CHƯƠNG VIII: PHƯƠNG PHÁP CHỈ SỐ
I
II
III
PHƯƠNG PHÁP TÍNH CHỈ SỐ
HỆ THỐNG CHỈ SỐ
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ PHƯƠNG PHÁP CHỈ SỐ
I Những vấn đề chung về phương pháp chỉ số
Khái niệm
1
Các loại chỉ số
2
3
Đặc điểm
1 Khái niệm
Chỉ số là số tương đối (tính bằng lần hoặc %) biểu hiện quan hệ so sánh giữa hai mức độ của cùng một hiện tượng nghiên cứu
Chỉ số trong thống kê là phương pháp biểu hiện quan hệ so sánh giữa hai mức độ cùng loại
2 Phân loại
Theo phạm vi
Theo đặc điểm quan hệ thiết lập
Theo nội dung chỉ tiêu
Chỉ số phát triển
Chỉ số không gian
Chỉ số kế hoạch
Chỉ số đơn (cá thể)
Chỉ số chỉ tiêu chất lượng
Chỉ số chỉ tiêu số lượng
Chỉ số tổng hợp (chung)
CHỈ SỐ
3. Đặc điểm của phương pháp chỉ số
- Khi phản ánh sự biến động của hiện tượng gồm nhiều phần tử -> chuyển chúng về dạng giống nhau để có thể trực tiếp so sánh được với nhau
- Khi có nhiều nhân tố tham gia vào tính toán thì giả định chỉ có một nhân tố nghiên cứu thay đổi còn các nhân tố khác cố định (không thay đổi)
II Phương pháp tính chỉ số
Chỉ số phát triển
1
Chỉ số không gian
2
Chỉ số kế hoạch
3
1 Chỉ số phát triển
Chỉ số đơn
Chỉ số tổng hợp
1.1 Chỉ số đơn
Chỉ số đơn của chỉ tiêu chất lượng (lấy giá bán
1
100( )
i p
p p
o
làm ví dụ):
Chỉ số đơn của chỉ tiêu số lượng (lấy lượng
100( )
i q
q 1 q o
hàng tiêu thụ làm ví dụ):
1.2 Chỉ số tổng hợp
Chỉ số tổng hợp của chỉ tiêu chất lượng (lấy giá
làm ví dụ):
I
p
qp 1 qp o
1.2 Chỉ số tổng hợp
o
I
L p
qp 1 qp o
o
– Chỉ số tổng hợp của Laspeyres (quyền số ở kỳ gốc)
1
qp o0
trong
đó
I
0d
L p
.di p
o
qp o1 qp oo
0 qp oo
p p
q.pi p o0 qp oo
qp o0 qp oo
- Biến đổi theo chỉ số đơn về giá: ip
1.2 Chỉ số tổng hợp
- Chỉ số tổng hợp của Paasche (quyền số ở kỳ
I
p p
qp 11 qp 1o
nghiên cứu)
I
trđ
:
P p
d 1
qp 11 qp 1o
qp 11 qp 11
qp 11
qp 11 qp 11 i
1 d 1 i
qp 11 p o p 1
p
1 qp 11 .iqp p11
p
- Biến đổi theo chỉ số đơn về giá: ip
1.2 Chỉ số tổng hợp
- Chỉ số tổng hợp của Fisher (khi có sự chênh lệch
I
.
I
. P L p I p
F p
qp 01 qp o
0
qp 11 qp 1o
lớn giữa chỉ số của Laspayres và Passche)
1.2 Chỉ số tổng hợp
Chỉ số tổng hợp của chỉ tiêu số lượng (lấy
lượng làm ví dụ):
pq
1
I
q
pq
0
1.2 Chỉ số tổng hợp
I
L q
qp 10 qp oo
- Chỉ số tổng hợp của Laspeyres (quyền số ở kỳ gốc)
qp o0
L I q
.di o q
qp 10 qp oo
q 1 q 0 qp oo
q.pi q o0 qp oo
- Biến đổi theo chỉ số đơn về lượng: iq
1.2 Chỉ số tổng hợp
- Chỉ số tổng hợp của Paasche (quyền số ở kỳ
I
p q
qp 11 qp 01
nghiên cứu)
qp 11
I
P q
qp 11 qp 01
qp 11
qp 11 qp 11 i
1 d 1 i
q o q 1
q
1 qp 11 .iqp q11
q
- Biến đổi theo chỉ số đơn về lượng: iq
1.2 Chỉ số tổng hợp
- Chỉ số tổng hợp của Fisher (khi có sự chênh lệch
I
.
I
. P L q I q
F q
qp 10 qp o
0
qp 11 qp 01
lớn giữa chỉ số của Laspayres và Passche)
2 Chỉ số không gian
Chỉ số đơn
Chỉ số tổng hợp
Bài toán tổng quát
Giả sử nghiên cứu biến động về giá bán và khối lượng
tiêu thụ của các mặt hàng ở hai thị trường A và B
Ký hiệu: p - giá bán q - lượng hàng tiêu thụ A, B – Thị trường A, B
Chỉ số đơn
1
A
i
p
(A/B)
p p
i
B
p
(B/A)
Chỉ số đơn về giá
1
A
i
q
(A/B)
q q
i
B
q
(B/A)
Chỉ số đơn về lượng
Chỉ số tổng hợp
pI
(A/B)
qp A qp B
Chỉ số tổng hợp về giá
q
)
A
B
Trong
qQđó
q
I (A/B) p
B
A
q
)
( qp A ( qp B
A
B
Qp A Qp B
Chỉ số tổng hợp
qp
A
qI
(A/B)
qp
B
Chỉ số tổng hợp về lượng
qI
(A/B)
qp An qp Bn
qp
B
A
p
víi
qI
(A/B)
- Lấy giá do cố định (pn) do nhà nước quy định)
qp B q
B
A
qp
B
- Lấy giá trung bình của hai thị trường qp AA q
2.3. Chỉ số kế hoạch
• Nếu căn cứ vào sản lượng thực tế của
doanh nghiệp ở các kỳ, ta có 2 loại chỉ số:
0
I
z
qz k qz o
0
+ Chỉ số kế hoạch giá thành:
+ Chỉ số thực hiện kế hoạch giá thành:
I
z
qz 11 qz k 1
2.3 Chỉ số kế hoạch
• Nếu căn cứ vào sản lượng kế hoạch của
doanh nghiệp:
+ Chỉ số kế hoạch giá thành:
k
I
z
qz k qz o
k
I
z
qz k 1 qz k
k
+ Chỉ số thực hiện kế hoạch giá thành:
III Hệ thống chỉ số
Khái niệm chung về hệ thống chỉ số
1
Phương pháp xây dựng hệ thống chỉ số tổng hợp
2
Khái niệm
• Hệ thống chỉ số là một dãy các chỉ số có liên hệ với
nhau, hợp thành một phương trình cân bằng
Ip
Ipq
Iq
• Ví dụ:
Cấu thành của một hệ thống chỉ số thường bao gồm
một chỉ số toàn bộ và các chỉ số nhân tố
Tác dụng
Phân tích biến động (tuyệt đối, tương đối) của
hiện tượng do ảnh hưởng biến động của các
nhân tố.
Tính ra 1 chỉ số chưa biết khi đã biết các chỉ
số còn lại trong hệ thống
Quy tắc xây dựng
Sắp xếp các nhân tố theo trình tự tính chất lượng
giảm dần, tính số lượng tăng dần
Khi phân tích sự biến động của nhân tố chất lượng
sử dụng quyền số là nhân tố số lượng ở kỳ nghiên
cứu, khi phân tích sự biến động của nhân tố số lượng,
sử dụng quyền số là nhân tố chất lượng ở kỳ gốc
2. Hệ thống chỉ số tổng hợp
Vận dụng phân tích sự biến động doanh thu do ảnh hưởng biến động của giá và lượng
x
0
qp 11 qp 10
Biến động tương đối: x
0
qp 00
qp 11
qp 11
qp 10
qp 10
qp 00
Iq qp 10 qp 0 Ipq qp 11 qp 0 = Ip
p
q
pq
pq
pq
Biến động tuyệt đối:
