TRƯ Ờ NG ĐẠ I HỌ C Y KHOA THÁI NGUYÊN
BỘ MÔN Y HỌ C CỔ TRUYỀ N
BÀI GIẢ NG Y HỌ C CỔ TKUYỀ N
ĐỐ I TƯ Ợ NG: BÁC SỸ ĐA KHOA
Thái Nguyên -2008
THAM GIA BIÊN SOẠ N
1. BS. CKI. Hoàng Đứ c Quỳnh
2. Ths. Nguyễ n Thị Hạ nh
3. BS.CKI. Đỗ Thị Quy
4. BS. CKI. Hoàng Gằ m
5. Ths. Nguyễ n Thị Minh Thuỷ
ĐỒ NG CHỦ BIÊN
BS.CKI. Hoàng Đứ c Quỳnh
Ths. Nguyễ n Thị Hạ nh
CHỊ U TRÁCH NHIỆ M SỬ A BẢ N THẢ O
Ths. Nguyễ n Thị Hạ nh
MỤ C LỤ C
Trang
1. TRIẾ T HỌ C PHƯ Ơ NG ĐÔNG Ứ NG DỤ NG TRONG Y HỌ C CỔ TRUYỀ N ..............................1
2. PHƯ Ơ NG PHÁP CHẨ N ĐOÁN VÀ ĐIỀ U TRỊ CỦ A Y HỌ C CỔ TRUYỀ N...............................18
3. CÁC VỊ THUỐ C CỔ TRUYỀ N SỬ DỤ NG ĐIỀ U TRỊ 8 BỆ NH CHỨ NG....................................28
4. 80 HUYỆ T THƯ Ờ NG DÙNG ĐIỀ U TRỊ TÁM CHỨ NG BỆ NH THƯ Ờ NG GẶ P .......................68
5. KỸ THUẬ T XOA BÓP....................................................................................................................75
6. CẢ M CÚM .......................................................................................................................................84
7. LIỆ T DÂY THẦ N KINH VII NGOẠ I BIÊN...................................................................................90
8. NỔ I MẨ N DỊ Ứ NG ..........................................................................................................................95
9. ĐAU THẦ N KINH TOẠ ................................................................................................................100
10.ĐAU VAI GÁY ..............................................................................................................................106
11.TÂM CĂN SUY NHƯ Ợ C..............................................................................................................109
12.VIÊM KHỚ P DẠ NG THẤ P (VKDT)............................................................................................115
13.PHỤ C HỒ I DI CHỨ NG LIỆ T NỬ A NGƯ Ờ I DO TAI BIÊN MẠ CH MÁU NÃO .....................120
1
TRIẾ T HỌ C PHƯ Ơ NG ĐÔNG Ứ NG DỤ NG
TRONG Y HỌ C CỔ TRUYỀ N
I. MỤ C TIÊU
1. Phân đị nh đư ợ c các quy luậ t cơ bả n vàứ ng dụ ng củ a họ c thuyế t âm dư ơ ng,
họ c thuyế t ngũ hành trong Y họ c.
2. Phân đị nh đư ợ c chứ c năng sinh lý và biể u hiệ n bệ nh lý củ a các tạ ng phủ .
3. Trình bày đư ợ c đặ c điể m cơ bả n về nguyên nhân gây bệ nh theo Y họ c cổ
truyề n.
4. Trình bày đư ợ c kiế n thứ c đạ i cư ơ ng về kinh lạ c và huyệ t.
II. NỘ I DUNG
A. HỌ C THUYẾ T ÂM DƯ Ơ NG
1. Đạ i cư ơ ng
1.1. Đị nh nghĩa
Họ c thuyế t âm dư ơ ng là triế t họ c cổ đạ i phư ơ ng Đông, nghiên cứ u sự vậ n độ ng
và tiế n hoá không ngừ ng củ a vậ t chấ t. Họ c thuyế t âm dư ơ ng giả i thích nguyên nhân
phát sinh, phát triể n và tiêu vong củ a vạ n vậ t. Quá trình đó là do mố i quan hệ giữ a âm
và dư ơ ng củ a vậ t chấ t quyế t đị nh.
Họ c thuyế t âm dư ơ ng là nề n tả ng tư duy củ a các ngành họ c thuậ t phư ơ ng Đông
đặ c biệ t là Y họ c, từ lý luậ n đế n thự c hành, trong chẩ n đoán cũng như trong điề u trị ,
bào chế thuố c và dùng thuố c, tấ t cả đề u dự a vào họ c thuyế t âm dư ơ ng.
1.2. Nộ i dung: Âm dư ơ ng là tên gọ i đặ t cho 2 yế u tố cơ bả n củ a mộ t sự vậ t, hai
thái cự c củ a mộ t quá trình vậ n độ ng và 2 nhóm hiệ n tư ợ ng có mộ t tư ơ ng quan biệ n
chứ ng vớ i nhau.
- Mộ t số thuộ c tính cơ bả n củ a âm là: ở phía dư ớ i,ở bên trong, yên tĩnh, có xu
hư ớ ng tích tụ .
- Mộ t số thuộ c tính cơ bả n củ a dư ơ ng là: ở bên trên, ở bên ngoài, hoạ t độ ng, có
xu hư ớ ng phân tán.
1.3. Phân đị nh âm dư ơ ng
Dự a vào nhữ ng thuộ c tính cơ bả n đó,ngư ờ i ta phân đị nh tính chấ t âm dư ơ ng cho
các sự vậ t và các hiệ n tư ợ ng trong tự nhiên và trong xã hộ i như sau:
Âm
Đấ t, nư ớ c, bóng tố i, nghỉ ngơ i,đồ ng hoá, mát lạ nh, vị đắ ng, chua, mặ n,
mùa đông, nữ ...
Dư ơ ng
Trờ i, lử a, ánh sáng, hoạ t độ ng, dị hoá, nóng ấ m, vị cay, ngọ t, nhạ t, mùa
hạ, nam...
*Chú ý: Âm dư ơ ng là quy ư ớ c nên mang tính tư ơ ng đố i. Thí dụ : ngự c so vớ i
lư ng thì ngự c thuộ c âm,như ng ngự c so vớ i bụ ng thì ngự c thuộ c dư ơ ng.
2. Nhữ ng quy luậ t âm dư ơ ng
2
2.1. Âm dư ơ ng đố i lậ p
Âm dư ơ ng mâu thuẫ n, chế ư ớ c lẫ n nhau như ngày vớ i đêm, như nóng vớ i lạ nh...
Sự đố i lậ p có nhiề u mứ c độ :
- Mứ c độ tư ơ ng phả n: số ng vớ i chế t; nóng vớ i lạ nh
- Mứ c độ tư ơ ng đố i: khoẻ vớ i yế u,ấ m vớ i mát
Cầ n đư a vào nhữ ng mứ c độ đố i lậ p để có biệ n pháp thích hợ p khi cầ n điề u chỉ nh
âm dư ơ ng.
Ví dụ : Số t cao: pháp điề u trị là thanh nhiệ t tả hoả .
Số t nhẹ : pháp điề u trị là thanh nhiệ t lư ơ ng huyế t.
2.2. Âm dư ơ ng hỗ căn
Hỗ căn là sự nư ơ ng tự a lẫ n nhau. Âm dư ơ ng cùng mộ t cuộ i nguồ n,nư ơ ng tự a
giúp đỡ lẫ n nhau mớ i tồ n tạ i đư ợ c như vậ t chấ t và năng lư ợ ng,có đồ ng hoá mớ i có dị
hoá, hay ngư ợ c lạ i nế u không có dị hoá thì quá trình đồ ng hoá không tiế p tụ c đư ợ c. Có
số âm mớ i có số dư ơ ng. Hư ng phấ n vàứ c chế đề u là quá trình tích cự c củ a hoạ t độ ng
vỏ não. “âm có trong dư ơ ng,dư ơ ng có trong âm”.
Âm dư ơ ng không tách biệ t nhau mà hoà hợ p thố ng nhấ t vớ i nhau.
2.3. Âm dư ơ ng tiêu trư ở ng
Tiêu là sự mấ t đi,trư ở ng là sự phát triể n. Âm dư ơ ng không cố đị nh mà luôn biế n
độ ng, chuyể n hoá lẫ n nhau, khi âm tiêu thì dư ơ ng trư ở ng và ngư ợ c lạ i.
Quá trình biế n độ ng thư ờ ng theo mộ t chu kỳ nhấ t đị nh như sáng và tố i trong mộ t
ngày, bố n mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông trong mộ t năm. Khi sự biế n độ ng quá mứ c bình
thư ờ ng thì có sự chuyể n hoá âm dư ơ ng. Âm cự c tấ t sinh dư ơ ng,dư ơ ng cự c tấ t sinh
âm. Thí dụ : số t cao (cơ thể nóng cự c độ ) gây mấ t nư ớ c,điệ n giả i, mấ t nhiề u nhiệ t
lư ợ ng dẫ n đế n truỵ mạ ch (cơ thể giá lạ nh).
2.4. Âm dư ơ ng bình hành
Bình hành là sự cân bằ ng,đây là sự cân bằ ng sinh họ c chứ không phả i là cân
bằng số họ c. “âm dư ơ ng bình hành trong sự tiêu trư ở ng và tiêu trư ở ng trong thế bình
hành. Nế u sự cân bằ ng âm dư ơ ng bị phá vỡ thì sự vậ t có nguy cơ bị tiêu vong”. Ví dụ :
quá trình đồ ng hoá và quá trình dị hoá luôn đố i lậ p nhau,như ng nư ơ ng tự a vào nhau,
chuyể n hoá lẫ n nhau, và luôn phả i giữ ở thế cân bằ ng thì cơ thể mớ i phát triể n bình
thư ờ ng. Nế u đồ ng hoá quá mạ nh thì sinh ra béo phì, nế u dị hoá quá mạ nh thì sinh ra
gầ y còm (Basedow)
3. Biể u tư ợ ng củ a họ c thuyế t âm dư ơ ng
Ngư ờ i xư a hình tư ợ ng hoá họ c thuyế t âm dư ơ ng bằ ng biể u
tư ợ ng mộ t hình tròn, biể u thị vậ t thể thố ng nhấ t bên trong có hai
phần diệ n tích bằ ng nhau đư ợ c phân đôi bằ ng mộ t đư ờ ng hình sin,
thể hiệ n âm dư ơ ng đố i lậ p, âm dư ơ ng hỗ căn,trong âm có dư ơ ng và
trong dư ơ ng có âm,âm dư ơ ng cân bằ ng trong sự tiêu trư ở ng.
