Thư viện số là những tổ chức cung cấp các nguồn lực gồm cả cán bộ chuyên môn để lựa chọn, xây dựng, truy cập tri thức, giải thích, phân phát, bảo tồn tính toàn vẹn và đảm bảo tính bền vững vượt thời gian của các kho tài liệu số, do đó chúng luôn sẵn sàng đáp ứng nhu cầu sử dụng của một cộng đồng cụ thể hoặc của một nhóm cộng đồng. Mời các bạn cùng tham khảo tài liệu để hiểu rõ hơn về vai trò của thư viện số.
EIPICT_M8_Lesson 1
Bài 1. Th vi n s là gì? ư ệ ố
Theo Witten và Bainbridge (2003), m t th vi n s ư ệ ố
ộ
ộ
ử
ậ
ậ
ệ ử
ạ
ổ ứ ẹ ỏ i trong môi tr ư ệ ố ư ộ
ậ
ả
ng pháp truy c p, tra c u,
ứ
ậ
ớ
ồ ươ ch c và duy trì kho tài li u.”
không th c s là m t “th vi n s hoá … Các th vi n ư ệ ự ự ư ệ ố c hi u là các cách th c m i trong x lý tri th c: s đ ứ ớ ứ ể ố ượ b o t n, thu th p, t ch c, truy n bá và truy c p nó- ề ả ồ không có nghĩa là d p b các th vi n hi n có và t p ệ ậ ư ệ .” H đ nh h p chúng l ng đi n t ọ ị ườ ợ ch c, nghĩa th vi n s nh m t kho thông tin có t ổ ứ kho v t th s t p trung g m các văn b n, tài li u ệ ể ố ậ nghe, nhìn cùng v i các ph l a ch n, t ổ ứ ự
ệ
ọ
EIPICT_M8_Lesson 1
2
Peter Noerr (1998) đ nh nghĩa th vi n s là ị ữ
EIPICT_M8_Lesson 1
3
“Th vi n s là nh ng t
ấ ữ
ổ ứ ộ
ọ
ư ệ ố ồ ự ồ ự ả ồ
ượ
ẵ
ứ ụ ể ặ ồ
ch c cung c p các ngu n l c g m c cán b chuyên môn đ l a ể ự ả i thích, ch n, xây d ng, truy c p tri th c, gi ả ậ ứ phân phát, b o t n tính toàn v n và đ m b o ẹ ả ả tính b n v ng v t th i gian c a các kho tài ủ ờ ề ữ li u s , do đó chúng luôn s n sàng đáp ng nhu ệ ố c u s d ng c a m t c ng đ ng c th ho c ộ ộ ủ ầ ử ụ c a m t nhóm c ng đ ng ” ồ ủ ộ ộ
ộ ị ậ
4
Liên đoàn Th vi n S ư ệ ố “M t đ nh nghĩa có th ch p nh p v th vi n ề ư ệ ể ấ s .” ố http://www.diglib.org/about/dldefinition.htm EIPICT_M8_Lesson 1
o Các th vi n mà b n thân chúng không ch a n i
ứ ộ
i n i dung ư ệ ư ớ ộ
i d ng đi n t ả ấ
ộ ổ m t n i nào đó. ệ ử ở ộ ơ coi th vi n o cũng nh th ư ư ư ệ ả ả
EIPICT_M8_Lesson 1
5
dung nh ng cung c p m t c ng t d ướ ạ o M t s tác gi ộ ố vi n sệ ố
ư ệ – Tăng c
i thích
ng truy c p: máy tìm tin và h tr gi ng d n siêu văn b n
thu t ng mi n phí; đ
Th vi n s cung c p ấ : ố ườ ậ ữ
ậ
ỗ ợ ả ả
ả
ườ ề
ả
ị
ữ
ư
ứ ả ồ ứ
ạ
công ngh , thông tin, ho t đ ng và ph
ng
ạ ộ
ộ ụ
ươ
ệ
ng t
ng
ẫ ễ – Thu hút ngày càng nhi u đ c gi ộ – Nâng cao kh năng tra c u-cung c p thông tin k p th i ờ ấ – Nâng cao công tác b o t n và l u tr – Kích thích t o ra tri th c m i ớ – H i t pháp – Kh năng t ả
ưở
ượ
EIPICT_M8_Lesson 1
6
Donald J. Waters (1998). What are digital libraries?
CLIR Issues, Number 4, July/August. http://www.clir.org/pubs/issues/issues04.html#dlf Gary Cleveland (1998). Digital libraries: Definitions, issues, and challenges. UDT Occasional Paper Number 8. http://www.ifla.org/VI/5/op/udtop8/udtop8.htm
Candy Schwartz. Digital Library Definitions
http://web.simmons.edu/~schwartz/462-defs.html
EIPICT_M8_Lesson 1
7
M c đích c a th vi n không thay đ i - ư ệ
ụ
i đúng ng ớ ổ i và đúng ườ
EIPICT_M8_Lesson 1
8
ủ chuy n đúng thông tin t ể th i đi m. ể ờ
ng t
ặ ố ượ
h ả ướ
i ớ
M c đích ụ Ng ườ Các lo i v n tài li u, d ng th c format và các ch ủ ạ
i dùng ho c đ i t ạ ố
ng đ c gi ộ ứ
ệ
đề
Các d ch v cung c p (g m tìm ki m và tra c u tài ồ
ụ
ứ
ế
ấ
ị
li u)ệ
Công ngh (các tiêu chu n quy đ nh và l p đ t các ẩ
ắ
ặ
ị
ậ
ả
EIPICT_M8_Lesson 1
9
ệ h th ng b o m t) ệ ố Chi phí Các kh năng l a ch n ọ ự ả Quy n s h u trí tu và b n quy n ề ệ ề ở ữ
ả
Trong: Qu n lý tri th c c a t
ch c ứ
ứ
ủ ổ
ắ
ả – Ki m kể ê – Các chu n và nguyên t c phân lo i ạ ẩ – Siêu d li u ữ ệ – B n quy n ề
ả
Ngoài: đ m b o th vi n thu hút đ c gi
vì th vi n
ả
ư ệ
ộ
ả
ư ệ
ự
ả
ộ ươ
ế
ả xây d ng là dành cho đ c gi – Marketing và khuy ch tr ng – Các d ch v ụ
ị
EIPICT_M8_Lesson 1
10
Các Web site tham kh o v th vi n s . ề ư ệ ố
ả
http://www.ifla.org/VI/5/op/udtop8.htm http://web.simmons.edu/~schwartz/462-defs.html
EIPICT_M8_Lesson 1
11
http://www.clir.org/pubs/issues/issues04.html#dlf
các h c ọ ế ứ ườ
Các k t qu nghiên c u th ả ạ ự
ng m i và khu v c chính
ệ ủ ể ạ
EIPICT_M8_Lesson 1
12
ng đ n t ế ừ vi n, khu v c th ự ươ ph . Các sáng ki n s có th tìm t i: ế ố – http://cise.nsf.gov/iis/dli_home.html – http://www.nsf.gov/pubs/1998/nsf9863.htm – http://dli.grainger.uiuc.edu/national.htm
Bách khoa toàn th v ngh thu t (Artcyclopedia)
ậ
ư ề
ệ http://www.artcyclopedia.com
Merlot at http://www.merlot.org/Home.po Th vi n Khoa h c và Y h c HighWire (HighWire ọ
ư ệ
ọ
Th vi n s Khoa h c Qu c gia (National Science
Library of the Sciences and Medicine) http://highwire.stanford.edu ố
ư ệ ố
ọ Digital Library) http:// nsdl.org/render.userLayoutRootNode.uP
EIPICT_M8_Lesson 1
13
ấ ượ
Artcyclopedia http://www.artcyclopedia.com/ C ng t ỹ ổ ạ
i b o tàng-m thu t có ch t l ớ ả ắ
ố ự
ộ
ng, b n g c ậ ả điêu kh c và h i ho . M i n i dung có th xem tr c ể ọ ộ tuy n. ế
ấ
ế
ệ
ệ ả ế
ườ
ế
ả
ớ
ả i thăm t ẩ
Web site cung c p các tìm ki m theo tên ngh sĩ, tiêu đ , vi n b o tàng, phong trào, hoàn c nh và qu c ề ố i các web t ch. K t qu tìm ki m đ a ng ư ị site c a các b o tàng đ xem các tác ph m ngh ệ ể ả ủ thu t.ậ
Cung c p thông tin ngh thu t th gi
i.
ế ớ
ệ
ấ
ậ
EIPICT_M8_Lesson 1
14
EIPICT_M8_Lesson 1
15
ỉ
ộ c, gi ệ ờ ể ắ ầ ụ ự c th m đ nh mi n phí ễ t b gi ng ẩ ụ ế ị ả
ọ
ng m i, hoá h c, xây d ng, y t ọ ươ
16
ọ , l ch s , ử ế ị ậ ạ ự ọ
Merlot là m t đ a ch tuy t v i đ b t đ u khám ộ ị phá các th vi n s trong lĩnh v c giáo d c. Đây ư ệ ố là m t th vi n l n, đ ư ệ ớ ị ượ i thi u các công c và thi tr ệ ớ ướ d y đ ch c theo môn h c. c t ạ ượ ổ ứ Web site t p trung vào 14 lĩnh v c sau: sinh h c, ậ ự ạ ệ ọ ệ
th công ngh thông tin, toán h c, âm nh c, v t lý, tâm lý h c, giáo d c gi ng viên, gi ng d y và ả ụ công ngh , và các ngôn ng trên th gi ạ i. EIPICT_M8_Lesson 1 ả ế ớ ữ
EIPICT_M8_Lesson 1
17
ư ệ ọ ọ
ng Đ i h c
N m t ằ
i tr ạ ườ
ạ ọ Stanford, web site này cho
ạ
ậ
ề
ọ
ọ
ọ ề ạ
phép truy c p toàn văn các bài t p chí v khoa h c xã h i, y h c, v t lý, sinh h c. ậ ộ ặ
ễ
c. Nhi u t p chí mi n phí, ho c mi n phí các s tr M t khác, h th ng cho phép truy c p mi n phí n u
ễ ệ ố ườ
ặ c quan ng ơ
ễ ộ ạ
ậ ạ
Web site cung c p nhi u d ch v cho các nhà nghiên
ố ướ ế i dùng đ t mua dài h n m t t p chí. ụ
ặ ề
ấ
ị
c u.ứ
EIPICT_M8_Lesson 1
18
HighWire Th vi n Khoa h c và Y h c (Library of the Sciences and Medicine) http:// highwire.stanford.edu/
ư ệ ọ
EIPICT_M8_Lesson 1
19
ố ư ệ ố ọ
NSDL là th vi n s c a Qu Khoa h c
Th vi n s Khoa h c Qu c gia (National Science Digital Library) http:// nsdl.org/render.userLayoutRootNode.uP
EIPICT_M8_Lesson 1
20
ố ư ệ ố ọ
EIPICT_M8_Lesson 1
21
Th vi n s Khoa h c Qu c gia (National Science Digital Library) http:// nsdl.org/render.userLayoutRootNode.uP
ế
Xem các ví d v k t h p: gi ụ ề ế ợ ki m, các ngu n h n h p t ợ ừ ỗ ồ truy n thông khác nhau và các m c tiêu k t h p gi a giáo d c và th
i thi u và tìm ệ ớ các ph ng ti n ệ ươ ế ợ ụ ề
EIPICT_M8_Lesson 1
22
ng m i ạ ươ ữ ụ
EIPICT_M8_Lesson 1
23
Nói chung, th vi n s là t p h p các v t th s ể ố
ư ệ ố ậ ậ ợ
“Các th vi n s t n t
có t ch c ổ ứ
ớ ạ ữ ư ệ ố ồ ạ
Các th vi n s
ụ ư
i đa d ng v i nh ng ch c ứ năng, u tiên và m c tiêu khác nhau” (Greenstein and Thorin, 2002) ư ệ ố ở ả
quanh ta. Chúng không ph i là ch c tĩnh. Chúng không ng ng phát tri n ể t trong “five ổ ứ ư ữ
ừ ế ậ ủ
EIPICT_M8_Lesson 1
24
nh ng t ữ đúng nh nh ng gì Raganathan đã vi laws of library science.” (Năm quy lu t c a khoa c a khoa h c th vi n) ọ ủ ư ệ
UNESCO/IFLA Directory of digitized collections
(UNESCO Memory of the World): (http:// www.unesco.org/webworld/digicol/)
ợ
ữ
ố
ệ
ụ
ắ
ế ọ
ủ
ả
ớ
ẩ ớ ồ
ả
ả
Bibliotheca Universalis: D án h p tác gi a 13 th ư ự vi n qu c gia Châu Âu v i m c đích s p x p “các ớ tác ph m l n c a di s n văn hoá và khoa h c th ế gi i g m các văn b n, hình nh và âm thanh.” http://www.bl.uk/gabriel/bibliotheca-universalis/en/bibliotheca_universalis_accueil.htm
EIPICT_M8_Lesson 1
25
