giai đo n th  hai – giai đo n s n xu t:

TLSX

/

HT (cid:0)

SX

H

......

....

SLD

ư ả ế ợ ế ố ể ả ấ ­ Nhà t b n k t h p hai y u t TLSX và SLĐ đ  s n xu t ra hàng hóa, mà trong

ị ặ ị ủ ư giá tr  c a nó có giá tr  th ng d .

Ở ­ ạ  giai đo n này:

ố ồ ạ ướ ố ả + V n t n t i d ấ i hình thái v n s n xu t

ứ ả ấ + Ch c năng: s n xu t ra hàng hóa

ả ố ả ế ấ ố ể + K t qu : v n s n xu t chuy n thành hình thái v n hàng hóa.

ự ế ạ ả ế ị ụ ắ ấ ấ ớ ­ Giai đo n s n xu t có ý nghĩa quy t đ nh nh t, vì nó g n tr c ti p v i m c đích

ấ ủ ệ ả ủ c a quá trình s n xu t c a doanh nghi p.

60

/

/ TH (cid:0)

ạ ư ứ ạ ­  Giai đo n th  ba – giai đo n l u thông:

/T .

ư ả ứ ư ả ự ể ệ ­ Nhà t b n bán hàng hóa, t c là nhà t ị  b n th c hi n giá tr  hàng hóa đ  thu v ề

Ở ­ ạ  giai đo n này:

ố ồ ạ ướ + V n t n t i d ố i hình thái v n hàng hóa

ự ứ ệ ị + Ch c năng: th c hi n giá tr  hàng hóa (trong đó có m).

ả ố ề ệ ể ế ố ề + K t qu : v n hàng hóa chuy n thành hình thái v n ti n t (quay v  ban

đ u)ầ

ự ậ ự ậ ầ ạ ộ ộ S  v n đ ng qua 3 giai đo n nói trên là s  v n đ ng có tính tu n hoàn: T ừ

ề ệ ầ ồ ề ệ ề ế ầ hình thái ti n t ban đ u r i quay v  hình thái ti n t khi k t thúc vòng tu n hoàn.

ế ụ ặ ạ ừ Quá trình đó ti p t c và l p l i không ng ng.

ụ ố ệ ề ể * Đi u ki n đ  toàn hoàn v n liên t c:

ạ ủ ễ ầ ố ụ ­ Các giai đo n c a tu n hoàn v n di n ra liên t c

ồ ạ ố ượ ể ề ặ ­ Các hình thái v n cùng t n t i và đ ộ c chuy n hóa m t cách đ u đ n

ể ố 3. Chu chuy n v n:

ủ ư ả ấ ủ ự ậ ặ ả ầ ộ ư ả ­ Tu n hoàn c a t b n ph n ánh m t ch t c a s  v n đ ng t b n, còn chu

ể ư ả ặ ượ ả ủ ự ậ ộ ư ả ự ặ chuy n t b n ph n ánh m t l ng c a s  v n đ ng t b n. M c dù có s  khác

ứ ự ậ ủ ư ả ư ề ả ộ nhau, nh ng c  hai đ u nghiên c u s  v n đ ng c a t b n.

ể ự ầ ỳ ổ ặ ố ớ ị ố   là s  tu n hoàn v n có đ nh k  đ i m i và l p đi, l p l ặ ạ   i ­Chu chuy n v n:

không ng ng.ừ

ờ ờ ừ ướ ộ ể ố  Là th i gian tính t ố ứ  khi v n  ng ra d i m t hình ­ Th i gian chu chuy n v n:

ấ ị ề ướ ấ ế thái nh t đ nh, cho đ n khi thu v  cũng d ị ặ   i hình thái  y, có kèm theo giá tr  th ng

ư ể ả ấ ờ ố ờ ờ ư d . Th i gian chu chuy n v n = th i gian s n xu t + th i gian l u thông.

ự ả ằ ấ ấ ả ờ ờ ờ ố + Th i gian s n xu t: Là th i gian v n n m trong lĩnh v c s n xu t. Th i gian

ấ ồ ả s n xu t bao g m:

ờ ờ ườ ộ ộ * Th i gian lao đ ng: là th i gian ng ộ i lao đ ng tác đ ng vào ĐTLĐ

ờ ỳ ữ ể ạ ạ ấ ả ẩ ị đ  t o ra s n ph m. Đây là th i k  h u ích nh t vì nó t o ra giá tr  hàng hóa.

61

ạ ờ ờ ộ * Th i gian gián đo n lao đ ng: là th i gian ĐTLĐ t n t ồ ạ ướ ạ   i d ng i d

ự ả ự ư ấ ẩ ằ ộ ị ế   bán thành ph m n m trong lĩnh v c s n xu t nh ng không ch u tác đ ng tr c ti p

ị ự ủ ự ộ ộ ư ờ ể ự ớ ủ c a lao đ ng, mà ch u s  tác đ ng c a t nhiên (nh  th i gian đ  cây lúa t l n lên,

ơ ỗ g  ph i cho khô ...).

ự ữ ả ế ố ả ấ ờ * Th i gian d  tr ờ  s n xu t: là th i gian các y u t ấ  s n xu t mua v ề

ự ữ ằ ư ử ụ ả ả ư ụ ễ ả ấ nh ng ch a s  d ng, còn d  tr  nh m đ m b o s n xu t di n ra liên t c.

ấ ủ ư ả ờ ụ ắ ộ ố ả Th i gian s n xu t c a t b n dài hay ng n ph  thu c vào các nhân t c sau:

ấ ủ ậ ả ị ự ủ ấ ấ ả ộ ự Tính ch t c a ngành s n xu t, v t s n xu t ch u s  tác đ ng c a quá trình t nhiên

ệ ể ấ ắ ộ ọ dài hay ng n, trình đ  phát tri n khoa h c và công ngh  cao hay th p, d  tr ự ữ ả    s n

ấ ề xu t nhi u hay ít.

ủ ư ả ủ ư ả ằ ờ ư + Th i gian l u thông c a t ờ  b n: là th i gian c a t ự    b n n m trong lĩnh v c

ư l u thông.

ờ ư ả ứ ấ ả ư Th i gian l u thông, t ả    b n không làm ch c năng s n xu t, do đó không s n

ị ặ ấ ả ấ ư xu t ra hàng hóa, cũng không s n xu t ra giá tr  th ng d .

ư ậ ờ ồ ờ ờ ờ ể   Th i gian l u thông g m: Th i gian mua, th i gian bán, th i gian v n chuy n

ừ ả ấ ế hàng hóa t s n xu t đ n tiêu dùng.

ư ờ ộ ố ị ườ ụ Th i gian l u thông ph  thu c vào các nhân t : Tình hình th  tr ấ ng x u hay

ị ườ ả ươ ệ ố t t, kho ng cách th  tr ng, giao thông và ph ng ti n giao thông.

ố ả ưở ể ố ờ ế ­ Các nhân t nh h ng đ n th i gian chu chuy n v n:

ố ấ ả ấ ờ + Nhân t ả    khách quan: Tính ch t ngành s n xu t (ngành đóng tàu th i gian s n

ấ ượ ấ ơ ệ ả ả ẩ ệ ả xu t dài h n ngành d t v i ...); qui mô, ch t l ấ   ề ng s n ph m; đi u ki n s n xu t,

ư l u thông ...

ố ủ ế ậ ế ủ ướ + Nhân t ch  quan: Chính sách kinh t , lu t pháp kinh t c a nhà n ệ   c, hi u

ủ ệ ả ả ả ấ qu  qu n lý s n xu t kinh doanh c a các doanh nghi p...

ể ủ ư ả ố ộ ­ T c đ  chu chuy n c a t b n:

ị ả ưở ủ ạ ố ấ ờ + Do ch u  nh h ng c a hàng lo t các nhân t ờ   ả  nên th i gian s n xu t và th i

ủ ố ể ố ư ờ ể ủ ố   gian l u thông c a v n không th  gi ng nhau. Do đó, th i gian chu chuy n c a v n

ư ấ ộ trong các ngành khác nhau cũng nh  trong cùng m t ngành r t khác nhau.

62

ể ủ ố ư ậ ờ ố ắ + Th i gian chu chuy n c a v n dài ng n khác nhau, nh  v y, mu n tính toán

ớ ườ ủ ể ố ộ ố và so sánh v i nhau, ng ộ   i ta tính t c đ  chu chuy n c a các v n trong cùng m t

ấ ị ộ ờ ố ượ ấ th i gian nh t đ nh (m t năm) xem v n đã quay đ c m y vòng.

ủ ể ể ầ ộ ố ố ố ố ộ   + T c đ  chu chuy n v n là s  vòng (l n) chu chuy n c a v n trong m t

năm.

ể ủ ố ố ộ ứ + Công th c tính t c đ  chu chuy n c a v n là:

N (cid:0)

CH ch

ể ủ ố Trong đó:  N là vòng chu chuy n c a v n

ờ ộ CH là th i gian m t năm (12 tháng = 360 ngày)

ủ ố ể ờ ộ Ch là th i gian chu chuy n m t vòng c a v n.

ộ ố ờ ộ ố ể Ví d :ụ  M t v n có th i gian chu chuy n m t vòng là 90 ngày, thì s  vòng chu

ể ẽ chuy n s  là: N = 360 ngày/90 ngày = 4 vòng.

ố ộ ố ỷ ệ ể ể ố ờ ớ ị + T c đ  chu chuy n v n t l ậ    ngh ch v i th i gian chu chuy n v n. Do v y,

ể ể ả ằ ộ ố ố ờ ố ố ả mu n tăng t c đ  chu chuy n v n ph i gi m th i gian chu chuy n v n: b ng cách:

ế ợ ổ ứ ả ụ ệ ấ ọ ắ s p x p h p lý t ả   ự  ch c s n xu t, áp d ng thành t u khoa h c công ngh  vào s n

ể ấ ươ ậ ả ệ xu t, phát tri n ph ng ti n v n t i ...

ố ư ộ ố ố ị 4. V n c  đ nh và v n l u đ ng:

ỗ ộ ị ủ ữ ể ẩ ả ậ ố ứ   M i b  ph n v n chuy n giá tr  c a nó vào s n ph m theo nh ng cách th c

ứ ể ấ ườ ố ả khác nhau. Căn c  vào tính ch t chu chuy n khác nhau, ng ấ   i ta chia v n s n xu t

ố ư ộ ố ố ị thành v n c  đ nh và v n l u đ ng.

ố ố ị 4.1. V n c  đ nh

ậ ủ ố ả ấ ả ấ ộ ộ ư   ­ Là b  ph n c a v n s n xu t, tham gia toàn b  vào quá trình s n xu t, nh ng

ể ừ ỳ ả ị ủ ề ẩ ầ ấ ỉ ồ   ả giá tr  c a nó ch  chuy n t ng ph n vào s n ph m qua nhi u chu k  s n xu t. G m

ị ủ ế ị ưở giá tr  c a máy móc, thi t b , nhà x ng ... Kí hi u c ệ 1.

ể ả ả ộ ườ ử ụ ệ ấ Ví d :ụ  Đ  s n xu t ra m t mét v i, ng ư   ộ i ta s  d ng toàn b  cái máy d t nh ng

ị ủ ể ệ ả ầ ộ ỉ ch  có m t ph n giá tr  c a máy d t chuy n vào mét v i đó.

ủ ố ố ị ồ ­ Hao mòn c a v n c  đ nh, g m:

63

ữ ề ả ị ưở ủ ộ + Hao mòn h u hình: là hao mòn v  giá tr , do  nh h ế ng c a ti n b  khoa

ị ủ ố ố ị ệ ấ ọ h c công ngh  làm m t giá tr  c a v n c  đ nh.

ữ ủ ể ệ ụ   Đ  tránh hao mòn h u hình và hao mòn vô hình, các ch  doanh nghi p áp d ng

ư ệ ấ ộ ổ ứ ạ ộ các bi n pháp nh  tăng năng su t lao đ ng, t ch c lao đ ng theo ca, đa d ng hóa

ậ ụ ạ ộ ủ ự ầ ằ ẩ ắ   ả s n ph m ... nh m t n d ng nhanh s  ho t đ ng c a máy móc và góp ph n rút ng n

ế ệ ỹ ạ ậ ề ậ ả ệ kho ng cách l c h u v  các th  h  k  thu t và công ngh .

ố ư ộ 4.2. V n l u đ ng

ậ ủ ố ả ấ ả ấ ộ ị ủ   ­ Là b  ph n c a v n s n xu t, khi tham gia vào quá trình s n xu t thì giá tr  c a

ị ủ ả ộ ầ ị ủ ể ẩ ồ ớ chúng chuy n m t l n vào giá tr  c a s n ph m m i. G m: giá tr  c a các nguyên

ậ ệ ụ ệ ệ ệ ị ứ ệ ộ li u, v t li u ph , nhiên li u (kí hi u là c

2) và giá tr  s c lao đ ng (ký hi u là v).

ố ư ư ậ ố ị ể ề ộ ơ ố Nh  v y, v n l u đ ng chu chuy n nhanh h n v n c  đ nh. Đi u này có ý nghĩa

ả ử ụ ủ ệ ệ ệ ọ ố ầ   quan tr ng trong vi c nâng cao hi u qu  s  d ng v n là các ch  doanh nghi p c n

ố ư ộ ố ộ ữ ệ ề ệ ể ể tìm nhi u bi n pháp h u hi u đ  tăng nhanh t c đ  chu chuy n v n l u đ ng.

ẩ ả II. Giá thành s n ph m:

1. Khái ni m:ệ

ủ ậ ấ ộ ị ể   ­ Trong các b  ph n c u thành c a giá tr  hàng hóa: c + v + m, khi (c + v) bi u

ệ ướ ề ượ ọ ả ả ấ hi n d i hình thái ti n thì đ ẩ c g i là giá thành s n ph m, hay chi phí s n xu t.

ễ ở ự ơ ấ ệ ậ ộ ­ Trong th c ti n ầ ủ    các doanh nghi p, c  c u giá thành ngoài 2 b  ph n đ u c a

ị ể ệ ướ ề ệ ề ả ả giá tr  bi u hi n d i hình thái ti n t , nó còn bao hàm thêm các kho n: ti n tr  lãi

ạ ề ạ ố v n vay ngân hàng, các lo i ti n ph t.

2. Phân lo i:ạ

ế

ạ

ố

ườ

ư

ặ

­ Trong k  ho ch hóa và th ng kê giá thành, ng

i ta chia các c p giá thành nh  sau:

ưở ầ ủ + Giá thành công x ng và giá thành đ y đ

ự ế ế ạ + Giá thành k  ho ch và giá thành th c t

ệ + Giá thành cá bi ộ t và giá thành xã h i

ỗ ặ ộ ế ấ ị ọ ­ M i c p giá thành có n i dung kinh t và ý nghĩa quan tr ng nh t đ nh, liên quan

ứ ụ ệ ệ ẳ ạ ặ ậ ậ ế đ n vi c nh n th c và v n d ng nó trong các doanh nghi p. Ch ng h n, c p giá

ưở ủ ầ ệ ự ế thành công x ng và giá thành đ y đ  giúp ta phân bi ả   t rõ giá thành tr c ti p s n

ụ ả ế ả ẩ ấ ả ẩ ặ   xu t ra s n ph m và giá thành có tính đ n chi phí qu n lý và tiêu th  s n ph m; c p

64

ệ ủ ự ệ ộ giá thành cá bi t và giá thành xã h i giúp các ch  doanh nghi p so sánh s  hình thành

ả ị ườ ủ ứ ệ ả ợ ớ giá c  hàng hóa c a doanh nghi p có phù h p v i m c giá c  th  tr ng hay không

ử ệ ờ ị ể đ  có bi n pháp x  lý k p th i ...

ệ ả 3. Bi n pháp gi m giá thành:

ứ ạ ả ấ ổ ạ ụ ứ ế ộ ọ ộ ­ T  ch c l i s n xu t, phân công l i lao đ ng,  ng d ng ti n b  khoa h c k ỹ

ệ ậ ấ ộ thu t, nâng cao năng su t lao đ ng trong doanh nghi p.

ứ ế ẩ ẩ ẩ ả ­ Gi m t ỷ ệ  l hàng ph  ph m, th  ph m; nâng t ỷ ệ  l hàng chính ph m, hàng có

ấ ượ ị ườ ạ ả ướ ố ế ch t l ng cao có kh  năng c nh tranh trên th  tr ng trong n c và qu c t .

ự ế ả ế ệ ệ ả ấ ả ­ Th c hành ti ả ủ   t ki m trong s n xu t, c i ti n qu n lý, nâng cao hi u qu  c a

ả ấ ố qu n lý, nh t là v n và giá thành.

ề ươ III. Ti n l ng:

ả ấ 1. B n ch t kinh t ế ủ ề ươ  c a ti n l ng:

ề ươ ả ủ ả ộ ộ ị ­ Ti n l ng không ph i là giá tr  hay giá c  c a lao đ ng, vì lao đ ng không

ể ệ ả ph i là hàng hóa. th  hi n:

ế ả ộ ướ ả ượ ậ + N u lao đ ng là hàng hóa, thì nó ph i có tr c, ph i đ ộ   c v t hóa trong m t

ứ ụ ể ọ ẽ ứ ả ấ hình th c c  th  nào đó. Khi đó h  s  bán hàng hóa do mình s n xu t ra, ch  không

ả ộ ph i bán lao đ ng.

ẽ ẫ ớ ừ ế ậ ẫ ộ + N u th a nh n lao đ ng là hàng hóa s  d n t i mâu thu n.

ế ộ ượ ổ * N u lao đ ng là hàng hóa và nó đ c trao đ i ngang giá thì nhà t ư

ậ ự ồ ạ ủ ề ậ ự ế ủ ả b n không thu đ ượ ợ c l i nhu n. Đi u này ph  nh n s  t n t i th c t ậ    c a qui lu t

ư ị ặ giá tr  th ng d .

ế ộ ượ ể ổ * N u hàng hóa lao đ ng đ c trao đ i không ngang giá, đ  có giá tr ị

ủ ậ ư ậ ặ ả ị th ng d  thì ph i ph  nh n qui lu t giá tr .

ư ế ả ộ ị + N u lao đ ng là hàng hóa thì hàng hóa đó cũng ph i có giá tr . Nh ng lao

ự ể ướ ộ ạ ủ ư ả ộ ị ộ đ ng là th c th  và là th c đo n i t i c a giá tr , nh ng b n thân lao đ ng thì không

ị ư ả ứ ộ có giá tr , cái mà công nhân bán cho nhà t ề    b n chính là s c lao đ ng. Do đó, ti n

ư ả ả ủ ứ ả ộ ươ l ng mà nhà t b n tr  cho công nhân là giá c  c a s c lao đ ng.

ậ ả ấ ả ủ ứ ộ ị ­ V y, b n ch t kinh t ế ủ ề ươ  c a ti n l ng là giá tr  hay giá c  c a s c lao đ ng.

ơ ấ ề ươ ậ ồ ộ ­ C  c u ti n l ng g m các b  ph n:

65

ị ư ệ ạ ủ ả ố ườ ộ + Giá tr  t li u sinh ho t đ  nuôi s ng b n thân ng i lao đ ng

ị ư ệ ố ượ ạ ố ấ ị ủ ọ + Giá tr  t li u sinh ho t nuôi s ng s  l ng con cái nh t đ nh c a h

ể ậ ọ ộ ỹ ề ủ   + Chi phí đ  nâng cao trình đ  văn hóa, khoa h c k  thu t và tay ngh  c a

ườ ộ ng i lao đ ng.

ứ ơ ả ủ ề ươ 2. Các hình th c c  b n c a ti n l ng:

ề ươ ờ ề ươ ứ ố ượ ủ ­ Ti n l ng theo th i gian: Là hình th c ti n l ng mà s  l ng c a nó ít hay

ủ ề ệ ắ ờ ộ nhi u tùy theo th i gian lao đ ng c a công nhân cho các doanh nghi p dài hay ng n.

ề ươ ề ươ ứ ố ượ ủ ­ Ti n l ả ng theo s n ph m: ẩ  Là hình th c ti n l ng mà s  l ng c a nó ph ụ

ố ượ ộ ố ượ ả ữ ẩ ộ thu c vào s  l ẩ ng s n ph m hay s  l ậ ủ ả ng nh ng b  ph n c a s n ph m mà công

ố ượ ặ ả ệ ấ nhân đã s n xu t ra, ho c là s  l ng công vi c đã hình thành.

ề ươ ề ươ ủ ể ẩ ả ỉ Ti n l ng theo s n ph m ch  là hình thái chuy n hóa c a ti n l ờ   ng theo th i

ấ ơ ề ươ ự ỗ ả ự ả ủ ẩ ượ gian, vì th c ch t đ n giá ti n l ng c a m i s n ph m là s  tr cho l ờ   ng th i

ộ ầ ộ ế ể ả ị ả ẩ ấ gian lao đ ng xã h i c n thi ơ t đ  s n xu t ra đ n v  s n ph m đó.

ữ ố ả ưở ề ươ ế 3. Nh ng nhân t nh h ng đ n ti n l ng:

ề ươ ề ươ ự ế 3.1. Ti n l ng danh nghĩa và ti n l ng th c t

ề ươ ố ề ườ ậ ượ ­ Ti n l ng danh nghĩa: Là s  ti n mà ng i công nhân nh n đ ứ   c do bán s c

ủ ộ ư ả ướ ề ệ lao đ ng c a mình cho nhà t b n, d i hình thái ti n t .

ề ươ ự ế ề ươ ượ ố ượ ể ệ ằ ­ Ti n l ng th c t : Là ti n l ng đ c bi u hi n b ng s  l ng hàng hóa tiêu

ụ ị ượ ằ ề ươ ủ dùng và d ch v  mà công nhân mua đ c b ng ti n l ng  danh nghĩa c a mình.

ố ổ ề ươ ế ữ 3.2. Nh ng nhân t làm bi n đ i ti n l ng

ự ậ ề ươ ủ ề ắ ố ả ộ ­ S  v n đ ng c a ti n l ớ ng g n li n v i các nhân t làm tăng và gi m giá tr ị

ữ ộ ố ị ứ ư ứ s c lao đ ng. Nh ng nhân t ộ  làm tăng giá tr  s c lao đ ng nh : nâng cao trình đ ộ

ự ưở ườ ủ ộ ườ ộ chuyên môn và s  tăng tr ng c ộ ng đ  lao đ ng c a ng i lao đ ng.

ướ ề ươ ự ế ả ị ạ ấ ả ứ ớ ­ Xu h ng ti n l ng th c t ộ  gi m, do giá c  s c lao đ ng b  h  th p so v i giá

ị ủ tr  c a nó.

ộ ố ố ổ ủ ề ươ ­ M t s  nhân t ế ự ế  khác liên quan đ n s  bi n đ i c a ti n l ng là:

ấ ứ ủ ộ ườ + Cung c p s c lao đ ng c a ng ộ i lao đ ng luôn ở ế ấ ợ  th  b t l i (do hàng hóa

ứ ề ệ ả ạ ộ ộ ọ ứ s c lao đ ng là lo i hàng hóa bu c ph i bán trong m i đi u ki n, ch  không th  d ể ự

ữ ờ ị ườ ậ ợ ư tr  ch  tình hình th  tr ng thu n l i nh  hàng hóa khác).

66

ự ế ủ ế ạ ấ ộ ệ   ả ủ + S  bi n đ ng tăng lên c a giá c , c a thu  khóa ... (do n n th t nghi p

ứ ế ầ ẫ ầ ọ ộ tr m tr ng khi n cho cung ­ c u hàng hóa s c lao đ ng luôn mâu thu n, trong đó

ơ ầ ớ cung l n h n c u).

ợ ố ậ ậ IV. L i nhu n,  các hình thái v n và các thu nh p:

ợ ậ 1. L i nhu n:

ệ ể ướ ượ ể ­ Khi (c + v) bi u hi n d ề i hình thái ti n thì (c+v) đ c chuy n thành giá thành

ớ ự ự ể ể ẩ ả ấ ả s n ph m hay chi phí s n xu t. Song song v i s  chuy n hóa này là s  chuy n hóa

ị ủ ả ư ặ ợ ậ ẩ giá tr  c a s n ph m th ng d  thành l i nhu n.

ợ ậ ủ ừ ệ ệ ọ ậ ­ V y, l i nhu n c a doanh nghi p là doanh thu tr  đi m i chi phí. Ký hi u P.

ố ủ ợ ồ ị ủ ả ư ậ ầ ặ ẩ ­ Ngu n g c c a l ộ   i nhu n là ph n giá tr  c a s n ph m th ng d  do lao đ ng

ư ạ ả ấ ặ th ng d  t o ra trong quá trình s n xu t.

ữ ở ớ ỗ ­ Cái khác nhau gi a m và P ch : khi nói m là ý so sánh v i v, còn khi nói P l ạ   i

ư ằ ạ ớ ộ   hàm ý so sánh v i (c+v). P và m không b ng nhau nh ng xét trên ph m vi toàn xã h i

ố ợ ổ ị ặ ằ ậ ố ổ thì t ng s  l ư i nhu n luôn ngang b ng t ng s  giá tr  th ng d .

ỷ ấ ợ ậ ­ T  su t l i nhu n:

ữ ợ ầ ượ ớ ố ớ + Là t ỷ ệ  l ph n trăm gi a l ậ i nhu n thu đ ặ   c so v i v n, so v i chi phí ho c

/P  = l

ệ ớ ợ ậ ố so v i doanh thu bán hàng. Kí hi u: i nhu n/ v n kinh doanh x 100%.

/P ch  nói lên m c doanh l

/P ch  cho các nhà t

ứ ỉ ợ ủ ỉ + ệ i c a vi c đ u t ầ ư ư ả  t b n. ư

ầ ư ợ ấ ả b n th y đ u t vào đâu thì có l i.

ỷ ấ ợ ề ấ ậ ộ ố ư ỷ ấ + T  su t l i nhu n cao hay th p tùy thu c vào nhi u nhân t nh : t su t giá

ư ấ ạ ữ ơ ủ ư ả ị ặ ố ộ ể ư ả tr  th ng d , c u t o h u c  c a t b n, t c đ  chu chuy n t b n ...

ậ ủ ố 2. Các hình thái v n và thu nh p c a nó:

ố ả ấ ợ ệ ả ấ ậ 2.1. V n s n xu t và l ệ   i nhu n trong các doanh nghi p s n xu t công nghi p,

nông nghi pệ

ố ả ậ ự ự ự ể ệ ấ ộ ướ ­ V n s n xu t là toàn b  tài l c, v t l c và nhân l c bi u hi n d i hình thái

ề ệ ự ả ạ ộ ấ ậ ấ ti n t , ho t đ ng trong lĩnh v c s n xu t v t ch t.

ố ả ả ồ ủ ắ ấ ờ ­ V n s n xu t cũng tuân th  theo 2 nguyên t c là b o t n và sinh l i.

ứ ợ Ứ ấ ớ ệ ả ậ ố ả ­  ng v i hình thái v n s n xu t có hình th c l ấ   i nhu n doanh nghi p s n xu t

ư ợ ệ ậ ợ ệ ậ nh : l i nhu n công nghi p, l i nhu n nông nghi p ...

67

ươ ợ ươ ệ ố 2.2. V n th ệ ng nghi p và l ậ i nhu n th ng nghi p

ươ ậ ự ự ự ộ ướ ệ Là toàn b  nhân l c, v t l c, tài l c d ề   i hình thái ti n ố ­ V n th ng nghi p:

ạ ộ ự ư ệ t ho t đ ng trong lĩnh v c l u thông hàng hóa.

ươ ấ ớ ệ ố ­ V n th ng nghi p có vai trò r t l n, vì:

ượ ố ứ ư ủ ư ườ ả + L ng v n  ng vào l u thông và chi phí l u thông c a ng ỏ ấ i s n xu t nh .

ườ ả ệ ả ể ậ ấ ấ ờ + Ng i s n xu t có th  t p trung th i gian chăm lo vi c s n xu t, nâng cao

ệ ế ả hi u qu  kinh t ...

ể ư ả ư ắ ờ ừ + Rút ng n th i gian l u thông, tăng nhanh chu chuy n t b n, t đó tăng t ỷ

ố ượ ấ ư ằ ị ặ su t và kh i l ng giá tr  th ng d  h ng năm.

/THT

(cid:0) (cid:0) ứ ủ ậ ộ ố ươ ệ ­ Công th c v n đ ng c a v n th ng nghi p: ạ ộ . Ho t đ ng th ươ   ng

ộ ừ ộ ậ ụ ừ ụ ệ ả ấ ả ặ ộ ấ   nghi p có đ c tính v a ph  thu c v a đ c l p: ph  thu c vào s n xu t do s n xu t

ơ ấ ế ị ấ ượ ư quy t đ nh qui mô, c  c u, ch t l ng hàng hóa đem ra l u thông; song th ươ   ng

ạ ộ ộ ậ ự ệ ộ ố nghi p ho t đ ng trong m t lĩnh v c riêng, có v n riêng, nên nó mang tính đ c l p.

ợ ậ ươ ệ ­ L i nhu n th ng nghi p:

ầ ợ ượ ạ ả ấ ượ ộ + Là m t ph n l ậ i nhu n đ c t o ra trong quá trình s n xu t và đ c các

ệ ả ủ ấ ườ ch  doanh nghi p s n xu t nh ng cho.

ủ ợ ố ồ ươ ộ ộ ệ ậ + Ngu n g c c a l ậ i nhu n th ộ   ng nghi p cũng là m t b  ph n lao đ ng

ượ ả không đ ủ c tr  công c a công nhân.

ư ả ệ ườ ư ầ ặ ộ ị +   T   b n   công   nghi p   “nh ng”   m t   ph n   giá   tr   th ng   d   cho   t ư ả     b n

ươ ị ự ế ủ ệ ấ ằ ơ th ng nghi p b ng cách bán hàng hóa th p h n giá tr  th c t c a nó, đ  r i t ể ồ ư ả    b n

ươ ề ợ ệ ị ươ ệ th ng nghi p bán đúng giá tr , thu v  l ậ i nhu n th ng nghi p.

ố ợ ứ 2.3. V n cho vay và l i t c cho vay

ố ề ệ ố ườ ủ ủ ườ là v n ti n t mà ng i ch  c a nó nh ề ử ụ ng quy n s  d ng cho ­ V n cho vay:

ườ ộ ố ờ ể ậ ả ộ ờ ng i khác trong m t kho ng th i gian đ  nh n m t s  l i nào đó.

ề ử ụ ề ở ữ ể ặ ờ + Đ c đi m: quy n s  h u tách r i quy n s  d ng.

ợ ứ ố ờ ủ ố ầ ợ ộ ậ là s  l i c a v n cho vay, nó là m t ph n l i nhu n mà ng ườ   i ­ L i t c cho vay:

ườ ệ ậ ỏ ả đi vay tr  cho ng i vay theo th a thu n, ký hi u là Z.

ứ ợ ứ ữ ầ ư ả ỷ ấ ợ ứ  là t ỷ ệ  l ph n trăm gi a m c l i t c và t ệ    b n cho vay, ký hi u ­ T  su t l i t c:

/Z .

là

68

ể ặ + Đ c đi m:

ề ặ ỷ ấ ợ ứ ợ ứ ư * V  m t lôgic, t su t l i t c có sau l i t c; nh ng trên th c t ự ế ỷ ấ ợ   i su t l , t

ướ ợ ứ ứ t c có tr c, l i t c có sau.

ỷ ấ ợ ứ ố ộ ị ớ ạ ậ ộ * T  su t l i t c là m t con s  không xác đ nh, vì gi i h n v n đ ng c a t ủ ỷ

ấ ợ ứ ụ ể ỷ ấ ợ ứ ư ừ ể ờ su t l i t c là 0 < Z < P. Nh ng trong t ng th i đi m c  th , t su t l i t c là con

ứ ợ ứ ấ ị ả ộ ớ ị ứ ố s  xác đ nh, vì  ng v i m t m c l i t c nh t đ nh nào đó trong kho ng trên, tính ra

ượ ỷ ấ ợ ứ ươ ứ đ su t l i t c t ng  ng. c t

ỷ ấ ợ ứ ướ ả ố ậ + T  su t l i t c có xu h ng gi m xu ng, vì t ỷ ấ ợ  su t l ố   ả i nhu n gi m xu ng

ề ệ ớ ề ệ ế ể vì cung ti n t ơ ầ  l n h n c u ti n t , do kinh t ngày càng phát tri n.

ợ ậ 2.4. Ngân hàng và l i nhu n ngân hàng

ứ ậ ứ ụ ụ ộ ủ ố ­ Tín d ng là hình th c v n đ ng c a v n cho vay. Tín d ng có các hình th c:

ươ ủ ữ ệ ệ ụ + Tín d ng th ệ   ượ ng nghi p: là quan h  vay m n gi a các ch  doanh nghi p

ự ế ớ tr c ti p v i nhau.

ượ ụ ệ + Tín d ng ngân hàng: là quan h  vay m n thông qua ngân hàng làm môi

ớ ụ ứ ệ gi ự i. Tín d ng ngân hàng do ngân hàng th c hi n, ngoài ch c năng trung tâm tín

ứ ự ệ ề ả ặ   ụ d ng, ngân hàng còn th c hi n ch c năng trung tâm thanh toán, qu n lý ti n m t,

ạ kinh doanh vàng b c và đá quý ...

ề ệ ệ ậ ộ ạ ­ V y, ngân hàng là m t doanh nghi p kinh doanh ti n t , vàng b c và làm môi

ớ ườ ườ gi ữ i gi a ng i cho vay và ng i đi vay.

ạ ộ ớ ố ố ố + Khác v i v n cho vay, v n ngân hàng là v n ho t đ ng nên ngân hàng không

ợ ứ ợ ậ thu l i t c mà thu l i nhu n.

ằ ậ ợ ợ ứ ừ ợ ứ ề ớ ­ L i nhu n ngân hàng b ng l i t c cho vay tr  đi l ử ộ i t c ti n g i c ng v i các

ầ ả ế ề ụ ệ ừ kho n thu khác, và tr  đi các chi phí c n thi t v  nghi p v  ngân hàng. T  su t l ỷ ấ ợ   i

ậ ươ ươ ậ ủ ạ ộ nhu n ngân hàng t ng đ ng t ỷ ấ ợ  su t l i nhu n c a các ngành ho t đ ng khác trong

ề n n kinh t ế .

ấ ộ ị 2.5. Ru ng đ t và đ a tô

ấ ặ ộ ệ ệ ­ Ru ng đ t là TLSX đ c bi t trong nông nghi p

ệ ố ừ ệ ị ợ ậ ­ Giá tr  hàng hóa nông nghi p sau khi tr  đi chi phí, hi u s  đó là l i nhu n.

69

ủ ể ả ệ ộ ố ợ ấ ­ Các ch  th  s n xu t nông nghi p không đ ượ ưở c h ng toàn b  s  l ậ i nhu n trên

ỉ ưở ứ ợ ứ ợ ằ ậ ớ ậ ủ mà ch  h ng m c l i nhu n ngang b ng v i m c l i nhu n c a các ngành kinh t ế

ể ơ ị ố khác, s  còn l ạ ượ i đ ấ ở ữ   c chuy n hóa thành hình thái đ a tô và r i vào tay giai c p s  h u

ấ ộ ru ng  đ t.

ị ủ ả ứ ợ ư ẩ ặ ầ ậ ị ­ V y, đ a tô là ph n giá tr  c a s n ph m th ng d  ngoài m c l ậ ủ i nhu n c a ch ủ

ẻ ắ ủ ệ ệ ệ ộ ề   doanh nghi p nông nghi p mà ch  kinh doanh nông nghi p n p cho k  n m quy n

ể ượ ấ ộ ề ử ụ ấ ị ờ ộ ở ữ s  h u ru ng đ t, đ  đ ấ c quy n s  d ng ru ng đ t trong th i gian nh t đ nh.

ạ ị ­ Đ a tô có các lo i:

ệ ị + Đ a tô chênh l ch:

ầ ợ ậ ạ ợ ậ * Là ph n l i nhu n siêu ng ch ngoài l i nhu n bình quân thu đ ượ   c

ệ ả ậ ợ ơ ữ ệ ề ấ ấ ộ ố trên ru ng đ t có đi u ki n s n xu t thu n l i h n. Nó là s  chênh l ch gi a giá c ả

ấ ượ ệ ả ấ ấ ế ị ề ấ ấ ộ ở ả s n xu t chung đ c quy t đ nh b i đi u ki n s n xu t trên ru ng đ t x u nh t và

ả ả ấ ệ ấ ố giá c  s n xu t cá bi ộ t trên ru ng đ t t t và trung bình.

ệ ệ ạ ị ị ệ   ị * Có 2 lo i: đ a tô chênh l ch I và đ a tô chênh l ch II. Đ a tô chênh l ch

ạ ị ượ ệ ự ữ ề ấ ộ ậ ợ I là lo i đ a tô thu đ c trên nh ng ru ng đ t đi u ki n t nhiên thu n l ị i. Đ a tô

ạ ị ệ ượ ề ắ ấ ớ chênh l ch II là lo i đ a tô thu đ ế   c g n li n v i thâm canh tăng năng su t, là k t

ả ủ ư ả ầ ư ộ ơ ị ệ qu  c a t b n đ u t thêm trên cùng m t đ n v  di n tích.

ệ ố ạ ị ị ư ả + Đ a tô tuy t đ i: Là lo i đ a tô mà các nhà t ệ    b n kinh doanh nông nghi p

ả ộ ệ ố ủ ấ ộ ố ệ ố ấ ị ị tuy t đ i ph i n p cho đ a ch , dù ru ng đ t đó t t hay x u. Đ a tô tuy t đ i là s ố

ậ ợ ậ ở ợ l ạ i nhu n siêu ng ch dôi ra ngoài l ệ   i nhu n bình quân, hình thành nên b i chênh l ch

ữ ủ ấ ẩ ả ớ ị ả ả gi a giá tr  nông s n v i giá c  s n xu t chung c a nông ph m.

ứ ặ ề ộ ị ệ ủ ị + Đ a tô đ c quy n: Là hình th c đ c bi t c a đ a tô TBCN. Nó có th  t n t ể ồ ạ   i

ệ ệ ở ấ ồ ị trong nông nghi p, công nghi p khai thác và ố    các khu đ t trong thành th . Ngu n g c

ề ộ ị ợ ả ộ ề ậ ạ ủ c a đ a tô đ c quy n cũng là l ủ ả   i nhu n siêu ng ch do giá c  đ c quy n c a s n

ẩ ượ ấ ấ ư ả ả ộ ị ph m thu đ c trên đ t đai  y, mà nhà t ủ  b n ph i n p cho đ a ch .

ế ậ K t lu n:

ấ ẽ ủ ấ ủ ữ ữ ế ề ộ ố ộ + Qu c h u hóa ru ng đ t s  th  tiêu quy n chi m h u ru ng đ t c a giai

ộ ở ữ ủ ấ ộ ị ướ ủ ị ấ c p đ a ch , làm cho ru ng đ t thu c s  h u nhà n ệ ố ạ   c, th  tiêu đ a tô tuy t đ i, t o

ạ ấ ề ệ ẩ ị đi u ki n h  th p giá tr  nông ph m.

70

ố ữ ấ ả ưở ệ ế ị ộ + Qu c h u hóa ru ng đ t không  nh h ng đ n đ a tô chênh l ch, vì

ề ử ụ ộ ề ủ ệ ẽ ị nó không th  tiêu quy n s  d ng. Song đ a tô chênh l ch s  thu c v  nhà n ướ ướ   c d i

ủ ế ứ ế ệ hình th c ch  y u là thu  nông nghi p.

ệ ự ệ ờ ồ ợ ị ộ   + Trong th i gian h p d ng còn hi u l c thì đ a tô chênh l ch II thu c

ủ ộ ố ủ ề ấ quy n chi ph i c a ch  ru ng đ t đó.

ề ẽ ề ố ộ ộ ị ề   ấ + Qu c gia nào có nhi u ru ng đ t có đ a tô đ c quy n, s  có nhi u

ậ ợ ề ể ế ậ ệ đi u ki n thu n l i trong phát tri n kinh t . Do v y, trong chính sách đ u t ầ ư ầ ư    c n  u

ữ ề ề ơ ộ ị tiên cho nh ng n i có nhi u đ a tô đ c quy n.

ậ ỏ Câu h i ôn t p

ế ắ ậ ố ố 1. Th   nào   là   v n   doanh  nghiêp?   Phân   tích   nguyên   t c   v n  hành   v n   doanh

nghi p.ệ

ể ế ầ ố 2. Th  nào là tu n hoàn và chu chuy n v n?

ơ ấ ủ ả ẩ 3. Phân tích c  c u c a giá thành s n ph m

ứ ủ ề ươ ấ ả 4. Trình bày b n ch t và các hình th c c a ti n l ng.

ấ ả ợ ậ 5.  Phân tích b n ch t và l ệ i nhu n doanh nghi p

71

Bài  7

Ố Ế Ế Ệ QUAN H  KINH T  QU C T

ố ế ổ T ng s  ti ả t gi ng: 2

ụ ầ * M c đích yêu c u:

ứ ượ ự ầ ậ ế ệ ế ố ­ Nh n th c đ c s  c n thi ở ộ t khách quan m  r ng quan h  kinh t ạ  đ i ngo i

ượ ố ­ Trình bày  đ c chinh sách đ i ngo i ạ ở ướ  n ệ c ta hi n nay

ơ ả ộ * N i dung c  b n:

ở ộ ế ấ ế ủ ờ ạ I . M  r ng quan hê kinh t ế ố ế  qu c t là xu th  t t y u c a th i đ i

ủ ế ủ ế ớ ữ ể ặ ế ệ 1. Nh ng đ c đi m ch  y u c a th  gi i lien quan đ n  quan h   kinh t ế

qu c tố ế

ế ớ ầ ấ ậ ấ ậ ỷ ế ề Trong m y th p niên g n đây, nh t là th p k  80, th  gi ổ   i có nhi u bi n đ i

ề ả ư ể ổ ưở ỏ ế ố ế đáng k . Nh ng bi n đ i ít nhi u  nh h ng không nh  đ n các qu c gia trên lĩnh

ự ự ấ ấ ế ố ủ ế ữ ể ạ ự v c, nh t là lĩnh v c, nh t là lĩnh v c kinh t ặ  đ i ngo i. Nh ng đ c đi m ch  y u là

:

ướ ủ ạ ạ ộ ọ ạ ­ Nhân lo i đang b c vào giai đo n sôi đ ng c a cách m ng khoa h c – công

ệ ệ ự ủ ế ạ ạ ộ ộ ổ ộ ắ   ngh  hi n đ i, m t cu c cách m ng  mà s  tác đ ng c a nó làm bi n đ i sâu s c

ế ầ ặ ộ ị ướ ế ớ trên các m t LLSX,QHSX,chính tr , xã h i trong h u h t các n c trên th  gi i

72

ự ủ ướ ộ ỉ ướ ­ S  tan rã c a các n c Đông Âu, và Liên Xô không ch  thu c các n c XHCN,

ướ ạ ừ ể ướ ế ả mà c  các n c đang phát tri n và không lo i tr  các n ề c có n n kinh t ể    phát tri n

ự ề ề ặ ế ượ ả ế ượ ế ỉ ph i có s  đi u ch nh v  m t chi n l c và chính sách chi n l c kinh t ấ , nh t là

ế ố ạ kinh t đ i ngo i

ự ệ ể ạ ầ ấ ố ỉ ệ ớ   ­ S  xu t hi n tính ch nh th , tính nhân lo i, tính toàn c u trong m i quan h  v i

ấ ấ ấ ươ ả ế ấ tính giai c p và đ u tranh giai c p. Theo đó, ph ng sách gi ữ i quy t nh ng v n đ ề

ế ệ ề ệ ế ế ố ế ủ ố kinh t và công ngh  đ u có liên quan đ n quan h  kinh t qu c t c a các qu c gia.

ộ ố ướ ươ ể ấ ố ộ ướ ­ M t s  n c ph ng Đông có t c đ  phát tri n r t nhanh, có xu h ng v ượ   t

ướ ươ ậ ả ư ướ ớ các n c ph ng Tây, nh  Nh t B n, các n ệ c công nghi p m i (NIC).

ụ ộ ộ ắ ộ ể ả ế ế ẫ ướ ố ­ Chi n tranh c c b , n i chi n, s c t c v n có th  x y ra. Xu h ạ   ng đ i ngo i

ế ớ ẫ ấ ắ ẫ ủ c a th  gi i v n có mâu thu n, đ u tranh gay g t.

ở ộ ệ ộ ấ ế 2. M  r ng quan h  kinh t ế ố ế  qu c t là m t t t y u khách quan

ờ ạ ở ộ ệ ế ố ế ế ủ ­ Trong th i đ i ngày nay, m  r ng quan h  kinh t qu c t ờ    là xu th  c a th i

đ i.ạ

ở ộ ệ ế ố ế ắ ổ ế ủ ­ Tính khách quan và ph  bi n c a m  r ng quan h  kinh t qu c t ồ    b t ngu n

:ừ t

ầ ủ ậ ề ố ế ữ ợ ướ + Yêu c u c a các quy lu t v  phân công và h p tác qu c t gi a các n c.

ự ố + S  phân b  tài nguyên thiên nhiên.

ữ ự ệ ề ể ộ ướ ề + S  phát tri n không đ u v  trình đ  công nghi p gi a n c này v i n ớ ướ   c

khác.

ờ ố ố ế ả ấ ầ + S n xu t và đ i s ng ngày nay đã mang tính qu c t hóa, toàn c u hóa.

ầ ử ụ ả ợ ế ệ ề ẫ ế Đi u này d n đ n yêu c u s  d ng có hi u qu  l ể i th  so sánh đ  nhanh chóng

ữ ả ắ ướ ế ể ớ rút ng n kho ng cách gi a các n ề c có n n kinh t phát tri n cao so v i các n ướ   c

ể ể ặ ệ ẽ ủ ự ạ ộ ộ kém phát tri n và đang phát tri n. Đ c bi t, s  tác đ ng m nh m  c a cu c cách

ệ ệ ạ ạ ọ ượ ố ỏ ổ m ng khoa h c – công ngh  hi n đ i làm cho LLSX v t kh i khuôn kh  qu c gia,

ở tr  thành LLSX qu c t ố ế .

ể ấ ế ủ ở ộ ệ ế ệ ­ Bi u hi n tính t t y u c a m  r ng quan h  kinh t qu c t ố ế :

ệ ệ ự ủ ạ ạ ộ ộ ọ + S  tác đ ng c a cu c cách m ng khoa h c – công ngh  hi n đ i đã làm cho

ệ ế ố ế ướ ể ề n n kinh t ế ế ớ  th  gi i và quan h  kinh t qu c t ữ  có nh ng b ổ   c phát tri n và thay đ i

73

ệ ệ ạ ẩ ự ạ ộ ớ ọ ể   to l n. Cu c cách m ng khoa h c – công ngh  hi n đ i đ y nhanh s  phát tri n

ố ế ờ ố ẩ ế ươ ệ ạ LLSX, đ y nhanh quá trình qu c t đ i s ng kinh t . Ph ng ti n liên l c và giao

ữ ệ ể ắ ả ạ ạ ướ ẽ thông hi n đ i phát tri n m nh m  đã rút ng n kho ng cách gi a các n c, các khu

ố ế ễ ư ế ệ ự v c, làm cho quá trình giao l u liên k t, phân công và hi p tác qu c t ớ    di n ra v i

ề ộ ả ề ể ề ẫ ộ ộ ụ ể   ố t c đ  nhanh chóng và ngày m t phát tri n c  v  chi u r ng l n chi u sâu. C  th ,

ấ ủ ế ớ ả ỉ ấ ầ ch  trong vòng 20 năm (1970 – 1990) s n xu t c a th  gi i đã tăng g p 2 l n, nghĩa

ế ớ ỉ ộ ượ ả ủ ả ằ ố ượ là ch  trong 20 năm th  gi ấ i đã s n xu t ra m t l ng c a c i b ng kh i l ủ   ng c a

ả ấ ướ ủ ạ ờ ả ượ c i  đ c   s n  xu t  ra   trong  230  năm  tr c   đó  (1740   –  1970)  c a   th i   đ i  công

nghi p.ệ

ố ế ệ ờ ố ễ ấ ấ ả ộ + Vi c qu c t ậ    hóa s n xu t và đ i s ng di n ra khá sôi đ ng trong m y th p

ể ệ ầ niên g n đây. Bi u hi n:

ố ế ữ ự ệ ướ * S  phân công và hi p tác qu c t gi a các n ể   c ngày càng phát tri n.

ề ả ủ ấ ẩ ọ Ngày nay r t nhi u s n ph m quan tr ng do hàng trăm công ty c a hàng ch c n ụ ướ   c

ế ạ tham gia ch  t o.

ặ ở ụ ướ ế ạ Ví d : máy bay Boing do 650 công ty đ t trên 30 n c tham gia ch  t o ...

ề ế ướ ộ ở ề * N n kinh t các n ụ c ngày càng ph  thu c nhau ặ  nhi u m t: nguyên

ị ươờ ệ ệ ậ ỹ ầ ư ố ộ li u, k  thu t, công ngh , th  tr n, v n đ u t ề , lao đ ng ... Đi u đó làm cho các

ướ ừ ợ ụ ế ạ ụ ể ẫ ộ n c ph  thu c vào nhay và v a l ắ   i d ng l n nhau đ  phát huy th  m nh, kh c

ụ ế ế ủ ph c th  y u c a mình.

ế ấ ạ ầ ự ấ ả ấ ả * S  hình thành k t c u h  t ng s n xu t và chi phí s n xu t qu c t ố ế   .

ệ ố ế ớ ồ ủ ườ ườ H  th ng giao thông th  gi i g m đ  các ngành: đ ể ng bi n, đ ng ô tô, đ ườ   ng

ườ ườ ươ ệ sông, đ ắ ng s t và đ ng không. Các ph ng ti n giao thông này đã và đang đ ượ   c

ố ế ớ ệ ố ạ ướ ệ ạ qu c t hóa. Cùng v i h  th ng giao thông, m ng l ạ   i thông tin liên l c hi n đ i

ượ ố ế cũng đ c qu c t hóa.

ố ế ự ả ấ ố ế * S  hình thành chi phí s n xu t qu c t ả , giá c  qu c t . M i n ỗ ướ   c

ệ ả ệ ả ề ấ ấ ạ ộ ề đ u có các đi u ki n s n xu t khác nhau nên vi c s n xu t ra cùng m t lo i hàng

ở ướ ụ ướ ẽ ấ hóa các n ả c khác nhau s  có chi phí s n xu t khác nhau. Ví d : n ấ   ả c ta s n xu t

ộ ấ ẻ ơ ướ ướ ra m t t n cao su, chè r  h n các n c Châu Âu; ng ượ ạ c l i, các n ả   c Châu Âu s n

ẻ ơ ấ xu t ô tô, máy bay r  h n ta.

74

ự ữ ướ ướ ể ệ + S  Chênh l ch gi a các n ể c phát tri n và các n c đang phát tri n, trong

ệ ặ ắ ầ ả đó có Vi ữ   t Nam đã và đang đ t ra yêu c u nhanh chóng rút ng n kho ng cách gi a

chúng. Theo đó:

ươ ơ ả ố ế ệ ự ự ự ườ * Ph ng châm c  b n trong quan h  qu c  t là t l c t c ng,

ườ ố ớ ướ ề ể th ng xuyên và lâu dài đ i v i các n c có n n kinh đang phát tri n.

ế ượ ị ườ ướ ố ữ ệ * Chi n l c th  tr ng h ạ ng ngo i là l ế   i ra h u hi u trong chi n

ế ớ ơ ấ ố ớ ướ ế ượ l ể c phát tri n kinh t ở ử  v i c  c u “m  c a” đ i v i các n ề c có n n kinh t đang

ể ệ phát tri n hi n nay.

ữ ứ ắ ế ố II. Nh ng nguyên t c và các hình th c kinh t ạ  đ i ngo i

ữ ệ ắ ế ố 1. Nh ng nguyên t c trong quan h  kinh t ạ  đ i ngo i

ẳ ắ 1.1. Nguyên t c bình đ ng

ề ả ệ ể ắ ọ ­ Là nguyên t c quan tr ng làm n n t ng cho vi c hình thành và phát tri n quan

ế ố ế ữ ướ ệ h  kinh t qu c t gi a các n c.

ố ế ộ ỗ ố ồ ủ ề ố ­ M i qu c gia trong c ng đ ng qu c t ộ ậ  là các qu c gia đ c l p, có ch  quy n, là

ộ ư ướ ố ế ậ m t thành viên có t cách pháp nhân tr c lu t pháp qu c t .

ợ ắ 1.2. Nguyên t c cùng có l i

ế ể ế ậ ở ộ ệ ế ố ế ữ ơ ở ­ Là c  s  kinh t đ  thi t l p và m  r ng quan h  kinh t qu c t gi a các

ướ ự ắ ộ ế ể ế ậ n ả ở c. Nguyên t c này ph i tr  thành đ ng l c kinh t đ  thi t l p và duy trì lâu dài

ệ ố ế ữ ướ m i quan h  kinh t gi a các n c..

ể ụ ể ữ ừ ề ả ắ ­ T  nguyên t c chung này có th  c  th  hóa thành nh ng đi u kho n làm c  s ơ ở

ữ ế ị ướ ế ồ ế ữ ị ể đ  ký k t các ngh  đ nh gi a các nhà n ợ c, ký k t các h p đ ng kinh t gi a các t ổ

ứ ế ủ ướ ch c kinh t c a các n c.

ủ ề ệ ệ ắ ọ 1.3. Nguyên t c tôn tr ng ch  quy n, không can thi p vào công vi c n i b ộ ộ

ỗ ướ ủ c a m i n c

ờ ố ố ế ộ ồ ồ ạ ớ ư ỗ ủ ­ Trong đ i s ng c a c ng đ ng qu c t ố , m i qu c gia t n t i v i t cách là

ộ ậ ề ề ặ ố ế ộ ị ị ủ qu c gia đ c l p, có ch  quy n v  các m t kinh t , chính tr , xã h i và đ a lý.

ự ệ ạ ả ắ ỏ ỗ ­ Nguyên t c này đòi h i m i bên ph i th c hi n đúng các khía c nh:

ị ị ề ả ọ ồ ợ ế + Tôn tr ng các đi u kho n trong các ngh  đ nh và trong h p đ ng kinh t .

ư ữ ệ ề ươ ạ ế ợ + Không đ a ra nh ng đi u ki n ph ng h i đ n l ủ i ích c a nhau.

75

ượ ộ ộ ủ ủ ệ ạ + Không đ ấ c dùng các th  đo n có tính ch t can thi p vào n i b  c a các

ướ ủ ệ ạ ấ ế ỹ ể ậ ộ n c có quan h , nh t là dùng th  đo n kinh t ệ   , k  thu t và kích đ ng đ  can thi p

ườ ố ị ủ ướ vào đ ng l i chính tr  c a n c đó.

ắ ữ ữ ố ự ị ộ ậ ủ ủ ề ộ 1.4. Nguyên t c gi v ng đ c l p, ch  quy n dân t c và c ng c  s  đ nh

ướ h ng XHCN

ắ ắ ố ­ Đây là nguyên t c xuyên su t trong các nguyên t c.

ố ớ ướ ế ở ộ ệ ­ Đ i v i các n ề c có n n kinh t ể  đang hay kém phát tri n, vi c m  r ng quan h ệ

ế ố ế ư ấ ướ ằ ả kinh t qu c t ph i nh m đ a đ t n ạ ậ   ỏ c nhanh chóng thoát kh i nghèo nàn, l c h u,

ưở ể ế ậ ộ ố ộ ạ ố đ t t c đ  tăng tr ng và phát tri n kinh t ­ xã h i cao, làm cho thu nh p qu c dân

ầ ạ ướ ế ớ ừ tính theo đ u ng ườ ượ i v ứ ủ t quá m c c a lo i n ủ c nghèo c a th  gi i; t ạ  đó t o đà

ơ ở ữ ữ ộ ậ ề ể ạ ộ phát tri n cho giai đo n sau trên c  s  gi ủ  v ng đ c l p, ch  quy n dân t c theo

ướ ị đ nh h ng XHCN.

ở ộ ướ ệ ế ố ế ố ớ ướ ế ­ H ng m  r ng quan h  kinh t qu c t đ i v i các n ề c có n n kinh t đang

ắ ơ ả ụ ể ầ ỉ ượ hay kém phát tri n không ch  là m c đích mà còn là nguyên t c c  b n c n đ c coi

ế ệ ọ ế tr ng khi ti n hành quan h  kinh t qu c t ố ế .

ứ ệ 2. Các hình th c quan h  kinh t ế ố ế  qu c t :

ạ ươ ứ * Hình th c ngo i th ng:

ạ ộ ữ ướ ớ ướ ữ ề ị ­ Là ho t đ ng buôn bán gi a n c này v i n c khác v  hàng hóa và nh ng d ch

ệ ậ ẩ ạ ấ ụ v  khác kèm theo vi c mua bán đó. Thông qua xu t và nh p kh u, ngo i th ươ   ng

ị ườ ứ ư ự ữ ệ ướ th c hi n ch c năng l u thông hàng hóa gi a th  tr ng trong n c và th  tr ị ườ   ng

ướ n c ngoài.

ộ ố ự ữ ệ ầ ắ ắ ­ Trong quá trình th c hi n, c n n m v ng m t s  nguyên t c sau:

ế ế ủ ế ạ ữ ủ ẩ ấ ả ố ỉ ố   + Ch  xu t nh ng s n ph m v n là th  m nh c a mình và th  y u c a qu c

ế ế ủ ế ạ ữ ẩ ả ậ ố ỉ ế t . Ng ượ ạ c l ủ   i, ch  nh p nh ng s n ph m v n là th  y u c a mình và th  m nh c a

ố ế ả ườ ề ấ ậ ợ ậ qu c t . C  hai tr ng h p này xu t và nh p đ u đem l ạ ợ i l i nhu n.

ị ườ ấ ẩ ế ớ ầ ữ ứ + Xu t kh u cái mà th  tr ng th  gi ả i c n ch  không ph i đem bán nh ng gì

mà mình có.

ầ ư ố ế ợ * H p tác đ u t qu c t :

76

ướ ậ ố ướ ư ố ướ ­ Là h ng nh n v n đ u t ầ ư ừ ướ  t n c ngoài và h ng đ a v n ra n ngoài đ ể

ứ ấ ườ ạ ả s n xu t kinh doanh. Hình th c này th ng có 2 lo i:

ầ ư ế + Đ u t gián ti p:

ủ ướ ụ ệ ậ ể ự ả ấ ố * Là vi c nh n v n tín d ng c a n c ngoài đ  t ố    s n xu t kinh doanh. V n

ụ ượ ố ẫ ợ ứ ướ ả ả ề ệ ướ tín d ng này đ ầ c tr  c  ph n g c l n l i t c d ứ i hình th c ti n t hay d i hình

ứ th c hàng hóa.

ề ử ụ ề ở ữ ầ ư ờ ố * Quy n s  h u tách r i quy n s  d ng v n đ u t .

ầ ư ự ế + Đ u t tr c ti p:

ổ ứ ỗ ướ ư ố ộ ướ ủ ệ * Là vi c các t ch c, cá nhân c a m i n c đ a v n vào m t n c khác đ ể

ặ ố ấ ớ ổ ứ ướ ể ự ả t s n xu t kinh doanh, ho c v n góp v i các t ch c, cá nhân n ả   c đó đ  cùng s n

ấ xu t kinh doanh.

ề ở ữ ủ ả ố ườ ầ ư ố ề ử ụ * Quy n s  h u và quy n s  d ng v n qu n lý c a ng i đ u t ấ    th ng nh t

ớ v i nhau.

ơ ở ợ ứ ệ ợ ồ * Hình th c: h p tác kinh doanh trên c  s  h p đ ng, xí nghi p liên doanh mà

ấ ị ệ ố ướ ố v n do hai bên cùng góp theo t ỷ ệ  l nh t đ nh, xí nghi p 100% v n n ợ   c ngoài, h p

ự ể ồ đ ng xây d ng – kinh doanh ­ chuy n giao.

ợ ọ ề ệ * H p tác v  khoa h c – công ngh :

ố ợ ứ ữ ướ ứ ể ế ­ Là hình th c ph i h p gi a các n c đ  cùng nhau nghiên c u, sáng ch , thi ế   t

ứ ệ ế ề ả ổ ọ ế k , thí nghi m, trao đ i các k t qu  nghiên c u, thông tin v  khoa h c – công ngh ệ

ự ễ ả ự ụ ệ ấ ọ và áp d ng các thành t u khoa h c – công ngh  vào th c ti n s n xu t kinh doanh.

ượ ự ể ệ ệ ọ ứ ­ Hình th c này đ c th c hi n thông qua vi c chuy n giao khoa h c – công

ệ ữ ướ ể ngh  gi a các n c. Có 3 cách chuy n giao:

ầ ư ự ấ ạ ả ầ ấ ỗ ằ ế + Tr c ti p đ u t thành ph n ch t xám vào s n xu t t ộ   i ch  b ng lao đ ng

ươ ị đ a ph ng.

ế ủ ằ ướ + Mua b ng phát minh sáng ch  c a các n c.

ứ ỹ ậ ứ ư ư ế ấ ầ + Di c  thành ph n mang ki n th c k  thu t, t c di c  “ch t xám”

ư ề ỗ ượ ỗ ướ ầ ứ ể ề ­ M i cách trên đ u có  u, nh c đi m. Do đó, m i n ệ   c c n căn c  vào đi u ki n

ể ự ệ ọ ợ ụ ể ủ c  th  c a mình đ  l a ch n bi n pháp thích h p.

ố ế ụ ợ * H p tác tín d ng qu c t :

77

ị ườ ự ệ ề ệ ế ớ ủ ế ­ Th c hi n thông qua th  tr ng ti n t th  gi i, ch  y u do các ngân hàng th ế

ớ ể ợ ự ụ ữ ế gi ố   i và ngân hàng khu v c ti n hành. Ngoài ra có th  h p tác tín d ng gi a hai qu c

gia.

ứ ữ ế ố ố ế ợ ị du l ch qu c t , h p tác lao +   Nh ng hình th c kinh t ạ  đ i ngo i khác:

ướ ụ ố ư ị ạ ệ ụ ạ ị ữ ộ đ ng gi a các n c. Các d ch v  đ i ngo i khác nh : d ch v  thu ngo i t , hàng

ụ ề ố không dân d ng, ki u h i ...

* Ở ệ  Vi t Nam:

ở ộ ệ ệ ế ố ế ờ ạ ­ Vi c m  r ng quan h  kinh t qu c t trong th i gian qua đã đem l ữ   i nh ng

ự ướ ầ ớ ướ ạ ộ thành t u b c đ u. Song so v i các n c xung quanh, nhìn chung ho t đ ng kinh t ế

ế ả ề ố ượ ấ ượ ể ả ố đ i ngo i ạ ở ướ  n c ta còn y u c  v  s  l ng và ch t l ọ   ng. Kh  năng và tri n v ng

ế ố ạ ướ ươ ư ố ượ kinh t đ i ngo i n c ta t ng đ i phong phú, song ch a đ ẳ   c khai thác, ch ng

ườ ệ ọ ươ ệ ự ư ạ h n: con ng i Vi t Nam có khát v ng v ề n lên, đi u ki n t nhiên khá  u đãi,

ướ ậ ợ ề ồ ị ử ổ n c ta có nhi u ngu n tài nguyên, v  trí thu n l i cho trao đ i mua bán, là c a ngõ

ươ ả bán đ o Đông D ng ...

ể ở ộ ệ ế ố ế ướ ả ế ấ ­ Đ  m  r ng quan h  kinh t qu c t , n ầ c tta c n gi ề   ề i quy t nhi u v n đ ,

ướ ắ ầ ậ ộ ố ấ ề ấ ố song tr c m t c n t p trung vào m t s  v n đ  m u ch t sau:

ả ổ ả ộ ị ị ế ề + Đ m b o  n đ nh v  chính tr , xã h i, kinh t

ậ ồ ệ ố ậ ợ ớ ệ ộ + Có h  th ng pháp lu t đ ng b , phù h p v i lu t pháp và thông l qu c t ố ế   .

ề ườ ậ ợ ự ệ ệ ệ ế ố ế ạ Đi u đó t o môi tr ng thu n l i cho vi c th c hi n các quan h  kinh t qu c t , cá

ướ ồ ợ h p đ ng n c ngoài.

ự ề ế ộ ậ ự ủ ủ ộ ậ ộ ế ố ế + Xây d ng n n kinh t đ c l p, t ch , ch  đ ng h i nh p kinh t qu c t .

ả ươ ứ ị ấ + M c lãi su t và giá c  t ố ổ ng đ i  n đ nh

ậ ả ế ộ ế ố ồ ộ ố + Ph i có pháp lu t kinh t ế ươ  t ng đ i đ ng b , có ch  đ  k  toán và th ng kê

ề ệ ợ ề ệ ệ ố thích h p, có đi u l các doanh nghi p qu c doanh và đi u l ệ ậ    các doanh nghi p t p

ể ậ ầ ổ th , có lu t công ty c  ph n.

ữ ứ ế ỹ ậ ợ ơ ở ệ ạ ị + Có nh ng đ nh m c kinh t k  thu t h p lý, làm c  s  cho vi c h ch toán

giá thành.

78

ủ ể ấ ọ ế ầ ừ ươ + Quan tr ng nh t là các ch  th  kinh t c n không ng ng v ệ   n lên toàn di n

ạ ộ ủ ộ ệ ả ậ ộ ộ ế ố ể đ  tham gia h i nh p và ch  đ ng h i có hi u qu  ho t đ ng kinh t đ i ngo i ạ ở

ướ n c ta

ậ ỏ Câu h i ôn t p

ở ộ ệ ế ố ế ướ ấ ế ủ ờ ạ 1. Vì sao m  r ng quan h  kinh t qu c t là xu h ng t t y u c a th i đ i?

ứ ắ ế ố ủ ế ở ướ 2. Phân tích các nguyên t c và các hình th c kinh t ạ  đ i ngo i ch  y u n c ta

ệ hi n nay

79

ứ ầ Ph n th  hai

Ờ Ỳ

Ộ Ở Ệ

Ữ

Ấ

Ề

Ế

Ị

NH NG V N Đ  KINH T  CHÍNH TR  TRONG TH I K  QÚA Đ

VI T NAM

Bài 8

Ị ƯỜ Ề Ế ƯỚ Ộ Ủ N N KINH T  TH  TR Ị NG Đ NH H NG XàH I CH  NGHĨA Ở Ệ    VI T

NAM

ố ế ả ế S  ti t gi ng: 8 ti t

ụ ầ * M c đích yêu c u

ấ ế

ể

­ Trình bày đ

ượ ượ c đ

c tính t

t y u khách quan phát tri n kinh t

ế ị ườ  th  tr

ng

ở ướ  n

c ta.

ượ ơ ả ủ ề ư ặ ­  Phân tích đ c các đ c tr ng c  b n c a n n kinh t ế ị ườ  th  tr ng ở ướ  n c ta và

ữ ề ả ả ể ờ ỳ ệ nh ng đi u ki n, kh  năng gi i pháp phát tri n kinh t ế ị ườ  th  tr ng trong th i k  quá

ộ đ  lên CNXH.

ơ ả ộ * N i dung c  b n

ủ ề ế ị ườ ở ướ I. Kinh t ế ị ườ  th  tr ng và vai trò c a n n kinh t th  tr ng n ệ c ta hi n nay

ế ự ầ ế 1. Kinh t hàng hoá, kinh t ế ị ườ  th  tr ng và s  c n thi t hình thành, phát

ể ế ị ườ ở ướ tri n kinh t th  tr ng n c ta

ế ể ổ ộ ứ ế ộ ­ Kinh t hàng hoá là m t ki u t ch c kinh t ­ xã h i, trong đó hình thái ph ổ

ế ủ ả ị ườ ể ể ẩ ấ ả ổ bi n c a s n xu t là s n ph m đ  bán, đ  trao đ i trên th  tr ề ng. Khi n n kinh t ế

ậ ộ ế ị ườ ủ ọ ậ v n đ ng hoàn toàn theo các quy lu t kinh t khách quan c a th  tr ng thì g i là

ề n n kinh t ế ị ườ  th  tr ng.

ậ ủ ứ ể ế ­ V y kinh t ế ị ườ  th  tr ng là hình th c phát tri n cao c a kinh t hàng hoá. Hay nói

ế ậ ơ cách khác, kinh t ế ị ườ  th  tr ề ng là n n kinh t ộ  hàng hoá v n đ ng theo c  ch  th ế ị

ườ tr ng.

ề ư ữ ­ N n kinh t ế ị ườ  th  tr ặ ng có nh ng đ c tr ng sau:

ủ ể ế ộ ự ủ + Các ch  th  kinh t có tính năng đ ng  và t ch  cao.

ị ườ ế ị ả +  Gía c  do th  tr ng quy t đ nh.

80

ề ế ậ ậ ủ ị ườ +  N n kinh t v n hành theo các quy lu t c a th  tr ng

ạ ấ ế ụ ợ ậ + C nh tranh là t t y u vì m c đích l i nhu n

ự ề ệ ạ ế ủ ề + Trong n n kinh t ế ị ườ  th  tr ng hi n đ i còn có s  đi u ti t vĩ mô c a nhà

n c.ướ

ủ ề ồ ạ ướ ệ ầ ể ­  N c ta có đ y đ  đi u ki n  t n t i và phát tri n kinh t ế ị ườ  th  tr ng đó là s ự

ồ ạ ộ ứ ở ữ ề ư ệ ả ề ấ ộ phân công lao đ ng xã h i và t n t i nhi u hình th c s  h u v  t li u s n xu t.

ủ ự ầ ế ể 2. Vai trò c a kinh t ế ị ườ  th  tr ng và s  c n thi t hình thành, phát tri n kinh

ế ị ườ ở ướ t th  tr ng n c ta

ề ặ ­  Kinh t ế ị ườ  th  tr ng có nhi u m t tích c c ự :

ấ ẩ ộ ộ ả + Thúc đ y nhanh quá trình xã h i hoá s n xu t làm cho phân công lao đ ng xã

ắ ấ ả ộ h i, chuyên môn hoá s n xu t ngày càng sâu s c.

ự ợ ộ + S  h p tác lao đ ng ngày càng cao.

ả ế ậ ỹ + Kích thích c i ti n k  thu t.

ộ ộ ấ + Tăng năng su t lao đ ng xã h i

ạ ả ạ ẩ ồ ấ   + T o ra s n ph m hàng hoá ngày càng đa d ng, d i dào, phong phú, ch t

ố ứ ủ ạ ầ ạ ộ ượ l ng t t, giá thành h , đáp  ng nhu c u đa d ng c a xã h i.

ể ạ ẩ ụ ậ + Thúc đ y quá trình LLSX phát tri n m nh, quá trình tích t ả    và t p trung s n

ư ễ ấ ế ướ ở ộ ệ ề ạ ộ xu t di n ra nhanh, giao l u kinh t trong n ậ   c m  r ng và t o đi u ki n h i nh p

ế ự kinh t khu v c và qu c t ố ế .

ộ ướ ủ ộ ạ ậ II. N i dung, xu h ự ng v n đ ng và th c tr ng c a kinh t ế ị ườ  th  tr ng ở

ướ n c ta

ộ ướ ậ ộ ủ ề ế 1. N i dung và xu h ng v n đ ng c a n n kinh t th  tr ị ườ ở ướ ng n c ta

ế ượ ể ề ế “phát tri n n n kinh t hàng hoá Ở ướ  n c ta, kinh t hàng hoá đ ị c xác đ nh là

ế ị ườ ề ậ ầ ộ ơ ủ ự nhi u thành ph n, v n đ ng theo c  ch  th  tr ả ng, có s  qu n lý c a nhà n ướ   c

ướ ề ướ ị theo đ nh h ng XHCN, đó chính là n n kinh t ế ị ườ  th  tr ị ng đ nh h ng XHCN”

ộ ướ ủ ậ ộ ế N i dung và xu h ng v n đ ng c a kinh t hàng hoá ở ướ  n c ta th  hi n ể ệ ở

ư ữ ặ nh ng đ c tr ng sau:

ể ủ ề ụ ế ị ườ  th  tr ng 1.1.V  m c tiêu phát tri n c a kinh t

ả ể ứ ả ừ ấ + Gi i phóng và không ng ng phát tri n s c s n xu t.

81

ờ ố ủ + Nâng cao đ i s ng c a nhân dân.

ự ự ệ + Th c hi n thành công s  nghiêp CNH­ HĐH.

ả ế ộ ệ + Nâng cao hi u qu  kinh t xã h i.

ự

ụ

ệ

ướ

ủ

ạ

ộ

+ Th c hi n m c tiêu: “ dân giàu, n

ằ c m nh, xã h i công b ng, dân ch , văn minh”

ơ ở ồ ạ ự ề ầ ế ị ườ  th  tr ng d a trên c  s  t n t i nhi u thành ph n kinh t ế   , ề 1.2.  N n kinh t

ế ướ ữ ủ ạ trong đó kinh t nhà n c gi vai trò ch  đ o

ứ ở ữ ơ ấ ề ạ ­ Ở ướ  n c ta, mô hình c  c u đa d ng hoá các hình th c s  h u v  TLSX đã và

ượ ầ ế ề ạ đang đ ơ ấ c hình thành, do đó c  c u thành ph n kinh t mang tính đa d ng (nhi u tp

ư ế ế ế ướ ữ kinh t ) và đan k t nhau. Nh ng trong đó, Kinh t nhà n ả c ph i gi vai trò ch ủ

ế ố ế ả ả ị ướ ề ạ đ o, đây là y u t kinh t đ m b o tính đ nh h ủ ng XHCN c a n n kinh t ế ị   th

ườ tr ng ở ướ  n c ta trong TKQĐ.

ư ặ ầ ­ Theo đ c tr ng này c n chú ý:

ả ả ọ ườ ượ ự ậ ượ + Đ m b o cho m i ng i đ c t do kinh doanh theo pháp lu t, đ c pháp

ề ở ữ ậ ả ậ ả ợ lu t đ m b o quy n s  h u và thu nh p h p pháp,

ủ ể ế ề ượ ạ ộ ế ự ơ ủ ợ + Các ch  th  kinh t đ u đ c ho t đ ng theo c  ch  t ạ    ch , h p tác, c nh

ẳ ớ ướ ậ tranh v i nhau và bình đ ng tr c pháp lu t.

ướ ự ứ ệ ề ố ế ị ườ  th  tr ng n c ta th c hi n nhi u hình th c phân ph i, trong ề  1.3. N n kinh t

ủ ế ố ộ đó phân ph i theo lao đ ng là ch  y u

ề ồ ạ ồ ạ ề ­ N n kinh t ế ướ  n c ta t n t ứ ở ữ i nhi u hình th c s  h u, do đó t n t ề i nhi u hình

ứ ả ố ồ ố ố ố ộ th c phân ph i, g m: phân ph i theo lao đ ng, phân ph i theo v n hay tài s n, phân

ị ứ ộ ố ố ỹ ợ ậ ph i theo giá tr  s c lao đ ng, phân ph i thông qua các qu  phúc l ể i t p th  và xã

h i…ộ

ứ ố ố ộ ượ ự ­ Trong các hình th c phân ph i trên thì phân ph i theo lao đ ng đ ệ   c th c hi n

ầ ế ự ể ệ ở ữ ư ữ ố ớ đ i v i thành ph n kinh t ề  d a trên s  h u công h u v  TLSX, th  hi n tính  u vi ệ   t

ủ ề ấ ướ ề ả v  b n ch t XHCN c a n n kinh t ế ị ườ  th  tr ị ng đ nh h ng XHCN

ơ ấ ể ế ế ị ườ  th  tr ng phát tri n theo c  c u kinh t ở  “m ” ề  1.4. N n kinh t

ầ ạ ươ ế ớ ộ ổ ứ ọ ­ C n đa d ng hoá, đa ph ng hoá kinh t ố  v i m i qu c gia, m i t ch c kinh t ế   ,

ệ ộ ậ ế ộ ủ ề ắ ọ ị không phân bi t ch  đ  chính tr  trên nguyên t c tôn tr ng đ c l p, ch  quy n, bình

ợ ẳ đ ng và cùng có l i.

82

ế ố ụ ạ ộ ế ả ự ệ ả ­ Kinh t đ i ngo i là m t trong các công c  kinh t ệ    đ m b o cho vi c th c hi n

ụ ế ử ụ ể ộ ề ạ ị ừ m c tiêu kinh t ụ ụ ắ ự    ­ xã h i đ  ra cho t ng giai đo n l ch s  c  th  và ph c v i đ c l c

ộ ậ ụ ự ệ ộ ị ướ m c tiêu đ c l p dân t c và CNXH, th c hi n CNH­ HĐH theo đ nh h ng XHCN.

ườ ề ậ ộ ự ự ự ườ ­ Tăng c ng h i nh p vào n n kinh t ế ế ớ  th  gi i, phát huy ý trí t l c, t c ng,

ồ ự ờ ạ ớ ứ ự ạ ộ ướ ạ ế ợ ứ k t h p s c m nh dân t c v i s c m nh th i đ i, d a vào ngu n l c trong n c là

ủ ố ồ ự ớ chính đi đôi v i tranh th  t i đa ngu n l c bên ngoài.

ể ị ướ ủ ộ ế ị ườ  th  tr ng phát tri n theo đ nh h ng xã h i ch  nghĩa đ ượ   c ề 1.5. N n kinh t

ủ ạ ủ ể ả ằ ế ướ ả ả đ m b o b ng vai trò ch  đ o c a n n kinh t nhà n c và vai trò qu n lý vĩ mô

ướ ủ c a Nhà n c.

ấ ủ ơ ả ể ặ ­ Đây là đ c đi m c  b n nh t c a kinh t ế ị ườ  th  tr ng ở ướ  n ề   c ta, làm cho n n

ớ ề ả ả ấ ơ ướ kinh t ế ị ườ  th  tr ng ở ướ  n c ta khác v i n n s n xu t hàng hoá gi n đ n tr c đây,

ớ ề ư ở ướ cũng nh  khác v i n n kinh t ế ị ườ  th  tr ng các n c TBCN.

ể ặ ế ­ Đ c đi m này cũng chính là mô hình kinh t khái quát trong TKQĐ lên CNXH ở

ướ ủ ạ ủ ấ ế ướ ớ ư n c ta. Tính ch t và vai trò ch  đ o c a kinh t nhà n c v i t ứ    cách là hình th c

ữ ề ấ ủ ắ ồ ữ ữ ế ộ ở ữ s  h u chín mu i nh t c a ch  đ  công h u v  TLSX, n m gi nh ng ngành và lĩnh

ế ữ ự ố ế ọ ữ ế ặ ự v c kinh t then ch t, nh ng khu v c kinh t ọ    tr ng y u, nh ng m t hàng mũi nh n

ố ế ế ừ ủ ạ ự ệ liên quan đ n qu c k  dân sinh, t đó th c hi n vai trò ch  đ o.

ướ ệ ớ ấ ướ ủ ướ ấ ­ Tính ch t nhà n c ta khác bi t v i tính ch t nhà n c c a các n c khác. Nhà

ướ ệ ướ ướ ủ ấ n c Vi t Nam là “nhà n c XHCN, nhà n c c a dân, do dân, vì nhân dân, l y liên

ề ả ứ ấ ầ ấ ớ ớ minh giai c p công nhân  v i giai c p nông dân và t ng l p trí th c làm n n t ng, do

ĐCS lãnh đ o”ạ

ự ề ạ ế ị ườ ở ướ 2.  Th c tr ng n n kinh t th  tr ng n ệ c ta hi n nay

ướ ừ ộ ể ề ấ ấ ấ ế ề ộ N c ta quá đ  lên CNXH t m t xu t phát đi m r t th p v  kinh t , n n kinh

ề ẫ ế ể ặ ự ấ ự ế ướ t  n c ta v n là n n kinh t hàng hoá kém phát tri n, mang n ng tính t c p, t túc.

ể ệ Bi u hi n:

ướ ở ề 2.1. N n kinh t ế ị ườ  th  tr ng n c còn ộ ơ  trình đ  s  khai

ộ ơ ở ậ ệ ấ ậ ấ ỹ ạ   + Trình đ  c  s  v t ch t­ k  thu t trong các doanh nghi p còn th p kém, l c

ả ạ ả ẩ ậ h u, s n ph m làm ra còn kém kh  năng c nh tranh.

83

ả ề ỹ ế ấ ậ ẫ ạ ầ ậ ấ ạ ộ ướ + K t c u h  t ng v t ch t và xã h i (c  v  k  thu t l n m ng l i giao

ậ ả ướ ế ụ ấ ả ả thông v n t ệ i, đi n, n c, y t , giáo d c, thông tin) th p kém, không đ m b o cho

ệ ể ế ướ ở ệ ầ ư ướ ả vi c phát tri n kinh t hàng hoá trong n c, c n tr  vi c đ u t n c ngoài.

ư ệ ộ ỏ ượ ữ + Ch a có đ i ngũ nh ng nhà doanh nghi p gi i, thích nghi đ ớ ơ c v i c  ch ế

ị ườ ậ th  tr ng và quen kinh doanh theo pháp lu t.

ầ ậ ố ườ ấ ớ ỉ + Thu nh p qu c dân tính theo bình quân đ u ng i còn th p, m i ch  trên

ụ ư ứ ầ ả ị 1200$. S c mua hàng hoá và d ch v  ch a cao, nên nhu c u có kh  năng thanh toán

ậ ượ ị ườ ướ ỏ ẹ ch m, dung l ng th  tr ng trong n c còn nh  h p.

ỹ ừ ộ ộ ề ế ề ấ ế ể ậ + Tích lu  t n i b  n n kinh t còn th p, n n kinh t phát tri n ch m.

ự ề ạ ệ ề ế ế ướ  n c ta hi n nay là n n kinh t ệ    kém hi u Tóm l iạ : th c tr ng n n kinh t

ỹ ộ ộ ứ ạ ứ ế ả ướ qu  và s c c nh tranh còn y u. Tích lu  n i b  và s c mua trong n ấ   c còn th p.

ể ủ ư ặ ợ ớ ộ ấ QHSX có m t ch a phù h p v i tính ch t và trình đ  phát tri n c a LLSX. Kinh t ế

ế ố ữ ấ ượ ữ ụ ế ế ề ắ ạ vĩ mô còn nh ng y u t thi u v ng ch c. Giáo d c đào t o còn y u v  ch t l ng.

ộ ộ ờ ố ủ ư ề ậ Đ i s ng c a m t b  ph n dân c  còn  nhi u khó khăn.

ị ườ ướ ư ồ ộ ng trong n c đang hình thành ch a đ ng b ệ ố 2.2. H  th ng th  tr

ệ ố

ị ườ

ướ

ể ả ị ườ

ầ

ầ

+ H  th ng th  tr

ng n

c ta còn kém phát tri n c  th  tr

ng đ u vào và đ u ra.

ị ườ ướ ị ườ ư ơ ộ ng n c ta còn ở ị ườ  th  tr ng s  khai nh : th  tr ng lao đ ng, th ị + Th  tr

ườ ị ườ ệ ọ ị ườ ấ ộ ả tr ng khoa h c và công ngh , th  tr ng tài chính, th  tr ng b t đ ng s n…

ậ ộ ế ố ế ườ ị ệ qu c t , th ng chúng ta còn hay b  thua thi t 2.3. Qúa trình h i nh p kinh t

ủ ề ả ạ ị ườ ế ế ớ + Kh  năng c nh tranh c a n n kinh t ế ướ  n c ta y u trên th  tr ng th  gi i.

ả ỏ ế ắ ờ ơ ượ ủ ộ ử + Đòi h i chúng ta ph i bi t n m th i c , v ộ   t qua th  thách, ch  đ ng h i

ậ ế ế ớ ự ự ự ệ ệ ẩ nh p kinh t khu v c và th  gi i, thúc đ y và th c hi n thành công s  nghi p CNH­

ế ề ố ề HĐH n n kinh t ể  qu c dân và phát tri n nhanh n n kinh t ế ị ườ  th  tr ị ng đ nh h ướ   ng

XHCN ở ướ  n c ta.

ướ ề ế ế ộ ả 2.4. Qu n lý nhà n c v  kinh t ­xã h i còn y u

ệ ố ệ ế ể ơ ế ế ồ ộ ậ Bi u hi n: h  th ng pháp lu t, c  ch  chính sách, kinh t còn thi u đ ng b  và

ề ắ ố ự ư ế ệ ả ấ ấ ủ ụ   thi u nh t quán, th c hi n ch a nghiêm minh, qu n lý đ t đai nhi u r c r i, th  t c

ườ ệ ả hnàh chính r m rà, không hi n qu ….

84

ề ệ ả ả ể ế ị ườ III.   Đi u   ki n,   kh   năng,   gi i   pháp   phát   tri n   kinh   t th   tr ị ng   đ nh

ướ h ng XHCN ở ướ  n c ta

ể ề ệ ả ế ị ườ ở ướ 1. Đi u ki n và kh  năng phát tri n kinh t th  tr ng n c ta

ệ ể ề ế ị ườ  th  tr ng ở ướ  n c ta 1.1. Đi u ki n phát tri n kinh t

ự ồ ạ ế ộ ấ ế ữ ­ S  t n t i kinh t hàng hoá ở ướ  n c ta là m t t ề   t y u khách quan, vì nh ng đi u

ủ ệ ế ồ ạ ấ ẫ ki n chung c a kinh t ệ  hàng hoá xu t hi n v n còn t n t i, đó là:

ơ ở ấ ế ề ả ủ ấ ộ ộ + Phân công lao đ ng xã h i là c  s  t ẫ   t y u c a n n s n xu t hàng hoá v n

ề ộ ề ể ẫ ệ ồ ạ t n t ả i và ngày càng phát tri n c  chi u r ng l n chi u sâu ở ướ  n ề   c ta hi n nay, n n

ầ ỡ ự ự ấ ủ ề ướ đã góp ph n phá v  tính t cung t c p c a n n kinh t ế ự  t nhiên tr ơ   c đây. H n

ơ ở ự ể ấ ộ ộ ộ ữ n a, phân công lao đ ng xã h i là c  s  và là đ ng l c đ  nâng cao năng su t lao

ị ườ ổ ể ộ đ ng, do đó làm cho trao đ i, mua bán hàng hoá trên th  tr ng ngày càng phát tri n.

ự ồ ạ ứ ở ữ ể ủ ề ề ầ + S  t n t i và phát tri n c a nhi u hình th c s  h u, nhi u thành ph n kinh t ế

ự ạ ệ ế ộ ậ khác nhau t o nên s  tách bi t kinh t ế ữ  gi ủ ể  các ch  th  kinh t đ c l p. Do đó các

ủ ể ế ế ầ ả ủ ấ ế ch  th  kinh t ề  trong n n kinh t ẩ  khi c n s n ph m c a nhau thì t ả t y u ph i thông

ườ qua con đ ổ ng trao đ i, mua bán.

ướ ẽ ạ ả ố ộ ể + N c ta trong TKQĐ, mu n phát tri n m nh m  LLSX thì ph i xã h i hoá,

ể ễ ậ ợ ộ ộ ỉ ấ chuyên môn hoá lao đ ng. Qúa trình  y ch  có th  di n ra m t cách thu n l i trong

ế ề n n kinh t hàng hoá, kinh t ế ị ườ  th  tr ng.

ể ỉ ề ớ + Ch  có phát tri n kinh t ế ị ườ  th  tr ng m i làm cho n n kinh t ế ướ  n c ta phát

ể ộ tri n năng đ ng.

ể ề ớ ự ủ ể ợ + Phát tri n n n kinh t ế ị ườ  th  tr ng là phù h p v i s  phát tri n c a LLSX xã

h i.ộ

ề ạ ả ỏ ể + Phát tri n kinh t ế ị ườ  th  tr ng đòi h i ph i đào t o ngày càng nhi u cán b ộ

ả ộ ộ qu n lý và lao đ ng có trình đ  cao.

ể ả ế ị ườ  th  tr ng ở ướ  n c ta 1.2. Kh  năng phát tri n kinh t

ậ ợ ướ ệ ệ ề ố ơ ­ N c ta có dân s  đông, h n 80 tri u dân. Đây là đi u ki n thu n l i, làm tăng

ượ ừ ở ộ ả dung l ầ ng c u, t ấ  đó kích thích s n xu t kinh doanh m  r ng.

85

ố ướ ạ ẻ ả ậ ộ ộ ­ Dân s  n ứ   c ta thu c lo i tr , có trình đ  văn hoá nên có kh  năng nh n th c

ệ ớ ư ậ ấ ầ ộ ộ ớ ố ề   nhanh công ngh  m i, c n cù lao đ ng, ch p nh n cu c s ng ch a cao v i ti n

ươ ươ l ng t ố ẻ ng đ i r .

ấ ồ ượ ­ Tài nguyên thiên nhiên đ t đai, các ngu n năng l ả ng và khoáng s n, tài nguyên

ể ươ ớ ữ ượ ạ ố ừ r ng, bi n… t ng đ i phong phú, đa d ng v i tr  l ể ng đáng k .

ộ ơ ở ộ ố ớ ấ ị ề ầ ỷ ệ ­ Đã có m t c  s  nh t đ nh v  thu  đi n, d u khí, xi măng, m t s  l n trong

ậ ả ệ ố ỷ ợ giao thông v n t i, h  th ng thu  l i…

ề ị ị ướ ằ ế ử ộ ­ V  v  trí đ a lý, n c ta n m trong vùng kinh t năng đ ng, là c a ngõ đ ườ   ng

ườ ườ ư ớ ể ướ ể bi n, đ ắ ng s t, đ ng không có th  giao l u v i các n c.

ả ướ ộ ổ ế ụ ế ớ ­ Đ ng và nhà n ạ   c ta đã và đang ti p t c ti n hành công cu c đ i m i và đã đ t

ượ ự ư ể ể ề ề ả ắ đ c nhi u thành t u đáng k . Đ ng ta đã đ a ra nhi u quan đi m đúng đ n có l ợ   i

ự ể ế ệ ươ ả ộ cho s  phát tri n kinh t hàng hoá hi n nay và trong t ng lai, m t kh  năng có ý

ầ ượ ế ị nghĩa quy t đ nh c n đ c khai thác.

ả ể ế ị ườ ở ướ ữ 2. Nh ng gi i pháp phát tri n kinh t th  tr ng n c ta

ể ế ề ầ nhi u thành ph n 2.1. Phát tri n chính sách kinh t

ớ ủ ệ ổ ớ ố ế ướ ế ợ ệ ­ Cùng v i vi c đ i m i, c ng c  kinh t nhà n c và kinh t ừ    h p tác, vi c th a

ế ầ ậ ế ể ư ậ nh n và khuy n khích các thành ph n kinh t cá th , t ứ   ể  nhân phát tri n là nh n th c

ự ề ọ quan tr ng v  xây d ng CNXH trong TKQĐ.

ướ ấ ả ầ ế ề ượ ẳ ướ ­ Theo h ng đó, t t c  các thành ph n kinh t đ u đ c bình đ ng tr c pháp

ậ ấ ả ề ộ ự ủ ề ế ể ị ướ lu t, t t c  đ u là n i l c c a n n kinh t phát tri n theo đ nh h ng XHCN.

ả ắ ế ạ ệ ả ế ướ ướ ế ­ Ph i s p x p l i và nâng cao hi u qu  kinh t nhà n c theo h ng kinh t nhà

ướ ắ ữ ế ủ ề ữ ự ữ ố ọ n c n m gi nh ng ngành, lĩnh v c then ch t, nh ng khâu tr ng y u c a n n kinh

ế t ố  qu c dân

ướ ệ ử ụ ứ ầ ọ ộ ế ­ Nhà n c c n coi tr ng vi c s  d ng r ng rãi các hình th c kinh t quá đ ộ

ầ ộ ế ư ả ướ ư ứ ượ thu c thành ph n kinh t b n nhà n t c nh  các hình th c tô nh ng, cho thuê…

ứ ế ữ ầ ạ ố chính sách các hình th c kinh t ộ  quá đ  này gi vai trò “ c u n i” hay “ tr m trung

ữ ả ệ ấ ạ ấ ỏ ớ ả gian” gi a s n xu t nh  và s n xu t hàng hoá l n hi n đ i.

ứ ứ ụ ự ẩ ạ ọ ệ 2.2. Đ y m nh công tác nghiên c u,  ng d ng thành t u khoa h c công ngh

ệ ạ ả ấ hi n đ i vào s n xu t kinh doanh

86

ả ẩ ớ ủ ự ứ ứ ụ ạ ộ   ­ Ph i đ y m nh công tác nghiên c u và  ng d ng các thành t u m i c a cu c

ư ệ ấ ả ạ ọ cách m ng khoa h c công ngh  vào quá trình s n xu t và l u thông hàng hoá đ  h ể ạ

ấ ượ ả ẩ chi phí, nâng cao ch t l ng s n ph m…

ế ố ủ ế ấ ơ ở ủ ự ấ ầ ố ị ­ C n g p rút xây d ng và c ng c  các y u t ạ ầ  c a k t c u h  t ng c  s  và d ch

ướ ắ ướ ầ ậ ự ư ấ ụ v . Tr c m t, nhà n c c n t p trung  u tiên xây d ng, nâng c p m t s  y u t ộ ố ế ố

ế ế ư ườ ầ ố ế ả thi ấ t y u nh t nh  đ ng sá, c u c ng, b n c ng…

ộ ố ấ ệ ầ ự ề ­ Trong quá trình th c hi n c n chú ý m t s  v n đ  sau:

ả ả ệ ự ộ ỹ ừ ệ ậ ả ọ + Vi c l a ch n trình đ  k  thu t hay công ngh  ph i đ m b o v a không b ị

ừ ậ ụ ả ố ị ượ ề ự ượ ộ hao mòn tài s n c  đ nh, v a t n d ng đ c nhi u l c l ng lao đ ng.

ướ ệ ế ả ầ + Nhà n c c n có chính sách, bi n pháp tho  đáng khuy n khích các thành

ầ ế ẩ ụ ậ ạ ọ ỹ ph n kinh t đ y m nh áp d ng khoa h c­ k  thu t.

ự ệ ạ ố ướ ươ ằ + Th c hi n chính sách đ i ngo i theo h ng đa ph ng, nh m giúp cho n ướ   c

ượ ạ ệ ộ ề ỹ ề ậ ạ ta tránh đ c tình tr ng l thu c v  k  thu t, giúp chúng ta có thêm nhi u b n bè.

ể ự ở ộ ộ ộ 2.3. M  r ng và phát tri n s  phân công lao đ ng xã h i

ờ ạ ệ ả ấ ợ ­ Trong th i đ i ngày nay, vi c phân công và h p tác s n xu t, kinh doanh đã

ượ ố ế ổ ố ở ướ ộ v t khuôn kh  qu c gia và tr  thành qu c t hoá. Đây là xu h ậ   ng, m t quy lu t

ế kinh t khách quan.

ộ ượ ộ ớ ư ự ­ Phân công lao đ ng xã h i đ ệ c th c hi n v i t ổ   ơ ở ủ  cách là c  s  c a trao đ i.

ự ợ ự ể ệ ả ả ấ   ấ Không th c hi n chuyên môn hoá s n xu t thì không th  có s  h p tác s n xu t,

ể ổ không th  có trao đ i.

ể ủ

ả

ấ

ộ

ả ­ Trình đ  phát tri n c a chuyên môn hoá s n xu t ngày càng cao và càng sâu ph n ánh

ể ủ

ộ ợ

ấ

ả

ả

ộ

trình đ  h p tác s n xu t và do đó ph n ánh trình đ  phát tri n c a kinh t

ế ị ườ  th  tr

ng.

ộ ệ ố ị ườ ồ ng ể 2.4. Hình thành và phát tri n đ ng b  h  th ng th  tr

ể ể ế ự ế ộ ­   Không th  phát tri n kinh t hàng hoá n u không xây d ng m t th  tr ị ườ   ng

ướ ệ ạ h ả ng ngo i và có hi u qu .

ị ườ ể ộ ướ ả ầ ậ ệ ạ ự ­ Đ  xây d ng m t th  tr ng h ng ngo i và có hi u qu , c n t p trung vào

ộ ố ấ ề m t s  v n đ  sau:

87

ề ơ ấ ị ườ ự ể ồ ộ + Xây d ng, phát tri n đ ng b  và phong phú v  c  c u th  tr ư ng nh : Th ị

ườ ư ệ ả ị ườ ấ ư ệ ị ườ ụ ị tr ng t li u s n xu t, th  tr ng t li u tiêu dùng và d ch v , th  tr ng ti n t ề ệ   ,

ị ườ ị ườ ố ị ườ ệ ọ ứ th  tr ng v n, th  tr ng khoa h c­ công ngh , th  tr ng ch ng khoán…

ự ượ

ạ

ị ườ

ứ

ề

ầ

ế

+ Đa d ng hoá các l c l

ng tham gia trên th  tr

ng, t c nhi u thành ph n kinh t

.

ỏ ệ ể ự ệ ấ ạ ắ ộ ợ + Xoá b  tri t đ  tình tr ng chia c t, ngăn sông c m ch , th c hi n m t th ị

ườ ố ộ ệ ậ ị ườ ướ ớ tr ng dân t c thông su t không bi ắ t l p, g n th  tr ng trong n c v i th  tr ị ườ   ng

ế ớ th  gi i.

ẩ ự ệ ố ơ ấ ạ ấ ế ở ử + Tăng kim ng ch xu t kh u d a trên vi c b  trí c  c u kinh t m  c a, qua đó

ướ ế ượ ự ị ườ ướ ạ ừ t ng b ệ c th c hi n chi n l c th  tr ng h ng ngo i.

ủ ả ạ ướ ị ườ ướ + Tăng kh  năng c nh tranh c a hàng hoá n c ta trên th  tr ng trong n c và

ị ườ th  tr ng qu c t ố ế .

ị ườ ệ ả ướ ư ầ + Các quan h  cung c u và giá c  trên th  tr ng trong n ấ   c cũng nh  xu t

ả ượ ử ẩ ủ ữ ẩ ằ ờ ị kh u ph i đ c s  lý b ng nh ng thông tin chính xác, đ y đ  và k p th i.

ế ụ ổ ủ ả ớ ướ ố ớ   c đ i v i 2.5. Ti p t c đ i m i và nâng cao vai trò qu n lý vĩ mô c a nhà n

ề n n kinh t ế ị ườ  th  tr ng

ướ ụ ế ạ ậ ­ Nhà n ớ   c thông qua pháp lu t, k  ho ch, chính sách và các công c  khác s m

ườ ươ ố ổ ầ ị ế ể ề ế ạ t o ra môi tr ng t ng đ i  n đ nh và hành lang c n thi t đ  n n kinh t hàng hoá

ướ ả ữ ế ậ ủ ụ ắ ặ ể phát tri n đúng h ệ ng XHCN, kh c ph c có hi u qu  nh ng m t khuy t t t c a nó.

ụ ể C  th :

ể ừ ả ử ụ ế ạ ả + Ph i chuy n t ậ  qu n lý theo k  ho ch hoá t p trung sang s  d ng các công

ế ể ề ế ự ế ệ ạ ả ị ụ c  chính sách kinh t ả  vĩ mô đ  qu n lý n n kinh t , Ph i th c hi n k  ho ch đ nh

ướ ị ườ ố ượ ừ ứ ể ự ừ ế ạ h ấ ng, l y th  tr ng v a là đ i t ng v a là căn c  đ  xây d ng k  ho ch.

ộ ệ ố ậ ươ ự ả ố + Ph i xây d ng m t h  th ng pháp lu t t ỉ ng đ i hoàn ch nh và ngày càng

ượ ệ đ c hoàn thi n.

ả ượ ổ ướ ả ộ + Chính sách tài chính ph i đ ớ c đ i m i theo h ng gi m b i chi ngân sách,

ố ộ ưở ế ệ ả ả tăng t ỷ ệ  l chi ngân sách theo t c đ  tăng tr ng kinh t và hi u qu  qu n lý kinh t ế   ,

ộ ọ ụ ể ế tài chính. Tăng chi ngân sách cho các m c tiêu kinh t ­ xã h i tr ng đi m, cho phát

ế ấ ạ ầ ể tri n k t c u h  t ng.

88

ơ ấ ể ố ổ ồ ướ + Chuy n c  c u phân b  ngu n v n vay nhà n c mang tính hành chính sang

ơ ế ị ườ ầ ư ụ ấ ỏ cho vay theo c  ch  th  tr ng, xoá b  bao c p thông qua tín d ng đ u t ự   . Xây d ng

ươ ụ ứ ầ ạ ệ ố h  th ng ngân hàng th ng m i đáp  ng nhu c u tín d ng…

ố ướ ườ ự ổ ự ắ ớ ậ ­ Mu n v y nhà n ả c ph i th ng xuyên t ắ    đ i m i, nâng cao năng l c, n m b t

ự ậ ế ế ề ộ ướ ơ ở ự ễ lý lu n và th c ti n, năng l c thi t k  và đi u hành b  máy nhà n c. Trên c  s  đó

ướ ớ ơ ế ớ ườ ờ ồ ộ làm cho b  máy nhà n c s m thích nghi v i c  ch  thi tr ả   ng. Đ ng th i ph i

ả ườ ườ ả ộ ườ ệ ẩ qu n lý th ng xuyên ng i lao đ ng, ph i th ấ   ng xuyên rèn luy n ph m ch t

ứ ủ ệ ầ ộ ự ạ “c n, ki m, liêm, chính” nâng cao năng l c đ o đ c c a các thành viên trong b  máy

nhà n c.ướ

ự ệ ể ế ố ệ ạ ả đ i ngo i có hi u qu 2.6. Th c hi n chính sách phát tri n kinh t

ứ ạ ả ả ạ ố ệ ắ ­ Ph i đa d ng hoá hình th c, đa d ng hoá đ i tác. Ph i quán tri t nguyên t c đôi

ợ ệ ệ bên cùng có l ộ ộ ủ i, không can thi p vào n i b  c a nhau và không phân bi t ch  đ ế ộ

ứ ộ ị ế ố ư ạ ạ ươ chính tr  xã h i thông qua các hình th c kinh t đ i ngo i nh : ngo i th ợ ng, h p tác

ệ ợ ế ả ứ ứ ụ ấ ọ nghiên c u  ng d ng khoa h c công ngh , h p tác liên doanh, liên k t s n xu t…

ủ ươ ả ạ ộ ữ ạ ẩ ơ ế ố ạ ­ Đ ng ta ch  tr ng: “Đ y m nh h n n a ho t đ ng kinh t ộ    đ i ngo i, h i

ậ ế ố ế ố ớ ủ ơ ế ể ầ ơ ế nh p kinh t qu c t sâu h n và đ y đ  h n đ i v i các th  ch  kinh t ầ    toàn c u,

ự ươ ự ụ ợ ấ ấ ướ ụ ấ khu v c và song ph ng, l y ph c v  l i ích đ t n c làm m c tiêu cao nh t”

ậ ỏ Câu h i ôn t p

ề ạ ế ở ướ  n ệ c ta hi n nay? ự         1.   Phân tích th c tr ng n n kinh t

ạ ờ ỳ ộ ạ ể ề ế ở ướ  n c ta trong th i k  quá đ  l i phát tri n n n kinh t hàng hoá? 2.    T i sao

ệ ế t kinh t ế ự  t nhiên, kinh t hàng hoá và kinh t ế ị ườ  th  tr ng? 3.     Phân bi

ữ ả ể ể ế i pháp đ  phát tri n kinh t hàng hoá ở ướ  n c ta trong 4.     Trình bày nh ng gi

ờ ỳ ộ th i k  quá đ  lên CNXH?

89

BÀI 9

Ơ Ấ Ế ƯỚ Ậ Ầ C  C U THÀNH PH N KINH T  VÀ XU H Ơ Ả   Ộ NG V N Đ NG C  B N

Ờ Ỳ Ộ Ủ Ủ Ế Ề Ộ   C A N N KINH T  TRONG TH I K  QUÁ Đ  LÊN CH  NGHĨA XàH I

Ở Ệ VI T NAM

ố ế ổ T ng s  ti ả t gi ng: 6

ố ế ổ ể T ng s  ti t ki m tra: 1

ụ ầ * M c đích yêu c u:

ượ ự ầ ế ề ế ề ­ Trình bày đ c s  c n thi ủ t khách quan c a n n kinh t nhi u thành ph n ầ ở

ướ ộ ị ướ ủ ầ ậ ộ ế n c ta. N i dung, vai trò, v  trí và xu h ng v n đ ng c a các thành ph n kinh t .

ượ ộ ủ ả ộ ­ Phân tích đ ấ c n i dung c a xã h i hoá s n xu t

ơ ả ộ * N i dung c  b n

ơ ấ ầ ế ờ ỳ ộ I. C  c u thành ph n kinh t trong th i k  quá đ  lên CNXH ở ệ  Vi t Nam

ế ộ ở ữ ề ư ệ ả ấ ầ ế 1. Ch  đ  s  h u v  t li u s n xu t và thành ph n kinh t trong th i k ờ ỳ

quá độ

ế ộ ở ữư ề ư ệ ả ấ  li u s n xu t v  t 1.1.  Ch  đ  s  h

ề ư ệ ả ạ ấ ế ả ế ộ ở ữ ­ Ch  đ  s  h u v  t ộ  li u s n xu t là m t ph m trù kinh t ự ố    ph n ánh s  th ng

ữ ở ữ ớ ư ứ ệ ấ ủ ả ề ệ nh t bi n ch ng gi a s  h u v i t cách là đi u ki n pháp lý c a s n xu t v i s ấ ớ ở

ề ặ ự ệ ế ả ấ ữ ượ h u đ c th c hi n v  m t kinh t trong quá trình s n xu t.

ệ ữ ở ữ ườ ớ ườ ớ ườ ế i v i ng i v i ng ữ   i trong quá trình chi m h u ­ S  h u là quan h  gi a ng

ấ ủ ả ậ c a c i v t ch t.

ồ ạ ứ ở ữ ơ ả ở ữ ở ữ   i 3 hình th c s  h u c  b n là s  h u toàn dân, s  h u ­ TKQĐ lên CNXH t n t

ở ữ ư ể ậ t p th  và s  h u t nhân.

ứ ở ữ ồ ạ ệ ậ ạ ộ i bi t l p mà ho t đ ng đan xen nhau. ­ Các hình th c s  h u này không t n t

90

ụ ợ ệ ấ ướ ướ ố Ví d : h p tác xã thì đ t đai, đi n n ở ữ c…là s  h u nhà n c; còn v n, t ư ệ    li u

ở ữ ủ ở ữ ậ ể ầ ầ ấ ộ ộ ộ ả s n xu t m t ph n là s  h u t p th , m t ph n là s  h u c a các h  xã viên…

ứ ở ữ ừ ầ ế . ­ T  các hình th c s  h u này hình thành nên các thành ph n kinh t

ứ ở ữ ở ữ ữ ữ ư ệ ả ấ li u s n xu t ch ủ ­ Trong các hình th c s  h u đó, s  h u công h u nh ng t

ề ả ư ủ ặ ế y u là n n t ng, là đ c tr ng c a CNXH.

ầ ế 1.2.  Thành ph n kinh t

ầ ế ứ ế ể ệ ế ự ộ là hình th c kinh t , ki u quan h  kinh t d a trên m t hình ­ Thành ph n kinh t

ứ ở ữ ấ ị ề ư ệ ả ấ th c s  h u nh t đ nh v  t li u s n xu t.

ươ ứ ở ữ ề ư ệ ả ồ ạ ứ ấ ỗ ớ ộ ng  ng v i m i hình th c s  h u v  t li u s n xu t thì t n t i m t thành ­ T

ầ ụ ươ ứ ứ ớ ph n kinh t ế ươ  t ng  ng. Ví d : t ứ ở ữ ng  ng v i hình th c s  h u toàn dân thì có

ế ướ ầ thành ph n kinh t nhà n c…

ơ ấ ế ể ề ầ ầ ổ nhi u thành ph n trong TKQĐ Là t ng th  các thành ph n kinh ­ C  c u kinh t

ồ ạ ườ ố ủ ị ự ạ ợ ế t , cùng t n t i trong môi tr ng h p tác và c nh tranh, ch u s  chi ph i c a các quy

ậ ế ơ ế ế ấ ị ế ợ ố ơ lu t kinh t ả , c  ch  qu n lý kinh t ớ    và c  ch  phân ph i nh t đ nh thích h p v i

ế ầ thành ph n kinh t đó.

ơ ơ ợ ủ ự ồ ạ ề ầ 2. C  s  khách quan và l i ích c a s t n t i nhi u thành ph n kinh t ế

ờ ỳ ộ trong th i k  quá đ  lên CNXH ở ệ  Vi t Nam

ơ ở ồ ạ ề ầ ế i nhi u thành ph n kinh t ờ ỳ  trong th i k  quá đ ộ ở 2.1. C  s  khách quan t n t

ướ n c ta

ề ẳ ộ ị ế ờ ỳ Lênin kh ng đ nh “ Trong th i k  quá đ  lên CNXH, n n kinh t ồ    bao g m

ủ ế ấ ề ể ặ ặ ế ủ ữ ể ặ ộ nhi u đ c đi m, đ c tính c a k t c u kinh t ặ     c a xã h i cũ và nh ng đ c đi m, đ c

ế ấ ủ ế ủ ồ ạ ộ ẽ ắ tính c a k t c u kinh t ớ  c a xã h i m i; chúng t n t ớ   i xen k  và xo n xuýt v i

nhau.”

ự ồ ạ ế ư ề ầ ặ i kinh t nhi u thành ph n là đ c tr ng trong TKQĐ lên CNXH và t ấ ế   t y u ­ S  t n t

khách quan vì:

91

ượ ề ủ ề ấ + Khi giành đ c chính quy n, chính quy n c a giai c p công nhân có thái đ ộ

ố ớ ạ ư ữ ề ư ệ ữ ớ ư ả ấ khác nhau đ i v i hai lo i hình t h u v  t li u s n xu t, đó là t u h u l n ( t ư

ư ữ ữ ư h u t nhân TBCN) và t ể ỏ  h u nh , cá th .

ố ớ ư ữ ư ứ ủ ệ * Đ i v i t h u t nhân TBCN ( t c là các xí nghi p nhà máy c a nhà t ư

ề ươ ố ữ ộ ủ ể ấ ả b n). V  ph ng châm thì thái đ  c a giai c p công nhân là qu c h u hoá đ  thành

ư ữ ự ệ ả ố ộ ộ   ở ữ s  h u toàn dân, nh ng không ph i qu c h u hoá ngay m t lúc mà th c hi n m t

ừ ừ ừ ướ ừ ữ ớ ươ ỳ cách t , t ng b t ạ c, t ng giai đo n v i nh ng ph ng pháp khác nhau tu  vào thái

ấ ư ả ộ ủ đ  c a giai c p t s n.

ố ớ ư ữ ủ ể ể ệ ỏ * Đ i v i t ợ ủ  h u nh , cá th  ( nông dân, th  th  công, ti u th  công nghi p và

ể ươ ộ ủ ụ ế ấ ả ti u th ng) thì thái đ  c a giai c p vô s n là kiên trì giáo d c, thuy t ph c h  đ ụ ọ ể

ầ ườ ứ ể ậ ế ợ ọ ầ h  d n d n đi vào con đ ng làm ăn t p th  thông qua các hình th c kinh t h p tác.

ướ ờ ỳ ể ấ ộ ướ + N c ta b c vào th i k  quá đ  lên CNXH, đi m xu t phát v  l c l ề ự ượ   ng

ể ấ ấ ộ ộ ộ ộ ả s n xu t, phân công lao đ ng xã h i, năng su t lao đ ng và trình đ  phát tri n kinh

ữ ữ ề ệ ề ấ ế ấ t r t th p và không đ u gi a các xí nghi p, các ngành, gi a các vùng trong n n kinh

ộ ố ầ ặ ế ủ ươ ứ ả ấ ế t . M t khác m t s  thành ph n kinh t c a ph ể ả   ng th c s n xu t cũ không th  c i

ế ượ ộ ố ầ ế ớ ả ạ bi n ngay đ c. M t s  thành ph n kinh t m i hình thành trong quá trình c i t o và

ệ ả ự ư ầ ấ ớ ế ướ ầ xây d ng quan h  s n xu t m i nh  thành ph n kinh t nhà n c, thành ph n kinh

ướ ế ư ả t t u b n nhà n c…

ả ớ ố ể ự ờ ỳ ụ ủ ệ ệ ệ ộ + Đ  th c hi n có hi u qu  v i t c đ  nhanh các nhi m v  c a th i k  quá

ư ể ự ệ ả ả ộ đ  nh  phát tri n kinh t ế ị ườ  th  tr ng, th c hi n CNH ­ HĐH …thì ph i gi i phóng

ự ả ấ ố ọ ị ử ụ ế m i năng l c s n xu t v n b  kìm hãm t ừ ướ  tr c đ n nay; khai thác và s  d ng có

ả ọ ề ệ ướ ể ạ ượ ỉ ụ hi u qu  m i ti m năng trong và ngoài n c. Ch  có th  đ t đ c m c đích đó khi

ượ ứ ợ ủ ầ ạ ổ ế ử ụ s  d ng đ c s c m nh t ng h p c a các thành ph n kinh t .

ố ẻ ướ ồ ộ ồ ợ + N c ta có dân s  tr , có ngu n lao đ ng d i dào, có l i th  v  ch t l ế ề ấ ượ   ng

ộ ố ườ ư ệ ả lao đ ng… song s  ng ộ   ề i ch a có vi c làm còn nhi u, kh  năng thu hút lao đ ng

ầ ế ướ ư ề ế ề ệ ố ủ c a thành ph n kinh t nhà n ệ   c ch a nhi u vì thi u v n. Trong đi u ki n đó vi c

ụ ề ầ ậ ế ữ ộ khai thác, t n d ng ti m năng các thành ph n kinh t là m t trong nh ng cách t ố   t

ấ ể ạ ệ ườ ộ nh t đ  t o thêm vi c làm cho ng i lao đ ng.

ủ ự ồ ạ ề ợ ế ề ầ i n n kinh t nhi u thành ph n 2.1.  L i ích c a s  t n t

92

ự ồ ạ ế ữ ề ầ ­ S  t n t i kinh t ộ    nhi u thành ph n không nh ng là khách quan mà còn là đ ng

ể ự ượ ự ẩ ả ộ ự l c thúc đ y, kích thích s  phát tri n l c l ấ ng s n xu t xã h i vì:

ự ồ ạ ề ầ ế ứ ồ ạ ứ ề + S  t n t i nhi u thành ph n kinh t , t c là t n t i nhi u hình th c qua h  s ệ ở

ề ủ ượ ự ấ ợ ớ ả ạ ữ h u, do đó nó phù h p v i th c tr ng th p kém và không đ u c a l ng s n xu t ấ ở

ướ ừ ấ ẩ ộ ưở ế n c ta. T  đó thúc đ y tăng năng su t lao đ ng, tăng tr ng kinh t trong các thành

ầ ế ộ ề ế ố ph n kinh t và trong toàn b  n n kinh t qu c dân.

ụ ơ ở ề ệ ầ ế ự ồ ạ ể + Góp ph n khôi ph c c  s , đi u ki n kinh t cho s  t n t i và phát tri n kinh

ướ ộ ế ị ườ t  th  tr ng mà tr ỏ c đây do nóng v i đã xoá b .

ử ụ ứ ệ ề ả ạ ổ   + Cho phép khai thác và s u d ng có hi u qu  các ti m năng, s c m nh t ng

ủ ầ ế ướ ứ ề ệ ạ ạ ợ h p c a các thành ph n kinh t trong n c, t o đi u ki n khai thác s c m nh v ề

ệ ớ ế ớ ệ ạ ọ ố v n, khoa h c và công ngh  m i hi n đ i trên th  gi i.

ở ộ ự ứ ề ệ ệ ạ ế ộ + T o đi u ki n th c hi n và m  r ng các hình th c kinh t “quá đ ” trong đó

ứ ế ư ả ướ ữ ầ ạ ố các hình th c kinh t b n nhà n t ầ   c, nh ng “ c u n i”, “ tr m trung gian” c n

ừ ả ế ộ ấ ỏ ỏ thi ế ể ư ướ t đ  đ a n c ta t s n xu t nh  lên CNXH b  qua ch  đ  TBCN.

ầ ế ệ ử ụ 3. Các thành ph n kinh t và vi c s  d ng chúng ở ướ  n c ta

ầ 3.1. Các thành ph n kinh t ế ở ướ  n c ta

ộ ầ ế a. M t là thành ph n kinh t nhà n ướ c

ế ướ ầ ế ự ­ Kinh t nhà n c là thành ph n kinh t ể   ứ ở ữ  d a trên hình th c s  h u toàn dân (bi u

ệ ở ộ ấ ở ữ ướ ề ư ệ ả ấ hi n trình đ  th p là s  h u nhà n c) v  t li u s n xu t.

ế ướ ệ ồ ướ ố ­ Kinh t nhà n c bao g m các doanh nghi p Nhà n c, các tài nguyên qu c gia

ộ ở ữ ả ướ ầ ướ và tài s n thu c s  h u Nhà n ố c, ph n v n nhà n ệ   c góp vào các doanh nghi p

ầ ộ ế thu c các thành ph n kinh t khác,

ế ướ ữ ủ ạ ề ế ể ệ ố ­ Kinh t nhà n c gi vai trò ch  đ o trong n n kinh t qu c dân th  hi n:

ệ ướ ầ ứ ụ ế ọ + Các doanh nghi p nhà n ệ   ộ c đi đ u  ng d ng ti n b  khoa h c và công ngh ,

ấ ượ ộ ệ ả ế ấ ộ ấ nâng cao năng su t lao đ ng, ch t l ng, hi u qu  kinh t ­ xã h i và ch p hành

pháp lu t.  ậ

ổ ợ ứ ề ầ ằ ế ể + B ng nhi u hình th c, h  tr  các thành ph n kinh t khác cùng phát tri n theo

ướ ị đ nh h ng XHCN.

93

ế ướ ỗ ự ể ướ ự ệ ề + Kinh t nhà n c là ch  d a đ  Nhà n ứ c th c hi n ch c năng đi u ti ế   t,

ề ả ế ướ qu n lý vĩ mô n n kinh t ị  theo đ nh h ng XHCN.

ế ướ ế ậ ề ả ể + Kinh t nhà n ớ c cùng v i kinh t ữ   ở  t p th  ngày càng tr  thành n n t ng v ng

ắ ủ ề ế ố ch c c a n n kinh t qu c dân.

ế ậ b. Kinh t ể  t p th .

ế ậ ể ầ ế ự ứ ở ữ ậ ­ Kinh t t p th  là thành ph n kinh t d a trên hình th c s  h u t p th  v  t ể ề ư

ệ ả ấ li u s n xu t.

ợ ượ ơ ở ầ ổ ­ H p tác xã  đ ộ   c hình thành trên c  s   đóng góp c  ph n và tham gia lao đ ng

ự ế ủ ứ ộ ố ố ị ộ tr c ti p c a xã viên. Phân ph i theo lao đ ng, theo góp v n và m c đ  tham gia d ch

v .ụ

ợ ạ ộ ơ ả ứ ắ ­ H p tác xã đ ượ ổ c t ch c và ho t đ ng theo các nguyên t c c  b n   là t ự

ệ ợ ả ẳ nguy n, bình đ ng, cùng có l ủ i và qu n lý dân ch .

ế ậ ể ượ ứ ừ ể ạ ậ ­ Kinh t t p th  phát huy đ c s c m nh t p th  mà t ng cá nhân không có

ượ ấ ề ể ế ế ậ ể ả đ c, làm phát tri n nhanh nh t n n kinh t . Kinh t ừ    t p th  ph i không ng ng

ượ ườ ở ộ ủ ố ổ ế ướ đ c tăng c ng, c ng c , m  r ng, b  sung cho kinh t nhà n ớ   c và cùng v i

ế ướ ắ ủ ề ề ả ữ ở ầ thành ph n kinh t nhà n c ngày càng tr  thành n n t ng v ng ch c c a n n kinh

ố ế t qu c dân.

ế ậ ể ớ ế ướ ữ ầ ế ­ Kinh t t p th  cùng v i kinh t nhà n c là nh ng thành ph n kinh t trong đó

ườ ấ ượ ủ ả ộ ế ợ ườ ng i lao đ ng làm ch  và s n xu t đ c ti n hành vì l ủ i ích c a ng ộ i lao đ ng và

ộ ể toàn th  xã h i.

ầ ể ể ủ ( cá th , ti u ch  và t ư ả ư  b n t nhân) c. Thành ph n kinh t ế ư  t nhân

ầ ế ự ứ ở ữ ư ­ Kinh t ế ư  t nhân là thành ph n kinh t d a trên hình th c s  h u t nhân v  t ề ư

ấ ế ợ ệ ả ớ ộ ườ ặ ộ ộ li u s n xu t k t h p v i lao đ ng cá nhân ng i lao đ ng ho c thuê lao đ ng là

thuê.

ế ể ạ ổ ứ ế ư ữ ự ậ ỏ + Kinh t cá th  là lo i hình t ch c kinh t h u nh  mà thu nh p d a hoàn t

ố ủ ả ộ toàn vào lao đ ng và v n c a b n thân và gia đình.

ế ể ủ ứ ế ư ữ ộ ố ư + Kinh t ti u ch  cũng là hình th c kinh t h u nh ng có thuê m t s  ít lao t

ố ủ ả ẫ ự ứ ậ ộ ộ đ ng, tuy nhiên thu nh p v n d a vào s c lao đ ng và v n c a b n thân và gia đình.

94

ế ư ả ư ệ ể ế ả ấ + Kinh t b n t t nhân là ki u quan h  kinh t ự    mà s n xu t kinh doanh d a

ơ ở ữ ư ế ư ả ề ư ệ ủ ả ấ ộ trên c  s  chi m h u t nhân t b n ch  nghĩa v  t li u s n xu t và bóc l t lao

ộ đ ng làm thuê.

ế ố ầ ư ướ d. Kinh t có v n đ u t n c ngoài

ứ ở ữ ệ ố ự ư ủ ố ướ ầ ­ D a trên hình th c s  h u h u nh  tuy t đ i là v n c a n ư   c ngoài. Nh ng

ủ ở ữ ấ ế ư ả ch  s  h u không nh t thi t là nhà t b n.

ầ ế ủ ượ ố ượ ­ Thành ph n kinh t này cho phép chúng ta tranh th  đ c kh i l ng to l n t ớ ừ

ướ ệ ệ ề ố ệ ạ ổ ứ ở ộ ả n c ngoài v  v n, công ngh  hi n đ i, kinh nghi m t ch c qu n lý, m  r ng th ị

ườ ướ ả ế ệ ướ ầ tr ng ngoài n c, gi i quy t vi c làm trong n c và do đó góp ph n khai thác và

ả ơ ệ ề ử ụ s  d ng có hi u qu  h n các ti m năng kinh t ế ở ướ  n c ta.

ầ ạ ậ ợ ể ệ ầ ế ể ệ ả ề ­ C n t o đi u ki n thu n l i đ  thành ph n kinh t này phát tri n, c i thi n môi

ườ ế ể ầ ư ướ ố ự tr ng pháp lý và kinh t ạ  đ  thu hút m nh v n đ u t n ế ấ   c ngoài, xây d ng k t c u

ế ạ ạ ộ ắ ề ệ ớ ạ ầ h  t ng kinh t ệ ệ , xã h ig n v i thu hút công ngh  hi n đ i, t o thêm nhi u vi c làm.

ầ ả ẳ ị ế ậ ề ạ ộ Đ ng ta đã kh ng đ nh: “ Các thành ph n kinh t ho t đ ng theo pháp lu t đ u là b ộ

ủ ề ậ ợ ọ ướ ủ ộ ph n h p thành quan tr ng c a n n kinh t ế ị ườ  th  tr ị ng đ nh h ng xã h i ch  nghĩa,

ướ ồ ạ ậ ể ạ ợ ẳ bình đ ng tr c pháp lu t, cùng t n t i và phát tri n lâu dài, h p tác và c nh tranh

lành m nh”ạ

ử ụ ụ ầ ờ ỳ ộ ế ở ướ  n c ta trong th i k  qua đ 3.2. M c đích s  d ng các thành ph n kinh t

ệ ử ụ ể ầ ụ ằ ế ở ướ  n c ta nh m m c đích: ­ Vi c s  d ng và phát tri n các thành ph n kinh t

ả ọ ự ượ ọ ề ả ấ ị ướ + Gi i phóng m i l c l ng s n xu t, m i ti m năng đã b  kìm hãm tr c đây

ầ ế ướ ệ ủ c a các thành ph n kinh t trong và ngoài n ử ụ c; khai thác và s  d ng có hi u qu ả

ề ế ướ ủ ữ ạ ể ủ các ti m năng kinh t trong n ế ạ c và tranh th  nh ng th  m nh c a nhân lo i đ  phát

ể ề tri n nhanh n n kinh t ế ủ ướ  c a n c ta .

ị ườ ầ ầ ổ ướ ệ + Góp ph n thay đ i quan h  cung c u hàng hoá trên th  tr ng theo h ng có

ể ủ ự ế ừ ổ ị ướ ả ệ ợ l i cho s  phát tri n c a kinh t hàng hoá;  n đ nh và t ng b ờ ố   c c i thi n đ i s ng

ầ ủ ấ ọ ộ ậ v t ch t, văn hoá, tinh th n c a m i thành viên trong xã h i.

ế ướ ả ượ ậ ủ ể + Kinh t nhà n c ph i đ ữ   ố c t p trung và c ng c , phát tri n trong nh ng

ữ ự ệ ế ả ố ọ ữ ngành, nh ng lĩnh v c then ch t, nh ng doanh nghi p tr ng y u và đ m đ ươ   ng

95

ạ ộ ữ ầ ế ệ ặ nh ng ho t đ ng mà các thành ph n kinh t ề  khác không có đi u ki n ho c không

ầ ư ố mu n đ u t kinh doanh.

ể ạ ượ ử ụ ụ ự ệ ầ ­ Đ  đ t đ ộ ố ệ   c m c đích trên, trong quá trình s  d ng c n th c hi n m t s  bi n

pháp sau:

ướ ầ ề ệ ử ụ ấ ậ + Nhà n c c n có chính sách và pháp lu t nh t quán v  vi c s  d ng và phát

ể ầ tri n các thành ph n kinh t ế .

ả ằ ả ộ ự ố ớ ầ + Đ m b o công b ng xã h i và t do kinh doanh đ i v i các thành ph n kinh

ườ ả ự ạ ẳ ả ợ ớ ế t trong môi tr ng h p tác và c nh tranh v i nhau, đ m b o s  bình đ ng tr ướ   c

pháp lu t.ậ

ổ ứ ắ ế ạ ế ướ ướ ỉ ắ +  T  ch c s p x p l i kinh t nhà n c theo h ặ   ữ ng: ch  n m nh ng khâu, m t

ề ự ự ế ả ả ố ọ ệ hàng, lĩnh v c then ch t, doanh nghi p, vùng tr ng y u; đ m b o quy n t ch ủ

ự ự ả ơ ị ế ệ trong qu n lý kinh doanh, th c s  là đ n v  kinh t hàng hoá, kinh doanh có hi u qu ả

ố ớ ủ ạ ệ ầ ế ể ự đ  th c hi n vai trò ch  đ o đ i v i các thành ph n kinh t khác.

ẫ ủ ố ấ ầ ế 4. Tính th ng nh t và mâu thu n c a các thành ph n kinh t

ầ ế ồ ạ ộ ậ ỗ không t n t ầ   i đ c l p mà đan xen nhau. M i thành ph n ­ Các thành ph n kinh t

ế ự ứ ở ữ ấ ị ệ ợ ề ể kinh t d a trên hình th c s  h u nh t đ nh v  TLSX và bi u hi n l ộ   ủ i ích c a m t

ầ ầ ấ ớ ộ ế ừ ấ ừ ố ấ ị giai c p, t ng l p xã h i nh t đ nh. Các thành ph n kinh t v a th ng nh t v a mâu

ẫ ớ thu n v i nhau.

ậ ủ ề ộ ộ ấ ỗ ố ế ằ , n m trong ầ + Tính th ng nh t: M i thành ph n là m t b  ph n c a n n kinh t

ệ ụ ả ầ ộ ẫ ộ ộ ố ệ ố h  th ng phân công lao đ ng xã h i có m i liên h  ph  thu c l n nhau c  “đ u vào”

ầ ầ ế ề ạ ộ ộ ườ ố và “đ u ra”. Các thành ph n kinh t đ u ho t đ ng trong m t môi tr ấ   ng th ng nh t

ộ ự ủ ề ề ướ và đ u là n i l c c a n n kinh t ế ị ườ  th  tr ị ng đ nh h ng XHCN ở ướ  n c ta.

ẫ ướ ủ ậ ầ ộ ế ng v n đ ng c a các thành ph n kinh t là khác nhau, +  Mâu thu n: Xu h

ấ ả ế ầ ẫ ế mang b n ch t kinh t ủ  khác nhau. Mâu thu n c a các thành ph n kinh t ch  đ ỉ ượ   c

ả ế ầ ầ ộ ị ướ gi i quy t d n d n trong quá trình xã h i hoá theo đ nh h ng XHCN.

ướ ề ế ầ ầ ề ả ể ị ­ Đ  đ nh h ng XHCN n n kinh t nhi u thành ph n c n ph i:

ế ướ ủ ạ ữ ớ ế ậ + Làm cho kinh t nhà n c gi a vai trò ch  đ o và nó cùng v i kinh t t p th ể

ắ ủ ề ề ả ữ ầ ở ầ d n d n tr  thành n n t ng v ng ch c c a n n kinh t ế .

96

ề ể ế ệ ầ ạ ế ố + Khuy n khích và t o đi u ki n đ  các thành ph n kinh t khai thác t i đa các

ồ ự ệ ả ế ệ ả ộ ngu n l c cho CNH – HĐH, nâng cao hi u qu  kinh t và xã h i, c i thi n và nâng

ờ ố cao đ i s ng nhân dân.

ố ấ ự ứ ề ệ ố ộ ệ   + Th c hi n nhi u hình th c phân ph i, l y phân ph i theo lao đ ng và hi u

ả ế ủ ế qu  kinh t là ch  y u.

ườ ệ ự ủ ả ướ ự + Tăng c ng hi u l c qu n lý vĩ mô c a nhà n ặ c, phát huy m t tích c c và

ự ủ ơ ế ị ườ ế ặ ế ợ ạ h n ch  m t tiêu c c c a c  ch  th  th ng; khuy n khích làm giàu h p pháp đi đôi

ự ả ộ ớ v i xoá đói gi m nghèo, tránh s  phân hoá xã h i.

ạ ề ệ ề ề ầ * Tóm l i: Trong đi u ki n n n kinh t ế ồ ạ  t n t i nhi u thành ph n kinh t ế ự  , s

ữ ầ ấ ẫ ố ế ỏ ộ th ng nh t và mâu thu n gi a các thành ph n kinh t là không tránh kh i. Xã h i hoá

ấ ả ủ ế ệ ằ ả s n xu t trong TKQĐ lên CNXH là cách gi i quy t có hi u q a; nh m tăng c ườ   ng

ụ ữ ẫ ầ ấ ắ ố ế tính th ng nh t và kh c ph c tính mâu thu n gi a các thành ph n kinh t .

ộ ả ấ ướ ơ ả ủ ề ộ ậ ế II. Xã h i hóa s n xu t­ Xu h ng v n đ ng c  b n c a n n kinh t trong

ờ ỳ ộ th i k  quá đ

ự ế ộ ộ ệ ấ ả 1. Khái ni m và n i dung xã h i hoá s n xu t trên th c t

ệ ề ả ộ ấ 1.1. Khái ni m v  xã h i hoá s n xu t

ả ờ ễ ề ả ấ ộ ấ ­ S n xu t bao gi cũng mang tính xã h i. Không có n n s n xu t nào di n ra

ộ ẻ ơ đ n đ c, riêng l .

ự ề ế ấ ả ộ ế ộ ­ Xã h i hoá s n xu t là s  liên k t nhi u quá trình kinh t ộ    ­ xã h i. Nó là m t

ụ ồ ạ ạ ộ ể ư ộ ệ ố quá trình hình thành, ho t đ ng và phát tri n liên t c, t n t ữ   i nh  m t h  th ng h u

c .ơ

ệ ở ự ể ộ ể ộ ố ộ ­ Xã h i hoá bi u hi n s  phân công lao đ ng xã h i phát tri n, m i liên h ệ

ẽ ả ấ ậ ữ ự ặ ộ ớ gi a các ngành, các khu v c, các vùng ngày m t ch t ch ; s n xu t t p trung v i quy

ả ủ ề ế ả ấ ợ ườ ề ướ ậ mô h p lý; s n xu t làm ra là k t qu  c a nhi u ng i, th m chí nhi u n c.

ớ ề ả ấ ớ ắ ậ ả ộ ấ ự ế ­ Do v y, xã h i hoá s n xu t tr c ti p g n v i n n s n xu t l n.

ử ấ ả ấ ạ ộ ộ ị ả ­ Trong l ch s , có hai lo i xã h i hoá s n xu t: xã h i hoá s n xu t TBCN và xã

ả ấ ộ h i hoá s n xu t XHCN.

ự ế ấ ả ộ ộ 1.2. N i dung xã h i hoá s n xu t trên th c t

97

ộ ả ộ ượ ấ ­ N i dung xã h i s n xu t trong TKQĐ lên CNXH đ ặ ủ   c xem xét trên ba m t c a

quá trình:

ệ ở ữ ề ư ệ ả ế ấ ộ + Kinh t ­ xã h i (quan h  s  h u v  t li u s n xu t).

ế ơ ở ậ ấ ậ ỹ + Kinh t ệ  ­ k  thu t hay công ngh  (LLSX, c  s  v t ch t).

ế ổ ứ ệ ổ ứ ề ả ấ ả + Kinh t ch c (quan h  t ch c qu n lý n n s n xu t). t

ệ ữ ơ ớ ặ ủ ấ ả ộ ỉ ế   ố ­ Ba m t c a xã h i hoá s n xu t có m i quan h  h u c  v i nhau. Ch  khi ti n

ề ơ ả ặ ồ ộ ộ ớ hành đ ng b  và hoàn thành v  c  b n ba m t này thì m i có xã h i hoá.

ề ả ả ế ự ưở ắ ự ụ ưở ­ Đ m b o cho n n kinh t có s  tăng tr ng liên t c, g n s  tăng tr ng kinh t ế

ổ ơ ấ ế ế ộ ộ ổ ớ ự v i s  thay đ i c  c u các ngành kinh t ệ , thay đ i công ngh  và ti n b  xã h i.

ộ ấ ướ ơ ả ủ ự ộ ậ ả 2.  Xã h i hoá s n xu t và xu h ng v n đ ng c  b n c a s ể    phát tri n

ế ờ ỳ ộ kinh t trong th i k  quá đ  lên CNXH ở ướ  n c ta

ấ ộ ướ ơ ả ậ ộ ả ­ Xã h i hoá s n xu t là xu h ng v n đ ng c  b n vì:

ệ ả ủ ứ ậ ấ ấ ầ ớ ợ ­ Nó đáp  ng yêu c u c a quy lu t quan h  s n xu t phù h p v i tính ch t và

ể ủ ự ượ ộ ả ấ trình đ  phát tri n c a l c l ng s n xu t.

ướ ượ ơ ở ậ ầ ạ ự ệ ẽ ấ ­ Xu h ng nói trên đ c th c hi n s  góp ph n t o ra c  s  v t ch t, c  s ơ ở

ế ể ậ ế ủ ụ ổ ộ kinh t …đ  các quy lu t kinh t c a xã h i cũ thay đ i vai trò và tác d ng, các quy

ậ ế ủ ớ ả ụ ự ộ lu t kinh t c a xã h i m i n y sinh và ngày càng phát huy tác d ng tích c c.

ả ấ ộ ị ướ ơ ở ỹ ủ ộ ­ Xã h i hoá s n xu t theo đ nh h ậ   ng xã h i ch  nghĩa còn là c  s  k  thu t

ấ ướ ế ế ườ ố ấ ể ả xu t phát đ  Đ ng và Nhà n c thi t k  và ban hành đ ng l i, chính sách, nh t là

ườ ố ế đ ng l i chính sách kinh t ờ ỳ  trong th i k  quá đ ộ ở ướ  n c ta.

ự ộ ấ ả ẩ ắ ủ 3. Tiêu chu n đánh giá s  đúng đ n c a quá trình xã h i hoá s n xu t.

ộ ữ ồ ộ ỏ ượ ừ ặ ­ Tính đ ng b  gi a ba m t xã h i hoá đòi h i không đ c d ng l ạ ở i ộ  xã h i hoá

ứ ả ấ ể ự ế ả ứ ả ấ ộ hình th c s n xu t đ  đánh giá mà ph i căn c  vào xã h i hoá th c t s n xu t.

ề ả ả ế ự ưở ắ ự ụ ưở ­ B o đ m cho n n kinh t có s  tăng tr ng liên t c, g n s  tăng tr ng kinh

ổ ơ ấ ế ự ế ệ ổ ộ ộ ớ ự v i s  thay đ i c  c u các ngành kinh t thay đ i công ngh  và s  ti n b  xã h i.

ỏ ậ Câu h i ôn t p:

98

ệ ữ ộ ố 1. Trình bày n i dung và phân tích m i quan h  gi a quan h  s  h u v  t ệ ở ữ ề ư

ệ ả ấ ớ ế ầ li u s n xu t v i thành ph n kinh t ?

ề ạ ế ề 2. T i sao trong n n kinh t quá đ ộ ở ướ  n c ta l ạ ồ ạ i t n t ầ   i nhi u thành ph n

kinh t ?ế

ầ 3. Trình bày khái quát vai trò các thành ph n kinh t ế ở ướ  n ệ c ta hi n nay?

ệ ế ướ ớ ế ư ả ướ 4. Phân bi t kinh t nhà n c v i kinh t b n nhà n t ủ   c và vai trò c a

ầ ế hai thành ph n kinh t nói trên?

99

BÀI 10

Ơ Ở Ậ Ờ Ỳ Ự Ậ Ấ Ỹ XÂY D NG C  S  V T CH T ­ K  THU T TRONG TH I K  QUÁ Đ Ộ

Ộ Ở Ệ Ủ LÊN CH  NGHĨA XàH I VI T NAM

ố ế ổ ả T ng s  ti t gi ng:   7

ố ế ổ ả ậ T ng s  ti t th o lu n: 2

ụ ầ * M c đích yêu c u:

ượ ấ ế ơ ở ậ ậ ụ ấ ỹ ậ ủ ­ Trình bày đ c tính t t y u v n d ng c  s  v t ch t k  thu t c a CNXH và

ườ ấ ỹ ự con đ ơ ơ ậ ng xây d ng c  s  v t ch t k  thu t ậ ở ướ  n c ta.

ượ ộ ộ ­ Phân tích đ ủ c n i dung c a CNH, HĐH ở ướ  n ờ ỳ   c ta trong th i k  quá đ  nói

ề ể ủ ự ế ề ộ chung và n i dung c a CNH, HĐH đ n 2010 và ti n đ  đ  xây d ng c  s  v t k ơ ở ậ ỹ

thu t ậ ở ướ  n c ta.

ơ ả ộ * N i dung c  b n:

ườ ơ ở ậ ự ấ ậ ỹ I. Con đ ng xây d ng c  s  v t ch t ­ k  thu t cho CNXH

ơ ở ậ ấ ỹ ậ ủ ộ ươ 1. C  s  v t ch t k  thu t c a m t ph ấ ứ ả ng th c s n xu t

ộ ơ ở ậ ấ ị ậ ươ ứ ấ ộ ỗ ỹ ng  ng. ­  M i PTSX xã h i nh t đ nh có m t c  s  v t ch t­ k  thu t t

ộ ệ ố ơ ở ậ ấ ỹ ậ ủ ộ ộ ế ố ậ    v t ­  C  s  v t ch t k  thu t c a m t xã h i là toàn b  h  th ng các y u t

ấ ủ ộ ỹ ệ ươ ậ ộ ợ ứ ớ ch t c a LLSX xã h i, phù h p v i trình đ  k  thu t (công ngh ) t ự   ng  ng mà l c

ủ ả ậ ộ ử ụ ể ả ứ ấ ầ ấ ộ ượ l ng lao đ ng xã h i s  d ng đ  s n xu t ra c a c i v t ch t đáp  ng nhu c u xã

h i.ộ

ổ ủ ơ ở ậ ự ế ậ ủ ứ ể ấ ộ ộ ỹ ­ Căn c  đ  xem xét s  bi n đ i c a c  s  v t ch t ­ k  thu t c a m t xã h i là

ể ủ ể ủ ự ậ ổ ọ ỹ ấ   ự ế s  bi n đ i và phát tri n c a LLSX, s  phát tri n c a khoa h c ­ k  thu t, tính ch t

ộ ủ ệ ộ và trình đ  c a các quan h  xã h i.

100

ơ ở ậ ậ ủ ấ ộ ỹ ươ ứ ả ấ ng th c s n xu t nào đó là nói c  s ơ ở ­ Nói c  s  v t ch t­ k  thu t c a m t ph

ạ ế ấ ị ư ặ ấ ậ ộ ộ ỹ ậ v t ch t­ k  thu t đó đã đ t đ n m t trình đ  nh t đ nh làm đ c tr ng cho ph ươ   ng

ứ ả ấ th c s n xu t đó.

ơ ở ậ ệ ớ ậ ủ ề ệ ạ ấ ỹ ơ ­ C  s  v t ch t ­ k  thu t c a CNXH là n n công nghi p l n hi n đ i, có c

ế ợ ọ ộ ộ ộ ấ c u kinh t ự  h p lý, có trình đ  xã h i hoá cao d a trên trình đ  khoa h c – công ngh ệ

ạ ượ ệ ộ ề ế ạ ộ ố ị hi n đ i đ c hình thành m t cách có k  ho ch và th ng tr  trong toàn b  n n kinh

ố ế t qu c dân.

ơ ở ậ ộ ấ ế ự ậ ấ ỹ ộ   t y u khách quan, m t ­ Xây d ng c  s  v t ch t ­ k  thu t cho CNXH là m t t

ế ổ ế ượ ự ệ ậ quy lu t kinh t mang tính ph  bi n và đ c th c hi n thông qua CNH, HĐH.

ơ ở ậ ế ị ế ệ ề ấ ấ ậ ấ ở ọ ỹ ­ B i vì c  s  v t ch t ­ k  thu t là đi u ki n tr ng y u nh t, quy t đ nh nh t có

ấ ố ớ ế ự ể ề ấ ộ ộ ố   liên quan đ n s  phát tri n v  ch t đ i v i LLSX và năng su t lao đ ng xã h i, đ i

ố ớ ứ ệ ầ ộ ọ ố   ớ v i vi c đáp  ng nhu c u ngày càng tăng đ i v i m i thành viên trong xã h i và đ i

ợ ủ ố ớ ự ắ v i s  th ng l i cu i cùng c a CNXH.

ơ ở ậ ậ ủ ự ờ ấ ỹ 2. Con đu ng xây d ng c  s  v t ch t­ k  thu t c a CNXH

ườ ấ ế ự ế ấ ậ ỹ ng t ơ ở ậ t y u đ  xây d ng c  s  v t ch t­ k  thu t cho 2.1.  CNH­ HĐH, con đ

CNXH ở ướ  n c ta.

ậ ố ớ ở ở ậ ọ ướ ự ậ ấ ỹ ­ Xây d ng c  s  v t ch t ­ k  thu t cho CNXH là quy lu t đ i v i m i n c đi

ố ớ ư ướ ườ lên CNXH trong TKQĐ. Nh ng đ i v i các n c khác nhau thì con đ ng và cách

ơ ở ậ ơ ở ậ ự ứ ấ ậ ỹ th c xây d ng c  s  v t c  s  v t ch t ­ k  thu t cũng khác nhau.

ố ớ ướ ộ ừ ơ ở ậ ấ ỹ + Đ i v i các n c quá đ  t ậ    CNTB lên CNXH  đã có c  s  v t ch t ­ k  thu t

ể ạ ơ ở ậ ạ ế ư ệ ấ ỹ do CNTB đ  l ậ ủ i, nh ng c  s  v t ch t ­ k  thu t c a CNTB dù ó hi n đ i đ n đâu

ơ ở ậ ề ậ ứ ề ậ ấ ả ấ ẫ ỹ ỉ ư thì nó v n ch  là ti n đ  v t ch t ch  ch a ph i là c  s  v t ch t ­ k  thu t cho

Ở ữ ướ ườ ơ ở ậ ự ấ ậ ỹ CNXH. nh ng n c này con đ ng   xây d ng   c  s  v t ch t ­ k  thu t cho

ề ặ ụ ữ ế ậ ạ ằ ự   CNXH b ng cách ti n hành cách m ng v  m t QHSX và v n d ng nh ng thành t u

ệ ớ ủ ệ ệ ạ ạ ọ ọ khoa h c – công ngh  m i c a cách m ng khoa h c – công ngh  hi n đ i; phân b ố

ậ ủ ể ạ ấ ỹ ả ướ ộ ợ ạ ơ ở ậ l i c  s  v t ch t ­ k  thu t c a CNTB đ  l i m t cách h p lý trong c  n c và

ế ụ ệ ạ ạ ơ ộ ti p t c hi n đ i hoá, làm cho nó đ t trình đ  cao h n CNTB.

101

ố ớ ướ ể ộ ộ ỏ + Đ i v i các n c có trình đ  kém phát tri n quá đ  lên CNXH b  qua ch ế

ư ướ ơ ở ậ ự ệ ấ ậ ỹ ỉ ộ đ  TBCN nh  n c ta, thì vi c xây d ng c  s  v t ch t ­ k  thu t cho CNXH ch  có

ể ự ệ ượ ằ ườ th  th c hi n đ c b ng con đ ng CNH.

ậ ườ ấ ế ơ ở ậ ể ậ ự ấ ỹ Do v y, CNH là con đ ng t ậ   t y u đ  x y d ng c  s  v t ch t ­ k  thu t

ố ớ ướ ạ ậ ộ cho CNXH  đ i v i các n c l c h u quá đ  lên CNXH.

ộ ướ ế ế ạ ộ ướ ậ ­ CHN là quá trình bi n m t n ề c có n n kinh t l c h u thành m t n c công

ự ủ ệ ể ấ ộ ộ ơ ủ ế   nghi p. Th c ch t CNH là chuy n lao đ ng th  công thành lao đ ng c  khí ch  y u

ộ ề ế ố trong toàn b  n n kinh t qu c dân.

ủ ệ ể ả ổ ­ Quan ni m CNH­ HĐH c a Đ ng ta: CNH­ HĐH là quá trình chuy n đ i căn

ạ ộ ụ ệ ả ả ế ấ ả b n, toàn di n các ho t đ ng s n xu t kinh doanh, dich v  và qu n lý kinh t ­ xã

ử ụ ứ ủ ộ ộ ộ ừ ử ụ h i, t ổ ế ứ    s  d ng s c lao đ ng th  công là chính sang s  d ng m t cách ph  bi n s c

ệ ớ ộ ươ ươ ự ế ệ ạ lao đ ng v i công ngh , ph ệ ng ti n, ph ng pháp tiên ti n hi n đ i, d a trên s ự

ể ủ ệ ạ ệ ế ấ ộ ọ ộ   phát tri n c a công nghi p và ti n b  khoa h c công ngh , t o ra năng su t lao đ ng

ộ xã h i cao.

ụ ủ 2.2. Tác d ng c a CNH­ HĐH ở ướ  n c ta

ổ ề ề ệ ả ấ ấ ạ ộ ộ ộ   ­ T o đi u ki n thay đ i n n s n xu t xã h i, tăng năng xu t lao đ ng xã h i,

ự ủ ứ ế ườ ố ớ ưở ể tăng s c ch  ng  c a con ng i đ i v i thiên nhiên, tăng tr ng và phát tri n kinh

ờ ố ủ ầ ế t , góp ph n nâng cao đ i s ng c a nhân dân…

ệ ủ ề ệ ạ ậ ấ ố ườ ế ủ ­ T o đi u ki n v t ch t cho vi c c ng c , tăng c ng vai trò kinh t c a Nhà

ướ ể ả ự ả ấ ả ỹ n c, nâng cao năng l c qu n lý, kh  năng tích lu  và phát tri n s n xu t.

ề ệ ệ ạ ậ ấ ườ ủ ệ ạ ố ­ T o đi u ki n v t ch t cho vi c tăng c ể ng c ng c , phát tri n và hi n đ i hoá

ố ố ề n n qu c phòng và an ninh qu c gia.

ộ ạ ề ệ ẩ ạ ậ ấ ộ ề   ở ộ ­ T o đi u ki n v t ch t thúc đ y m  r ng phân công lao đ ng xã h i; t o đi u

ự ệ ệ ề ế ộ ậ ự ủ ộ ủ ậ ộ ki n cho vi c xây d ng n n kinh t đ c l p, t ch  và ch  đ ng h i nh p kinh t ế

ố ế qu c t ả ệ  có hi u qu .

ế ể ủ ữ ể ế ố ố ơ ở ­ Là c  s  kinh t ấ    đ  c ng c  và phát tri n kh i đoàn k t liên minh  gi a giai c p

ấ ớ ộ công nhân v i giai c p nông dân và đ i ngũ trí th c ứ ở ướ  n c ta.

102

ệ ạ ủ ộ ệ ờ ỳ II. N i dung c a công nghi p hoá, hi n đ i hoá ở ướ  n c ta trong th i k  quá

ọ ỹ ậ ể ộ ẩ ạ ạ đ  ộ 1. Đ y m nh cu c cách m ng khoa h c k  thu t đ  trang b ị

ề ệ ậ ỹ ế ố ạ k  thu t hi n đ i cho n n kinh t qu c dân.

ế ớ ạ ậ ả ộ ỹ ­ Th  gi i đã tr i qua hai cu c cách m ng k  thu t:

ậ ầ ế ỷ ữ ạ ộ ố ỹ ễ + Cu c cách m ng k  thu t l n 1 di n ra vào nh ng năm cu i th  k  18 và

ủ ế ế ỷ ữ ầ ơ ộ hoàn thành vào nh ng năm 50 đ u th  k  20. N i dung ch  y u là c  khí hoá, thay

ử ụ ủ ế ằ ộ ộ th  lao đ ng th  công b ng lao đ ng s  d ng máy móc.

ứ ạ ộ ộ ọ ọ ỹ ạ   ậ ầ + Cu c cách m ng khoa h c ­ k  thu t l n th  2 (còn g i là cu c cách m ng

ệ ệ ế ỷ ữ ủ ạ ấ ọ ộ   ệ khoa h c – công ngh  hi n đ i) xu t hi n vào nh ng năm 50 c a th  k  20. N i

ủ ế dung ch  y u là:

ề ự ộ ử ụ ề ự ộ  V  t đ ng hoá: s  d ng ngày càng nhi u máy t đ ng quá trình, máy

ụ ằ ố ố công c  b ng s , rô b t…

ượ ượ ề ố  V  năng l ề ạ ng: ngoài d ng năng l ử ụ   ng truy n th ng, đã và đang s  d ng

ạ ượ ư ạ ượ các d ng năng l ng “s ch” nh  năng l ặ ờ ng m t tr i…

ề ậ ệ ủ ề ề ệ ạ ấ ớ  V  v t li u m i: xu t hi n nhi u ch ng lo i phong phú và có nhi u tính

ệ ư ậ ệ ổ ợ ấ ặ ch t đ c bi t nh  v t li u t h p…

ệ ề ọ ượ ứ ụ ộ  V  công ngh  sinh h c: đ c  ng d ng ngày càng r ng rãi trong nông

ế ư ệ ấ ậ ỹ ệ nghi p, y t , hoá ch t…nh  công ngh  vi sinh, k  thu t gen..

ề ệ ử ượ ườ  V  đi n t ọ  và tin h c: đang đ c loài ng ấ i quan tâm, nh t là máy tính

ố ướ ễ ố ừ ứ ế ỏ di n ra theo b n h ử ng là nhanh, nh , có s  lý ki n th c và n i t xa.

ủ ể ạ ặ ộ ọ ệ ­ Đ c đi m c a cu c cách m ng khoa h c – công ngh :

ự ế ọ ở ườ ạ + Khoa h c đã tr  thành LLSX tr c ti p do con ng i t o ra và thông qua con

ườ ế ấ ỳ ự ế ủ ỹ ấ ề ậ ả ộ ng ả   i đ n LLSX. Ngày nay b t k  s  ti n b  nào c a k  thu t s n xu t đ u ph i

ơ ở ậ ự ủ ữ ả ấ ọ ự d a trên nh ng thành t u c a khoa h c làm c  s  v t ch t cho nó. Do đó, ph i có

ầ ư ậ ỹ ướ ầ ư ắ chính sách đ u t ọ  cho khoa h c k  thu t, tr c m t là đ u t ọ ứ    cho khoa h c  ng

d ng.ụ

ớ ủ ế ộ ờ ờ ọ + Th i gian cho m t phát minh m i c a khoa h c ra đ i thay th  cho phát minh

ướ ắ ạ ự ụ ủ ứ ạ ộ ọ cũ có xu h ng rút ng n l i và ph m vi  ng d ng c a m t thành t u khoa h c vào

ờ ố ở ộ ấ ả s n xu t và đ i s ng ngày càng m  r ng

103

ệ ệ ắ ạ ọ ớ ọ ­ Giai đo n hi n nay, khoa h c và công ngh  luôn g n bó v i nhau: khoa h c là

ế ủ ề ự ệ ạ ề ệ ế ủ ả ự ế ti n đ  tr c ti p c a công ngh  và công ngh  l ọ   i là k t qu  tr c ti p c a khoa h c.

ả ắ ế ệ ạ ớ Vì v y ậ ở ướ  n ệ   ọ c ta, ti n hành cách m ng khoa h c – công ngh  ph i g n v i vi c

ệ ể ị ỹ ệ ề ể ậ ạ ế ố chuy n giao công ngh   đ  trang b  k  thu t hi n đ i cho n n kinh t qu c dân. S ự

ể ế ứ ớ ế ợ k t h p đó có th  ti n hành v i các hình th c sau:

ứ ự ự ệ ớ ả ấ ị + T  nghiên c u, t trang b  công ngh  m i cho s n xu t.

ể ệ + Chuy n giao công ngh .

ế ợ ữ ự ứ ớ ể + K t h p gi a t nghiên c u v i chuy n giao.

ố ớ ướ ươ ệ ể ể ệ ọ Đ i v i n c ta ph ng ti n chuy n giao và phát tri n khoa h c công ngh  là:

ệ ớ ừ ư ề ề ạ ộ đa d ng hoá công ngh  v i nhi u trình đ , nhi u quy mô,  u tiên quy mô v a và

ủ ố ế ề ệ ớ ỏ nh , có tính đ n quy mô l n. Khi đi u ki n cho phép thì tranh th  t i đa công ngh ệ

ế ạ ướ ắ ư ữ ệ ề ố ệ tiên ti n hi n đ i. Tr ệ   c m t  u tiên nh ng công ngh  ít v n, thu hút nhi u vi c

ồ ố làm, thu h i v n nhanh.

ơ ấ ự ế ạ ộ 2. Xây d ng c  c u kinh t và phân công l ộ i lao đ ng xã h i

ơ ấ ự ế 2.1. Xây d ng c  c u kinh t

ơ ấ ế ể ệ ổ ế ữ ự ­ C  c u kinh t là t ng th  các quan h  kinh t gi a các ngành, các lĩnh v c, các

vùng kinh t ...ế

ơ ấ ướ ộ ơ ấ ơ ấ ­ C  c u kinh t ế ượ  đ c xem xét d i góc đ : c  c u ngành, c  c u vùng và c ơ

ầ ế ơ ấ ộ ươ ủ ơ ấ ấ c u thành ph n kinh t . Trong đó c  c u ngành là b  x ng c a c  c u kinh t ế .

ơ ấ ự ố ư ứ ượ ­ Xây d ng c  c u kinh t ế ượ  đ ọ c g i là t i  u khi nó đáp  ng đ ầ   c các yêu c u

sau:

ả ượ ướ ậ + Ph n ánh đ ậ c và đúng các quy lu t khách quan và xu h ộ ng v n đ ng phát

ể ế ộ ủ ấ ướ tri n kinh t ­ xã h i c a đ t n c.

ợ ớ ướ ộ ủ ế ệ ễ ọ + Phù h p v i xu h ng ti n b  c a khoa h c và công ngh  đã và đang di n ra

ế ớ ư nh  vũ bão trên th  gi i.

ố ủ ấ ướ ọ ề + Cho phép khai thác t i đa m i ti m năng c a đ t n c, các ngành, các thành

ệ ả ề ề ộ ề ẫ ầ ph n, các xí nghi p c  v  chi u r ng l n chi u sâu.

ệ ố ự

ố ế

ự

ợ

ướ

ả

ấ

+ Th c hi n t

t s  phân công và h p tác qu c t

theo xu h

ờ ố   ng s n xu t và đ i s ng

ượ

ố ế

ơ ấ

ậ

ế ượ ạ ự

ơ ấ

ả

ngày càng đ

c qu c t

hoá. Do v y, c  c u kinh t

ở c t o d ng ph i là “c  c u m ”

đ

104

ơ ấ ự ậ ế ủ ặ ườ ướ ượ + X y d ng c  c u kinh t c a ch ng  đ ng tr ả ạ c ph i t o đ c đà cho

ặ ượ ổ ệ ể ầ ch ng sau và đ c b  sung, hoàn thi n d n trong quá trình phát tri n.

ộ ơ ấ ự ệ ả ị ế ợ ­ Ở ướ  n c ta hi n nay, Đ ng ta xác đ nh xây d ng m t c  c u kinh t h p lý, mà

ơ ấ ủ ế ụ ắ ớ ị ộ ươ b  x ng c a nó là “c  c u kinh t ợ    công – nông ­ d ch v  g n v i phân công và h p

ố ế ơ ấ ộ ế ượ ự ươ tác qu c t sâu r ng”. C  c u kinh t đó đ ệ c th c hi n theo ph ng châm:

ế ợ ệ ớ ủ ệ ề ọ ộ + K t h p công ngh  v i nhi u trình đ , tranh th  công ngh  mũi nh n, tiên

ể ậ ụ ế ộ ồ ồ ti n đ  t n d ng ngu n lao đ ng d i dào…

ủ ế ư ừ ế ả ấ ớ ỏ + L y quy mô v a và nh  là ch  y u, có tính đ n quy mô l n nh ng ph i là quy

ệ ề ợ mô h p lý và có đi u ki n.

ữ ượ ố ộ ữ ể ạ ố ợ + Gi a đ ự c t c đ  phát tri n h p lý, t o ra s  cân đ i gi a các ngành, các lĩnh

ế ề ự v c kinh t và các vùng trong n n kinh t ế .

ạ ộ ộ i lao đ ng xã h i 2.2. Phân công l

ữ ự ấ ả ộ ộ ­ Phân công lao đ ng xã h i là s  chuyên môn hoá s n xu t gi a các ngành, trong

ữ ề ế ộ ộ n i b  ngành và gi a các vùng trong n n kinh t .

ủ ậ ộ ­ Phân công lao đ ng tuân th  theo các quy lu t:

ệ ố ỷ ọ ệ ả ố ộ ỷ ọ + T  tr ng và s  tuy t đ i lao đ ng nông nghi p gi m, t ệ ố   ố  tr ng và s  tuy t đ i

ộ ộ ệ lao đ ng công nghi p ngày m t tăng.

ế ư ỷ ọ ế ệ ộ ớ ộ ộ ả   + T  tr ng lao đ ng trí tu  ngày m t tăng và chi m  u th  so v i lao đ ng gi n

ổ ộ ộ ơ đ n trong t ng lao đ ng xã h i

ậ ấ ả ấ ố ộ ộ ơ   + T c đ  tăng lao đ ng trong các ngành s n xu t phi v t ch t tăng nhanh h n

ấ ậ ả ấ ộ ố ộ t c đ  tăng lao đ ng trong các ngành s n xu t v t ch t.

ươ ướ ạ ể ầ ộ ộ ­ Ở ướ  n c ta ph ng h ng phân công l ệ i lao đ ng xã h i hi n nay c n tri n khai

ả ị ạ ề ộ ế ợ ề ể ỗ ơ trên c  hai đ a bàn: t ể i ch  và n i khác đ  phát tri n v  chi u r ng k t h p phát

ầ ư ề ể ị ạ tri n chi u sâu. Trong đó c n  u tiên đ a bàn t ỗ i ch .

ộ ừ 3. N i dung CNH ­ HĐH ở ướ  n c ta t ế  nay đ n 2020

ườ ể ắ ả ầ ờ ­ Con đ ng CNH ­ HĐH ở ướ  n ằ   c ta c n ph i và có th  rút ng n th i gian b ng

ế ợ ầ ự ớ ữ ể ể ả ắ ọ cách k t h p hài hoà gi a phát tri n tu n t ớ    v i phát tri n nh y v t; g n CNH v i

ệ ệ ụ ữ ề ệ ậ ằ ố ế   HĐH b ng cách t n d ng nh ng công ngh  truy n th ng, công ngh  hi n có k t

ế ặ ớ ệ ệ ệ ọ ệ ợ h p v i công ngh  tiên ti n, đ c bi t là công ngh  thông tin, công ngh  sinh h c…

105

ơ ấ ể ị ế ơ ấ ộ ướ ­ Chuy n d ch c  c u kinh t , c  c u lao đ ng theo h ng CNH ­ HĐH trên c ơ

ế ạ ợ ủ ấ ướ ế ườ ả ạ ở s  phát huy th  m nh, l i th  so sánh c a đ t n c, tăng c ng kh  năng c nh tranh

ị ườ ướ ướ trên th  tr ng trong n c và ngoài n c.

ồ ự ể ẩ ệ ạ ộ ­ Huy đ ng các ngu n l c đ  đ y m nh CNH ­ HĐH nông nghi p và nông thôn.

ộ ớ ằ ư ứ ệ ệ ể ộ ụ   Đ a lâm nghi p, nông nghi p phát tri n lên m t trình đ  m i b ng cách  ng d ng

ế ệ ả ấ ộ ọ ti n b  khoa h c và công ngh  vào s n xu t.

ố ớ ừ ừ ệ ể ề ộ ­ Đ i v i công nghi p, v a phát tri n ngành nhi u lao đ ng, v a đi nhanh vào

ệ ệ ọ ọ ộ ố ộ ố ạ ệ   ự m t s  ngành công ngh  hi n đ i; xây d ng có ch n l c m t s  ngành công nghi p

ỏ ừ ừ ệ ọ ọ ướ ể ặ n ng quan tr ng; chú tr ng phát tri n doanh nghi p v a và nh ; t ng b ạ   ệ c hi n đ i

ế ấ ạ ầ hoá k t c u h  t ng.

ấ ượ ể ạ ụ ự ồ ị ­ Phát tri n m nh và nâng cao ch t l ộ ế   ng ngành d ch v , xây d ng đ ng b  k t

ạ ầ ấ c u h  t ng.

ạ ướ ị ợ ế ọ ể ­ Phát tri n m ng l i đô th  h p lý; phát huy vai trò các vùng kinh t ể    tr ng đi m

ứ ưở ờ ạ ỹ ớ ề ệ ể ồ có m c tăng tr ng cao, tích lu  l n; đ ng th i t o đi u ki n phát tri n các vùng

khác, các vùng khó khăn, vùng sâu, vùng xa.

ế ượ ủ ể ạ ế ể ­ Phát tri n m nh và phát huy vai trò chi n l c c a kinh t ế ợ  bi n; k t h p nuôi

ế ế ả ả ắ ồ tr ng, đánh b t, ch  bi n h i s n.

ơ ấ ế ấ ấ ế Ph n đ u đ n năm 2015, c  c u ngành kinh t ệ    trong GDP là: “nông nghi p

ơ ả ự ụ ế ệ ế ế ị chi m 15 ­16%, công nghi p và xây d ng c  b n chi m 43 – 44%, d ch v  chi m 40

ạ ộ ố ầ ứ ả ­ 41% .” (Đ i h i Đ ng toàn qu c l n th  X)

ư ướ ế ấ ấ ơ ả ở ướ Ph n đ u đ n năm 2020 đ a n c ta c  b n tr  thành n ệ   c công nghi p

ướ ạ theo h ệ ng hi n đ i.

ề ầ ữ ề ề ệ ế ể ự ệ ắ III. Nh ng đi u ki n, ti n đ  c n thi t đ  th c hi n th ng l ợ ự i s ệ    nghi p

CNH – HĐH ở ướ  n c ta.

ỹ ố ồ ệ ệ ạ ạ 1. T o ngu n tích lu  v n cho công nghi p hoá ­ hi n đ i hoá

ự ệ ề ả ỏ ố ướ ­ S  nghi p CNH ­ HĐH đòi h i ph i có nhi u v n trong và ngoài n c, trong đó

ồ ướ ế ị ồ ọ ố ngu n v n trong n ố c là quy t đ nh, ngu n v n bên ngoài là quan tr ng.

ự ồ ố ồ ị ị ề   + Ngu n v n bên trong g m: nhân l c, tài nguyên thiên nhiên, v  trí đ a lý, nhi u

ạ ố ữ ố ồ ượ ỹ ừ ộ ộ ề lo i v n h u hình và vô hình khác. Ngu n v n này đ c tích lu  t n i b  n n kinh

106

ơ ở ệ ồ ủ ả ả ự ệ ấ ộ ế ượ t , đ ặ   c th c hi n trên c  s  hi u qu   s n xu t, ngu n c a nó là lao đ ng th ng

ườ ộ ấ ả ầ ộ ế ư ủ d  c a ng i lao đ ng thu c t t c  các thành ph n kinh t .

ố ồ ượ ộ ừ ướ ế ớ ướ + Ngu n v n bên ngoài: đ c huy đ ng t các n c trên th  gi i d ề   i nhi u

ư ố ợ ủ ứ ệ ướ ổ ứ ế hình th c khác nhau nh  v n vi n tr  c a các n c, các t ch c kinh t ộ    ­ xã h i;

ầ ư ủ ướ ắ ạ ạ ố ạ ộ ấ ả ố v n vay ng n h n, dài h n; v n đ u t c a n c ngoài vào ho t đ ng s n xu t kinh

ể ậ ụ ế ệ ố ơ ả doanh, liên doanh liên k t…Bi n pháp c  b n đ  t n d ng, thu hút v n bên ngoài là

ứ ợ ở ộ ố ế ạ ạ ườ ầ ư ẩ đ y m nh m  r ng các hình th c h p tác qu c t ; t o môi tr ng đ u t thu n l ậ ợ   i

ả ấ ướ ỡ ủ cho các nhà s n xu t kinh doanh n ủ ọ ự c ngoài; tranh th  m i s  giúp đ  c a các t ổ

ố ế ứ ố ở ướ ch c qu c t , vay v n các n c…

ệ ố ồ ướ ả ậ ẹ ạ ­ Ở ướ  n c ta hi n nay, ngu n v n trong n c còn h n h p, nên ph i t p trung,

ố ừ ồ ả ắ ặ ớ ạ ố khai thác ngu n v n t ả   ồ  bên ngoài. Tuy nhiên, t o ngu n v n ph i g n ch t v i qu n

ố ệ ả ố ả ố ử ụ lý s  d ng t t, có hi u qu  cao, khai thác t i đa kh  năng v n đã có.

ụ ứ ọ ẩ ạ ệ ứ 2. Đ y m nh nghiên c u và  ng d ng khoa h c – công  ngh

ệ ượ ọ ự ủ ộ ị ­ Khoa h c và công ngh  đ c xác đ nh là đ ng l c c a CNH – HĐH.

ế ị ọ ợ ế ạ ố ộ ệ ­ Khoa h c và công ngh  có vai trò quy t đ nh l i th  c nh tranh và t c đ  phát

ể ế ự ệ ề ọ tri n kinh t nói chung, CNH ­ HĐH nói riêng. Ti m l c khoa h c và công ngh  suy

ạ ủ ả ự ề ộ ệ cho cùng là ti m l c trí tu  và sáng t o c a c  dân t c.

ậ ướ ộ ố ấ ầ ậ ề ắ ­ Do v y tr c m t chúng ta c n t p trung vào m t s  v n đ  sau:

ủ ụ ể ạ ậ + V n d ng sáng t o và phát tri n ch  nghĩa Mác – Lênin, t ư ưở  t ồ ng H  Chí

ơ ở ự ể ể ệ ạ ọ ị ườ ố Minh đ  xây d ng c  s  khoa h c cho vi c ho ch đ nh và tri n khai đ ng l i, ch ủ

ươ ớ ố ộ ệ ả ạ tr ng CNH ­ HĐH  đ t hi u qu  cao v i t c đ  nhanh.

ứ ể ạ ẩ ọ + Đ y m nh công tác nghiên c u khoa h c đ  đánh giá chính xác tài nguyên

ệ ắ ắ ố ướ ệ ạ ấ qu c gia, n m b t các công ngh  cao…h ng m nh vào vi c nâng cao năng xu t lao

ự ạ ị ườ ủ ộ đ ng, nâng cao năng l c c nh tranh c a hàng hoá trên th  tr ng.

ộ ề ự ự ề ể ế ằ ọ ồ ẩ   + Xây d ng ti m l c nh m phát tri n m t n n khoa h c tiên ti n, g m: Đ y

ử ụ ứ ạ ạ ọ ộ ườ m nh các hình th c đào t o và s  d ng cán b  khoa h c, chuyên gia; tăng c ng c ơ

ấ ỹ ự ự ể ạ ậ ọ ộ ở ậ s  v t ch t k  thu t cho các ngành khoa h c, t o đ ng l c cho s  phát tri n khoa

ệ ẩ ố ế ạ ợ ứ ọ ọ h c – công ngh , đ y m nh h p tác qu c t trong nghiên c u khoa h c và công

ngh .ệ

107

ệ ố ự ề ị 3. Th c hi n t ấ ơ ả t công tác đi u tra c  b n, thăm dò đ a ch t

ể ẩ ồ ị ế ả ấ ạ ­ Không th  đ y m nh, khai thác tài nguyên n u không có b n đ  đ a ch t và

ồ ị ể ế ệ ấ ả ố công trình vì thi u b n đ  đ a ch t và công trình thì không th  phân b  xí nghi p, xác

ộ ỹ ệ ả ậ ế ủ ệ ị đ nh quy mô, trình đ  k  thu t và hi u qu  kinh t c a vi c khai thác.

ơ ả ự ệ ề ấ ạ ậ ị ể   ­ Do v y, vi c đi u tra c  b n, thăm dò đ a ch t, quy ho ch và d  báo phát tri n

ế ượ ủ ấ ướ ữ ề ệ ể là nh ng đi u ki n  không th  thi u đ c c a CNH ­ HĐH đ t n c.

ề ấ ả ế ị ấ ợ ờ ể ­ V n đ  là ph i bi ị t khai thác tài nguyên k p th i đ  tránh b  m t l ế ề   i th  v  tài

nguyên.

ộ ọ ọ ạ ả ỹ ậ 4. Đào t o cán b  khoa h c ­ k  thu t, khoa h c qu n lý và công nhân lành

ề ngh  cho CNH

ệ ủ ự ượ ự ự ệ ầ ­ S  nghi p CNH ­ HĐH là s  nghi p c a qu n chúng, trong đó l c l ng cán b ộ

ệ ề ả ọ ọ ặ   khoa h c và công ngh , khoa h c qu n lý và công nhân lành ngh  đóng vai trò đ c

ệ ọ bi t quan tr ng.

ề ố ượ ủ ự ầ ỏ ồ ả ­ Qúa trình CNH ­ HĐH đòi h i ph i có đ y đ  ngu n nhân l c v  s  l ng,

ề ấ ượ ả ộ ả đ m b o v  ch t l ng và có trình đ  cao.

ậ ả ọ ườ ườ ị ­ Do v y ph i coi tr ng con ng ặ i và đ t con ng i vào v  trí trung tâm c a s ủ ự

ế ầ ư ả ọ ụ ộ ể phát tri n kinh t . Ph i coi tr ng đ u t ữ   ạ  cho giáo d c, đào t o là m t trong nh ng

ướ ủ ầ ư ự ự ở ụ ể ả h ng chính c a đ u t ố   ạ  phát tri n. Giáo d c và đào t o ph i th c s  tr  thành qu c

sách hàng đ u.ầ

ồ ưỡ ế ạ ạ ầ ả ạ ườ ­ C n ph i có quy ho ch, k  ho ch đào t o, b i d ng th ồ   ng xuyên ngu n

ơ ấ ự ể ả ả ố ộ ợ ồ ờ nhân l c, đ m b o c  c u, t c đ  và quy mô phát tri n h p lý…Đ ng th i ph i b ả ố

ố ự ồ ượ ủ ạ ả ầ ả ử ụ trí s  d ng t t ngu n nhân l c đã đ c đào t o, ph i phát huy đ y đ  kh  năng, s ở

ườ ệ ủ ạ ộ ỗ ườ ể ạ ấ tr ng và nhi t tình lao đ ng, sáng t o c a m i ng ấ   i đ  t o ra năng su t, ch t

ệ ả ế ấ ướ ự ệ ượ l ng và hi u qu  kinh t cao, đóng góp vào s  nghi p CNH ­ HĐH đ t n c.

ế ố ạ ắ 5. Có chính sách kinh t đ i ngo i đúng đ n

ệ ệ ế ữ ướ ướ ở ộ ­ Ngày nay, vi c m  r ng quan h  kinh t gi a n ớ c ta v i các n c khác tr ở

ộ ấ ế ế ạ ề ệ ể ả ướ ậ thành m t t t y u kinh t , t o ra kh  năng và đi u ki n đ  các n ể   c ch m phát tri n

ủ ố ệ ệ ậ ỹ ổ ể ẩ ứ ả tranh th  v n, k  thu t, công ngh , kinh nghi m t ch c qu n lý…đ  đ y nhanh

ấ ướ CNH ­ HĐH đ t n c.

108

ộ ườ ậ ầ ố ố ế ố ừ ạ ệ ạ ­ Mu n v y, c n có m t đ ng l i kinh t ắ  đ i ngo i đúng đ n v a đ t hi u qu ả

ế ế ợ ượ ứ ờ ạ ớ ứ ủ ộ ạ ạ ộ kinh t cao, k t h p đ ộ   c s c m nh dân t c v i s c m nh th i đ i; ch  đ ng h i

ậ ế ố ế ự ầ ố ộ ự nh p kinh t qu c t và khu v c theo tinh th n phát huy t ệ   i đa n i l c, nâng cao hi u

ả ợ ố ế ả ộ ậ ự ủ ả ị ướ qu  h p tác qu c t , đ m b o đ c l p t ch  theo đ nh h ng XHCN.

ỏ Câu h i ôn tâp:

ớ ơ ở ậ ơ ở ậ ấ ỹ ậ ủ ấ ỹ ậ              1.   C  s  v t ch t k  thu t c a CNXH khác v i c  s  v t ch t ­ k  thu t

ươ ướ ủ c a các ph ứ ng th c tr ư ế c đó nh  th  nào?

ơ ở ậ ậ ủ ự ấ ỹ ượ ự ở ướ  n c ta đ ệ   c th c hi n 2.   Xây d ng c  s  v t ch t ­ k  thu t c a CNXH

ằ b ng cách nào?

ự ạ ạ ả ẩ ạ   ạ i ph i đ y m nh cách m ng ệ             3.  T i sao th c hi n CNH – HĐH chúng ta l

ậ ắ ể ề ọ ớ ỹ ệ khoa h c­ k  thu t g n li n v i chuy n giao công ngh ?

ệ ự ể ự ữ ề ệ ả ệ               4.    Đ  th c hi n s  nghi p CNH – HĐH chúng ta ph i có nh ng đi u ki n

ề ề và ti n đ  gì?

109

BÀI 11

Ợ Ố Ố Ế Ệ Ệ H  TH NG L I KINH T  VÀ QUAN H   PHÂN PH I TRONG TH I K Ờ Ỳ

Ộ Ộ Ủ QUÁ Đ  LÊN CH  NGHĨA XàH I

ố ế ổ T ng s  ti ả t gi ng: 5

ụ ầ * M c đích yêu c u:

ượ ả ủ ợ ấ ế ­ Trình bày đ c b n ch t, vai trò c a l i ích kinh t .

ượ ệ ả ủ ạ ấ ố ­ Phân tích đ ủ   c vai trò c a phân ph i trong quan h  s n xu t và tính đa d ng c a

ờ ỳ ệ ố ủ quan h  phân ph i c a th i k  quá đ ộ ở ướ  n c ta.

ơ ả ộ * N i dung c  b n:

ủ ợ ả ấ ế I. B n ch t và vai trò c a l i ích kinh t

ệ ố ả ấ ợ ế 1. B n ch t và h  th ng l i ích kinh t

ợ ế ầ ủ ế ườ ả có liên quan đ n nhu c u c a con ng ọ   i. Song không ph i m i ­ L i ích kinh t

ề ằ ầ ả ợ ế ỉ ữ ữ ề ầ ể nhu c u đ u có th  tho  mãn b ng l i ích kinh t , ch  nh ng nh ng nhu c u v  kinh

ể ả ằ ỉ ợ ế ế ớ t m i ch  có th  tho  mãn b ng l i ích kinh t

ợ ế ộ ế ể ệ ả ấ ượ ệ ­ L i ích kinh t ạ  là m t ph m trù kinh t bi u hi n quan h  s n xu t đ ả   c ph n

ạ ộ ứ ấ ả ẩ ằ ộ ơ ánh trong ý th c thành đ ng c  thúc đ y ho t đ ng s n xu t kinh doanh, nh m tho ả

ố ầ ấ ế ủ ủ ể ộ mãn m t cách t t nh t nhu c u kinh t ạ    c a các cá nhân và các ch  th  tham gia ho t

ộ đ ng đó.

ờ ỳ ộ ề ế ồ ạ ề ầ ế ­ Trong th i k  quá đ , n n kinh t còn t n t i nhi u thành ph n kinh t , thì l ợ   i

ế ấ ế ộ ệ ố ứ ạ ề ạ ả ồ ích kinh t t y u ph i là m t h  th ng ph c t p, đa d ng bao g m nhi u phân h t ệ

ế ợ l i ích kinh t ụ ể  khác nhau. C  th :

ừ ầ ộ ế ệ ố ợ ế ồ + T  góc đ  các thành ph n kinh t , h  th ng l i ích kinh t bao g m các phân

ớ ừ ứ ầ ế ụ ầ ệ ợ h  l i ích kinh t ế ươ  t ng  ng v i t ng thành ph n kinh t . Ví d : thành ph n kinh t ế

ướ ợ ế ủ ướ ợ ế ủ ậ ể ợ nhà n c thì l i ích kinh t c a nhà n c, l i ích kinh t c a t p th , l i ích kinh t ế

ủ c a các cá nhân…

ệ ố ủ ừ ả ấ ộ ợ ươ ứ + T  góc đ  4 khâu c a quá trình s n xu t, có h  th ng l i ích t ớ   ng  ng v i

ả ấ ố ổ ừ t ng khâu: s n xu t, phân ph i, trao đ i, tiêu dùng.

110

ệ ố ừ ộ ợ ế ữ ể ậ ộ + T  góc đ  khái quát, có h  th ng l i ích kinh t gi a xã h i ­ t p th  và các

ườ ộ nhân ng i lao đ ng.

ệ ố ợ ồ ạ ụ ể ấ ả ­ Các h  th ng l i ích t n t ể ệ i khách quan và th  hi n c  th  trong t t c  các

ự ủ ộ ngành, các lĩnh v c c a xã h i.

ủ ợ ế 2.Vai trò c a l i ích kinh t

ợ ự ộ ế ườ ế ữ  gi vai trò đ ng l c kinh t ẩ , thúc đ y con ng i và các ch  th ủ ể ­ L i ích kinh t

ế ợ ế ả ả ế ế kinh t vì l i ích kinh t ấ  mà quan tâm đ n k t qu  s n xu t

ể ệ ế ợ ứ ả ợ ạ ậ i t c, l ữ i nhu n…Nh ng ph m trù ạ ­ Th  hi n qua các ph m trù: giá c , thu , l

ượ ướ ậ ụ ệ này đ c nhà n c v n d ng thông qua vi c ban hành các chính sách kinh t ế .

ữ ế ắ ế ị  và quy t đ nh kinh t ế ượ  đ c coi là đúng đ n khi nó gi ả   i ­ Nh ng chính sách kinh t

ế ố ợ ế ườ ủ ể ộ quy t t t l i ích kinh t , và do đó kích thích ng i lao đ ng và các ch  th  kinh

ộ doanh hăng hái lao đ ng và đ u t ầ ư .

ầ ư ề ả ẳ ọ ị , kinh doanh trong Đ ng ta đã kh ng đ nh: “m i công dân có quy n đ u t

ề ị ữ ự ề ấ ậ ả ấ nh ng lĩnh v c, ngành ngh , đ a bàn mà pháp lu t không c m; có quy n b t kh  xâm

ở ữ ầ ư ề ề ẳ ạ ả ợ ph m và quy n s  h u tài s n h p pháp; có quy n bình đ ng trong đ u t , kinh

ồ ự ơ ộ ế ể ấ doanh, ti p c n ậ   ế ậ  các c  h i và các ngu n l c phát tri n, trong cung c p và ti p nh n

ạ ộ ố ầ ứ ả thông tin”  (Đ i h i Đ ng toàn qu c l n th  X)

ề ồ ạ ề ầ ế ­ N n kinh t ế ướ  n c ta còn t n t i nhi u thành ph n kinh t , nên trong các h ệ

ợ ế ệ ố ả ọ ợ ế ữ ố th ng l i ích kinh t ph i coi tr ng h  th ng l i ích kinh t ầ    gi a các thành ph n.

ụ ự ệ ố ữ ẫ ả ắ ờ ồ ợ ế Đ ng th i ph i kh c ph c s  mâu thu n gi a các h  th ng l i ích kinh t thông qua

ệ ế ợ ệ ợ ế vi c k t h p hài hoà các phân h  l i ích kinh t .

ờ ỳ ố ộ ệ II. Quan h  phân ph i trong th i k  quá đ  lên CNXH

ủ ệ ạ ấ ả ị ố 1. V  trí, b n ch t và tính đa d ng c a quan h  phân ph i

ả ị ấ 1.1. V  trí, b n ch t

ủ ả ấ ộ ố ộ ­ Phân ph i là m t khâu c a quá trình tái s n xu t xã h i.

ấ ớ

ố ả

ế ị

ố

+ Phân ph i là khâu trung gian n i s n xu t v i tiêu dùng, nó quy t đ nh quy mô, c

ơ

ể ủ ả

ể ủ ả

ố ộ

ự

ề

ấ

ặ

ấ

ẩ ấ c u và t c đ  phát tri n c a s n xu t, thúc đ y ho c ki m hãm s  phát tri n c a s n xu t.

111

ố ổ ẩ ậ ả ố ộ ố ượ + Phân ph i t ng s n ph m xã h i và phân ph i thu nh p qu c dân, đ ự   c th c

ứ ệ ệ ậ ị hi n thông qua hai hình th c là hi n v t và giá tr .

ặ ủ ố ộ ­ Phân ph i là m t m t c a QHSX:

ươ ố ủ ả ậ ứ ả ấ ậ ấ ỗ + M i ph ng th c s n xu t có quy lu t phân ph i c a c i v t ch t khác nhau.

ư ế ấ ế ố ệ QHSX th  nào thì quan h  phân ph i nh  th   y.

ở ạ ố ớ ụ ệ ố + Quan h  phân ph i có tác d ng tr  l ố   ệ ở ữ i đ i v i quan h  s  h u và do đó đ i

ở ữ ệ ả ể ế ả ặ ấ ạ   ặ ớ v i quan h  s n xu t: có th  làm tăng ho c gi m qui mô s  h u ho c làm bi n d ng

ấ ủ tính ch t c a QHSX.

ệ ạ ố ủ 1.2.  Tính đa d ng c a quan h  phân ph i

ế ề ầ ầ ỗ ế ề ấ ộ ề ­ Trong n n kinh t nhi u thành ph n, m i thành ph n kinh t ặ    đ u l y m t ho c

ứ ở ữ ự ồ ạ ủ ộ ố ấ ị ơ ở ề m t s  hình th c s  h u nh t đ nh v  TLSX làm c  s  cho s  t n t i c a nó.

ẽ ệ ấ ầ ậ ố ­ Do v y, quan h  phân ph i trong TKQĐ cũng s  không thu n nh t mà mang

tính đa d ng.ạ

ố ồ ạ ữ ờ ỳ ộ ắ 2. Nh ng nguyên t c phân ph i t n t i trong th i k  quá đ  lên CNXH ở

ệ Vi t Nam

ố ộ 2.1  phân ph i theo lao đ ng

ủ ế ố ộ ố ị ướ   ng ắ ­ Phân ph i theo lao đ ng là nguyên t c phân ph i ch  y u mang tính đ nh h

ủ ộ xã h i ch  nghĩa.

ả ườ ộ ố ơ ở ả ộ  : Trên c  s  đ m b o cho ng ứ i có s c lao ­ N i dung phân ph i theo lao đ ng

ượ ầ ư ệ ề ộ ộ ố ộ đ ng đ c quy n lao đ ng, xã h i giành cho ph n t li u tiêu dùng phân ph i cho

ườ ố ượ ứ ộ ế ố ọ ệ ớ ng i lao đ ng căn c  theo s  l ng mà h  đã c ng hi n, không phân bi t gi i tính,

ủ ộ ộ ch ng t c và dân t c.

ứ ố ộ   ­ Căn c  phân ph i theo lao đ ng

ố ượ ẩ ộ + S  l ặ ố ả ng lao đ ng ho c s  s n ph m làm ra.

ấ ượ ộ ộ ả ạ ủ + Trình đ  thành th o c a lao đ ng và ch t l ẩ ng s n ph m làm ra.

ề ườ ộ ệ + Đi u ki n và môi tr ng lao đ ng

ộ ấ ủ + Tính ch t c a lao đ ng.

ề ầ ượ + Các ngành ngh  c n đ ế c khuy n khích.

112

ụ ộ ố ệ ấ ế ở ­ Vi c áp d ng phân ph i theo lao đ ng là t t y u khách quan các thành

ầ ế ấ ở ữ ề ả ộ ầ ế ph n kinh t l y s  h u công c ng làm n n t ng (thành ph n kinh t nhà

ướ ầ ế ậ n c, thành ph n kinh t ể  t p th ) vì:

ầ ế ở ữ ư ỏ ị + Trong các thành ph n kinh t này, s  h u t nhân đã b  xóa b , do đó phân

ứ ế ả ả ộ ố ộ ỗ ph i ph i căn c  vào k t qu  lao đ ng mà m i cá nhân đã đóng gióp cho xã h i.

ự ệ ư ữ ạ ộ ẫ + Trong TKQĐ v n còn s  khác bi ộ t gi a các lo i lao đ ng, nh  lao đ ng  trí

ấ ượ ộ ữ ộ óc, lao đ ng chân tay…làm cho ch t l ố   ng lao đ ng gi a các cá nhân không gi ng

ế ả ế ố ả ố nhau. Do đó, trong phân ph i ph i tính đ n c  y u t này.

ư ồ ờ ỳ ư ể ẩ ẫ ả ộ + Trong th i k  quá đ , LLSX đã phát tri n nh ng s n ph m v n ch a d i dào

ự ệ ẫ ả ố ộ ố ầ cho phép th c hi n phân ph i theo nhu c u, mà v n ph i phân ph i theo lao đ ng.

ự ế ự ố ữ ế ề ộ ộ + Trên th c t , s  c ng hi n v  lao đ ng cho xã h i gi a các cá nhân không

ế ố ế ả ậ ố ố ể ế ườ gi ng nhau. Vì v y, phân ph i ph i tính đ n y u t này đ  khuy n khích ng i lao

ự ộ ộ đ ng tích c c trong lao đ ng.

ầ ủ ố ộ ­ Yêu c u c a phân ph i theo lao đ ng

ư ề ệ ộ ượ ả + Trong đi u ki n nh  nhau, lao đ ng ngang nhau thì đ c tr công ngang

ộ ượ ả nhau, và lao đ ng khác nhau thì đ c tr  công khác nhau.

ể ượ ề ệ ộ ả + Trong đi u ki n khác nhau, lao đ ng ngang nhau có th  đ c tr  công khác

ể ượ ộ ằ ả nhau và lao đ ng khác nhau  có th  đ c tr  công b ng nhau.

ụ ủ ố ộ ­ Tác d ng c a phân ph i theo lao đ ng

ế ợ ẽ ặ ợ ộ ậ ể + Cho phép k t h p ch t ch  và thích đáng l i ích xã h i, t p th  và cá nhân

ườ ộ ng i lao đ ng.

ố ự ượ ầ ổ ự ế ạ ị ể + Góp ph n  n đ nh và phát tri n có k  ho ch s  phân b  l c l ộ   ng lao đ ng

ả ướ ạ ế ợ ượ ứ ể ả ớ ộ trên ph m vi c  n c, qua đó k t h p đ ấ   c s c lao đ ng v i tài nguyên đ  s n xu t

ấ ủ ả ậ c a c i v t ch t.

ỷ ậ ụ ể ầ ộ ộ ườ + Góp ph n giáo d c thái đ , quan đi m và k  lu t lao đ ng cho ng i lao

ợ ệ ườ ớ ị ướ ộ đ ng, có l i cho vi c hình thành con ng i m i theo đ nh h ng XHCN.

ả ố ố   2.2. Phân ph i theo tài s n hay theo v n

ể ả ố ồ ộ ượ ồ ­ Các ngu n v n và tài s n có th  huy đ ng và khai thác đ c, bao g m:

ố ự ộ ậ ủ ủ ệ + V n t có c a các ch  doanh nghi p đ c l p.

113

ầ ủ ố ổ ủ ầ ổ ổ + V n c  ph n c a các c  đông trong các công ty c  ph n và c a xã viên trong

ấ ậ ợ các h p tác xã b c th p.

ố + V n cho vay.

ố ướ ướ ứ ầ ư ự ế + V n n c ngoài d i hình th c đ u t tr c ti p.

ừ ệ ậ ắ ố ề ­ Trong n n kinh t ế ị ườ  th  tr ả   ng, vi c th a nh n nguyên t c phân ph i theo tài s n

ệ ả ẩ ầ ố ướ và v n còn góp ph n thúc đ y quá trình c i cách doanh nghi p Nhà n c thông qua

ị ườ ể ầ ề ệ ị ườ ứ ệ ổ c  ph n hoá, hoàn thi n và phát tri n th  tr ng ti n t , th  tr ng ch ng khoán…

ố ợ ậ ể i t p th 2.3. Phân ph i thông qua phúc l

­ Ý nghĩa:

ự ủ ộ ọ ồ ộ ộ + Phát huy tính tích c c lao đ ng c ng đ ng c a m i thành viên trong xã h i.

ứ ố ự ề ệ ậ   ả + Nâng cao m c s ng toàn dân, làm gi m s  chênh l ch quá đáng v  thu nh p

ộ ố ữ gi a các thành viên trong cu c s ng.

ứ ộ ế ộ ụ ự ộ ớ ồ + Giáo d c ý th c c ng đ ng, xây d ng ch  đ  xã h i m i.

­ Yêu c uầ :

ợ ậ ể ở ộ ủ ề ể ả ộ ỹ + Qu  phúc l i t p th , xã h i không th  m  r ng quá kh  năng c a n n kinh

.ế t

ố ộ ưở ế ủ ự ả ậ ồ ộ + T c đ  tăng tr ng thu nh p tr c ti p c a cá nhân trong c ng đ ng ph i tăng

ưở ủ ỹ ợ ậ ể ộ ơ ố ộ nhanh h n t c đ  tăng tr ng c a qu  phúc l i t p th  và xã h i.

ầ ử ụ ờ ạ ả ợ ệ ộ ị + Trong th i h n đã xác đ nh, c n s  d ng m t cách có hi u qu , h p lý và ti ế   t

ệ ỹ ợ ậ ể ộ ki m các qu  phúc l i t p th  và xã h i.

ợ ộ ầ ủ ậ ộ ộ ượ ả ỹ + Qu  phúc l i xã h i là b  ph n c a chính sách xã h i c n đ c gi ế   i quy t

ầ ướ ữ ố ộ theo tinh th n xã h i hoá, trong đó nhà n c gi a vai trò nòng c t.

ứ ậ III. Các hình th c thu nh p

ề ươ 1.Ti n l ề ng, ti n công

ề ươ 1.1. Ti n l ng

ề ươ ể ậ ầ ộ ố ố ườ ­ Ti n l ng là m t ph n thu nh p qu c dân, dùng đ  phân ph i cho ng i lao

ướ ề ệ ố ượ ấ ượ ỗ ườ ộ đ ng d ứ i hình th c ti n t ứ , căn c  và s  l ng và ch t l ng mà m i ng i đã

đóng góp.

ứ ề ươ ­ Có hai hình th c ti n l ng:

114

ề ươ ứ ề ươ ờ ố ượ ủ + Ti n l ng theo th i gian: Là hình th c ti n l ng mà s  l ng c a nó ít hay

ủ ề ắ ờ ộ ộ ỳ nhi u tu  thu c theo th i gian lao đ ng c a công nhân dài hay ng n.

ề ươ ề ươ ứ ẩ ả ố ượ ủ + Ti n l ng theo s n ph m: Là hình th c ti n l ng mà s  l ng c a nó ph ụ

ố ượ ộ ố ượ ả ữ ẩ ộ thu c vào s  l ẩ ng s n ph m hay s  l ậ ủ ả ng nh ng b  ph n c a s n ph m mà công

ố ượ ặ ả ệ ấ nhân đã s n xu t ra, ho c là s  l ng công vi c đã hoàn thành.

ụ ứ ứ ứ ệ ể ả ặ ủ   ­ Vi c áp d ng hình th c này hay hình th c kia ph i căn c  vào đ c đi m c a

ệ ừ ừ ẩ ạ ộ ộ ề ư   ạ ả ừ t ng ngành, t ng lo i công vi c, t ng lo i s n ph m…sao cho tính tr i thu c v   u

ứ ề ươ ủ ể ượ ự ọ đi m c a hình th c ti n l ng đã đ c l a ch n.

ầ ớ ề ươ ự ế ­ C n phân bi ệ ề ươ t ti n l ng danh nghĩa v i ti n l ng th c t :

ề ươ ố ề ườ ậ ượ +  Ti n l ng danh nghĩa: là s  ti n mà ng i công nhân nh n đ ứ   c do bán s c

ủ ộ ư ả lao đ ng c a mình cho nhà t b n.

ề ươ ự ế ề ươ ượ ố ượ ệ ể ằ + Ti n l ng th c t : là ti n l ng đ c bi u hi n b ng s  l ng hàng hoá

ị ượ ằ ủ ề ụ tiêu dùng và d ch v  mà công nhân mua đ c b ng ti n công danh nghĩa c a mình.

ề ươ ộ ượ ứ ầ ắ ­ M t chính sách ti n l ng đ c coi là đúng đ n khi nó đáp  ng hai yêu c u:

ứ ả ắ ộ ỉ ở ứ ơ + Bù đ p hay tái s n xuât s c lao đ ng không ch ầ   ả  m c đ n gi n mà có ph n

ở ộ m  r ng.

ườ ọ ậ ậ ộ ọ ỹ + Kích thích ng i lao đ ng hăng hái h c t p văn hoá, khoa h c, k  thu t, tay

ư ạ ế ế ề ả ấ ộ ộ ngh , phát huy sáng ki n tăng năng xu t lao đ ng đ a l i k t qu  lao đ ng cao.

ề ươ ư ư ề ế ẫ ả ­ Chính sách ti n l ng ở ướ  n c ta tuy đã có nhi u c i bi n nh ng v n ch a phù

ể ầ ớ ướ ợ h p v i nhu c u chuy n sang kinh t ế ị ườ  th  tr ị ng đ nh h ng XHCN. Ti n l ề ươ   ng

ự ự ở ư ẩ ẩ ườ ệ ộ ch a th c s  tr  thành đòn b y thúc đ y, kích thích ng i lao đ ng là vi c v i s ớ ự

ệ ứ ấ ạ nhi t tình và s c sáng t o cao nh t.

ề ươ ướ ờ ớ ề ươ ả ả ả ả ­ H ng c i cách ti n l ng trong th i gian t i là ti n l ng ph i đ m b o tái

ấ ứ ộ ả s n xu t s c lao đ ng:

ặ ề ươ ả ắ ấ ượ ấ ớ ệ ệ ả + Ph i g n ch t ti n l ng v i năng su t, ch t l ng và hi u qu  công vi c.

ả ả ệ ợ ữ ề ậ ả ề + Ph i đ m b o quan h  h p lý v  thu nh p cá nhân gi a các ngành ngh .

ề ệ ữ ẻ ậ ấ ị ề ươ + Nghiêm tr  nh ng k  có thu nh p b t chính, ti n t hoá ti n l ng, xoá b ỏ

ặ ợ ữ ề ặ ố nh ng đ c quy n, đ c l i trong phân ph i.

ề 1.2. Ti n công

115

ậ ủ ứ ườ ộ ở ệ ư ả ­ Là hình th c thu nh p c a ng i lao đ ng trong các doanh nghi p t b n, t ư

ệ ầ ầ ổ ợ ố ổ nhân, các h p tác xã c  ph n, các công ty c  ph n, các doanh nghi p có v n đ u t ầ ư

ướ n c ngoài…

ứ ể ị ứ ề ộ ị ­ Căn c  đ  xác đ nh ti n công là giá tr  s c lao đ ng.

ậ ợ ứ ổ ầ ợ 2. L i nhu n, l i t c, c  ph n

ậ ủ ủ ư ả ậ ợ ư ứ *  L i nhu n: là hình th c thu nh p c a các ch  t b n, t nhân trong TKQĐ

ượ ướ ừ ậ ậ ổ lên CNXH, đ c nhà n c th a nh n trong khuôn kh  pháp lu t.

ượ ủ ư ả ư ừ ị ớ ­ Gía tr  m i thu đ c c a các nhà t b n, t ấ  nhân sau khi kh u tr  đi chi phí v ề

ượ TLSX, đ c phân chia thành:

ả ợ ữ ườ + Tr  n  cho công nhân làm thuê và nh ng ng ả i qu n lý.

ụ ố ớ ế ộ ướ +  N p thu  và làm nghĩa v  đ i v i nhà n c.

ạ ợ ậ ủ ư ả ầ + Ph n còn l i là l i nhu n c a các nhà t b n.

ợ ứ ậ ừ ố ứ ượ ộ * L i t c: Là hình th c thu nh p t v n cho vay, đ c huy đ ng thông qua

ỹ ế ứ ụ các hình th c tín d ng, các qu  ti ệ t ki m…

ộ ợ ứ ụ ộ ỷ ấ ợ ứ ấ ỷ ứ ­ M c đ  l ấ i t c cao hay th p ph  thu c vào t su t l i t c. T  su t này lên

ề ề ệ ệ ề ầ ầ ố xu ng theo quan h  cung c u v  ti n cho vay, quan h  cung c u v  hàng hoá, ch  s ỉ ố

ỷ ệ ạ ừ ả giá c  và t ờ ỳ  l m phát trong t ng th i k . l

ổ ứ ứ ậ ầ ổ ổ ữ           *  C  t c: Là hình th c thu nh p gi a các c  đông trong các công ty c  ph n và

ườ ế ầ ặ ổ ướ ậ ủ thu nh p c a ng i mua trái phi u do các công ty c  ph n ho c nhà n c phát hành.

ứ ổ ứ ụ ệ ế ấ ổ ộ ­ M c c  t c cao hay th p ph  thu c vào m nh giá ghi trên c  phi u.

ậ ừ ỹ ợ ậ ợ 3. Thu nh p t qu  phúc l ể i t p th , phúc l ộ i xã h i

ữ ậ ả ướ ề ươ ề ợ ­ Ngoài nh ng kho n thu nh p d ứ i hình th c ti n l ng, ti n công, l ậ   i nhu n,

ỗ ượ ậ ừ ữ ậ ả ợ ứ l i t c…m i cá nhân còn đ c nh n nh ng kho n thu nh p t ỹ  các qu  phúc l ợ ủ   i c a

ư ợ ấ ề ứ ế ể ủ ẻ ố ộ ậ t p th , c a xã h i nh : tr  c p khó khăn, sinh đ ,  m đau, ti n c u t ề   ộ  xã h i, ti n

ề ể ả ư h u trí, ti n b o hi m…

ổ ợ ổ ư ứ ậ ầ ầ ớ ­ Hình th c này góp ph n h  tr , b  sung thu nh p cho các t ng l p dân c  và

ự ấ ệ ả ẳ ộ làm gi m đi s  b t bình đ ng, chênh l ch giàu nghèo trong xã h i.

ộ ố ầ ả ệ ố ể IV. M t s  quan đi m c n ph i quán tri t trong phân ph i thu nh p ậ ở

ướ n ệ c ta hi n nay

116

ấ ợ ủ ố ậ ấ 1. Ch ng ch  nghĩa bình quân và thu nh p b t h p lý, b t chính trong phân

ph iố

ủ ơ ủ ế ả ẩ ố ế ­ Ch  nghĩa bình quân trong phân ph i là s n ph m c a c  ch  kinh t ấ    bao c p,

ự ẫ ế ạ ượ ự ộ nó t o ra tâm lý d a d m, không khuy n kích đ ạ   c tính năng đ ng, tích c c sáng t o

ườ ộ ủ c a ng i lao đ ng.

ả ả ộ ệ ạ ấ ế ợ ụ “ K t h p các m c tiêu kinh t ế Đ ng C ng S n Vi t Nam đã nh n m nh:

ụ ự ạ ị ươ ộ ớ v i các m c tiêu xã h i trong ph m vi c  n ả ướ ở ừ c, t ng lĩnh v c đ a ph ự   ng, th c

ừ ế ệ ằ ộ ộ ướ ừ hi n ti n b  và công b ng xã h i ngay trong t ng b c và t ng chính sách phát

ệ ố ể ơ ở ể ộ ế ắ ự tri n, th c hi n t t các chính sách xã h i trên c  s  phát tri n kinh t ề   , g n quy n

ế ưở ụ ạ ự ề ẽ ạ ộ ợ l ụ ớ ố i và nghĩa v  v i c ng hi n và h ữ   ng th , t o đ ng l c m nh m  và b n v ng

ể ế ộ ả ữ ề ế ơ h n cho phát tri n kinh t ậ  xã h i. T p trung gi ộ ứ   ấ i quy t nh ng v n đ  xã h i b c

ạ ộ ố ầ ả ứ ) xúc” ( Đ i h i Đ ng toàn  qu c l n th  X

ề ể ế ủ ữ ạ ơ ­ Chuy n sang n n kinh t ế ị ườ  th  tr ư ng, bên c nh nh ng  u th  c a c  ch  th ế ị

ườ ủ ầ ướ ả ầ tr ng mà chúng ta c n khai thác, chính sách c a nhà n c c n ph i công khai, rõ

ế ậ ầ ể ạ ữ ế ặ ả ràng, chi ti t, pháp lu t c n ph i nghiêm minh đ  h n ch  và ngăn ch n nh ng hành

ậ ấ vi kinh doanh phi pháp và thu nh p b t chính

ợ ế 2. Khuy n khích làm giàu h p pháp

ụ ủ ả ộ ướ ạ ằ ộ ­ M c tiêu c a Đ ng và dân t c là dân giàu n c m nh, xã h i công b ng, dân

ọ ỗ ự ủ ủ ả ậ ọ ch , văn minh. Vì v y ph i phát huy m i n  l c làm giàu c a m i công dân, nhà

ướ ữ ế ọ ườ ợ ộ n c không nh ng khuy n khích m i ng ạ   i làm giàu m t cách h p pháp mà còn t o

ề ệ ề ệ ằ ỡ đi u ki n giúp đ  làm giàu b ng nhi u bi n pháp.

ả ạ ấ ế ọ ườ ậ “Khuy n khich m i ng ự   i làm giàu theo pháp lu t, th c Đ ng ta nh n m nh:

ề ệ ệ ệ ạ ả ả ơ ộ ế   hi n có hi u qu  các chính sách xóa đói gi m nghèo. T o đi u ki n và c  h i ti p

ồ ự ể ậ ẳ ưở ụ ị nh n bình đ ng các ngu n l c phát tri n, h ộ ơ ả   ụ ng th  các d ch v  xã h i c  b n,

ươ ắ ở ữ ư ậ ộ v n lên thoát đói nghèo v ng ch c các vùng nghèo và các b  ph n dân c  nghèo.

ắ ấ ỷ ạ ạ ộ ố ầ ứ ả Kh c ph c t ụ ư ưở  t ng bao c p, l i”( Đ i h i Đ ng toàn qu c l n th  X)

ủ ươ ủ ả ướ ệ ­ Ch  tr ng c a Đ ng và Nhà n c ta trong tình hình hi n nay là:

ứ ầ ư ệ ố ự ể ế ạ + Cùng toàn dân ra s c đ u t phát tri n, th c hi n t t các k  ho ch và ch ươ   ng

ế ướ ạ trình kinh t ộ ủ  ­ xã h i c a nhà n c v ch ra.

117

ế ầ ế ọ ọ ọ + Khuy n khích m i thành ph n kinh t , m i công dân, m i nhà đ u t ầ ư ở m

ệ ườ ộ ề ạ mang ngành ngh , t o vi c làm cho ng i lao đ ng.

ố ạ ả ướ ư ị + Phân b  l i dân c  trên đ a bàn c  n c.

ở ộ ế ố ệ ề ẩ ấ ạ ạ ạ ộ + M  r ng kinh t ẩ  đ i ngo i, đ y m nh xu t kh u lao đ ng, t o đi u ki n cho

ườ ế ượ ệ ọ m i ng i tìm ki m đ c vi c làm.

ế ư ữ ự ớ ệ ầ ậ ề   3. Đi u ti ả   t thu nh p gi a các t ng l p dân c , th c hi n xoá đói gi m

nghèo

ế ậ ượ ự ứ ệ ề ế ả ề ­ Đi u ti t thu nh p đ c th c hi n thông qua hình th c đi u ti ề   t gi m và đi u

ế ậ ti t tăng thu nh p:

ế ậ ả ượ ự ệ ướ ề + Đi u ti t gi m thu nh p đ c th c hi n thông qua ngân sách nhà n c, ngân

ổ ợ ấ ứ ể ả ộ ị ủ sách c a các t ỹ ả  ch c chính tr  ­ xã h i, các qu  b o hi m, các kho n tr  c p, các

ứ ụ hình th c tín d ng…

ụ ướ ữ ệ ắ ầ ấ ­ Xu t phát t ừ ự ễ ụ ể ướ  th c ti n c  th  n c ta, nh ng nhi m v  tr c m t c n làm:

ự ể ả ặ ả ớ ỹ + Xây d ng qu  phát tri n và xoá đói gi m nghèo, đi đôi v i qu n lý ch t ch ẽ

ệ ử ụ ố ượ ỹ ệ vi c s  d ng qu  này sao cho đúng đ i t ả ng và có hi u qu .

ứ ố ờ ố ề ệ ậ ổ ộ ị + T  ch c t ể t đ i s ng xã h i trên đ a bàn đ  trong đi u ki n thu nh p bình

ườ ẫ ạ ượ ấ ộ ố ơ ầ quân đ u ng i còn th p v n t o đ c cu c s ng khá h n cho nhân dân.

ứ ệ ệ ề ổ ườ ớ ấ ướ + T  ch c vi c thi hành pháp l nh v  ng i có công v i đ t n c và cách

ề ơ ở ộ ạ m ng, m  r ng phong trào đ n  n đáp nghĩa, chăm sóc các gia đình chính sách.

ờ ố ự ể ệ ệ ổ ị ườ ế ộ ả + Th c hi n và hoàn thi n ch  đ  b o hi m,  n đ nh đ i s ng ng ỉ ư   i ngh  h u,

ướ ả ệ ừ t ng b ờ ố c c i thi n đ i s ng nhân dân.

ạ ộ ạ ạ ẩ ừ ệ ỹ ươ + Đ y m nh các ho t đ ng nhân đ o, t ự  thi n, xây d ng qu  tình th ng.

ỏ ậ Câu h i ôn t p:

ế ả ấ ủ ợ ế ợ t b n ch t c a l i ích kinh t . Vì sao l i ích kinh t ế ữ  gi ộ    vai trò là đ ng 1. Cho bi

ế ự l c kinh t ?

ờ ỳ ệ ấ ầ ố ộ 2. Vì sao trong th i k  quá đ  lên CNXH quan h  phân ph i không thu n nh t mà

ồ ạ ắ ạ ố mang tính đa d ng? Nêu các nguyên t c phân ph i đang t n t ề i trong n n kinh t ế ở

ướ n c ta?

118

ế ự ầ ế ụ ả ắ ố t s  c n thi t khách quan ph i áp d ng nguyên t c phân ph i theo lao 3. Cho bi

ầ ế ấ ở ữ ề ả ộ đ ng trong các thành ph n kinh t ộ  l y s  h u công c ng làm n n t ng?

ả ầ ệ ố t   trong phân ph i thu nh p ậ ở ướ  n c ta ể 4.  Nêu các quan đi m c n ph i quán tri

ệ hi n nay?

BÀI 12

119

Ờ Ỳ Ộ Ủ Ế C  CHƠ Ộ   Ế  KINH T  TRONG TH I K  QUÁ Đ  LÊN CH  NGHĨA XàH I

Ở Ệ VI T NAM

ố ế ổ T ng s  ti ả t gi ng:  9

ố ế ổ ể ậ ả T ng s  ti t th o lu n, ki m tra: 3

ụ ầ * M c đích yêu c u:

ượ ự ầ ế ơ ế ị ườ ể ả ­ Trình bày đ c s  c n thi t khách quan ph i chuy n sang c  ch  th  tr ng có

ủ ự ả s  qu n lý c a nhà nu c ớ ở ướ  n c ta.

ượ ế ị ườ ủ ơ ơ ả ộ ủ ự ­ Phân tích đ c n i dung c  b n c a c  ch  th  tr ả ng có s  qu n lý c a nhà

n c.ướ

ầ ư ­ Góp ph n hình thành t duy kinh t ế .

ơ ả ộ * N i dung c  b n:

ơ ế ế ế ể ả I. C  ch  kinh t ự ầ  và s  c n thi t khách quan ph i chuy n sang c  ch  th ơ ế ị

ườ ự ả ủ ướ ở ướ tr ng có s  qu n lý c a nhà n n c c ta

ơ ế ệ ế 1. Khái ni m c  ch  kinh t

ơ ế ộ ệ ố ứ ủ ườ ế ế ­ C  ch  kinh t ộ  là m t h  th ng có tác đ ng có ý th c c a con ng i đ n các

ạ ộ ế ữ ả ộ ượ ậ ho t đ ng kinh t ; nh ng tác đ ng này ph n ánh đ c và đúng các quy lu t kinh t ế

ề ả ả ế ể ậ ị ướ ụ khách quan; đ m b o n n kinh t ộ  có th  v n đ ng theo đ nh h ng, m c tiêu đã xác

ị đ nh.

ơ ế ề ề ­ C  ch  kinh t ế ở ướ  n c ta trong n n kinh t ế ị ườ  th  tr ả ng không ph i là n n kinh t ế

ế ị ườ ấ ậ ạ ơ ủ ự ế k  ho ch hoá t p trung, bao c p mà là c  ch  th  tr ả ng có s  qu n lý c a nhà

ướ n c.

ế ơ ế ị ườ ể ả ự ầ 2. S  c n thi t khách quan ph i chuy n sang c  ch  th  tr ự ả   ng có s  qu n

ủ ướ ở ướ lý c a nhà n n c c ta

ơ ả ủ ơ ế ế ư ấ ậ ạ ặ *   Đ c tr ng c  b n c a c  ch  k  ho ch hoá t p trung, bao c p:

ướ ề ả ế ằ ủ ế ệ ệ ­ Nhà n c qu n lý n n kinh t b ng m nh l nh hành chính là ch  y u.

120

ơ ướ ạ ộ ệ ả ấ ­ Các c  quan nhà n ủ   c can thi p quá sâu và ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a

ơ ị ế ơ ở ư ạ ố ớ ế ị ệ ị các đ n v  kinh t c  s  nh ng l i không ch u trách nhi m đ i v i các quy t đ nh

ủ c a mình.

ề ệ ỉ ệ ứ ­ Quan h  hàng hoá ­ ti n t ch  mang tính hình th c và thay vào đó là các quan h ệ

ộ ấ ế ộ ế ộ ế ệ ậ ấ hi n v t: bao c p qua giá, qua ch  đ  tem phi u, qua ch  đ  giao n p c p phát…

ề ắ ả ồ ộ ớ ộ ệ ­ B  máy qu n lý c ng k nh, kém năng đ ng và g n v i nó là t ử    quan liêu, c a

quy n.ề

ươ ướ ơ ả ủ ự ổ ớ ơ ế ng h ng c  b n c a s  đ i m i c  ch  kinh t ế ở ướ  n c ta: *  Ph

ỏ ơ ứ ể ế ậ ấ ả ­ D t khoát xoá b  c  ch  qu n lý t p trung quan liêu, bao c p, chuy n sang c ơ

ế ế ạ ươ ứ ạ ch  k  ho ch hoá theo ph ng th c ho ch toán kinh doanh XHCN.

ế ị ườ ả ơ ệ ậ ồ ộ ả ­ Hình thành đ ng b  và v n hành có hi u qu  c  ch  th  tr ự ng có s  qu n lý

ướ ị ướ ủ c a nhà n c theo đ nh h ng XHCN.

ơ ế ị ườ ự ả ủ ướ II. C  ch  th  tr ng có s  qu n lý c a nhà n c

ơ ế ị ườ 1.C  ch  th  tr ng

ơ ế ị ườ ề ộ ế ộ ự ậ ủ ề ­ C  ch  th  tr ng: Là b  máy đi u ti ộ t toàn b  s  v n đ ng c a n n kinh t ế ị   th

ườ ự ủ ậ ộ ế ậ tr ng thông qua s  tác đ ng c a các quy lu t kinh t ậ ư   ị : quy lu t giá tr , quy lu t l u

ề ệ ậ ầ thông ti n t , quy lu t cung c u…

ậ ế ề ế ự ạ ộ ủ ­ Các quy lu t kinh t đi u ti t s  ho t đ ng c a kinh t ế ị ườ  th  tr ng.

ị ậ + Quy lu t giá tr .

ầ ậ + Quy lu t cung c u.

ậ ư + Quy lu t l u thông ti n t ề ệ .

ữ ư ế ­ Nh ng  u th  và khuy t t ế ậ ủ ơ ế ị ườ t c a c  ch  th  tr ng:

ớ ề ỹ Ư ế ự ổ ẻ ề ạ ạ ậ   +  u th : linh ho t, m m d o, kích thích nhanh, m nh s  đ i m i v  k  thu t

ị ế ễ ệ ầ ả ả công ngh , qu n lý và do đó d  dàng tho  mãn nhu c u và th  hi u tiêu dùng, trên c ơ

ể ả ổ ấ ở s  đó kích thích s n xu t và trao đ i phát tri n.

ế ậ ữ ư ệ ả ả ấ ậ ạ + Khuy t t ủ t: gây ra nh ng h u qu  nh  kh ng ho ng, th t nghi p, l m phát,

ử ụ ệ ộ   phân hoá giàu nghèo…kích thích vi c khai thác và khai thác s  d ng tài nguyên m t

ộ ạ ườ ữ ự ả ằ cách vô t i v , phá môi tr ng và s  cân b ng sinh thái, làm n y sinh nh ng quan h ệ

ư ộ ề ạ ạ c nh tranh không lành m nh nh  đ c quy n.

121

ự ả ủ ướ 2. S  qu n lý c a nhà n ề c trong n n kinh t ế ị ườ  th  tr ng

ấ ế ủ ự ả ả ướ ề 2.1. Tính t t y u khách quan ph i có s  qu n lý c a nhà n c trong n n kinh

ế ị ườ t  th  tr ng

ướ ệ ề * Nhà n c can thi p vào n n kinh t ế ị ườ  th  tr ng vì:

ữ ụ ắ ­ Kh c ph c nh ng khuy t t ế ậ ủ ơ ế ị ườ t c a c  ch  th  tr ng.

ể ướ ụ ữ ế ộ ị ướ ủ ­ Đ  h ng vào nh ng m c tiêu kinh t ­ chính tr  ­ xã h i mà nhà n ỗ   c c a m i

ừ ặ ố ờ ỳ qu c gia đ t ra trong t ng th i k .

ứ ủ ướ 2.2. Các ch c năng c a nhà n ề c trong n n kinh t ế ị ườ  th  tr ng

ế ề ự ậ ị ế ­ Xây d ng pháp lu t, các quy đ nh và quy ch  đi u ti t.

Ổ ị ạ ộ ệ ả ­  n đ nh và c i thi n các ho t đ ng kinh t ế .

ồ ự ế ệ ộ ố ­ Tác đ ng đ n vi c phân b  các ngu n l c.

ổ ứ ầ ư ề ế ấ ạ ầ ồ ạ ­ Quy ho ch và t ch c thu hút các ngu n đ u t v  k t c u h  t ng.

ướ ử ụ ụ ủ ế ể ự ứ ệ Tóm l i:ạ  Nhà n c s  d ng các công c  ch  y u đ  th c hi n các ch c năng

ư ệ ố ị ườ ự ế ậ ạ ậ ộ trên nh  h  th ng pháp lu t và b  máy th c thi pháp lu t, k  ho ch và th  tr ng, tài

ề ệ ụ ư ự ế ướ chính, tín d ng, l u thông ti n t … khu v c kinh t nhà n c.

ủ ế ướ III. Vai trò c a kinh t nhà n ề c trong n n kinh t ế ị ườ  th  tr ị ng đ nh h ướ   ng

XHCN ở ướ  n c ta

ữ ể ệ ơ ả ữ ế ủ 1. Nh ng đi m chung và khác bi t c  b n gi a vai trò kinh t c a Nhà n ướ   c

ệ ế ủ ề Vi t Nam và vai trò kinh t c a các nhà n ướ ư ả c t ả  s n trong qu n lý n n kinh t ế

ị ườ th  tr ng

ữ ể ­ Nh ng đi m chung:

ủ ể ừ ậ ế ị ườ ộ ậ ủ + Th a nh n tính đ c l p c a các ch  th  kinh t tham gia th  tr ng là cá nhân

và doanh nghi p.ệ

ệ ố ị ườ ự ạ + Xây d ng h  th ng th  tr ng có tính c nh tranh.

ơ ế ề ự ế ế ụ ệ ắ ả ượ + Xây d ng c  ch  đi u ti t kinh t vĩ mô có hi u qu , kh c ph c nh ể   c đi m

ơ ế ị ườ ủ ả ế và thi u sót c a b n thân c  ch  th  tr ng.

ậ ả ế ầ ả ự ậ ủ ả ế + Ph i có pháp lu t kinh t đ y đ , đ m b o s  v n hành kinh t theo khuôn

ậ ổ kh  pháp lu t.

ắ ọ ệ ổ ế + Tôn tr ng quy t c thông l trong trao đ i kinh t qu c t ố ế .

122

ể ­ Đi m khác nhau:

ề ạ ị ướ ủ ề ả + V  chính tr : Có Đ ng lãnh đ o, có nhà n c pháp quy n XHCN c a dân, do

ằ ướ ủ ằ ạ ộ ụ dân, vì dân nh m m c tiêu: dân giàu, n c m nh, xã h i công b ng, dân ch , văn

minh.

ề ế ề ế ề ầ + V  kinh t : N n kinh t ế ị ườ  th  tr ơ ấ ng có c  c u kinh t nhi u thành ph n, trong

ế ướ ữ ủ ạ ớ ế ậ ể ầ ầ ở đó kinh t nhà n c gi vai trò ch  đ o, cùng v i kinh t t p th  d n d n tr  thành

ắ ủ ề ữ ế ố ề ả n n t ng v ng ch c c a n n kinh t qu c dân.

ề ụ ướ ề ả ướ + V  m c tiêu: Nhà n c qu n lý n n kinh t ế ị ườ  th  tr ừ ng là t ng b ằ   c nh m

ả ườ ứ ộ ỏ ộ ườ gi i phóng ng i lao đ ng thoát kh i áp b c, bóc l t, làm cho ng ộ i lao đ ng có

ộ ố ấ ự ạ cu c s ng  m no, t do, h nh phúc.

ủ ứ ướ ệ ề 2. Ch c năng c a nhà n c Vi t Nam trong n n kinh t ế ị ườ  th  tr ị ng đ nh

ướ . h ng XHCN

ướ ế ượ ự ể ằ ế ạ ạ ị ­ Đ nh h ng s  phát tri n b ng các chi n l ơ ế   c, quy ho ch, k  ho ch và c  ch ,

ắ ủ ơ ở ị ườ ọ chính sách trên c  s  tôn tr ng các nguyên t c c a th  tr ng.

ạ ườ ậ ợ ể ơ ­ T o môi tr ế ng pháp lý và c  ch  chính sách thu n l ồ   i đ  phát huy các ngu n

ủ ể ạ ộ ể ẳ ộ ạ   ự ủ l c c a xã h i cho phát tri n, các ch  th  ho t đ ng kinh doanh bình đ ng, c nh

ạ ạ tranh lành m nh, công khai, minh b c, có tr t t ậ ự ỷ ươ , k  c ng.

ổ ợ ệ ố ế ấ ạ ầ ự ể ế ­ H  tr phát tri n xây d ng h  th ng, k t c u h  t ng kinh t ộ  ­ xã h i quan

ệ ố ộ ọ tr ng, h  th ng an sinh xã h i.

ề ữ ự ủ ủ ế ạ ả ả ố ­ Đ m b o tính b n v ng và tích c c c a các cân đ i vĩ mô, h n ch  các r i ro và

ự ủ ơ ế ị ườ ộ tác đ ng tiêu c c c a c  ch  th  tr ng.

ự ệ ả ướ ằ ệ ố ậ ả ố ự ­ Th c hi n qu n lý nhà n c b ng h  th ng pháp lu t, gi m t ệ   i đa s  can thi p

ạ ộ ị ườ ủ ệ hành chính vào ho t đ ng c a th  tr ng và doanh nghi p.

ế ụ ổ ề ệ ả ự ả ớ ị ­ Ti p t c đ i m i chính sách tài chính, ti n t ổ  b o đ m tính  n đ nh và s  phát

ề ữ ủ ề ể ố tri n b n v ng c a n n tài chính qu c gia.

123

ủ ứ ố ố ộ ộ ị ệ ữ ­ Phân đ nh rõ ch c năng, m i quan h  gi a qu c h i, chính ph  và các b  ngành

ố ự ộ ỉ ươ ướ ỷ u  ban nhân dân t nh, thành ph  tr c thu c trung ả ng trong qu n lý nàh n c v ề

ế ộ kinh t xã h i.

ụ ả ế ủ ướ ề 3. Công c  qu n lý kinh t c a nhà n c ta trong n n kinh t ế ị ườ   ng th  tr

ị ướ . đ nh h ng XHCN

ị ườ ế ạ 3.1. K  ho ch và th  tr ng

ế ạ ả ượ ấ ả ề ­ Trong n n kinh t ế ị ườ  th  tr ng, k  ho ch ph i bao quát đ t c  các thành c t

ầ ế ệ ị ườ ướ ph n kinh t , các quan h  th  tr ng trong và ngoài n c.

ế ướ ế ế ạ ắ ạ ạ ạ ồ ừ ạ ­ K  ho ch nhà n c g m k  ho ch dài h n và k  ho ch ng n h n, t ạ    đó v ch

ươ ế ể ị ụ ướ ầ ư ế ra các ch ng trình kinh t có m c tiêu đ  đ nh h ng đ u t ề , đi u ti ạ   t các ho t

ế ộ đ ng kinh t ợ    thích h p.

ệ ố ậ 3.3.  H  th ng pháp lu t

ủ ể ề ạ ọ ộ ị ­ Xác đ nh các ch  th  pháp lý, t o cho h  các quy n năng và hành đ ng mang

ấ ố tính th ng nh t.

ề ề ậ ế ề ử ụ ề ở ữ ­ Qui lu t các quy n v  kinh t : quy n s  h u, quy n s  d ng…

ề ợ ế ự ơ ở ả ậ ự ệ ủ ồ ­ V  h p đ ng kinh t d a trên c  s  tho  thu n, t nguy n c a các bên.

ề ự ả ả ủ ướ ố ớ ủ ề ề ế ­ V  s  đ m b o c a nhà n ệ c đ i v i các đi u ki n chung c a n n kinh t

3.4.  Tài chính

ệ ế ể ự ệ ệ ố ­ Tài chính là h  th ng quan h  kinh t bi u hi n trong lĩnh v c hình thành, phân

ỹ ề ệ ử ố ự ệ ể ả ằ ộ ph i và s  các qu  ti n t nh m xây d ng, b o v  và phát tri n xã h i XHCN.

ệ ể ệ ả ấ ­ B n ch t tài chính bi u hi n qua các nhóm quan h  tài chính sau:

ư ệ ệ ổ ứ ữ + Nhóm các quan h  tài chính gi a các doanh nghi p, dân c , các t ộ    ch c xã h i

ướ ớ v i nhà n c.

ữ ệ ệ ổ ứ + Nhóm các quan h  tài chính gi a các doanh nghi p, t ư ớ   ộ  ch c xã h i, dân c  v i

ệ ố h  th ng ngân hàng.

ủ ể ớ ị ườ ữ ệ + Nhóm các quan h  tài chính gi a các ch  th  v i th  tr ng.

ộ ộ ỗ ủ ể ệ ệ + Nhóm các quan h  tài chính trong n i b  m i ch  th  (doanh nghi p, t ổ ứ    ch c

ư ộ xã h i, dân c …)

ơ ả ứ ứ ố ­ Tài chính có hai ch c năng c  b n là ch c năng phân ph i và giám sát

124

ố ầ ố ạ ứ ầ ố ố ầ + Ch c năng phân ph i: phân ph i l n đ u và phân ph i l ầ   i. Phân ph i l n đ u

ỹ ề ệ ự ả ấ ậ ễ ấ ằ di n ra trong lĩnh v c s n xu t v t ch t nh m hình thành các qu  ti n t và các

ố ạ ả ậ ễ ả ả ầ kho n thu nh p ban đ u. Qúa trình phân ph i l ấ   i di n ra c  trong và ngoài s n xu t

ụ ậ ổ ồ ớ v i 3 m c đích: b  sung thêm ngu n thu cho ngân sách, hình  thành thu nh p cho các

ấ ậ ề ấ ả ế ữ ậ ầ ớ ngành không s n xu t v t ch t, đi u ti ư t thu nh p gi a các t ng l p dân c .

ứ ư ườ ể ố + Ch c năng giám sát: nh  ng i “giám sát”, “đôn đ c”, “ ki m tra”, tình hình

ỹ ề ệ ạ ộ ơ ở ủ ứ ố ử ụ ho t đ ng và s  d ng các qu  ti n t ự ố   . C  s   c a ch c năng giám đ c là s  th ng

ữ ự ậ ỹ ề ệ ớ ạ ộ ủ ủ ấ ướ ộ nh t gi a s  v n đ ng c a các qu  ti n t v i quá trình ho t đ ng c a nhà n c và

ế ế ố ủ ể các ch  th  kinh t ề  trong n n kinh t qu c dân.

ụ ủ ­ Các công c  c a tài chính:

ệ ố ắ ạ ế ế ồ + H  th ng thu : chính sách thu  đúng đ n t o ngu n thu cho ngân sách và

ế ẩ ả ấ ấ khuy n khích s n xu t, xu t kh u.

ướ ề ộ ế ự ụ ằ + Ngân sách nhà n c: tác đ ng vào n n kinh t ệ  nh m th c hi n m c tiêu tăng

ưở ơ ả ứ ể ằ tr ng và công b ng, là hình th c c  b n đ  hình thành nên các qu  ti n t ỹ ề ệ ậ    t p

trung.

ổ ớ ­ Đ i m i công tác tài chính ở ướ  n ệ c ta hi n nay:

ớ ề ể ừ ổ ề ấ ơ + Đ i m i n n tài chính: chuy n t ề    tài chính đ n nh t sang n n tài chình nhi u

thành ph n.ầ

ớ ề ơ ể ừ ơ ế ấ ổ ộ ế + Đ i m i v  c  ch  tài chính: chuy n t c  ch  giao n p c p phát sang c ơ

ệ ế ố ượ ề ự ủ ự ị ch  cho vay v n và các doanh nghi p đ c trao quy n t ch , t ệ    ch u trách nhi m

ề v  tài chính.

ớ ề ệ ố ể ừ ệ ố ấ ổ + Đ i m i v  h  th ng tài chính: chuy n t h  th ng tài chính 2 c p (tài chính

ướ ấ ồ ệ ố ế ơ ố ị nhà n c và tài chính các đ n v  kinh t ) sang h  th ng tài chính th ng nh t g m 5

ệ ộ ướ ế ố y u t : tài chính doanh nghi p, tài chính h  gia đình, ngân sách nhà n c, tài chính

ổ ứ ụ ỹ ạ ố đ i ngo i, các t ch c tài chính trung gian (các qu  tín d ng, các ngân hàng th ươ   ng

m i).ạ

3.5. Tín d ngụ

125

ụ ụ ủ ậ ả ấ ộ ố ả   ứ ­ B n ch t tín d ng: Tín d ng là hình th c v n đ ng c a v n cho vay, nó ph n

ệ ố ế ữ ủ ể ử ụ ủ ể ở ữ ồ ánh m i quan h  kinh t ố    gi a ch  th  s  h u và các ch  th  s  d ng ngu n v n

ề ỗ ế ỳ ạ ả ố ẫ ợ ứ ắ nhàn r i trong n n kinh t ả  trên nguyên t c hoàn tr  có k  h n c  g c l n l i t c.

ứ ụ ­ Ch c năng tín d ng:

ố ạ ố ề ệ ố ơ ở ự ệ + Phân ph i: phân ph i l i v n ti n t trên c  s  t ắ    nguy n theo nguyên t c

ợ ứ ề ệ ế ơ ộ ồ ố ả hoàn tr  và có l i t c, thông qua c  ch  huy đ ng các ngu n v n ti n t ỗ    nhàn r i,

phân tán trong xã h i.ộ

ư ủ ườ ố + Giám sát: giám sát t cách pháp nhân c a ng ạ ộ   i vay v n, tình hình ho t đ ng

ố ủ ử ụ ườ ả và s  d ng v n c a ng ả ợ ủ ọ i vay, kh  năng tr  n  c a h .

ụ ứ ủ ­ Các hình th c c a tín d ng:

ươ ệ ặ ạ ị ị ụ + Tín d ng th ụ ớ   ng m i: Đây là vi c mua bán ch u hàng hoá ho c d ch v  v i

ấ ị ợ ẫ ứ ữ ườ ườ ỳ ạ k  h n nh t đ nh. Nó là hình th c vay n  l n nhau gi a ng i mua và ng i bán,

ố ượ ư ả ằ ụ ề ằ ợ ị nh ng đ i t ng vay n  không ph i b ng ti n mà b ng hàng hoá d ch v . Gía bán

ườ ề ươ ơ ề ị ườ ị ch u th ng cao h n giá bán thanh ti n l ng toán ti n ngay, khi bán ch u ng i mua

ế ườ ợ ọ ế ế ậ ộ ỳ ươ ạ ả ph i vi t cho ng i bán m t phi u nh n n  g i là k  phi u th ế   ng m i. Khi đ n

ườ ứ ế ể ợ ườ ườ ườ ạ h n ng ỳ i bán căn c  vào k  phi u đ  thu n  ng i mua. Tr ợ ng h p ng i bán

ề ướ ờ ạ ể ế ế ỳ ươ ầ c n ti n tr c th i h n có th  đem k  phi u đ n các ngân hàng th ự   ạ ng m i th c

ệ ế ể ượ ế ấ ỳ ề ậ ị hi n chi t kh u k  phi u đ  đ c nh n ti n theo quy đ nh chung.

ớ ủ ụ ứ ụ ầ ọ + Tín d ng ngân hàng: Là hình th c tín d ng có t m quan tr ng to l n c a kinh

ị ườ ủ ế ụ ữ ệ ế t th  tr ệ   ng và là quan h  tín d ng ch  y u gi a ngân hàng và các doanh nghi p.

ụ ụ ệ ượ ự ệ ứ Tín d ng ngân hàng là hình th c mà các quan h  tín d ng đ c th c hi n thông qua

ầ ớ ứ ụ ầ vai trò trung tâm là ngân hàng. Nó đáp  ng ph n l n nhu c u tín d ng cho các doanh

ư ệ nghi p và c  dân.

ướ ụ ữ ệ ướ ớ ổ ứ ụ + Tín d ng nhà n c: Là quan h  tín d ng gi a nhà n c v i các t ch c kinh

ướ ữ ướ ư ữ ầ ớ ớ ướ ớ ế t trong n c, gi a nhà n c v i các t ng l p dân c , gi a nhà n c v i chính ph ủ

ướ ứ ệ ướ ằ các n c khác. Hình th c này thông qua vi c nhà n c phát hành công trái b ng thóc,

ề ể ằ ướ ế ụ ằ b ng vàng, b ng ti n đ  vay dân khi ngân sách nhà n c thi u h t.

ứ ụ ự ể ậ ự ố ủ ệ + Tín dung t p th : Là hình th c tín d ng d a trên t nguy n góp v n c a các

ặ ể ụ ụ ợ thành viên cho nhau vay ho c đ  cùng nhau kinh doanh tín d ng, h p tác xã tín d ng.

126

ứ ụ ụ ể ề ậ ộ   ổ Tín d ng t p th  là hình th c có vai trò b  sung cho tín d ng ngân hàng v  huy đ ng

ủ ế ở và cho vay ch  y u nông thôn.

ụ ủ ­ Vai trò c a tín d ng:

ố ế ả ầ ả ử ụ ệ ố ỗ + Góp ph n gi m s  ti t nhàn r i, nâng cao hi u qu  s  d ng v n, tăng vòng

ủ ố ế ụ ạ ề ệ ư ệ ề ắ ặ quay c a v n, ti t ki m ti n m t trong l u thông và kh c ph c l m phát ti n t .

ụ ệ ầ ấ ố + Thông qua cung c p v n cho các doanh nghi p, tín d ng góp ph n tăng quy

ả ấ ổ ớ ế ị ụ ậ ộ ọ ỹ mô s n su t kinh doanh, đ i m i thi t b , áp d ng tín b  khoa h c k  thu t và công

ệ ớ ấ ượ ấ ộ ả ẩ ả ngh  m i, nâng cao năng su t lao đ ng và ch t l ạ ng s n ph m, t o kh  năng và

ầ ư ế ự ớ khuy n khích đ u t ọ    và các công trình l n, các ngành, lĩnh v c có ý nghĩa quan tr ng

ẩ ự ượ ế ố ể ể ả ấ ị ố ớ đ i v i qu c k  dân sinh, thúc đ y l c l ng s n xu t phát tri n, chuy n d ch c ơ

ế ự ấ c u kinh t và khu v c.

ỗ ợ ố ư ụ ầ ố + Thông qua cho vay v n tiêu dùng, tín d ng góp ph n h  tr  v n cho c  dân

ờ ố ệ ả c i thi n đ i s ng.

ề ệ ữ ư ầ ẩ ướ ướ + Góp ph n thúc đ y giao l u ti n t gi a n c ta và các n c khác trên th ế

ớ ự gi i và khu v c.

ụ ở ướ ­ Chính sách tín d ng n ệ c ta hi n nay:

ủ ụ ứ ầ ằ ả ơ ờ ố ị + Đ n gi n hoá th  t c vay v n ngân hàng nh m đáp  ng k p th i nhu c u v ề

ư ố ủ v n c a dân c .

ướ ụ ứ ể ầ ằ ừ + T ng b ể ả   c phát tri n các hình th c tín d ng nh m góp ph n phát tri n s n

ờ ố ấ ườ xu t và nâng cao đ i s ng ng i dân.

ỷ ấ ợ ứ ướ ữ ắ ả ị + T  su t l i t c do nhà n c quy đ nh ph i tuân theo nh ng quy t c kinh t ế

ư ủ ố ch  không theo ý mu n ch  quan, duy ý chí.

ề ệ ề ệ ư 3.6.  Ti n t và l u thông ti n t

ệ ề ệ ề ­   Trong  n n  kinh  t ế ị ườ   th   tr ng  XHCN,   quan  h   ti n  t đang  trong  quá   trình

ổ ể chuy n đ i:

ừ ể ấ ặ ỗ ướ + T  ch  mang n ng tính c p phát chuy n sang h ể ừ   ng kinh doanh đ  t ng

ướ ủ ổ ủ ố ứ ủ ể ề ả ồ b ồ   c c ng c  s c mua c a đ ng ti n và nâng cao kh  năng chuy n đ i c a đ ng

ề ệ ti n Vi t Nam.

127

ề ủ ệ ố ừ ỗ ầ ạ ộ ư ỉ ộ + T  ch  h u nh  ch  ho t đ ng thông qua đ c quy n c a h  th ng ngân hàng

ướ ứ ổ ứ ề ể ầ nhà n c chuy n sang nhi u hình th c t ộ  ch c ngân hàng thu c các thành ph n kinh

tế

ề ệ ợ ự ệ ộ ­ Vi c xây d ng chính sách ti n t ọ   ầ  h p lý là m t yêu c u vô cùng quan tr ng

ủ ồ ệ ổ ứ ệ ầ ạ ị ề   trong giai do n hi n nay, góp ph n vào vi c  n đ nh  và tăng s c mua c a đ ng ti n,

ế ạ ề ề ố ộ ki m ch  l m phát, huy đ ng nhi u v n cho vay…

ụ ề ế ế ố 3.7.  Các công c  đi u ti t kinh t ạ  đ i ngo i

ụ ủ ế ế ạ ẩ ậ ạ ấ ỷ ố ­ Các công c  ch  y u là thu  xu t – nh p kh u, h n ng ch, t giá h i đoái, tr ợ

ẩ ấ ấ c p xu t kh u…

ụ ữ ướ ế ấ ậ ­ Thông qua nh ng công c  này, nhà n ẩ   ệ c khuy n khích vi c xu t ­ nh p kh u,

ờ ạ ả ấ ộ ị ứ ạ ề ả ộ ộ ợ ồ đ ng th i l i b o h  m t cách h p lý n n s n xu t n i đ a, nâng cao s c c nh tranh

ệ ầ ư ướ ố ờ ẫ ồ ữ ữ ủ c a hàng hoá Vi t Nam, thu hút v n đ u t n c ngoài, đ ng th i v n gi ộ    v ng đ c

ủ ố ợ ộ ị ướ ề ậ l p, ch  quy n qu c gia, l i ích dân t c theo đ nh h ng XHCN.

ậ ỏ Câu h i ôn t p

ủ ơ ế ị ườ ộ ự ả ủ ướ ng có s  qu n lý c a Nhà n c? 1. Phân tích n i dung c a c  ch  th  tr

ứ ủ ướ ướ ề c trong n n kinh t ế ị ườ  th  tr ị ng đ nh h ng XHCN 2. Nêu các ch c năng c a Nhà n

ở ướ  n c ta?

ụ ủ ế ệ ố ể ướ ự ệ Trình bày h  th ng các công c  ch  y u đ  nhà n ả   c ta th c hi n vai trò qu n 3.

ố ớ ề ướ lý vĩ mô đ i v i n n kinh t ế ị ườ  th  tr ị ng đ nh h ng XHCN?

128

BÀI 13

Ạ Ế H CH TOÁN KINH T

ố ế ổ ả T ng s  ti t gi ng:      4

ụ ầ * M c đích yêu c u:

ượ ấ ủ ạ ả ế ế ể ả ­ Trình bày đ c b n ch t c a h ch toán kinh t ầ  và c n thi t ph i chuy n các

ệ ướ ạ ế doanh nghi p Nhà n c sang h ch toán kinh t .

ơ ả ộ * Các n i dung c  b n:

ủ ạ ụ ấ ả ế I . B n ch t và tác d ng c a h ch toán kinh t

ấ ủ ạ ả ế 1. B n ch t c a h ch toán kinh t

ạ ế ạ ế ắ ệ ủ ớ ự ề ­ H ch toán kinh t là ph m trù kinh t ấ  g n li n v i s  xu t hi n c a các doanh

ệ ướ ờ ỳ ế ớ nghi p nhà n c trong th i k  chính sách kinh t m i ( NEP).

ề ả ạ ế ừ ệ ế ạ ừ ấ ­ Xét v  b n ch t, h ch toán kinh t v a là quan h  kinh t i v a là ph l ươ   ng

ả pháp qu n lý kinh doanh.

ớ ư ệ ế ạ ế ả ố + V i t cách là quan h  kinh t , h ch toán kinh t ph n ánh các m i quan h ệ

ữ ướ ữ ữ ệ ệ ớ gi a nhà n ệ   c và doanh nghi p, gi a các doanh nghi p v i nhau, gi a doanh nghi p

ổ ứ ế ữ ệ ộ ớ ớ v i các t ch c kinh t khác, gi a doanh nghi p v i các cán b  công nhân viên trong

ệ ướ ủ ở ữ ề ố ả doanh nghi p…trong đó nhà n c là ch  s  h u v  v n và tài s n, còn các doanh

ề ử ụ ả ủ ướ ả ị ệ nghi p là ng ườ ượ i đ ố c trao quy n s  d ng v n và tài s n c a nhà n c nên ph i ch u

ấ ướ ệ ậ ướ ượ ế ằ ợ ấ trách nhi m v t ch t tr c nhà n c và đ c khuy n khích b ng l ậ i ích v t ch t.

ớ ư ộ ươ ệ ả + V i t cách là m t ph ng pháp qu n lý ­ kinh doanh, các doanh nghi p nhà

ướ ướ ự ủ ả ướ ệ ố ử ụ ủ ộ ộ n c d i s  qu n lý vĩ mô c a nhà n c ch  đ ng s  d ng m t cách h  th ng, có

ề ệ ủ ệ ạ ế ế k  ho ch c a các quan h  hàng hoá ­ ti n t ạ  và các ph m trù kinh t có liên quan,

ằ ạ ả ế ấ ớ ấ ệ nh m đ t hi u qu  kinh t cao nh t v i chi phí ít nh t.

ụ ế ủ ạ 2. Tác d ng c a h ch toán kinh t

ệ ừ ơ ế ầ ế ự ự ở ấ ị  đ n v  kinh t bao c p th c s  tr  thành ­ Góp ph n bi n các doanh nghi p t

ế ớ ơ ế ị ườ ứ ị ơ đ n v  kinh t hàng hoá thích  ng v i c  ch  th  tr ng.

129

ủ ộ ư ủ ệ ạ ủ ­ Nâng cao tính ch  đ ng, sáng t o c a doanh nghi p cũng nh  c a cá nhân

ườ ừ ủ ề ầ ng ộ i lao đ ng, t ủ    đó cho phép khai thác và phát huy đ y đ  các ti m năng c a

doanh nghi p.ệ

ế ợ ộ ợ ế ủ ớ ợ ­ Cho phép k t h p m t cách hài hoà l i ích kinh t c a cá nhân v i l i ích kinh

ệ ợ ế ủ ộ ế ủ t c a doanh nghi p và l i ích kinh t c a xã h i.

ạ ế ự ơ ở ậ ậ ủ ị ườ ụ ­ H ch toán kinh t d a trên c  s  v n d ng các quy lu t c a th  tr ể ng đ  tính

ươ ự ệ ả ọ ư toán và đ a ra các ph ng án l a ch n nên cho phép nâng cao hi u qu  kinh doanh.

ế ắ ơ ả ủ ạ II. Nguyên t c c  b n c a h ch toán kinh t

ự ắ 1. T  bù đ p và có lãi

ấ ừ ầ ắ             ­ Nguyên t c này xu t phát t nhu c u khách quan:

ậ ủ ệ ậ ị + Các quy lu t c a kinh t ế ị ườ  th  tr ặ ng, đ c bi ậ   t là quy lu t giá tr  và quy lu t

ạ c nh tranh

ả ắ ế ệ ắ ấ +  Các nguyên t c trong qu n lý kinh t ả , nh t là nguyên t c hi u qu .

ụ ướ + M c tiêu dân giàu n ạ c m nh.

ề ế ắ ượ ự ệ ­ Trong n n kinh t ế ị ườ  th  tr ng, n u nguyên t c này không đ ầ   c th c hi n đ y

ể ạ ế ủ ủ ẽ đ  s  không th  có h ch toán kinh t theo đúng nghĩa c a nó.

ự ủ ề ế 2. T  ch  v  kinh t tài chính

ồ ừ ắ ắ ắ ậ ủ ừ Nguyên t c này b t ngu n t nguyên t c t p trung dân ch  và t ả   ầ  yêu c u ph i

ộ ơ ừ ậ ị ế ớ ư ệ th a nh n doanh nghi p là m t đ n v  kinh t hàng hoá. V i t ả    cách đó nó ph i

ượ ự ủ ề ọ ặ ố ư ượ đ ch  v  m i m t (v n, kinh doanh và có lãi), có t c t cách pháp nhân, đ c vay

ượ ả ở ở ạ ộ ứ ệ ố v n, đ c m  tài kho n ngân hàng, đ ượ ổ c t ch c các ho t đ ng nghi p v , k ụ ế

ế ạ ố ho ch, th ng kê, k  toán…

ề ự ắ ủ ủ ề ệ ắ ­ Nguyên  t c này cho phép quy n t ch  c a các doanh nghi p, g n li n nghĩa

ề ợ ừ ự ạ ế ụ ớ v  v i quy n l i, t ộ  đó t o ra đ ng l c kinh t ệ  cho doanh nghi p và cá nhân ng ườ   i

ả ấ ộ lao đ ng trong s n xu t kinh doanh.

ế ợ ự ệ ắ ộ ợ ­ Th c hi n nguyên t c này còn cho phép k t h p m t cách hài hoà l i ích kinh t ế

ữ ướ ớ ữ ữ ệ ệ ớ gi a nhà n ệ   c v i doanh nghi p, gi a các doanh nghi p v i nhau, gi a doanh nghi p

ườ ộ ớ v i ng i lao đ ng.

130

ề ậ ệ ấ ị ượ ế ằ ợ 3. Ch u trách nhi m v  v t ch t và đ c khuy n khích b ng l ậ   i ích v t

ch tấ

ề ự ủ ủ ề ệ ắ ắ ­ Nguyên t c này cho phép quy n t ch  c a các doanh nghi p, g n li n nghĩa v ụ

ề ợ ừ ự ạ ế ườ ớ v i quy n l i, t ộ  đó t o ra đ ng l c kinh t ệ  cho doanh nghi p và cá nhân ng i lao

ả ấ ộ đ ng trong s n xu t kinh doanh.

ế ợ ự ệ ắ ộ ợ ­ Th c hi n nguyên t c này còn cho phép k t h p m t cách hài hoà l i ích kinh t ế

ữ ướ ớ ữ ữ ệ ệ ớ gi a nhà n ệ   c v i doanh nghi p, gi a các doanh nghi p v i nhau, gi a doanh nghi p

ườ ộ ớ v i ng i lao đ ng.

ề ố ớ ố ằ ạ ộ ồ ế ệ 4. Giám đ c b ng đ ng ti n đ i v i các ho t đ ng kinh t doanh nghi p

ệ ạ ắ ế ị ự ả ­ Theo nguyên t c này, doanh nghi p h ch toán kinh t ủ    ph i ch u s  giám sát c a

ả ơ ướ ấ ủ ơ các  c  quan qu n lý nhà n ủ   c c p trên, c a các c  quan tài chính, ngân hàng…c a

ứ ệ ộ cán b  công nhân viên ch c trong doanh nghi p.

ệ ố ượ ự ệ ể ạ ả ­ Vi c giám đ c này đ c th c hi n thông qua các b ng bi u h ch toán d ướ   i

hình th c ti n t ứ ề ệ .

ề ủ ạ ữ ề ề ệ ế II. Nh ng đi u ki n ti n đ  c a h ch toán kinh t

Ổ ị ị 1. n đ nh chính tr

ị ể ự ổ ệ ở ị ể ế ự ỗ ọ ị S   n đ nh chính tr  bi u hi n ch : th  ch  chính tr  đã l a ch n đ ượ ự   c s

ủ ạ ệ ố ấ ả ố ị ồ đ ng tình c a đ i đa s  nhân dân; h  th ng chính tr , nh t là Đ ng và chính quy n t ề ừ

ươ ế ị ươ ố ớ ủ ả ầ trung ng đ n đ a ph ng, ph i có đ y đ  uy tín đ i v i nhân dân và các doanh

ệ ả ố ướ ả ự ổ ớ ể ự ậ nghi p. Mu n v y, Đ ng và nhà n c ph i t ẩ   ủ  đ i m i đ  có đ  năng l c và ph m

ớ ề ứ ứ ệ ạ ấ ớ ớ ụ ủ ch t thích  ng v i tình hình và nhi m v  c a giai đo n m i, thích  ng v i n n kinh

ế ị ườ t  th  tr ng.

ườ ế ổ ị 2.  Môi tr ng kinh t n đ nh

ườ ế ượ ọ ổ ị Môi tr ng kinh t c g i là  n đ nh khi: đ

ề ạ ổ ị ­ Có n n tài chính lành m nh và  n đ nh.

ề ệ ươ ứ ủ ố ổ ạ ở ứ ừ ả ­ S c mua c a ti n t t ị ng đ i  n đ nh; l m phát m c v a ph i cho phép

ệ ạ ấ ị ủ ệ ộ vi c h ch toán c a các doanh nghi p có đ  chính xác nh t đ nh.

ả ươ ứ ấ ị ­ M c lãi su t và giá c  t ố ổ ng đ i  n đ nh

ệ ố ậ ươ ả ố ầ ủ 3. Ph i có h  th ng chính sách và pháp lu t t ng đ i đ y đ

131

ế ộ ế ệ ậ ậ ố ợ Có ch  đ  k  toán và th ng kê thích h p; có Lu t doanh nghi p, Lu t lao

ậ ậ ươ ậ ợ ạ ồ ế ộ đ ng, Lu t ngân hàng, Lu t th ng m i, Lu t h p đ ng kinh t ư ậ    v.v..Có nh  v y

ụ ủ ề ệ ạ ớ ị ế m i xác đ nh rõ quy n và nghĩa v  c a các doanh nghi p ho ch toán kinh t .

ứ ữ ế ỹ ậ ợ ứ ệ ự ể , đ  làm căn c  hi n th c cho ị 4. Có nh ng đ nh m c kinh t k  thu t h p lý

ệ ạ ừ ơ ở ể ệ ớ vi c                h ch toán giá thành, t đó các doanh nghi p m i có c  s  đ  tuân th ủ

ế ắ ủ ạ các nguyên t c c a h ch toán kinh t

ạ ế ấ ế ề là t t y u trong n n kinh t ế ị ườ  th  tr ạ   ố ng. Mu n h ch Tóm l i:ạ  H ch toán kinh t

ố ắ ơ ả ủ ệ ệ ề ạ ả toán t t, ngoài vi c ph i tuân th  các nguyên t c c  b n và t o ra các đi u ki n, các

ề ề ả ố ệ ạ ả ạ ử ụ ệ ả ố ti n đ , còn ph i làm t t vi c h ch toán v n và s  d ng có hi u qu ; ph i h ch toán

ế ố ầ ủ ắ ấ ả ớ ươ ầ đ y đ  các y u t đ u vào, g n v i giá thành s n xu t và giá thành th ẩ   ng ph m,

ụ ở ầ ả ị ượ ị ườ ừ ậ ể ả đ  đ m b o hàng hoá và d ch v đ u ra đ c th  tr ng th a nh n.

ậ ỏ Câu h i ôn t p

ạ ả ế ề . Vì sao n n kinh t ế ị ườ  th  tr ị ng đ nh ấ ủ 1. Phân tích b n ch t c a h ch toán kinh t

ướ ệ ỏ ướ ụ ả h ng XHCN đòi h i các doanh nghi p Nhà n ầ ủ ế ộ ạ   c ph i áp d ng đ y đ  ch  đ  h ch

toán kinh t ?ế

ắ ủ ạ ế ề ể ề ệ ề và các đi u ki n ti n đ  đ  cho các 2. Nêu các nguyên t c c a h ch toán kinh t

ệ ướ ướ ụ doanh nghi p Nhà n ề c trong n n kinh t ế ị ườ  th  tr ị ng đ nh h ng XHCN áp d ng t ố   t

ế ộ ạ ế ch  đ  h ch toán kinh t ?

132

133