CH NGƯƠ
TH TR NG TÀI CHÍNHỊ ƯỜ
1. Ch c năng và vai trò c a th tr ng tài chính:ứ ủ ị ườ
Inez, nhà phát minh đã thi t k m t Robot giá r , robot này lau nhà,ế ế ộ ẻ
x p v i, ũi đ và r a ôtô, nh ng bà ta không có v n đ đ a phát minh kỳế ả ồ ử ư ố ể ư
di u c a mình vào s n xu t. Walter, ng i góa v có nhi u món ti t ki mệ ủ ả ấ ườ ợ ề ế ệ
do ông ta và v tích lũy trong nhi u năm. N u ta có th ghép Walter v iợ ề ế ể ớ
Inez v i nhau đ Walter có th cung c p v n cho Inez, r i sau đó robotớ ể ể ấ ố ồ
c a Inez s ra đ i và n n kinh t s t t h n: chúng ta s có nh ng ngôiủ ẽ ờ ề ế ẽ ố ơ ẽ ữ
nhà đ c lau chùi, nh ng chi c xe bóng lóang và nh ng b đ th ng t pượ ữ ế ữ ộ ồ ẳ ắ
khi chúng ta đi làm ho c đi h cặ ọ
Th tr ng tài chính và nh ng trung gian tài chính (nh ngân hàng) cóị ườ ữ ư
ch c năng c b n là ghép nh ng ng i nh Inez và Walter l i v i nhau.ứ ơ ả ữ ườ ư ạ ớ
a) Khái ni m:ệ
- Th tr ng tài chính là th tr ng mà đó di n ra các ho t đ ng traoị ườ ị ườ ở ễ ạ ộ
đ i, mua bán quy n s d ng các ngu n tài chính thông qua nh ng ph ngổ ề ử ụ ồ ữ ươ
th c giao d ch và công c tài chính nh t đ nh.ứ ị ụ ấ ị
- Đ chuy n giao quy n s d ng các ngu n tài chính, các công cể ể ề ử ụ ồ ụ
ch y u đ c s d ng trên th tr ng tài chính là các ch ng khóan.ủ ế ượ ử ụ ị ườ ứ
Ch ng khóan đ c hi u là các gi y t có giá, t c là m t gi y ch ngứ ượ ể ấ ờ ứ ộ ấ ứ
nh n m t kh an ti n mà ng i ta đã ng ra và có quy n đ c h ngậ ộ ỏ ề ườ ứ ề ượ ưở
nh ng kh an l i t c nh t đ nh theo kỳ h n. Ngày nay, v i s phát tri nữ ỏ ợ ứ ấ ị ạ ớ ự ể
c a hình th c ch ng khóan, ch ng khóan không ch th hi n d i d ngủ ứ ứ ứ ỉ ể ệ ướ ạ
gi y t mà còn có th ghi l i trên h th ng thi t b đi n t . Do v y, kháiấ ờ ể ạ ệ ố ế ị ệ ử ậ
ni m ch ng khóan đ c hi u r ng ra: “Ch ng khoán là ch ng nh n d iệ ứ ượ ể ộ ứ ứ ậ ướ
d ng gi y t ho c ghi trên h th ngạ ấ ờ ặ ệ ố đi n t xác nh n các quy n h pệ ử ậ ề ợ
pháp c a ng i s h u ch ng t đó đ i v i ng i phát hành.”ủ ườ ở ữ ứ ừ ố ớ ườ
1
Ch ng khóan có nh ng công d ng:ứ ữ ụ
+ Các ch ng khóan có th đ c s d ng làm v t th ch p, tr nứ ể ượ ử ụ ậ ế ấ ả ợ
ti n vay ngân hàng, ho c có th mua bán, chuy n nh ng theo quy đ nh cóề ặ ể ể ượ ị
tính pháp lý đ i v i th th c c a m i lo i ch ng khóan;ố ớ ể ứ ủ ỗ ạ ứ
+ Ch ng khoán là ph ng ti n huy đ ng, t p trung ngu n tài chínhứ ươ ệ ộ ậ ồ
đ i v i ch th c n ngu n tài chính;ố ớ ủ ể ầ ồ
+ Ch ng khoán là ph ng ti n đ u t sinh l i đ i v i ch th cóứ ươ ệ ầ ư ợ ố ớ ủ ể
ngu n tài chính t m th i nhàn r i. S l i mà nhà đ u t ch ng khóan thuồ ạ ờ ỗ ố ờ ầ ư ứ
đ c bao g m c l i t c thu đ c do bán quy n s d ng ngu n tài chínhượ ồ ả ợ ứ ượ ề ử ụ ồ
và kh an lãi do bán l i ch ng khóan cao h n giá mua.ỏ ạ ứ ơ
VD: 1 ch ng khoán m nh giá 1000$, lãi su t 10%/năm. M t ng iứ ệ ấ ộ ườ
mua ch ng khoán đó 1000$ và l u gi ch ng khoán đó 1 năm. Sau đó đemứ ư ữ ứ
bán th tr ng ti n t đ c 1200$ở ị ườ ề ệ ượ
Ph n l i t c ng i phát hành ch ng khóan tr cho ch s h u: 1000 xầ ợ ứ ườ ứ ả ủ ở ữ
10% = 100$
Ph n thay đ i ch ng khoán theo th i gian: 1200 – 1000 = 200 $ầ ổ ứ ờ
L i t c ch ng khoán s là: 300$ợ ứ ứ ẽ
T su t l i t c ch ng khoán: 300/1000 = 30%ỷ ấ ợ ứ ứ
b) Ch c năng c a th tr ng tài chính:ứ ủ ị ườ
* Ch c năng d n v n t nh ng ch th có kh năng cung ngứ ẫ ố ừ ữ ủ ể ả ứ
ngu n tài chính đ n nh ng ch th c n ngu n tài chính:ồ ế ữ ủ ể ầ ồ
Th tr ng tài chính th c hi n ch c năng kinh t nòng c t trong vi cị ườ ự ệ ứ ế ố ệ
chuy n v n t nh ng ng i đã đ dành v n (vì h chi tiêu ít h n thuể ố ừ ữ ườ ể ố ọ ơ
nh p) t i nh ng ng i thi u v n (vì hi n t i h mu n chi tiêu nhi u h nậ ớ ữ ườ ế ố ệ ạ ọ ố ề ơ
thu nh p c a h )ậ ủ ọ
Nh ng ng i cho vay: ch y u là Các h gia đình, Các hãng kinhữ ườ ủ ế ộ
doanh, Chính ph cũng nh nh ng ng i n c ngoài và chính ph c a hủ ư ữ ườ ướ ủ ủ ọ
2
đôi khi cũng cho vay (ch y u b ng cách mua c phi u, trái phi u qu củ ế ằ ổ ế ế ố
t ,..)ế
Nh ng ng i vay: quan tr ng nh t là các hãng kinh doanh, Chínhữ ườ ọ ấ
ph , nh ng các gia đình và nh ng ng i n c ngòai cũng vay đ tài trủ ư ữ ườ ướ ể ợ
cho xe h i, đ đ c hay nhà c a,…ơ ồ ạ ữ
3
Tài chính gián ti pế
Tài chính tr c ti pự ế
Qua hình v , ta th y: dòng v n t nh ng ng i cho vay đi t i ng iẽ ấ ố ừ ữ ườ ớ ườ
vay qua hai con đ ng:ườ
- Trong tài chính tr c ti p: nh ng ng i có v n tr c ti p choự ế ữ ườ ố ự ế
ng i đi vay vayườ ho c mua c phi u c a doanh nghi p. đây, ng i cóặ ổ ế ủ ệ Ở ườ
ti n có th l a ch n đ i t ng đ đ u t , h t phán đoán đ u t vào đâuề ể ự ọ ố ượ ể ầ ư ọ ự ầ ư
có l i. Hình th c đ u t này ch y u là đ u t vào c phi u và trái phi u.ợ ứ ầ ư ủ ế ầ ư ổ ế ế
V n đ đ t ra là vì sao hình th c d n v n nh th này t ng iấ ề ặ ứ ẫ ố ư ế ừ ườ
ti t ki m đ n ng i chi tiêu l i quan tr ng đ i v i n n kinh t ?ế ệ ế ườ ạ ọ ố ớ ề ế
Câu tr l i là nh ng ng i có kh an ti t ki m th ng không ph i làả ờ ữ ườ ỏ ế ệ ườ ả
ng i s n có c h i đ u t sinh l i ho c h không dám kinh doanh.ườ ẵ ơ ộ ầ ư ợ ặ ọ
( Th tr ng tài chính đ c xem nh là c u n i gi a tích lũy vàị ườ ượ ư ầ ố ữ
đ u t .ầ ư
4
Nhöõng ngöôøi cho vay
(ngöôøi tieát kieäm)
- Caùc hoä gia ñình
- Caùc haõng kinh
doanh
- Chính phuû
- Ngöôøi nöôùc ngoaøi
Nhöõng ngöôøi vay (ngöôøi
chi tieâu)
- Caùc haõng kinh
doanh
- Chính phuû
- Caùc hoä gia ñình
- Ngöôøi nöôùc ngoaøi
Nhöõng trung
gian taøi
chính
Vo á n Vo á n
Voá
n
Caùc thò
tröôøng
taøi chính
Vo á n
Tr c h t chúng ta hãy suy nghĩ v n đ này giác đ cá nhân. Giướ ế ấ ề ở ộ ả
s tôi đã đ giành đ c 100 tri u, nh ng không có s vay và cho vay doử ể ượ ệ ư ự
không có th tr ng tài chính. N u tôi không có c h i đ u t đ qua đóị ườ ế ơ ộ ầ ư ể
có thu nh p t món ti n ti t ki m này, tôi ch còn cách gi nguyên 100trậ ừ ề ế ệ ỉ ữ
và không có lãi. M t khác, anh th m c g n nhà tôi có cách dùng sinh l iặ ợ ộ ầ ợ
cho món ti n 100tr c a tôi, anh ta có th dùng nó đ mua nh ng dung cề ủ ể ể ữ ụ
m i cho x ng m c c a anh ta, nh v y anh ta ki m thêm đ c 20tr m iớ ưở ộ ủ ờ ậ ế ượ ỗ
năm. N u tôi có th ti p xúc đ c v i anh th m c, r i cho anh ta vayế ể ế ượ ớ ợ ộ ồ
100tr c a tôi v i chi phí thuê ti n (ti n lãi) 10tr m i năm thì c tôi và anhủ ớ ề ề ỗ ả
th m c đ u khá h n. Tôi có th ki m đ c 10tr m i năm thay cho vi cợ ộ ề ơ ể ế ượ ỗ ệ
tôi không nh n đ c đ ng nào, anh th m c sau khi tr ti n lãi anh taậ ượ ồ ợ ộ ả ề
cũng có đ c l i nhu n ròng là 10tr/năm.ượ ợ ậ
N u không có th tr ng tài chính, tôi và anh th m c có th ch ngế ị ườ ợ ộ ể ẳ
bao gi g p nhau. Không có th tr ng tài chính, s có khó khăn trongờ ặ ị ườ ẽ
vi c chuy n v n t ng i không có c h i đ u t t i ng i có.ệ ể ố ừ ườ ơ ộ ầ ư ớ ườ
S t n t i c a th tr ng tài chính cũng là đi u có l i ngay c khiự ồ ạ ủ ị ườ ề ợ ả
m t ng i vay cho m c đích khác ch không ph i đ s n xu t kinh doanh.ộ ườ ụ ứ ả ể ả ấ
Ví d : V i thu nh p trung bình c a nh ng giáo viên nh tôi, và v i giáụ ớ ậ ủ ữ ư ớ
nhà đ t hi n nay thì đ dành d m đ ti n đ mua đ c 1 ngôi nhà thìấ ệ ể ụ ủ ề ể ượ
ph i m t m t th i gian r t dài, lúc đó tôi già r i và s không có ni m vuiả ấ ộ ờ ấ ồ ẽ ề
tr n v n v i ngôi nhà. N u m t th tr ng tài chính đ c thi t l p saoọ ẹ ớ ế ộ ị ườ ượ ế ậ
cho nh ng ng i đã đ dành đ c nh ng món ti n ti t ki m có th choữ ườ ể ượ ữ ề ế ệ ể
tôi vay ti n đ mua nhà, tôi s vui lòng tr cho h m t kh an lãi đ sề ể ẽ ả ọ ộ ỏ ể ở
h u ngôi nhà trong khi tôi còn đ tr đ thích thú v i ngôi nhà. Nh th ,ữ ủ ẻ ể ớ ư ế
khi tôi đã ti t ki m đ v n, tôi s thanh toán tr món vay c a tôi. Nh v yế ệ ủ ố ẽ ả ủ ư ậ
c tôi và nh ng ng i cho tôi vay ti n đ u có l i ích trong giao d ch này.ả ữ ườ ề ề ợ ị
5