QUẢN LÝ NGUY CƠ AN TOÀN THỰC PHẨM Ở VIỆT NAM
Nhung Thách Thúc
và Co Hôi
Public Disclosure AuthorizedPublic Disclosure AuthorizedPublic Disclosure AuthorizedPublic Disclosure Authorized
Quản lý nguy cơ an toàn thực phẩm ở Việt Nam
Những Thách Thức và Cơ Hội
Quản lý nguy cơ an toàn thực phẩm ở Việt Nam - Những Thách Thức và Cơ Hội 5Trang
MỤC LỤC
Danh mục các hình 8
Danh mục các bảng 9
Lời cảm ơn 11
Danh mục các từ viết tắt 12
Báo cáo tóm tắt 15
1. Giới thiệu 19
1.1. Bối cảnh nghiên cứu 19
1.2. Mục tiêu nghiên cứu 19
1.3. Phương pháp nghiên cứu 19
1.3.1. Hội nghị bàn tròn và hội thảo tham vấn 20
1.3.2. Các chuyến công tác kỹ thuật 20
1.3.3. Tổ Công tác về ATTP (FSWG) 20
1.3.4. Tổng quan tài liệu, phân tích và tổng hợp dữ liệu 20
1.4. Phạm vi nghiên cứu 21
1.5. Chỉ dẫn đọc tài liệu này 21
2. Tổ chức thể chế và năng lực quản lý ATTP 23
2.1. Khung pháp lý 23
2.2. Khung thể chế 24
2.2.1. Phân chia trách nhiệm giữa cấp trung ương và cấp địa phương 25
2.2.2. Điều phối 26
2.2.3. Chiến lược quốc gia về ATTP giai đoạn 2011 - 2020 và tầm nhìn đến 2030 27
2.3. Các tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật 27
2.4. Công tác kiểm tra, triển khai, giám sát và kiểm soát 28
2.4.1. Công tác kiểm tra và triển khai 28
2.4.2. Hoạt động giám sát 29
2.4.3. Kiểm soát hoạt động nhập khẩu 31
2.4.4. Kiểm soát hoạt động xuất khẩu 32
2.4.5. Nguồn nhân lực và thách thức 32
2.5. Các phòng xét nghiệm ATTP 34
2.6. Cơ quan đánh giá công nhận sự phù hợp 35
2.7. Chương trình đào tạo ATTP ở trường đại học và viện đào tạo 36
2.8. Các thông điệp chính của phần này 36
©2017 Ngân hàng Thế giới và ILRI, FAO, Canada, ADB, CIRAD, Australia (Các Đối tác Phát triển)
1818 H Street NW
Washington DC 20433
Telephone: 202-473-1000
Internet: www.worldbank.org
Báo cáo này là sản phẩm của các cán bộ thuộc Ngân hàng Quốc tế về Tái thiết và Phát triển/Ngân hàng Thế giới và các
đối tác phát triển có tên nêu trên. Các kết quả tìm hiểu, các giải thích và kết luận đưa ra trong báo cáo này không phản
ánh quan điểm chính thức của Ban Giám đốc điều hành Ngân hàng Thế giới hoặc các chính phủ mà họ đại diện hoặc của
các đối tác phát triển nói trên.
Ngân hàng Thế giới và các đối tác phát triển không đảm bảo tính chính xác của các dữ liệu trong báo cáo này. Đường biên
giới, màu sắc, tên gọi và các thông tin khác biểu hiện trên các bản đồ trong báo cáo này không hàm ý bất kỳ đánh giá nào
của Ngân hàng Thế giới hoặc của các đối tác phát triển về vị thế pháp lý của bất kỳ vùng lãnh thổ nào và cũng không thể
hiện bất kỳ sự ủng hộ hay chấp nhận nào của Ngân hàng Thế giới hay của các đối tác phát triển về các đường biên giới đó.
Không gì có thể hoặc được coi là có thể giới hạn hoặc xóa bỏ quyền ưu tiên và miễn trừ của Ngân hàng Thế giới, tất cả
các quyền này đều được đặc biệt duy trì.
Tất cả các câu hỏi liên quan đến bản quyền và giấy phép phải được gửi về:
Văn phòng Vụ xuất bản, Ngân hàng Thế giới
1818 H Street NW, Washington
DC 20433, USA
Fax: 202-522-2652
E-mail: pubrights@worldbank.org
Thiết kế bìa: Công ty 5S Consulting and Media
Trích dẫn
Ngân hàng Thế giới, 2017. Quản lý nguy cơ an toàn thực phẩm tại Việt Nam: Những thách thức và cơ hội. Báo cáo kỹ
thuật. Hà Nội, Việt Nam: Ngân hàng Thế giới.
Quản lý nguy cơ an toàn thực phẩm ở Việt Nam - Những Thách Thức và Cơ Hội Quản lý nguy cơ an toàn thực phẩm ở Việt Nam - Những Thách Thức và Cơ Hội6 Trang 7Trang
3. Các chuỗi giá trị thịt lợn và rau tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh 39
3.1. Lý do lựa chọn các chuỗi giá trị thực phẩm 39
3.2. Chuỗi giá trị thịt lợn tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh 39
3.2.1. Tiêu thụ 40
3.2.2. Chăn nuôi 40
3.2.3. Hệ thống giết mổ lợn 40
3.2.4. Hệ thống phân phối 41
3.2.5. Các nguy cơ ATTP 42
3.3. Chuỗi giá trị rau tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh 43
3.3.1. Nhu cầu tiêu thụ rau 43
3.3.2. Năng suất trồng rau 43
3.3.3. Phân phối 44
3.3.4. Các nguy cơ ATTP 44
3.4. Một số điểm nhấn quan trọng về chuỗi giá trị: xem xét trường hợp Hà Nội 45
3.4.1. Trách nhiệm của các bộ ngành 45
3.4.2. Luật và quy định 46
3.4.3. Hoạt động kiểm tra, theo dõi và phương án phòng ngừa 46
3.4.4. Cơ sở dữ liệu 46
3.4.5. Phòng xét nghiệm ATTP 46
3.4.6. Đào tạo 46
3.5. Các mô hình sản xuất thực phẩm an toàn 46
3.6. Các thông điệp chính của phần này 47
4. Các mối nguy ATTP, nguy cơ và tác động sức khoẻ 49
4.1. Cách tiếp cận dựa vào nguy cơ: các mối nguy và nguy cơ 49
4.2. Các mối nguy ATTP 49
4.2.1. Các mối nguy sinh học 50
4.2.2. Các mối nguy hoá học 51
4.2.3. Các mối nguy vật lí 55
4.3. Các vụ dịch bệnh truyền qua thực phẩm 55
4.3.1. Tổng quan từ các thông tin sẵn có 55
4.3.2. Hàng hoá, các nhóm bị ảnh hưởng, thời gian và địa điểm 57
4.4. Nguy cơ ATTP và tác động sức khoẻ 59
4.4.1. Báo cáo năm 2015 của Tổ chức Y tế Thế giới và các nguồn khác về gánh nặng bệnh
truyền qua thực phẩm 59
4.4.2. Kiến thức về tác động sức khoẻ của các bệnh truyền qua thực phẩm tại Việt Nam 59
4.4.3. Lỗ hổng: Số liệu về nhiễm bẩn và nguy cơ sức khoẻ 62
4.5. Các thông điệp chính của phần này 62
5. Quản lý và truyền thông nguy cơ ATTP: thách thức, niềm tin và các vấn đề ưu tiên 63
5.1. Các thách thức truyền thông nguy cơ hiện nay: Thiếu sự tin tưởng và niềm tin của người tiêu dùng 63
5.2. Hiện tượng khủng hoảng liên quan tới thực phẩm 63
5.3. Tác động kinh tế của các khủng hoảng thực phẩm 64
5.4. Đáp ứng chiến lược 64
5.5. Các kỹ thuật truyền thông nguy cơ 65
5.6. Chiến lược truyền thông 66
5.7. Các thách thức trong nội bộ chính phủ và bộ ngành liên quan 66
5.8. Các thông điệp chính của phần này 67
6. ATTP tác động lên thương mại 69
6.1 Tình hình thương mại hiện nay và những xu hướng dài hạn 69
6.2. Các vấn đề về ATTP và thương mại 69
6.3. Các thực phẩm xuất khẩu chủ yếu 69
6.4. Vấn đề an toàn đối với thực phẩm xuất khẩu 69
6.4.1. Các mối nguy chính về ATTP trong các thực phẩm xuất khẩu của Việt Nam 71
6.4.2. Các xu hướng trong hoạt động ATTP 71
6.4.3. Những khác biệt về ATTP giữa hàng hóa xuất khẩu và hàng hóa nội địa 73
6.5. Các thực phẩm nhập khẩu chủ yếu 74
6.6. Vấn đề an toàn đối với thực phẩm nhập khẩu 74
6.7. Thành viên trong các hiệp định thương mại 75
6.8. Các thông điệp chính của phần này 76
7. Khuyến nghị 77
8. Tài liệu tham khảo 84
9. Phụ lục 89
Quản lý nguy cơ an toàn thực phẩm ở Việt Nam - Những Thách Thức và Cơ Hội Quản lý nguy cơ an toàn thực phẩm ở Việt Nam - Những Thách Thức và Cơ Hội8 Trang 9Trang
Danh mục các hình
Hình 1: Các cấp luật pháp tại Việt Nam theo Luật ATTP .......................................................................................23
Hình 2: Phân bố trách nhiệm liên quan đến quản lý ATTP .....................................................................................24
Hình 3: Cấu trúc hệ thống quản lý ATTP từ cấp trung ương tới địa phương. ......................................................26
Hình 4: Cơ cấu hệ thống phòng xét nghiệm ở Việt Nam. .........................................................................................34
Hình 5: Hệ thống phòng xét nghiệm ATTP thuộc Bộ Y tế . ......................................................................................35
Hình 6: Chuỗi giá trị thịt lợn cung cấp cho Hà Nội và Tp Hồ Chí Minh. ..............................................................39
Hình 7: Chuỗi giá trị rau cung ứng cho Hà Nội và Tp Hồ Chí Minh. ....................................................................43
Hình 8: Một số mối nguy hoá học tiềm ẩn từ trang trại tới bàn ăn. .......................................................................52
Hình 9: Phân bố bệnh lị trực khuẩn ở 8 vùng sinh thái của Việt Nam theo các giai đoạn 5 năm từ
1999 đến 2013. ..............................................................................................................................................................60
Hình 10: Số lượng các cảnh báo về ATTP cho thực phẩm xuất khẩu từ Việt Nam tới Châu Âu (2005-15). .......72
Hình 11: Các vi phạm ATTP của thực phẩm xuất khẩu từ Việt Nam sang Nhật Bản. ..........................................72
Danh mục các bảng
Bảng 1: Thực phẩm không đáp ứng phát hiện trong một đợt kiểm tra hàng nhập khẩu năm 2014 ...................31
Bảng 2: Nguồn nhân lực của Hệ thống Quản lý ATTP mùa vụ ở Bộ NNPTNT và các tỉnh .................................33
Bảng 3: Tóm tắt một số mối nguy sinh học chính trong thực phẩm và ảnh hưởng sức khỏe (xếp theo nhóm
và thứ tự ảnh hưởng sức khỏe ghi nhận bởi Tổ chức Y tế thế giới đối với Khu vực B-Châu Á Thái Bình
Dương (trong đó có Việt Nam)). .................................................................................................................................51
Bảng 4: Nguồn nhiễm bẩn các mối nguy hoá học trong rau ....................................................................................53
Bảng 5: Số vụ ngộ độc thực phẩm, số ca mắc và tử vong tại Việt Nam từ năm 2006 đến 2013 ............................55
Bảng 6: Số vụ ngộ độc thực phẩm, số ca mắc, số ca phải nhập viện và số ca tử vong tại Việt Nam
năm 2014 và 2015 .........................................................................................................................................................56
Bảng 7: Số vụ ngộ độc thực phẩm tại Việt Nam giai đoạn từ 2010 đến 2015, phân theo nguyên nhân ...............56
Bảng 8: Số vụ ngộ độc thực phẩm ở Việt Nam năm 2014 và 2015, phân theo vùng địa lí ....................................57
Bảng 9: Số vụ ngộ độc thực phẩm tại Việt Nam giai đoạn 2012 đến 2015, phân theo địa điểm ...........................57
Bảng 10: Số vụ ngộ độc thực phẩm tại Việt Nam giai đoạn 2012 đến 2015, phân theo loại thực phẩm ..............58
Bảng 11: Số ca tử vong do ngộ độc thực phẩm ở Việt Nam, phân theo nguyên nhân tử vong .............................58
Bảng 12: Giá trị các mặt hàng xuất khẩu lớn từ Việt Nam sang Châu Âu và số lượng các cảnh báo
về ATTP (2005-2015) ....................................................................................................................................................70
Bảng 13: Số lượng các lô hàng được kiểm tra và số lượng vi phạm .......................................................................70
Bảng 14: Các mối nguy được tìm thấy trong thực phẩm xuất khẩu từ Việt Nam tới Châu Âu (2005-15) ..........71
