Một Bài Học Toàn Cầu Hóa : Đầu tư
gián tiếp nước ngoài
Trong Tháng Mười tôi đi Bangkok, ngạc nhiên vì đổi một đô la Mỹ chỉ
được 35 bạt; mới đầu năm ngoái còn đổi được gần 40 bạt! Một tô hủ tíu
ngồi ăn trên vỉa hè vẫn giá 25 bạt, nhưng tính ra đô la thì tăng hơn 20 phần
trăm! Ðồng bạt lên giá, chính phủ Thái Lan lo lắng vì đồng bạt lên giá thì
hàng hóa Thái Lan khi xuất cảng sẽ lên giá theo, khó cạnh tranh với hàng
Trung Quốc, hàng Việt Nam. Ðầu tuần này chính phủ Thái đã tìm cách
kềm không cho tiền lên giá nữa, họ thay đổi luật về tiền đầu tư của người
nước ngoài vào các chứng khoán trong nước. Không ngờ (ít nhất, ông bộ
trưởng tài chánh Thái không ngờ) nhiều người vội đem bán cổ phần và chỉ
số SET của thị trường chứng khoán Bangkok tụt mất 15 phần trăm trong
một ngày. Hôm sau, chính phủ Thái sửa lại luật, thị trường lại lên được 11
phần trăm. Nhưng, giới đầu tư thấy mất niềm tin, và các nước đang phát
triển khác, nhất là trong vùng Ðông Nam Á cũng bị ảnh hưởng.
Ðây là một bài học cho Thái Lan, và cho các nước đang cần vốn của ngoại
quốc. Một thứ khan hiếm ở các nước nghèo là tiền vốn, không có vốn khó
tiến nhanh được. Kinh tế thế giới đã giao lưu tự do, tiền vốn cũng chạy qua
chạy lại , vượt các rào cản biên giới, không khác gì hàng hóa và dịch vụ. Và
tiền chạy nhanh hơn hàng hóa, chỉ cần bấm một cái thì tiền từ Á Châu có
thể chạy sang Âu Châu hay Mỹ Châu rồi.
Trong mấy năm nay thế giới đang tràn ngập tiền đầu tư. Tính chung số tiền
có thể sử dụng của những quỹ hưu bổng, của các công ty bảo hiểm và quỹ
đầu tư tư nhân đến cuối năm 2005 lên tới 46 ngàn tỷ đô la, hoặc 46 triệu
triệu Mỹ kim, gấp 4 lần Tổng Sản Lượng Nội Ðịa của nước Mỹ. Những
người quản lý các món tiền khổng lồ đó phải đi tìm chỗ đầu tư sinh lợi, nếu
không họ sẽ mất việc. Những quỹ đầu tư nho nhỏ khoảng dăm chục, một
trăm tỷ đô la dành riêng cho những nhà tỷ phú đã đạt được những mức lời
ngoạn mục đến 20 phần trăm một năm, khiến những người nghèo hơn, tài
sản chỉ một vài trăm triệu thấy mà ngốt mắt, cũng góp vào các quỹ đầu tư
kiếm lời. Một nghề kiếm nhiều tiền nhất bây giờ là cố vấn đầu tư. Ông chủ
tịch một công ty cố vấn đầu tư ở New York mới được trả lương và tiền
thưởng 56 triệu Mỹ kim cho năm 2006.
Ai cũng công nhận rằng các quốc gia đang phát triển cần tiền đầu tư, trong
nước không đủ thì làm sao thu hút tiền từ nước ngoài đến. Một bài học
trong sự phát triển của Hồng Kông những năm từ 1960, 1970 là một mảnh
đất không có tài nguyên nào khác ngoài sức người làm việc thì phải thu hút
được càng nhiều vốn ngoại quốc càng tốt. Vị giám đốc tài chánh của thuộc
địa Anh Quốc lúc đó đã nói một câu đáng nhớ: “Tiền vốn nó sẽ tự động đến
dễ dàng nếu nó biết nó có thể ra đi dễ dàng.” Bây giờ hầu như các nước
đang phát triển đều học kinh nghiệm đó. Không phải chỉ những nước đã
giàu mới tích lũy được nhiều vốn để đem ra nước ngoài đầu tư. Dân Trung
Hoa trung bình tiết kiệm 25 phần trăm lợi tức của họ, cũng là một nguồn
vốn lớn. Chính phủ Trung Quốc đang ôm một ngàn tỷ Mỹ kim trong quỹ
dự trữ ngoại tệ, bằng một phần tư số dự trữ ngoại tệ của tất cả các nước. Họ
cũng đem tiền đi đầu tư, mua công trái của chính phủ Mỹ, một thứ trái
phiếu an toàn nhất thế giới. Nước Nga, tràn ngập vì tiền bán dầu lửa, số dự
trữ lên gần 300 tỷ Mỹ kim , cũng đem hơn một nửa đi mua các chứng
khoán ở Mỹ, phần lớn do các công ty quản lý tài sản ở nước ngoài trông coi
giúp.
Ðầu tư thì phải sinh lợi, tỷ số tiền lời chia cho vốn gọi là “lợi suất,” return.
Vụ đầu tư an toàn thì mức lời thấp, vừa đủ đền bù cho người bỏ vốn đã
nhịn tiêu thụ mà tiết kiệm. Người ta thường lấy mức lời trên các công trái
ngắn hạn của chính phủ Mỹ làm gốc, coi như lợi suất thấp nhất cho món
đầu tư an toàn nhất. Khi bỏ tiền đầu tư mà chịu rủi ro, người ta sẽ đòi hỏi
một mức lời cao hơn, số chênh lệch gọi là “suất lời trội vì rủi ro” - risk
premium. Suất lời trội cao thêm bao nhiêu tùy theo mức may rủi cao hay
thấp. Khi mua trái phiếu các xí nghiệp lớn tương đối an toàn, người ta đòi
thêm vài ba phần trăm, khi mua cổ phần người ta muốn được lời cao hơn vì
mối rủi ro bị mất tiền cũng cao hơn. Ðối với các món tiền cho vay qua việc
mua trái phiếu, mức lời có thể trông thấy rõ, chỉ so sánh lãi suất của món
nợ với giá người ta mua món nợ đó. Ðối với cổ phần, một cách ước lượng
lợi suất là so sánh giá cổ phần (P, tức price) với lợi tức của công ty, nếu
đem chia cho mỗi cổ phần (E, tức earnings). Mức lời lên xuống theo tỷ số
E/P, tức là đảo ngược của “tỷ số P/E” mà giới mua cổ phần trong thị trường
hay nói đến.
Trong một năm qua, giá cổ phần trên thị trường chứng khoán ở Mỹ lên
mạnh, cũng vì giới đầu tư quốc tế nhiều tiền quá và họ dám bỏ tiền vào cổ
phiếu là những thứ nhiều rủi ro vì tin tưởng rằng kinh tế sẽ phát triển điều
hòa, nếu có xuống cũng xuống nhè nhẹ, gọi là hạ cánh an toàn. Nhưng số
cổ phần ở Mỹ không đủ làm các nhà đầu tư thỏa mãn, họ vẫn còn nhiều
tiền. Các quốc gia ở Trung Ðông bán dầu lửa số thu nhập trội hơn số chi
tiêu về nhập cảng lên tới 500 tỷ Mỹ kim trong ba tháng, cao hơn số bội thu
của Trung Quốc chỉ có 200 tỷ đô la. Những vương quốc này không những
đã mua công trái của chính phủ Mỹ mà họ còn góp vào các quỹ đầu tư trên
cổ phần nữa.
Vì thế giới nhiều tiền quá, các thị trường chứng khoán ở Á Châu cũng lên
khi các quỹ đầu tư mang tiền đến mua cổ phần. Khi người ta muốn mua cổ
phần ở Thái Lan chẳng hạn, thì họ phải đem đô la đi mua đồng bạt, tiền bản
xứ. Cứ như vậy, tiền các nơi đổ vào các nước Ðông Nam Á, trong đó có
tiền mua cổ phần; khiến đồng đô la đem tới các nước Á Châu đổi tiền đã
đẩy giá các đồng tiền bản xứ lên cao. Ðồng nguyên của Hàn Quốc (won) đã
tăng giá 7.5% so với đô la Mỹ trong năm nay; đồng rupiah của Indonesia
tăng 6.9%; đồng peso Phi Luật Tân tăng 6.5%; đồng ringit của Mã Lai Á
tăng 5.4%. Ðồng bạt của Thái Lan lên mạnh nhất, tới 17%.
Khi đồng bạt lên giá, chính phủ Thái Lan lo hàng xuất cảng lên giá theo, sẽ
khó cạnh tranh với các nước khác. Ðặc biệt là với Trung Quốc, vì chính
phủ Bắc Kinh vẫn không thả nổi hối suất, ghìm giá đồng nguyên của họ,
chỉ mới cho tăng lên chút đỉnh so với đô la Mỹ, tăng chưa tới 6% từ 18
tháng qua.
Chính phủ Thái Lan tính làm sao cho đồng bạt đừng lên giá so với đô la
nữa. Họ truy ra một nguyên nhân, là có nhiều đồng đô la đang chạy vào