Bài giảng Tham vấn tâm lý: Tiến trình tham vấn - Trì Thị Minh Thúy

ế

Ti n trình

THAM V NẤ

ị

Trì Th  Minh Thúy, Ph.D.

Tiến trình tham vấn đơn giản:

1. Thiết lập tương quan/ mối quan hệ

(Relationship)

2. Lắng nghe câu chuyện và xác định nội

lực (Story and Strength) 3. Xác định mục tiêu (Goals) 4. Hình thành lại câu chuyện (Restory) 5. Hành động (Action)

1. Thiết lập tương quan

­ Bắt đầu buổi tham vấn ­ Thiết lập mối quan hệ ­ Xây dựng niềm tin ­ Giới thiệu tiến trình và cách thức tham vấn, bao gồm vấn đề bảo mật, sự ưng thuận của thân chủ.

­ “Chào em, hôm nay em muốn nói về

vấn đề gì?”

1. Thiết lập tương quan

­ Xây dựng mối tương quan ‘trị liệu’ với thân chủ, tạo cho thân chủ cảm thấy thoải mái và tin tưởng.

­ Giới thiệu mục đích của tham vấn và thông tin cho thân chủ biết vai trò của thân chủ và TVV.

CHỨC NĂNG VÀ MỤC ĐÍCH

1. Thiết lập tương quan

­ Kỹ năng lắng nghe, chú tâm, quan sát,

cung cấp thông tin.

­ Nếu thân chủ hỏi về TVV, TVV có thể dùng kỹ năng bộc lộ bản thân cách ngắn gọn.

KỸ NĂNG THƯỜNG DÙNG

1. Thiết lập tương quan

­ TC sẽ cảm thấy dễ chịu vì hiểu được những vấn đề chủ yếu liên quan tới đạo đức nghề nghiệp, và mục đích của buổi tham vấn.

­ TC có thể biết thêm về TVV với tư

cách là một chuyên gia và một nhân vị.

KẾT QUẢ DỰ ĐOÁN

2. Lắng nghe câu chuyện và xác định nội lực

­ Thu thập thông tin. ­ Tìm hiểu câu chuyện, mối quan tâm lo

lắng, và nan đề của TC.

­ Xác định nguồn lực của TC. ­ “Em quan tâm lo lắng về điều gì?” ­ “Điểm mạnh và nguồn lực của em là

gì?”

2. Lắng nghe câu chuyện và xác định nội lực

­ Tìm hiểu lý do thân chủ tìm đến tham vấn và

CHỨC NĂNG VÀ MỤC ĐÍCH

­ Xác định nan đề của thân chủ sẽ giúp buổi tham vấn đi đúng hướng, chứ không nhảy lung tung không định hướng. Điều này cũng giúp xác định những điểm mạnh/nội lực của thân chủ.

lắng nghe câu chuyện của thân chủ.

2. Lắng nghe câu chuyện và xác định nội lực

­ Lắng nghe, chú tâm, và chuỗi kỹ năng lắng nghe cơ bản: kỹ năng đặt câu hỏi, kỹ năng quan sát, khích lệ, phản hổi nội dung, tóm tắt, và phản hồi cảm xúc.

­ Tìm kiếm những điểm tích cực.

KỸ NĂNG THƯỜNG DÙNG

XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ & NGUỒN LỰC

n TVV giúp thân chủ mô tả và nhận dạng vấn đề qua đáp lại điều thân chủ nói (dùng kỹ năng phản hồi).

n TVV cũng giúp thân chủ ‘xả ra’ hay giải toả cảm

n TVV tìm hiểu các yếu tố liên quan đến vấn đề của thân chủ: nhân cách của thân chủ, biến cố trong cuộc sống, mối quan hệ với người khác, môi trường và bối cảnh tâm lý-xã hội.

n Sau khi nghe thân chủ mô tả vấn đề thì TVV đúc

xúc của mình.

2/6/17

11

Prepared by Trì Thị Minh Thúy, PhD.

kết lại những điều thân chủ đã nói.

XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ & NGUỒN LỰC

n What do you perceive as the problem? n When did it start? n How long has it been going on? n How frequent is it? n What precipitates it? (Điều gì làm khởi phát vấn đề?) n What is its negative and positive consequences? n What feelings are associated with it? n What physical reactions do you have? n What thought accompany the problem? n How do you actually behave? n How have you attempted to cope with it in the past?

2/6/17

12

Prepared by Trì Thị Minh Thúy, PhD.

XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ & NGUỒN LỰC

n How does the client see her/himself? n Which strengths and weaknesses does

s/he see in her/himself?

n Which expectations does s/he have about

her/himself and others?

n How is his/ her relationships? n How is his/her physical health?

2/6/17

13

Prepared by Trì Thị Minh Thúy, PhD.

2. Lắng nghe câu chuyện và xác định nội lực

­ TC sẽ chia sẻ suy nghĩ, cảm xúc, và

hành vi.

­ TC sẽ kể câu chuyện cách tỉ mỉ. ­ TC sẽ nói ra những điểm mạnh và

nguồn lực của mình.

KẾT QUẢ DỰ ĐOÁN

3. Xác định mục tiêu

­ Đặt ra mục tiêu chung.

­ “Em mong muốn điều gì xảy ra?”

3. Xác định mục tiêu

­ Tìm ra/ xác định thế giới lý tưởng của thân

CHỨC NĂNG VÀ MỤC ĐÍCH

­ Sự việc sẽ thế nào nếu vấn đề được giải

chủ: Thân chủ mong muốn gì?

­ Hướng đi của thân chủ và TVV phải hài hòa

quyết?

­ TVV có thể giúp TC làm rõ và điều chỉnh

với nhau.

­ Không có mục tiêu rõ ràng, buổi tham vấn

mục tiêu khi cần thiết.

không biết sẽ về đâu.

3. Xác định mục tiêu

­ Lắng nghe, chú tâm, và chuỗi kỹ năng lắng nghe cơ bản: kỹ năng đặt câu hỏi, kỹ năng quan sát, khích lệ, phản hổi nội dung, tóm tắt, và phản hồi cảm xúc.

­ Nếu hệ quả không rõ thì cần dùng đến

những kỹ năng tạo ảnh hưởng và đương đầu.

KỸ NĂNG THƯỜNG DÙNG

3. Xác định mục tiêu

­ TC sẽ bàn thảo điều TC muốn, cách

thức suy nghĩ mới, cảm xúc mong đợi, và hành vi có thể thay đổi.

­ TC sẽ có thể học cách sống hiệu quả hơn trước những tình huống không thay đổi được (bị hãm hiếp, cái chết, tai nạn, bệnh tật)

KẾT QUẢ DỰ ĐOÁN

4. Hình thành lại câu chuyện

­ Thăm dò các giải pháp có thể. ­ Đương đầu với những bất nhất/ mâu

thuẫn.

­ Hình thành lại câu chuyện. ­ “Chúng ta sẽ làm gì về điều này?” ­ “Chúng ta có thể phát sinh ra những cách suy nghĩ, cảm giác, và hành động mới không?”

HIỂU SỰ VẬN HÀNH CỦA VẤN ĐỀ

n Xem xét TC quy trách nhiệm như thế nào. n TC có thể có 2 hướng quy trách nhiệm: hướng ra ngoài và hướng về bản thân. n Thỉnh thoảng NTV có thể đương đầu trực

2/6/17

20

Prepared by Trì Thị Minh Thúy, PhD.

tiếp với TC.

HIỂU SỰ VẬN HÀNH CỦA VẤN ĐỀ

n TVV dùng kỹ năng ‘cá nhân hoá’ để

giúp thân chủ nhận ra được bản thân của thân chủ (suy nghĩ, cảm xúc, hành động) đã góp phần tạo ra hoặc duy trì vấn đề này như thế nào.

2/6/17

21

Prepared by Trì Thị Minh Thúy, PhD.

HIỂU SỰ VẬN HÀNH CỦA VẤN ĐỀ

n Hoặc NTV có thể đặt những câu hỏi về trách

nhiệm cá nhân: ¨ Điều bạn đang làm/ hành vi của bạn giúp cho bạn

như thế nào?

¨ Bạn nghĩ rằng chính hành vi của bạn góp phần

vào vấn đề này như thế nào?

¨ Có những cách nào khác mà bạn có thể tự giúp

mình không?

2/6/17

22

Prepared by Trì Thị Minh Thúy, PhD.

HIỂU SỰ VẬN HÀNH CỦA VẤN ĐỀ

n Xác định điều TC làm hoặc không làm (suy

n Từ đó phát hiện ra những kỹ năng mà TC thiếu

nghĩ và hành động) để duy trì vấn đề.

n Trong giai đoạn này, NTV nỗ lực đưa TC ra khỏi nhận thức hiện tại về vấn đề của họ đến một nhận thức mới, từ đó cho phép TC có cơ hội thay đổi.

2/6/17

23

Prepared by Trì Thị Minh Thúy, PhD.

trong việc giải quyết vấn đề.

HIỂU SỰ VẬN HÀNH CỦA VẤN ĐỀ

n Đáp lời TC cách thấu cảm n Đương đầu:

¨ Unrealistic inner rules ¨ Misattributing responsibility and cause ¨ Hành động không hữu hiệu/ kiểu suy nghĩ tự bại

(self-defeating thoughts)

2/6/17

24

Prepared by Trì Thị Minh Thúy, PhD.

HIỂU SỰ VẬN HÀNH CỦA VẤN ĐỀ

n Phát triển những nhận thức khác: Có nhiều

information

2/6/17

25

Prepared by Trì Thị Minh Thúy, PhD.

cách khác nhau: ¨ Exploring different perceptions questions ¨ Helping clients test their perceptions ¨ Suggesting different perceptions ¨ Either providing or facilitating access to relevant

HIỂU SỰ VẬN HÀNH CỦA VẤN ĐỀ

n Xác định và hiểu được cách vận hành của

vấn đề = giả thuyết

n Có thể có nhiều giả thuyết cho một vấn đề, tùy theo những thông tin thu thập được. n Có thể có nhiều cách hiểu sự vận hành của vấn đề tùy thuộc vào tiếp cận tham vấn trị liệu của mỗi NTV.

2/6/17

26

Prepared by Trì Thị Minh Thúy, PhD.

4. Hình thành lại câu chuyện

­ Giúp TC hiểu được sự vận hành vấn đề của

CHỨC NĂNG VÀ MỤC ĐÍCH

­ Giúp TC nhìn vấn đề theo một hướng mới. ­ Giúp TC tìm ra được và chọn hướng giải

mình.

­ Đôi khi chọn lựa đó có thể là không làm gì

quyết cho vấn đề của mình.

cả mà chỉ chấp nhận sự việc.

4. Hình thành lại câu chuyện

­ Tóm tắt những mâu thuẫn/bất nhất và đương đầu trong tinh thần hỗ trợ TC.

­ Những kỹ năng tạo ảnh hưởng dựa trên học

KỸ NĂNG THƯỜNG DÙNG

­ Cũng có thể chỉ dùng những kỹ năng lắng

thuyết TVV chọn (giải thích, phản hồi ý nghĩa, phản hồi).

­ Sử dụng óc sáng tạo trong việc giải quyết

nghe.

vấn đề.

4. Hình thành lại câu chuyện

­ TC sẽ xem xét lại mục tiêu của mình

theo cách thức mới.

­ TC sẽ giải quyết vấn đề theo một trong

3 giải pháp đưa ra.

­ TC sẽ hướng đến những câu chuyện

mới và cách hành động mới.

KẾT QUẢ DỰ ĐOÁN

5. Hành động

­ Kết thúc. ­ Phát sinh ra câu chuyện mới và hành

động dựa trên câu chuyện mới.

­ Cam kết hành động

5. Hành động

­ Tạo điều kiện cho thân chủ thay đổi suy

CHỨC NĂNG VÀ MỤC ĐÍCH

­ Nhiều thân chủ tham vấn xong thì không

nghĩ, cảm xúc và hành vi trong cuộc sống thường nhật.

­ Giúp TC cam kết trong việc làm bài tập về

làm gì để thay đổi hành vi của mình, và trở về với thế giới cũ của họ.

nhà và chương trình hành động.

5. Hành động

­ Kỹ năng tạo ảnh hưởng như cung cấp thông

KỸ NĂNG THƯỜNG DÙNG

­ Chú tâm, quan sát và chuỗi kỹ năng lắng

tin, hướng dẫn, giải thích.

nghe cơ bản.

5. Hành động

­ TC sẽ biểu lộ sự thay đổi trong hành

động, suy nghĩ, và cảm xúc trong cuộc sống thường ngày (ngoài buổi tham vấn).

KẾT QUẢ DỰ ĐOÁN

Lưu ý

­ Năm bước hay 5 giai đoạn của tiến trình tham vấn này không luôn luôn nhất thiết hoàn tất theo vị trí từ 1 đến 5.

­ TVV có thể quay trở lại giai đoạn trước

nếu như TVV khám phá ra những thông tin mới.

MÔ HÌNH VÒNG TRÒN

KẾT THÚC & CỦNG CỐ KỸ NĂNG TỰ LỰC

n Khi NTV nhận thấy thân chủ đã giải quyết được vấn đề hoặc sẽ có thể tự giải quyết vấn đề thì kết thúc cuộc tham vấn.

n Thân chủ cũng có thể đề nghị kết thúc cuộc

2/6/17

36

Prepared by Trì Thị Minh Thúy, PhD.

tham vấn.

KẾT THÚC & CỦNG CỐ KỸ NĂNG TỰ LỰC

n Việc kết thúc được báo trước ít nhất một buổi:

¨ Nhìn lại sự tiến triển ¨ Hoàn thành những công việc chưa giải quyết xong ¨ Giúp TC củng cố kỷ năng để sử dụng sau này ¨ Nhận phản hồi từ TC ¨ Giúp TC xử lý cảm xúc liên quan đến việc kết thúc n Thực hiện buổi follow-up trong khoảng từ 3 – 6

2/6/17

37

Prepared by Trì Thị Minh Thúy, PhD.

tháng sau khi kết thúc