Báo cáo khoa học:

Định hướng sử dụng đất năm 2010 trên cơ sở kết quả đánh giá đất đai huyện Đại Từ tỉnh thái nguyên

T¹p chÝ KHKT N«ng nghiÖp, TËp 1, sè 2/2003

®Þnh h−íng sö dông ®Êt n¨m 2010 trªn c¬ së kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai huyÖn §¹i Tõ tØnh th¸i nguyªn Orientation for land use planning by year of 2010 based on land evaluation in Dai Tu district, Thai Nguyen province.

§oµn C«ng Quú1

Summary

FAO guidelines and classification were used to evaluate land for rational and sustainable land use planning of Dai Tu district, Thai Nguyen province. Based on land mapping, analysis of land use and land use types, land classification and potential in the district under study suggestions were made for future land use orientation.

Keywords: land evaluation, land use, land use types.

1. §Æt vÊn ®Ò

thËp ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin cÇn thiÕt phôc vô cho môc ®Ých nghiªn cøu.

- Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch trong phßng thÝ nghiÖm dïng ®Ó ph©n tÝch c¸c mÉu ®Êt theo 8 chØ tiªu ( OC%, CEC, P2O5%, P2O5 dÔ tiªu, K2O trao ®æi, pHKCl, Thµnh phÇn c¬ giíi ®Êt, V% ).

- Ph−¬ng ph¸p thèng kª dïng ®Ó xö lý

vµ tæng hîp c¸c sè liÖu.

- Ph−¬ng ph¸p minh ho¹ b»ng b¶n ®å dïng ®Ó biÓu diÔn c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu lª c¸c b¶n ®å thÝch hîp (Fresco vµ cs, 1992).

3. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ

§Êt lµ mét bé phËn hîp thµnh quan träng cña m«i tr−êng sèng, kh«ng chØ lµ tµi nguyªn thiªn nhiªn mµ cßn lµ nÒn t¶ng ®Ó ®Þnh c− vµ tæ chøc c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, xC héi, kh«ng chØ lµ ®èi t−îng cña lao ®éng mµ cßn lµ t− liÖu s¶n xuÊt kh«ng thÓ thay thÕ trong s¶n xuÊt n«ng - l©m nghiÖp. Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng thiªn nhiªn vµ tµi nguyªn ®Êt ®ai ®Ó tæ chøc sö dông hîp lý, cã hiÖu qu¶ theo quan ®iÓm sinh th¸i vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®ang trë thµnh mét vÊn ®Ò mang tÝnh toµn cÇu, ®−îc c¸c nhµ khoa häc trªn toµn thÕ giíi quan t©m.

th¶o luËn

KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi cã thÓ

tãm t¾t nh− sau :

- Phóc tra x©y dùng b¶n ®å ®Êt trªn c¬ së chuyÓn ®æi ph©n lo¹i ®Êt tõ hÖ thèng ph©n lo¹i ph¸t sinh sang hÖ thèng ph©n lo¹i ®Êt cña FAO-UNESCO (FAO, 1976). Theo hÖ thèng ph©n lo¹i ®Êt cña FAO-UNESCO, ®Êt §¹i Tõ ®−îc chia thµnh 7 ®¬n vÞ (units) thuéc 4 nhãm (major groupings). Trong ®ã nhãm ®Êt

2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu C«ng t¸c ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai huyÖn §¹i Tõ, tØnh Th¸i Nguyªn ®−îc thùc hiÖn theo quy tr×nh h−íng dÉn cña FAO øng dông vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mét huyÖn miÒn nói phÝa B¾c ViÖt Nam (FAO, 1976; 1985; 1988; 1994) C¸c ph−¬ng ph¸p øng dông cô thÓ bao gåm : - Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra c¬ b¶n nh»m thu 1 Bé m«n Quy ho¹ch ®Êt ®ai, Khoa §Êt vµ M«i tr−êng

138

§Þnh h−íng sö dông ®Êt n¨m 2010...

x¸m chiÕm diÖn tÝch chñ yÕu vµ ®−îc t¸ch ra thµnh 6 ®¬n vÞ phô (subunits).

mµu cã 2368,40 ha, ®Êt chuyªn mµu cã 2368,40 ha, c©y ¨n qu¶ cã 17416,87 ha, ®èi víi c©y l©u n¨m (chÌ) cã 14049,69 ha, n«ng- l©m kÕt hîp cã 17416,87 ha.

- X©y dùng b¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai theo 8 chØ tiªu ph©n cÊp lµ : lo¹i ®Êt, ®é dèc, ®Þa h×nh t−¬ng ®èi, ®é cao tuyÖt ®èi, ®é dµy tÇng ®Êt, thµnh phÇn c¬ giíi, chÕ ®é t−íi vµ chÕ ®é tiªu.

§èi chiÕu víi t×nh h×nh sö dông ®Êt n¨m 2000 cña huyÖn §¹i Tõ cã thÓ thÊy r»ng, ®Êt trång lóa vµ lóa mµu ®C ®−îc sö dông hÕt (tæng diÖn tÝch ®Êt lóa vµ lóa mµu ®ang sö dông lµ 6672,27 ha). Trong khi ®ã, c¸c lo¹i ®Êt n«ng nghiÖp kh¸c ®−îc khai th¸c sö dông rÊt h¹n chÕ, nh− ®Êt chuyªn mµu míi sö dông ®−îc 543,80 ha, ®Êt trång c©y l©u n¨m (kÓ c¶ c©y ¨n qu¶ vµ c©y c«ng nghiÖp) míi cã 4737,60 ha (bao gåm ®Êt v−ên t¹p vµ ®Êt c©y l©u n¨m). Cã thÓ nãi, huyÖn §¹i Tõ ch−a khai th¸c ®−îc triÖt ®Ó tiÒm n¨ng ®Êt ®ai vèn cã cña m×nh, nhÊt lµ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt chÌ, lo¹i c©y ®Æc s¶n næi tiÕng cña huyÖn, cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao vµ cã tiÒm n¨ng xuÊt khÈu. Tæng diÖn tÝch trång chÌ míi cã 3166,21 ha, cßn rÊt thÊp so víi tiÒm n¨ng ®Êt ®ai cña huyÖn.

- Ph©n h¹ng thÝch hîp ®Êt ®ai t−¬ng

lai (b¶ng 2)

- X¸c ®Þnh c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt (LUT) phæ biÕn ë huyÖn §¹i Tõ lµ ®Êt 3 vô (3V) (2 lóa -1 mµu hoÆc 1 lóa -2 mµu), ®Êt 2 vô lóa (2L), ®Êt 1 lóa - 1 mµu (L- M), ®Êt 1 vô lóa, ®Êt chuyªn mµu (CM), ®Êt trång c©y ¨n qu¶ (CAQ), c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m (CLN), n«ng-l©m kÕt hîp (NLKH) vµ trång rõng (TR). Tõ c¸c sè liÖu ®iÒu tra pháng vÊn n«ng hé ®C tiÕn hµnh ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ c¸c LUT. - Ph©n h¹ng thÝch hîp ®Êt ®ai hiÖn t¹i Tæng diÖn tÝch tù nhiªn cña huyÖn §¹i Tõ lµ 57.617,62 ha, trong ®ã diÖn tÝch ®iÒu tra ®¸nh gi¸ lµ 48801,20 ha, phÇn cßn l¹i bao gåm ®Êt ë, ®Êt chuyªn dïng kh«ng thuéc diÖn ®iÒu tra. KÕt qu¶ ph©n h¹ng thÝch hîp ®Êt ®ai hiÖn t¹i (b¶ng 1) ®C thÓ hiÖn râ diÖn tÝch ®Êt thÝch hîp víi c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. Nh− vËy, ë møc thÝch hîp cao vµ trung b×nh (S1 + S2) ®èi víi ®Êt 3 vô cã 2265,41 ha, ®Êt 2 lóa cã 5956,44 ha, ®Êt 1 lóa + 1

§Ó ®¸nh gi¸ ph©n h¹ng thÝch hîp t−¬ng lai cÇn ph¶i xem xÐt vÊn ®Ò c¶i t¹o ®Êt, vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ, xC héi vµ b¶o vÖ m«i tr−êng.

B¶ng 1. DiÖn tÝch, møc ®é thÝch hîp hiÖn t¹i cña c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt huyÖn §¹i Tõ, tØnh Th¸i Nguyªn

Lo¹i h×nh sö dông ®Êt Møc ®é

thÝch hîp 2L LM CM 3 V CAQ CLN NLKH RT

498,65 1265,56 102,99 318,25 345,34 262,16 607,50 3071,12 S1

5457,79 1102,84 2265,41 1947,16 17071,53 13787,53 16809,37 31821,72 S2

673,01 3691,03 11708,13 3794,02 17475,97 16487,96 20422,55 13338,34 S3

42171,75 42741,77 34724,67 42741,77 13908,36 18263,55 10961,78 570,02 N

*S1: Møc ®é thÝch hîp cao S2: Møc ®é thÝch hîp trung b×nh

S3: Møc ®é thÝch hîp thÊp N: Kh«ng thÝch hîp

Tæng 48801,20 48801,20 48801,20 48801,20 48801,20 48801,20 48801,20 48801,20

139

§oµn C«ng Quú

B¶ng 2. DiÖn tÝch, møc ®é thÝch hîp ®Êt ®ai t−¬ng lai cña c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt huyÖn §¹i Tõ, tØnh Th¸i Nguyªn

RT 2L L-M CM 3 Vô CAQ CLN NLKH KiÓu thÝch hîp

345,34 262,16 760,14

S1 S2 940,54 5015,90 1707,45 660,95 102,99 607,50 3071,12 3595,92 1505,27 17071,53 13787,53 16809,37 31821,72

S3 673,01 3691,03 10377,62 3794,02 17475,97 16487,96 20422,55 13338,34

N 42171,75 42741,77 34724,67 42741,77 13908,36 18263,55 10961,78 570,02

Tæng 48801,20 48801,20 48801,20 48801,20 48801,20 48801,20 48801,20 48801,20

B¶ng 3. So s¸nh c¬ cÊu sö dông ®Êt n¨m 1997 vµ n¨m 2010

Lo¹i ®Êt N¨m 2010 (ha) C¬ cÊu (%) T¨ng gi¶m

57617,62 15524,06 7353,54 6629,45 2265,41 4364,04 100,00 26,94 12,76 11,51 3,93 7,57

+ 3072,69 + 137,47 - 42,82 + 703,20 - 366,02 - 380,00 + 180,29 - 15,22

+ 3448,14 + 3064,71 - 99,02 + 2246,99

+ 2246,99 + 208,32 + 30,50 + 52,32 + 125,50

Tæng diÖn tÝch tù nhiªn I. §Êt n«ng nghiÖp 1. §Êt trång c©y hµng n¨m a. §Êt ruéng lóa, ruéng mµu §Êt ruéng 3 vô §Êt ruéng 2 vô §Êt ruéng 1 vô b. §Êt c©y hµng n¨m kh¸c 2. §Êt v−ên t¹p Trong ®ã: chÌ 3. §Êt trång c©y l©u n¨m Trong ®ã: chÌ 4. §Êt mÆt n−íc n«ng nghiÖp II. §Êt l©m nghiÖp 1. §Êt cã rõng tù nhiªn 2. §Êt cã rõng trång III. §Êt chuyªn dïng 1. §Êt x©y dùng 2. §Êt giao th«ng 3. §Êt thuû lîi 4. §Êt chuyªn dïng kh¸c IV. §Êt ë V. §Êt ch−a sö dông N¨m 1997 (ha) 57617,62 12451,37 7216,07 6672,27 1562,21 4730,06 380,00 543,80 1771,62 534,61 2965,98 2631,60 497,70 31805,51 20852,37 10953,14 4112,10 271,79 889,57 1546,91 1403,83 2309,34 6939,30 724,09 1756,40 534,61 6414,12 5696,31 398,68 34052,50 20852,37 13200,13 4320,42 302,29 941,89 1672,41 1403,83 2425,00 1295,64 1,26 3,05 0,93 11,13 9,89 0,69 59,10 36,19 22,91 7,50 0,52 1,63 2,90 2,44 4,21 2,25 + 115,66 - 5643,66

C¬ cÊu (%) 100,00 21,61 12,52 11,58 2,71 8,21 0,66 0,94 3,07 0,93 5,15 4,57 0,86 55,20 36,19 19,01 7,14 0,47 1,54 2,68 2,44 4,01 12,04 NÕu thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p c¶i t¹o

140

§Þnh h−íng sö dông ®Êt n¨m 2010...

4. KÕt luËn

- Quy tr×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo chØ dÉn cña FAO cã thÓ ¸p dông ®−îc vµo thùc tiÔn ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ë ViÖt Nam trªn ®Þa bµn cÊp huyÖn. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo quy tr×nh ®ã, viÖc lùa chän c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ ph¶i c¨n cø vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc thï cña mçi ®Þa ph−¬ng.

®Êt, møc ®é thÝch hîp cña c¸c ®¬n vÞ ®Êt ®ai ®èi víi c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt sÏ t¨ng lªn râ rÖt. Theo kÕt qu¶ ph©n h¹ng thÝch hîp ®Êt ®ai t−¬ng lai, mét sè ®¬n vÞ ®Êt ®ai ®C ®−îc n©ng tõ møc S2 lªn møc S1 vµ tõ møc S3 lªn møc S2. So víi kÕt qu¶ ph©n h¹ng thÝch hîp hiÖn t¹i trong b¶ng 1, møc ®é thÝch hîp cao ®èi víi lo¹i h×nh sö dông ®Êt 3 vô, 2 vô lóa vµ lóa mµu t¨ng thªm 441,89 ha. - §Þnh h−íng sö dông ®Êt trong t−¬ng lai §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt, quan ®iÓm sö dông ®Êt trong t−¬ng lai cña huyÖn §¹i Tõ lµ ph¶i ®¶m b¶o sù phï hîp gi÷a môc tiªu ph¸t triÓn chiÕn l−îc cña nhµ n−íc, cña ®Þa ph−¬ng víi yªu cÇu cña ng−êi sö dông ®Êt.

C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ, xC héi, m«i tr−êng vµ kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ph©n h¹ng thÝch hîp ®Êt ®ai, chóng t«i ®Ò xuÊt sö dông ®Êt ®ai cña huyÖn §¹i Tõ trong t−¬ng lai nh− trong b¶ng 3.

- TiÒm n¨ng ®Êt ®ai cña huyÖn §¹i Tõ cßn rÊt to lín ch−a ®−îc khai th¸c hÕt. Theo ®Þnh h−íng sö dông ®Êt cña huyÖn §¹i Tõ ®Õn n¨m 2010 dùa trªn kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ph©n h¹ng thÝch hîp ®Êt ®ai, so víi n¨m 2000, tæng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp cña huyÖn sÏ lµ 15524,06 ha, t¨ng 3072,69 ha, (trong ®ã riªng diÖn tÝch ®Êt trång chÌ t¨ng 3064,71 ha), ®Êt l©m nghiÖp lµ 34052,50 ha, t¨ng 2246,99 ha, ®Êt chuyªn dïng t¨ng 208,37 ha, ®Êt ë t¨ng 115,66 ha, ®Êt ch−a sö dông gi¶m 5643,66 ha.

Tµi liÖu tham kh¶o

So víi n¨m 2000, c¬ cÊu ®Êt sö dông cña HuyÖn §¹i Tõ n¨m 2010 sÏ cã mét sè thay ®æi nh− sau:

framework for land FAO (1976), A evaluation, FAO-Rome. Land evaluation for FAO (1985),

+ §Êt n«ng nghiÖp sÏ t¨ng 3072,69 ha, chñ yÕu lµ do t¨ng diÖn tÝch ®Êt chuyªn mµu (180,29 ha) vµ ®Êt trång c©y l©u n¨m (3448,14 ha ).

development, ILRI, Wageningen. for land use FAO (1988), Guidelines planning, Rome.

FAO (1994), Land evaluation and farming systems analysis for land use planning, Working document .

+ §Êt l©m nghiÖp t¨ng 2246,99 ha rõng trång. §Êt chuyªn dïng t¨ng 208,32 ha, chñ yÕu lµ do t¨ng diÖn tÝch ®Êt x©y dùng, ®Êt giao th«ng vµ thuû lîi. + §Êt ë t¨ng 115,66 ha.

Fresco L.O, Hulzing H. and eds. (1992), Land evaluation and farming systems analysis for land use planning.

+ §Êt ch−a sö dông gi¶m 5643,66 ha do toµn bé diÖn tÝch ®Êt trèng, ®åi nói träc sÏ ®−îc ®−a vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ l©m nghiÖp.

141

§oµn C«ng Quú

142