Th.S Lê Anh (Chủ biên)
Th.S Đào Văn Minh
TẬP BÀI GIẢNG
MÔN KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC - LÊNIN
(Lưu hành nội bộ)
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2020
BỘ GIAO THÔNG VẬN TẢI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIAO THÔNG VẬN TẢI TP. HỒ CHÍ MINH
Th.S Lê Anh (Chủ biên)
Th.S Đào Văn Minh
TẬP BÀI GIẢNG
MÔN KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC - LÊNIN
(Tài liệu dùng cho khối ngành đại học không chuyên)
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2020
1
LỜI MỞ ĐẦU
Theo tinh thần của Kết luận số 94/KLTW/2014, nhằm góp phần trang bị cho sinh
viên những tri thức cơ bản, cốt lõi của Kinh tế chính trị Mác - Lênin trong bối cảnh phát
triển kinh tế của đất nước và thế giới ngày nay, nhóm biên soạn tập bài giảng này đã dựa
trên cơ sở nền tảng của Chủ nghĩa Mác - Lênin, cập nhật tri thức mới, gắn với thực tiễn,
tính sáng tạo, kỹ năng, tư duy, phẩm chất người học, nhưng vẫn đảm bảo tính cơ bản, hệ
thống, khoa học, đồng thời khắc phục những trùng lắp, lược bỏ những nội dung không
còn phù hợp nhằm giúp sinh viên dễ tiếp cận.
Nội dung tập bài giảng gồm 6 chương gắn với hệ thống tri thức của kinh tế chính trị
Mác - Lênin: đó là những tri thức kinh tế chính trị về phương thức sản xuất tư bản chủ
nghĩa và những vấn đề kinh tế chính trị của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt
Nam. Cụ thể, Chương 1 nói về đối tượng, phương pháp nghiên cứu và chức năng của
kinh tế chính trị Mác - Lênin. Chương 2: Hàng hóa, thị trường và vai trò của các chủ thể
trong nền kinh tế thị trường; Chương 3: Sản xuất giá trị thặng dư trong nền kinh tế thị
trường; Chương 4: Cạnh tranh và độc quyền trong nền kinh tế thị trường; Chương 5:
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và các quan hệ lợi ích kinh tế ở Việt Nam;
và Chương 6: Công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam.
Trong quá trình biên soạn, do còn những hạn chế khách quan và chủ quan nên chắc
chắn còn những điểm còn phải sửa đổi, bổ sung. Nhóm biên soạn rất mong nhận được ý
kiến đóng góp xây dựng của bạn đọc để hoàn thiện tập bài giảng này hơn.
NHÓM BIÊN SOẠN
2
MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU............................................................................................................................1
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT...........................................................................................8
Chương 1: ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ CHỨC NĂNG CỦA
KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC - LÊNIN.....................................................................................9
1.1. KHÁI QUÁT SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA KINH TẾ CHÍNH TRỊ
MÁC - LÊNIN........................................................................................................................... 9
1.2. ĐỐI TƯỢNG, MỤC ĐÍCH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CỦA KINH TẾ
CHÍNH TRỊ MÁC - LÊNIN....................................................................................................12
1.2.1. Đối tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị Mác - Lênin...................................... 12
1.2.2. Mục đích nghiên cứu của Kinh tế chính trị Mác - Lênin...................................... 14
1.2.3. Phương pháp nghiên cứu của kinh tế chính trị Mác - Lênin................................. 15
1.3. CHỨC NĂNG CỦA KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC - LÊNIN.........................................15
1.3.1. Chức năng nhận thức..............................................................................................15
1.3.2. Chức năng thực tiễn................................................................................................15
1.3.3. Chức năng tư tưởng................................................................................................15
1.3.4. Chức năng phương pháp luận................................................................................ 16
Câu hỏi thảo luận ôn tập chương 1.................................................................................. 16
Chương 2: HÀNG HÓA, THỊ TRƯỜNG VÀ VAI TRÒ CỦA CÁC CHỦ THỂ THAM
GIA THỊ TRƯỜNG.................................................................................................................17
2.1. LÝ LUẬN CỦA C.MÁC VỀ SẢN XUẤT HÀNG HÓA VÀ HÀNG HÓA..................17
2.1.1. Sản xuất hàng hóa...................................................................................................17
2.1.1.1. Khái niệm sản xuất hàng hóa.......................................................................17
2.1.1.2. Điều kiện ra đời của sản xuất hàng hóa.......................................................17
2.1.2. Hàng hóa.................................................................................................................17
2.1.2.1. Khái niệm và hai thuộc tính của hàng hóa.................................................. 17
2.1.2.2. Tính hai mặt của lao động sản xuất hàng hóa............................................. 18
2.2.2.3. Lượng giá trị và các nhân tố ảnh hưởng đến lượng giá trị của hàng hóa... 19
3
2.1.3. Tiền tệ.....................................................................................................................20
2.1.3.1. Nguồn gốc và bản chất của tiền...................................................................20
2.1.3.2. Chức năng của tiền...................................................................................... 21
2.1.4. Dịch vụ và quan hệ trao đổi trong trường hợp một số yếu tố khác hàng hóa
thông thường ở điều kiện ngày nay..................................................................................22
2.1.4.1. Dịch vụ.........................................................................................................22
2.1.4.2. Một số hàng hóa đặc biệt trong thị trường hiện nay................................... 22
2.2. THỊ TRƯỜNG VÀ NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG.......................................................23
2.2.1. Khái niệm, phân loại và vai trò của thị trường...................................................... 23
2.2.1.1. Khái niệm và phân loại thị trường...............................................................23
2.2.1.2. Vai trò của thị trường...................................................................................23
2.2.2. Nền kinh tế thị trường và một số quy luật chủ yếu của nền kinh tế thị trường.....23
2.2.2.1. Nền kinh tế thị trường..................................................................................24
2.2.2.2. Một số quy luật kinh tế chủ yếu của nền kinh tế thị trường....................... 25
2.3. VAI TRÒ CỦA MỘT SỐ CHỦ THỂ THAM GIA THỊ TRƯỜNG............................... 28
2.3.1. Người sản xuất........................................................................................................28
2.3.2.Người tiêu dùng.......................................................................................................28
2.3.3. Các chủ thể trung gian trong thị trường.................................................................28
2.3.4. Nhà nước................................................................................................................ 29
Câu hỏi thảo luận ôn tập chương 2.................................................................................. 29
Chương 3: GIÁ TRỊ THẶNG DƯ TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG....................... 30
3.1. LÝ LUẬN CỦA C.MÁC VỀ GIÁ TRỊ THẶNG DƯ..............................................30
3.1.1. Nguồn gốc của giá trị thặng dư..............................................................................30
3.1.1.1. Công thức chung của tư bản........................................................................ 30
3.1.1.2. Hàng hóa sức lao động.................................................................................31
3.1.1.3. Sự sản xuất giá trị thặng dư......................................................................... 31
3.1.1.4. Tư bản bất biến và tư bản khả biến............................................................. 33
3.1.1.5. Tiền công......................................................................................................33