Báo cáo nghiên cứu nông nghiệp " Kết quả chọn giống cá chép (Cyprinus carpio) Viện nghiên cứu nuôi trồng thuỷ sản 1 "

KÕt qu¶ chän gièng c¸ chÐp (Cyprinus carpio) ViÖn nghiªn cøu nu«i trång thuû s¶n 1

NguyÔn H÷u Ninh

Trung t©m Quèc gia gièng thuû s¶n n−íc ngät miÒn B¾c, H¶i D−¬ng.

C¸c lo¹i c¸ chÐp ë ViÖt Nam I. - C¸ chÐp: §èi t−îng nu«i truyÒn thèng vµ quan träng ë

ViÖt Nam.

- Cã 8 dßng c¸ chÐp ViÖt Nam ®· ®−îc ph©n lo¹i: Sinh

tr−ëng chËm vµ thµnh thôc sím.

- C¸ chÐp tr¾ng lµ 1 trong 8 dßng c¸ chÐp ViÖt Nam.

- C¸ chÐp trÇn vµ c¸ chÐp vÈy nhËp tõ Hungary n¨m

1970 vµ 1975.

- C¸ chÐp vµng In®«nªsia: NhËp vµo miÒn Nam tr−íc n¨m

1975, chuyÓn ra B¾c n¨m 1978.

1

C¸ chÐp vÈy Hungary C¸ chÐp trÇn Hungary

- Lai phôc vô s¶n xuÊt:

C¸ chÐp tr¾ng ViÖt Nam C¸ chÐp vµng In®«nªsia

+ PhÐp lai: ChÐp tr¾ng ViÖt Nam x ChÐp Hungary

+ KÕt qu¶: Sinh tr−ëng nhanh, tû lÖ sèng cao

- Gi¶i ph¸p æn ®Þnh, l©u dµi: Chän gièng

+ Kh¶ n¨ng ¸p dông: Kh«ng l©u dµi do viÖc duy tr× ®é thuÇn chñng cña ®µn bè mÑ.

2

Mét sè phÐp lai phôc vô s¶n xuÊt

1. VÈy Hungary x Tr¾ng ViÖt Nam

X

2. TrÇn Hungary x Tr¾ng ViÖt Nam

3. TrÇn Hungary x Vµng In®«nªsia

X

4. VÈy Hungary x Vµng In®«nªsia

1. Chän läc hµng lo¹t (1985-1995)

• §Þa ®iÓm tiÕn hµnh: ViÖn nghiªn cøu nu«i trång thuû

s¶n 1

• Thêi gian thùc hiÖn: 1985-1995

• TÝnh tr¹ng chän läc:

– Sinh tr−ëng

– Tû lÖ sèng

3 VËt liÖu chän gièng

C¸ chÐp tr¾ng ViÖt Nam (V) C¸ chÐp vµng In®«nªsia (I)

chËm, trung tr−ëng

- Sinh tr−ëng thµnh thôc sím - Chèng chÞu tèt

- Sinh b×nh, søc sinh s¶n lín - Sinh s¶n sím - Trøng Ýt dÝnh

C¸ chÐp vÈy Hungary (H)

- §¸nh gi¸ vËt liÖu chän gièng ban ®Çu qua so s¸nh

®Æc ®iÓm: H×nh th¸i, sinh lý, sinh ho¸

Mét sè ®Æc ®iÓm

Dßng thuÇn

Con lai

H x V

H x Y

V x Y

12.9 ± 0.89 6.9 ± 0.15

Träng l−îng (g) ChiÒu dµi (cm)

2.2 ± 1.27

24.3 ± 1.41 8.2 ± 0.16

16.3 ± 0.61 7.9 ± 0.09

21.2 ± 0.91 8.1± 0.11

22.8± 1.21 8.2 ± 0.15

± 0.18

8.1 ± 0.19

5.5 ± 0.25

32.2 ± 0.30 14.4 ± 0.17 32.1 ± 0.40 37.1 ± 0.30

4.3 ± 0.13

4.5 ± 0.16

35.1 ± 0.32 13.0 ± 0.13 31.9 ± 0.13 36.6 ± 0.25

30.9 ± 0.25 11.9 ± 0.10 31.6 ± 0.16 33.5 ± 0.16

37.3± 0.28 13.9± 0.17 33.1± 0.30 34.4± 0.14

165.8 ± 2.1

4.1 ± 0.24

4.4 ± 0.38

185.7± 1.8

145.0 ± 1.3

186 ±2.2

6.3 ± 0.24

6.6 ± 0.38

27.9 ± 0.50 17.4 ± 0.30

Tû lÖ % chiÒu dµi Cao th©n tèi ®a Cao th©n tèi thiÓu Dµi ®Çu X−¬ng v©y ®Õn tia v©y l−ng Dµi ruét Tû lÖ % dµi ®Çu: §−êng kÝnh m¾t ChiÒu dµi r©u

24.0 ± 0.37 18.6 ± 0.25

29.6 ± 0.49 18.0 ± 0.21

25.4± 0.3 18.2± 0.26

74.0 ± 1.6

75 ± 1.4

- Sinh tr−ëng nhanh, h×nh th¸i ®Ñp (cao, ng¾n) - DÔ nhiÔm bÖnh, tû lÖ sèng thÊp

4

- Chän läc hµng lo¹t:

+ Sè gia ®×nh: 5-10, 1c¸ c¸i vµ 3-4 c¸ ®ùc/1gia ®×nh

+ Thêi gian sinh s¶n: Cïng ngµy

+ §iÒu kiÖn sinh s¶n, Êp trøng, −¬ng vµ nu«i: Nh− nhau

- S¬ ®å lai chän gièng chän läc hµng lo¹t t¹i ViÖn 1:

+ Chän 20% tæng sè quÇn thÓ dùa trªn: Träng l−îng vµ h×nh th¸i (Th©n to, ®Çu nhá).

C¸ chÐp vµng In®«nªsia (I)

C¸ chÐp tr¾ng ViÖt Nam (V)

C¸ chÐp vÈy Hungary (H)

I V H

F1: §¬n

H.I I.V H x (I.V) V.H I x (V.H)

V x (H.I)

F1: 1986-KÐp

V(H.I) H(I.V) I(V.H)

Chän läc hµng lo¹t

F2: 1988

V(H.I) H(I.V) I(V.H)

Chän läc hµng lo¹t

F3: 1989

V(H.I) I(V.H) H(I.V) Chän läc hµng lo¹t

F4: 1991

V(H.I) H(I.V) I(V.H)

Chän läc hµng lo¹t

F5: 1993

V(H.I) H(I.V) I(V.H)

Chän läc hµng lo¹t

F6: 1995

V(H.I) H(I.V) I(V.H)

C¸ V1 dßng ViÖt

C¸ V1 dßng Hung

C¸ V1 dßng In®«

5 KÕt qu¶ cña chän läc hµng lo¹t (1985-1995)

N¨m - ThÕ hÖ

Dßng c¸

Tæng sè c¸ (con)

Träng l−îng (g)

1986 - F1

H x (YxV) V x (YxH) Y x (HxV)

400 400 1720

162.6 178.4 187.8

1988 - F2

H x (YxV) V x (YxH) Y x (HxV)

248 258 253

152.7 104.5 148.9

1989 - F3

H x (YxV) V x (YxH) Y x (HxV)

75 243 74

149.8 155.12 310.16

1991 - F4

H x (YxV) V x (YxH) Y x (HxV)

200 209 189

260.6 197.5 299.6

1992 - F5

H x (YxV) V x (YxH) Y x (HxV)

229 235 175

314.12 300.9 350.10

1993 - F5

H x (YxV) V x (YxH) Y x (HxV)

257 263 243

226.10 300.14 318.11

1995 - F6

Gép c¸c dßng

HÖ sè di truyÒn (h2) tÝnh theo träng l−îng c¸ chÐp: Hx(VxY)

ThÕ hÖ Träng l−îng c¬ thÓ bè mÑ (g) Träng l−îng c¬ thÓ thÕ hÖ con (g) HÖ sè di truyÒn

h2=R/S §èi chøng Chän gièng §èi chøng Chän gièng

F1 F2 162.6 218.10 261.9 312.21 180.4 316 209.6 335 + 0.29 + 0.20

F4 246.5 334.9 264 268 +0.05

6

Tèc ®é sinh tr−ëng cña c¸ chÐp chän gièng F3 vµ F5: Hx(VxY)

ThÕ hÖ

Träng l−îng trung b×nh qua c¸c th¸ng

Träng l−îng thu ho¹ch (g)

Trän g l−în g th¶ (g)

18/8/95

5/10/95

16/11/95

14/12/95

Trung b×nh

15.7

170.4

264.7

317.6

409.10

107

15.7

170.8

232.7

305.9

382.9

100

Träng l−îng c¸ chÐp dßng chän gièng vµ con lai

HiÖu qu¶ −u thÕ lai

Sè thÝ nghiÖm

Dßng c¸ vµ con lai

Träng l−îng th¶ (g)

Träng l−îng thu ho¹ch (g)

H x (VY)

365.10

+ 21

5.8

Y x (HV)

377.10

+ 9

2.4

Con lai

386.12

H x (VY)

367.12

+ 127

34.6

Y x (HV)

415.10

+ 79

19.0

Con lai

494.15

7

C¸ chÐp vÈy Hungary (H) C¸ chÐp vÈy Hungary

C¸ chÐp vµng In®«nªsia (I) C¸ chÐp vµng In®«nªsia C¸ chÐp tr¾ng ViÖt Nam C¸ chÐp tr¾ng ViÖt Nam (V)

C¸ chÐp chän gièng V1 C¸ chÐp chän gièng V1

II. Chän gièng gia ®×nh

• §Þa ®iÓm tiÕn hµnh: ViÖn nghiªn cøu nu«i trång thuû

s¶n 1

• Thêi gian thùc hiÖn: 1997-2000

• TÝnh tr¹ng chän läc:

- Sinh tr−ëng

• Ph−¬ng ph¸p tiÕn hµnh: Chän gia ®×nh

- Tû lÖ sèng

8 VËt liÖu chän läc ban ®Çu

• C¸ thÕ hÖ thø 6 cña chän gièng hµng lo¹t: 100 gia ®×nh

ngÉu nhiªn tõ 100 c¸ c¸i vµ 100 c¸ ®ùc.

• Tuæi c¸ bè mÑ: 3

• Träng l−îng trung b×nh: 1.9 kg (c¸ ®ùc), 2.4 kg (c¸ c¸i)

C¸c b−íc tiÕnh hµnh chän läc gia ®×nh

QuÇn ®µn ban ®Çu

N¨m 1997: T¹o c¸c gia ®×nh full-sib

N¨m 1998: T¹o c¸c gia ®×nh full-sib

N¨m 1998: Chän läc thÕ hÖ thø nhÊt

N¨m 1999: T¹o c¸c gia ®×nh full-sib

N¨m 1999: Chän läc thÕ hÖ thø nhÊt

N¨m 2000: Chän läc thÕ hÖ thø 2

N¨m 2000: T¹o c¸c gia ®×nh full-sib

N¨m 2000: T¸i s¶n xuÊt

Nu«i vµ chän läc

Nu«i th−¬ng phÈm

So s¸nh thÕ hÖ chän gièng thø 2 so víi quÇn ®µn ban ®Çu

9 KÕt qu¶ ch−¬ng tr×nh chän gièng gia ®×nh (1997-2000)

• 713 con c¸ chän gièng thÕ hÖ thø nhÊt chän tõ 9 gia

®×nh trong tæng sè 43 gia ®×nh.

• 675 con c¸ chän gièng thÕ hÖ thø hai chän tõ 13 gia

®×nh trong tæng sè 66 gia ®×nh.

• KÕt qu¶ chän läc: Tèc ®é sinh tr−ëng cña thÕ hÖ chän

gièng thø 2 t¨ng 10% so víi quÇn ®µn ban ®Çu.

III. HiÖn tr¹ng c¸ chÐp chän gièng (2000-2003)

• Sè l−îng c¸ chÐp bè mÑ l−u gi÷ ë ViÖn thuû s¶n 1:

• Tuæi: 2

KÝch cì: 1.5-2.0 kg

- 50 cÆp c¸ bè mÑ dßng Hungary lµ kÕt qu¶ cña ch−¬ng tr×nh chän gièng hµng lo¹t thÕ hÖ thø 6. - 50 cÆp c¸ bè mÑ dßng In®«nªsia lµ kÕt qu¶ cña ch−¬ng tr×nh chän gièng hµng lo¹t thÕ hÖ thø 6. - 50 cÆp c¸ bè mÑ dßng ViÖt Nam lµ kÕt qu¶ cña ch−¬ng tr×nh chän gièng hµng lo¹t thÕ hÖ thø 6. - 50 cÆp c¸ bè mÑ lµ kÕt qu¶ cña ch−¬ng tr×nh chän gièng gia ®×nh thÕ hÖ thø 2. - 50 cÆp c¸ bè mÑ chÐp vÈy thuÇn Hungary - 50 cÆp c¸ bè mÑ chÐp trÇn thuÇn Hungary - 50 cÆp c¸ bè mÑ chÐp vµng thuÇn In®«nªsia - 50 cÆp bè mÑ chÐp tr¾ng thuÇn ViÖt Nam

10 C¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt (2000-2003)

L−u gi÷ c¸ bè mÑ t¹i ViÖn 1

T¸i s¶n xuÊt

Thay thÕ vµ duy trÝ chÊt l−îng ®µn c¸ Trung t©m Quèc gia gièng thuû s¶n

Tr¹i s¶n xuÊt gièng cÊp tØnh Nu«i thö nghiÖm so s¸nh víi c¸c dßng c¸ chÐp ®Þa ph−¬ng

Ng−êi nu«i c¸ thÞt Tr¹Ên¶n xuÊt t− nh©n vµ c«ng ty cæ phÇn

Nu«i thö nghiÖm so s¸nh gi÷a c¸ chän gièng vµ c¸ b¶n ®Þa

C¸c dßng c¸

Nu«i hÖ VAC (61ngµy)

Nu«i n−íc th¶i (67ngµy)

Nu«i c¸ lóa (61ngµy)

S¬n La

39.06 ± 11.82

95.31 ± 26.99

33.83 ± 10.64

ViÖn 1

110.00 ± 46.95

182.68 ± 27.15

92.07 ± 14.76

B¾c K¹n

39.06 ± 14.93

62.07 ± 14.83

30.00 ± 9.02

Hoµ B×nh

64.98 ± 30.79

72.39 ± 31.89

83.85 ± 47.22

Cao B»ng

49.88 ± 1.24

85.04 ± 27.86

39.68 ± 1.91

* Cïng kÝch cì th¶; Cïng ®iÒu kiÖn nu«i * §¬n vÞ: g

11 KÕt qu¶ chän gièng vµ thö nghiÖm c¸ chÐp V1

• Tèc ®é t¨ng tr−ëng: GÊp 1,5-3,0 lÇn so víi c¸ chÐp tr¾ng ViÖt Nam

– 0,8-1,0kg/con

– Nu«i th−a: 1,5-2,0kg/con

• T¨ng tr−ëng sau 1 n¨m nu«i:

• M«i tr−êng nu«i: Ao, ruéng

• Thøc ¨n: DÔ kiÕm, rÎ tiÒn

IV. Mét sè chØ tiªu kü thuËt −¬ng, nu«i c¸ chÐp V1

• Kü thuËt −¬ng gièng:

+ 7 ngµy ®Çu: Cho ¨n bét ®Ëu t−¬ng nghiÒn mÞn víi l−îng 0,2- 0,3 kg/ 1 v¹n bét.

+ 7 ngµy tiÕp theo: Cho ¨n b»ng thøc ¨n d¹ng bét mÞn víi thµnh phÇn 25% bét c¸ nh¹t, 25% bét ®Ëu t−¬ng vµ 50% bét ng«. L−îng thøc ¨n cho 1 v¹n c¸ bét (tÝnh theo sè l−îng bét th¶) 0, 4- 0,5 kg.

+ 7 ngµy cuèi: Cho ¨n thøc ¨n lµ 0,6- 0,7 kg/ 1 v¹n bét.

+ KiÓm tra sù thÊt tho¸t n−íc, mÇu n−íc nh»m ®¶m b¶o møc n−íc trong ao còng nh− ®é mÇu mì cña n−íc ao.

+ Sau 21 ngµy nu«i c¸ h−¬ng ®¹t cì 1500- 1000 c¸ thÓ/ kg.

+ Tû lÖ sèng ®¹t 30- 60%.

– MËt ®é −¬ng: 100- 150 c¸ thÓ/m2 – Ch¨m sãc:

12

• Kü thuËt nu«i c¸ thÞt

- Mét sè c«ng thøc thøc ¨n nu«i c¸ V1:

C«ng thøc Thµnh phÇn Tû lÖ (%) §¹m tæng sè (%)

§ç t−¬ng 40

CT1 Ng« 59 24

Vitamin 1

Bét c¸ nh¹t 30

CT2 Kh« ®ç t−¬ng 59 24

C¸m g¹o 10

Vitamin 1

C«ng thøc Thµnh phÇn Tû lÖ (%) §¹m tæng sè (%)

Bé c¸ nh¹t 35

CT3 C¸m g¹o 64 23

Vitamin 1

Kh« ®ç t−¬ng 55

CT4 C¸m g¹o 25 26

Thãc 19

Vitamin 1

13

- Ph−¬ng ph¸p pha trén thøc ¨n vµ cho ¨n:

• Pha trén thøc ¨n: Trén ®Òu c¸c vËt liÖu ë d¹ng bét. Dïng n−íc vµ n¾m thµnh tõng n¾m thøc ¨n.

• Sè lÇn cho ¨n: 2 lÇn/ngµy vµo buæi s¸ng sím vµ chiÒu m¸t.

• Dïng sµn cho ¨n: §Æt c¸ch ®¸y 10-20cm. Cø 300m2 ao th× cã 1 sµn cho ¨n.

• Th¸ng thø nhÊt: Cho ¨n 8-9% träng l−îng c¸ trong ao.

• Th¸ng thø 2-3: Cho ¨n 4-6% träng l−îng c¸ trong ao.

• Th¸ng thø 4-5: Cho ¨n 2-3% träng l−îng c¸ trong ao.

• Th¸ng tiÕp theo: Cho ¨n 2% träng l−îng c¸ trong ao.

- Qu¶n Lý vµ thu ho¹ch:

• Sè l−îng cho ¨n:

• Dïng v«i bét khö trïng: 15ngµy/1lÇn, 1,5-2,0kg/100m2 n−íc ao.

• Tû lÖ sèng khi thu ho¹ch: 80-90%.

• N¨ng xuÊt sau 8 th¸ng nu«i: 2tÊn/ha.

• Träng l−îng trung b×nh cña c¸ sau 8 th¸ng nu«i: 0,5-0,7kg/con.

• HÖ sè chuyÓn ®æi thøc ¨n: 2,2-2,5

14 IV. Ch−¬ng tr×nh chän gièng tiÕp theo

• Thêi gian b¾t ®Çu: 2004

s¶n n−íc ngät miÒn B¾c, H¶i D−¬ng.

• Ph−¬ng ph¸p chän läc: KÕt hîp chän läc c¸ thÓ vµ

chän läc gia ®×nh.

• TÝnh tr¹ng chän läc:

- Sinh tr−ëng

- Søc sèng

• VËt liÖu sö dông: 6 dßng c¸

- C¸ chÐp chän gièng hµng lo¹t thÕ hÖ thø 6 dßng Hungary.

- C¸ chÐp chän gièng hµng lo¹t thÕ hÖ thø 6 dßng In®«nªsia.

- C¸ chÐp chän gièng hµng lo¹t thÕ hÖ thø 6 dßng ViÖt Nam.

- C¸ chÐp chän gièng gia ®×nh thÕ hÖ thø 2.

- C¸ chÐp vÈy thuÇn Hungary.

• Lùa chän vËt liÖu: - TÝnh tr¹ng chän läc.

- C¸ chÐp vµng thuÇn In®«nªsia.

- BiÕn dÞ vÒ tÝnh tr¹ng chän läc.

15 S¬ ®å lai vµ kÕt qu¶ lai t¹o c¸c gia ®×nh

MÑ

2nd CG gia ®×nh

In®«nªsia thuÇn

6th Gen. H(VY)

Hungary thuÇn

6th Gen. Y(VH)

6th Gen. V(HY)

8 (9)

9 (9)

7 (7)

5 (5)

1 (4)

3 (3)

2nd CG Gia ®×nh

B è

9 (9)

7 (7)

4 (5)

1 (4)

2 (3)

6th Gen. H(VY)

6 (7)

4 (5)

4 (4)

- (3)

Hungary thuÇn

5 (5)

3 (4)

3 (3)

6th Gen. Y(VH)

3 (4)

3 (3)

In®«nªsia thuÇn

2 (3)

6th Gen. V(HY)

• Sè gia ®×nh theo dù kiÕn: 101 gia ®×nh • Sè gia ®×nh thùc tÕ lµm ®−îc: 86 gia ®×nh • §¸nh dÊu c¸ bè mÑ: PIT tags • Thô tinh vµ Êp trøng: Trong c¸c b×nh riªng • −¬ng nu«i lªn c¸ gièng: Trong c¸c giai riªng • §¸nh dÊu nu«i chung c¸c gia ®×nh dïng dÊu PIT Tag:

- 35con/1gia ®×nh - Tæng sè kho¶ng: 3000con ®−îc nu«i chung trong ao. - KÝch cì trung b×nh hiÖn nay: 300g/con.