Bài giảng "Ung thư khoang miệng - BS. Lê Phong Vũ" gồm định nghĩa và dịch tễ học ung thư khoang miệng. Dấu hiệu ung thư khoang miệng và niêm mạc miệng. Yếu tố tham gia hỗ trợ đối với ung thư miệng. Triệu chứng, biến chứng ung thư khoang miệng. các loại ung thư khoang miệng. Các loại tổn thương tiền ung thư cùng các hình ảnh minh họa.
BỆNH VIỆN ĐA KHOA TRUNG TÂM TIỀN GIANG KHOA RĂNG HÀM MẶT
BS.CKII - LÊ PHONG VŨ TRƯỞNG KHOA
“Ung thư là bệnh lý ác tính của tế bào. Khi bị kích thích bởi các tác nhân sinh ung thư, tế bào tăng sinh một cách vô hạn độ, vô tổ chức, không tuân theo các cơ chế kiểm soát về phát triển của cơ thể”.
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 2
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 3
triển tại
Chỉ phát
Thường phát triển nhanh, u không có ranh giới rõ, xâm lấn ra xung quanh và thường di căn xa theo đường bạch mạch và đường máu.
chổ thường rất chậm, có vỏ bọc xung quanh nên ranh giới rõ, mật độ thường mềm hoặc chắc, không xâm lấn, không di căn, khi bóc đi sẽ khỏi bệnh.
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 4
DỊCH TỂ
trong 10 bệnh ung thƣ
Ung thƣ miệng chiếm từ 5-10% tổng số các loại ung thƣ và chiếm 2-3% tổng số các bệnh nhân tử vong vì ung thƣ. Trên thế giới hàng năm, ƣớc tính có khoảng 500.000 trƣờng hợp mắc ung thƣ mới và có khoảng 1,5 triệu ngƣời đang sống chung với bệnh ung thƣ miệng. 98% > 40 tuổi. (60-70). Tỷ lệ ung thƣ miệng trong cộng đồng càng tăng dần lên, đặc biệt với ngƣời trẻ. Ung thƣ khoang miệng là một thƣờng gặp nhất ở Việt Nam.
Hằng năm, số lƣợng bệnh nhân mới ung thƣ khoang miệng
tới 20.000, chiếm từ 6%-15% tổng số các loại ung thƣ. Tỉ lệ 5/100.000 nam & 3,8/ 100.000 nữ (TTUB, 1994 )
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 5
NHỮNG DẤU CHỨNG NGHI NGỜ UNG THƢ VÙNG MIỆNG
Vết loét không rõ nguyên nhân. Vết loét không lành sau 2 tuần dù đã loại bỏ kích thích, Tổn thƣơng xơ chai, cứng. Tổn thƣơng dạng chồi gồ, dạng bông cải hay khối u. Tổn thƣơng dính chặt vào mô bên dƣới. Ổ răng nhổ không lành. Răng lung lay không rõ nguyên nhân. Đau hoặc bị những cảm giác lạ mà không rõ nguyên
nhân.
Gặp trở ngại ở những chức năng nhai, nói, chảy nƣớc
bọt thƣờng xuyên.
Có mảng trắng, đỏ trong hốc miệng, trên lƣỡi… Có hạch cổ, chạm vào thấy cứng, dính.
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 6
CAÙC DAÁU CHÖÙNG LAÂM SAØNG NGHI NGÔØ UNG THÖ NIEÂM MAÏC MIEÄNG
1. Veát loeùt: khoâng laønh sau 2 tuaàn, duø ñaõ loaïi boû kích thích, khoâng xaùc ñònh ñöôïc nguyeân nhaân
2. Toån thöông xô chai, cöùng
3. Toån thöông suøi
4. Toån thöông dính chaët vaøo moâ beân döôùi
5. OÅ nhoå raêng khoâng laønh
6. Raêng lung lay khoâng roõ nguyeân nhaân
7. Ñau, dò caûm khoâng roõ nguyeân nhaân
8. Khoù nhai, noùi, taêng tieát nöôùc boït
9. Maûng traéng / ñoû
10.Haïch coå
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 7
CHAÅN ÑOAÙN UNG THÖ MIEÄNG
– Beänh söû: >40 tuoåi
Thoùi quen huùt thuoác, uoáng röôïu, aên traàu
Tieán trieån nhanh, ñieàu trò noäi khoa 2 tuaàn
khoâng laønh
– Toån thöông:
sôø cöùng, giôùi haïn khoâng roõ, khoâng ñau, dính
xuaát huyeát, hoaïi töû, bôø khoâng ñeàu
Vò trí nguy cô ung thư cao
Haïch coå
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 8
CAÙC YEÁU TOÁ THAM GIA HAY HOÃ TRÔÏ ÑOÁI VÔÙI UNG THÖ MIEÄNG
Nhieãm HPV, ñaëc bieät HPV-16, -18
Tia naéng maët trôøi
Nhieãm naám Candida albicans
Suy giaûm mieãn dòch
Thieáu maùu
Thieáu chaát dinh döoõng, ñaëc bieät vitamin A,C,E &
saét
Yeáu toá di truyeàn hay gia ñình
Kích thích hay tình traïng nhieãm truøng maïn tính do
raêng, haøm giaû,VSRM keùm
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 9
Nguyên nhân chính gây ung thư miệng đến nay chưa rõ, nhưng chắc chắn đã xác định được các yếu tố nguy cơ cao gây ung thư miệng là:
Sử dụng thuốc lá ở các dạng khác nhau. Những ngƣời dùng thuốc lá có kèm uống rƣợu thì nguy cơ bị mắc bệnh cao hơn lên rất nhiều;
Nhai trầu thuốc; Nghiện rƣợu nặng; Nhiễm virus HPV (Human Papiloma Virus); Các tổn thƣơng của khoang miệng nhƣ: bạch sản, hồng sản, viêm nấm candida quá sản mạn tính, các vết loét do sang chấn liên tục kéo dài...
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 10
TRIỆU CHỨNG, BIỂU HIỆN UNG THƢ KHOANG MIỆNG
1. Những thay đổi màu sắc bất thƣờng ở niêm mạc miệng: vết,
mảng hơi đỏ hoặc trắng.
2. Vết thƣơng ở khoang miệng khó liền. Bất kỳ điểm sùi hoặc loét nào ở lƣỡi, niêm mạc má hay lợi đã đƣợc điều trị 2 tuần mà không khỏi.
3. Chảy máu ở khoang miệng thậm chí đối với vết thƣơng nhỏ. 4. Có những vết loét, nốt sùi ở khoang miệng 5. Cảm thấy khó khăn, trở ngại trong việc nói và nuốt. Có những tổn thƣơng bị tái phát nhiều lần trong miệng. Bị tê dại hoặc mất cảm giác ở bất cứ điểm nào trong miệng.
6. Hầu hết các bệnh nhân bị ung thƣ miệng không có cảm giác đau ở giai đoạn sớm. Triệu chứng đầu tiên thƣờng là cảm giác khó chịu do kích thƣớc của khối u gây ra.
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 11
CÁC LOẠI UNG THƢ KHOANG MIỆNG
Ung thƣ miệng là một thuật ngữ chung áp dụng cho tất cả các bệnh ung thƣ xảy ra ở môi và trong miệng. Những tên gọi cụ thể cho từng loại ung thƣ bao gồm: 1. Ung thƣ ảnh hƣởng đến phần bên trong của má (ung thƣ niêm mạc miệng). 2. Ung thƣ sàn miệng. 3. Ung thƣ nƣớu. 4. Ung thƣ môi. 5. Ung thƣ vòm miệng. 6. Ung thƣ tuyến nƣớc bọt. 7. Ung thƣ lƣỡi.
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 12
• Bệnh viện Ung bƣớu TP HCM năm 2012 ghi nhận có gần 1.200 ca ung thƣ khoang miệng mới.Trong các loại ung thƣ khoang miệng, vị trí lƣỡi chiếm 43%, sàn miệng 14%, nƣớu răng 13%, niêm mạc miệng 8%, tam giác hậu hàm 7%, vòm khẩu cái cứng 4%, còn lại 11% ở các vị trị khác. Bác sĩ Lâm Đức Hoàng, Phó Khoa Xạ 3, Bệnh viện Ung bƣớu (TP HCM)
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 13
Các tổn thương tiền ung thư miệng có liên quan đến bệnh ung thư biểu mô niêm mạc miệng. Những tổn thương này thường tồn trong nhiều tháng, nhiều năm rồi chuyển thành dạng ác tính hoặc tồn tại cùng với ung thư biểu mô niêm mạc miệng.
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 14
1. Tổn thương màu trắng 2. Tổn thương màu đỏ 3. Tổn thương lỡ loét 4. Tổn thương có liên quan đến nhai trầu 5. Tổn thương nhiễm sắc
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 15
Tieàn ung thö mieäng
BAÏCH SAÛN
Chẩn đoán Bạch sản
– Mảng trắng đồng nhất hay
không đông nhất
– Cạo không tróc – Giới hạn rõ, sờ mềm, không
đau, tiến triển chậm
– Nguy cơ hóa ác: 3 - 17,5%
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 16
Tieàn ung thö mieäng
BAÏCH SAÛN ÑOÀNG NHAÁT
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 17
Tieàn ung thö mieäng
BAÏCH SAÛN KHOÂNG ÑOÀNG NHAÁT
Nguy cô hoùa aùc gaáp 4 laàn Baïch saûn ñoàng nhaát
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 18
Tieàn ung thö mieäng
BAÏCH SAÛN KHOÂNG ÑOÀNG NHAÁT
K
Nguy cô hoùa aùc gaáp 4 laàn Baïch saûn ñoàng nhaát
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 19
Tieàn ung thö mieäng
HOÀNG SAÛN
Chẩn đoán:
– Mảng đỏ tươi như nhung – Giới hạn rõ, không đau – Đè không biến mất – Vị trí đặc biệt: sàn miệng,
KC mềm
– Thói quen: Hút thuốc, uống
rượu, ăn trầu
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 20
Tieàn ung thö mieäng
HOÀNG SAÛN
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 21
Tieàn ung thö mieäng
LIKEN PHAÚNG
• Chẩn đoán:
– Các đường trắng đan hình lưới, sờ nhám – Vị trí: niêm mạc má (thường nửa sau), đối xứng
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 22
Tieàn ung thö mieäng
LIKEN PHAÚNG
Nguy cô hoùa aùc: 1,2%
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 23
Tieàn ung thö mieäng
XÔ HOÙA DÖÔÙI NIEÂM MAÏC MIEÄNG
Chẩn đoán: – Sờ: dải sợi dọc ở niêm mạc
môi, má
– Hay:
a. Cảm giác nóng bỏng b. Há miệng hạn chế c. Bề mặt láng, màu
trắng
– Thói quen ăn trầu
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 24
Tieàn ung thö mieäng
XÔ HOÙA DÖÔÙI NIEÂM MAÏC MIEÄNG
Nguy cơ hóa ác: 7%
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 25
Tieàn ung thö mieäng
VIEÂM MOÂI HOÙA CHUN DO TIA NAÉNG MAËT TRÔØI
• Chẩn đoán:
– Môi khô, nứt nẻ, đóng vảy – Nghề nghiệp có phơi nắng nhiều
• Xử trí:
– Hạn chế tiếp xúc trực tiếp
ánh nắng
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 26
Tieàn ung thö mieäng
THIEÁU MAÙU DO THIEÁU SAÉT
• Chẩn đoán:
– Nuốt vướng – Niêm mạc miệng-hầu teo mỏng, nhợt nhạt
– Viêm lưỡi teo láng mất gai
• Xử trí:
– Xét nghiệm máu và điều trị
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 27
Tieàn ung thö mieäng
VIEÂM LOEÙT MAÏN TÍNH DO CHAÁN THÖÔNG HAØM GIAÛ
• Xử trí:
– Loại bỏ nguyên nhân – Kháng sinh, kháng viêm – Theo dõi 2 tuần không lành Sinh Thiết
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 28
Tieàn ung thö mieäng
VIEÂM LOEÙT MAÏN TÍNH DO CHAÁN THÖÔNG RAÊNG
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 29
Tieàn ung thö mieäng
NHIEÃM CANDIDA MAÏN TÍNH
• Chẩn đoán:
– Tổn thƣơng trắng, cạo
tróc
– Bệnh sử: nguyên nhân toàn thân hay tại chỗ
• Xử trí:
– Soi & cấy nấm – Điều trị kháng nấm tại
chỗ & toàn thân
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 30
Tieàn ung thö mieäng
LUPUS ĐỎ
• Chẩn đoán Lupus đỏ
mạn tính: vùng đỏ hay chợt, loét , xung quanh có những đƣờng trắng
• Tổn thƣơng đỏ da,
thấp khớp.
• Nguy cơ hóa ác: 0,5%
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 31
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 32
Cöùng
Dính
Giôùi haïn khoâng roõ
Khoâng ñau (tröø giai ñoaïn treã hoaëc boäi nhieãm)
Khoâng laønh, tieán trieån nhanh
Di caên haïch, di caên xa
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 33
Daïng choài suøi
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 34
Daïng hoøn
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 35
Daïng hoøn / loeùt / choài: ñen / voâ saéc
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 36
Carcinoma miệng - tổn thƣơng dạng loét
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 37
Ung thö mieäng bieåu hieän ban ñaàu
- Ung thö nöôùu raêng
Raêng lung lay, raêng ñau
Nöôùu söng
- Chaån ñoaùn phaân bieät nha chu
vieâm, aùp-xe nha chu:
1. Chæ 1, 2 raêng lung lay
2. phim: Huûy xöông oå nham
nhôû
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 38
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 39
UNG THƯ XƯƠNG HÀM
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 40
UNG THƢ MIỆNG
VIÊM
TĂNG SINH DO PHẢN ỨNG
U LÀNH TÍNH
Chẩn đoán lầm với
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 41
U lôïi khe
Ung thö
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 42
AÙp tô (Aphte)
Ung thö
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 43
Ung thö
Vieâm maïn tính do Candida
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 44
Ung thö
Vieâm tuyeán döôùi haøm do soûi oáng Wharton
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 45
U nöôùu do thai ngheùn
Ung thö
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 46
Ung thö
Vieâm loeùt do chaán thöông
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 47
Böôùu gai
Ung thö
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 48
Caùch xöû lyù caùc toån thöông nghi ngôø ung thö
CAÙC XEÙT NGHIEÄM PHAÙT HIEÄN / THEO DOÕI
° Nhuoäm xanh toluidine
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 49
Caùch xöû lyù caùc toån thöông nghi ngôø ung thö
CAÙC XEÙT NGHIEÄM PHAÙT HIEÄN / THEO DOÕI
Xeùt nghieäm teá baøo:
– Pheát teá baøo bong
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 50
Caùch xöû lyù caùc toån thöông nghi ngôø ung thö
CAÙC XEÙT NGHIEÄM PHAÙT HIEÄN / THEO DOÕI
Xeùt nghieäm moâ hoïc
– Sinh thieát
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 51
CÁC MỨC ĐỘ - THEO HỆ THỐNG TNM
T (TUMOR)
N (NODE)
M (METASTASE)
N0: Không có hạch
M0: Chưa có di căn xa
T0: Khối u không xác định được trên lâm sàng
T1: Khối u ĐK <2cm
N1: Xác định được hạch đơn cùng bên <3cm
M1: Có biểu hiện di căn xa
T2: 2cm < Khối u ĐK <4cm
N2:
- N2a: 3cm
T3: Khối u >4cm
N3: Bất kz hạch đơn hoặc đa KT>6cm
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 52
CÁC GIAI ĐOẠN - THEO HỆ THỐNG TNM
GIAI ĐOẠN
T
N
M
I
T1
N0
M0
II
T2
N0
M0
III
T1
N1
M0
T2
N1
M0
T3
N0,N1
M0
IV
T4
N0,N1
M0
Bất kz T
N2,N3
M0
Bất kz T
Bất kz N
M1
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 53
TIÊN LƯỢNG VÀ BIẾN CHỨNG
1. Tiên lượng
GIAI ĐOẠN
THỜI GIAN SỐNG SAU 5 NĂM
I
57 – 84%
II
49 – 70%
III
25 – 59%
IV
7 – 47%
2. Biến chứng Bội nhiễm Chảy máu Di căn: tuỳ loại ung thƣ mà có thể di căn vào phổi, não, trung thất
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 54
CÁC PHƢƠNG PHÁP ĐiỀU TRị
Tùy theo từng bệnh nhân, ở giai đoạn nào, K loại tế bào gì mà lựa chọn các phƣơng pháp thích hợp.
1. Phương pháp phẫu thuật: • Là phƣơng pháp điều trị tốt nhất, Phẫu thuật sớm kết quả
sống trên 5 năm hơn 50 %.
2. Phương pháp tia xạ: • Tia xạ có tác dụng tốt với ung thƣ tổ chức liên kết và ung
thƣ biểu mô ít biệt hoá
3. Điều trị miễn dịch: • Nguyên tắc: làm tăng sinh sản tế bào Lympho T, tăng khả
năng miễn dịch cơ thể.
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 55
CÁC PHƢƠNG PHÁP ĐiỀU TRị
4. Phương pháp hoá trị liệu: • Dùng trong những trƣờng hợp: trƣớc mổ để thu nhỏ u,
không phẫu thuật đƣợc, phẫu thuật không triệt để, dùng hoá trị liệu có 3 đƣờng: uống, động mạch, tĩnh mạch.
• Thuốc thƣờng dùng là: Cyclophosphamid (Endoxan),
Triethyleaminobenzochinon (Trenion).
• Hoá trị liệu có nhƣợc điểm là gây tổn thƣơng cả tế bào lành 5. Phẫu thuật lạnh: • Nguyên tắc dùng nhiệt độ thấp để diệt tế bào K. Dùng Ni tơ
lỏng –196 độ C.
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 56
PHOØNG BEÄNH
3 CAÁP phoøng beänh đối với ung thö mieäng
Caáp 1 : Giaùo duïc söùc khoeû ñeå kieåm soaùt yeáu
toá nguy cô.
Caáp 2 : Taàm soaùt ung thö mieäng.
Caáp 3 : Haïn cheá taùi phaùt sau ñieàu trò & laøm
giaûm thöông taät do ñieàu trò .
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 57
PHÒNG NGỪA UNG THƢ KHOANG MIỆNG
1. Ngừng sử dụng thuốc lá hoặc không bắt đầu sử
dụng,
2. Uống rượu ở mức vừa phải, 3. Ăn nhiều trái cây và rau xanh, 4. Tránh tiếp xúc ánh nắng mặt trời quá nhiều, 5. Vệ sinh răng miệng, 6. Khám nha sĩ thường xuyên, định kz.
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 58
VAI TRÒ CỦA BS RHM Đ/V UNG THƢ MiỆNG
1. Khám toàn diện 2. Tìm yếu tố nguy cơ 3. Phát hiện tổn thương nghi ngờ 4. Giải thích, hướng dẫn, động viên bệnh nhân 5. Xét nghiệm 6. Xử l{ 7. Theo dõi
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 59
• Ung thư là bệnh hiểm nghèo, chỉ có thể chữa khỏi nếu được phát hiện sớm. Chẩn đoán ung thư phụ thuộc vào sự thăm khám của thầy thuốc và sự hiểu biết của người bệnh.
• Người bác sĩ đầu tiên khám bệnh là người có trách nhiệm nặng nề trong việc chẩn đoán sớm giúp người bệnh có nhiều hy vọng được chữa khỏi. Ngoài những hiểu biết chung về y học, tất cả các thầy thuốc cần phải có những kiến thức ung thư học, nắm vững các phương pháp chẩn đoán ung thư.
BS.CKII.LÊ PHONG VŨ 60
