Bài giảng Kinh tế vĩ mô: Chương 4 - Th.S. Nguyễn Thị Hồng Thu

Chính sách tài khóa (CSTK) đóng vai trò trung tâm trong ổn định kinh tế vĩ mô, là công cụ then chốt mà Chính phủ sử dụng để điều tiết nền kinh tế. Thông qua việc điều chỉnh thuế khoá và chi tiêu công cộng, CSTK có khả năng tác động trực tiếp đến tổng cầu, từ đó ảnh hưởng đến sản lượng, việc làm và mức giá chung. Trong bối cảnh các nền kinh tế thường xuyên đối mặt với những biến động chu kỳ như suy thoái hoặc lạm phát quá mức, việc hiểu rõ cơ chế và hiệu quả của CSTK trở nên cấp thiết. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích lý thuyết và thực tiễn triển khai CSTK, đồng thời làm rõ các vấn đề liên quan đến thâm hụt ngân sách, nhằm cung cấp một cái nhìn toàn diện về công cụ quản lý kinh tế quan trọng này.

Sinh viên, giảng viên ngành kinh tế học, các nhà hoạch định chính sách kinh tế và chuyên gia nghiên cứu muốn tìm hiểu về chính sách tài khóa và quản lý ngân sách nhà nước.

Tài liệu này tập trung vào chính sách tài khóa (CSTK) như một công cụ thiết yếu để quản lý nền kinh tế vĩ mô. CSTK được định nghĩa là việc Chính phủ sử dụng thuế khoá và chi tiêu công cộng để điều tiết tổng cầu và đưa nền kinh tế về mức sản lượng tiềm năng Yp. Về mặt lý thuyết, trong giai đoạn suy thoái kinh tế và thất nghiệp cao, CSTK khuyến nghị tăng chi tiêu công (G) hoặc giảm thuế (T) để kích thích tổng cầu (AD), qua đó thúc đẩy tăng trưởng sản lượng và việc làm. Ngược lại, khi nền kinh tế trải qua lạm phát do phát đạt quá mức, CSTK sẽ giảm G hoặc tăng T để hạn chế chi tiêu, giúp kiềm chế lạm phát. Tuy nhiên, việc áp dụng CSTK trong thực tế đối mặt với nhiều hạn chế, bao gồm khó khăn trong việc tính toán chính xác liều lượng can thiệp, độ trễ đáng kể trong quá trình thu thập thông tin, ra quyết định và triển khai, cùng với hiệu quả không đồng đều giữa các loại dự án. Tài liệu cũng đi sâu vào khái niệm thâm hụt ngân sách, định nghĩa và phân loại thành thâm hụt thực tế, cơ cấu và chu kỳ, giải thích mối quan hệ giữa cán cân ngân sách (B = T - G) và sản lượng tiềm năng. Cuối cùng, nó phân tích các tác động của CSTK cùng chiều trong các tình huống suy thoái và thịnh vượng, chỉ ra rằng việc cân bằng ngân sách trong ngắn hạn có thể làm sâu sắc thêm suy thoái hoặc gia tăng lạm phát trong dài hạn, nhấn mạnh sự phức tạp và những hàm ý quan trọng của việc điều hành chính sách tài khóa hiệu quả.