L I NÓI Đ UỜ Ầ
Th k XX ghi nh n trong l ch s loài ng i nh ng d u n sâu s c.ế ỷ ậ ị ử ườ ữ ấ ấ ắ
Đây là th k c a nh ng cu c cách m ng khoa h c phát tri n v t b c vàế ỷ ủ ữ ộ ạ ọ ể ượ ậ
nhanh ch a t ng có, c a nh ng cu c đ u tranh giành đ c l p dân t c , là thư ừ ủ ữ ộ ấ ộ ậ ộ ế
k c a nh ng chi n công và th ng l i có ý nghĩa lich s c a th i đ i. Vi tỷ ủ ữ ế ắ ợ ử ủ ờ ạ ệ
Nam m t dân t c anh dũng đã b c qua cu c đ u tranh giành đ c l p t do,ộ ộ ướ ộ ấ ộ ậ ư
th ng nh t đ t n c và xây d ng ch nghĩa xã h i d i s ng c nhiên vàố ấ ấ ướ ự ủ ộ ướ ự ạ
m t con m t nhìn đ y khâm ph c c a b n bè th gi i. Song song công cu cộ ắ ầ ụ ủ ạ ế ớ ộ
xây d ng đ t n c phát tri n kinh t -xã h i, v i n n kinh t mang n ngự ấ ướ ể ế ộ ớ ề ế ặ
đ ng l i t p trung quan liêuu bao c p đã làm cho n c ta t t h u xa vườ ố ậ ấ ướ ụ ậ ề
m i m t t kinh t - văn hóa - đ i s ng xã h i… so v i các n c trong khuọ ặ ừ ế ờ ố ộ ớ ướ
v c nói riêng và các n c trên toàn th gi i nói chung. N n kinh t đó đã t oự ướ ế ớ ề ế ạ
ra tình tr ng l m phát, s khan hi m hàng hoá, n n tham nhũng, suy thoái vạ ạ ự ế ạ ề
đ o đ c c a cán b Đ ng viên, cùng hàng lo t nh ng tiêu c c xây d ngạ ứ ủ ộ ả ạ ữ ự ự
khác. Đ n công cu c đ i m i s giác ng cùng v i nh ng th i c m i;ế ộ ổ ớ ự ộ ớ ữ ờ ơ ớ
Đ ng đã đ ra quan đi m phát tri n kinh t - xã h i là : Ph i phát tri nả ề ể ể ế ộ ả ể
nhanh hi u qu và b n v ng, tăng tr ng kinh t ph i đi đôi v i vi c th cệ ả ề ữ ưở ế ả ớ ệ ự
hi n ti n b và công b ng xã h i nh ng v n xác đ nh phát tri n kinh t làệ ế ộ ằ ộ ư ẫ ị ể ế
nhi m v trung tâm. Trong đó ph i b trí sao cho c c u ngành, c c uệ ụ ả ố ơ ấ ơ ấ
vùng, c c u thành ph n kinh t theo h ng công nghi p hóa, hi n đ i hóa.ơ ấ ầ ế ướ ệ ệ ạ
V c c u thành ph n kinh t th c hi n nh t quán chính sách n n kinh tề ơ ấ ầ ế ự ệ ấ ề ế
nhi u thành ph n trong đó kinh t Nhà n c gi vai trò ch đ o, ph i chề ầ ế ướ ữ ủ ạ ả ủ
đ ng s p x p l i t ch c, đ i m i và nâng cao hi u qu các doanh nghi pộ ắ ế ạ ổ ứ ổ ớ ệ ả ệ
Nhà n c, đ u t chi u sâu, thay đ i trang thi t b , c ph n hóa m t sướ ầ ư ề ổ ế ị ổ ầ ộ ố
doanh nghi p. Chính nh ng chính sách trên c a Đ ng đã làm cho n c taệ ữ ủ ả ướ
thoát kh i tình tr ng nghèo đói, t m t n c nh p kh u l ng th c nayỏ ạ ừ ộ ướ ậ ẩ ươ ự
chúng ta đã tr thành m t qu c gai xu t kh u g o đ ng th 2 th gi i, n nở ộ ố ấ ẩ ạ ứ ứ ế ớ ề
kinh t d n d n đ c khôi ph c và phát tri n, đ i s ng c a nhân dân ngàyế ầ ầ ượ ụ ể ờ ố ủ
1
càng đ c nâng cao. Nh ng n n kinh t nhi u thành ph n voí t cách là cượ ư ề ế ề ầ ư ơ
s kinh t cho s t n t i và phát tri n kinh t hàng hoá đã b xóa b , thayở ế ự ồ ạ ể ế ị ỏ
vào đó là co c u kinh t h u nh ch có kinh t Nhà n c và kinh t th pấ ế ầ ư ỉ ế ướ ế ậ
th đã làm m t kh năng c nh tranh và h p tách trong kinh doanh. Trình để ấ ả ạ ợ ộ
c s v t ch t và k thu t trong các doanh nghi p còn th p kém, l c h u,ơ ở ậ ấ ỹ ậ ệ ấ ạ ậ
s n ph m làm ra h u nh còn thi u kh năng c nh tranh. K t c u h t ngả ẩ ầ ư ế ả ạ ế ấ ạ ầ
v t ch t xã h i c v k thu t và m ng l i giao thông v n t i, đi n n c,ậ ấ ộ ả ề ỹ ậ ạ ướ ậ ả ệ ướ
thông tin l u đi n, th y l i… th p kém không b o đ m cho vi c phát tri nư ệ ủ ợ ấ ả ả ệ ể
kinh t hàng hoá trong n c c n tr vi c tri n khai lu t đ u t n c ngoàiế ướ ả ở ệ ể ậ ầ ư ướ
đ i v i n c ta. Nh ng nhà doanh nghi p khá gi i thích nghi v i c ch thố ớ ướ ữ ệ ỏ ớ ơ ế ị
tr ng và kinh doanh theo pháp lu t còn ít, ng i dân nhi u năm s ng trongườ ậ ườ ề ố
c ch bao c p, m i b c đ u làm quen v i c ch th tr ng. Lu t phápơ ế ấ ớ ướ ầ ớ ơ ế ị ườ ậ
kinh t m i đ c hình thành nh ng ch a đ ng b . Ng i dân ch a có t pế ớ ượ ư ư ồ ộ ườ ư ậ
quán ho t đ ng và kinh doanh theo pháp lu t. Các c quan thu c các ngànhạ ộ ậ ơ ộ
t pháp "ng i c m c n n y m c còn ch a nghiêm ch nh". Thu nh p bìnhư ườ ầ ầ ả ự ư ỉ ậ
quân đ u ng i năm 2000 là 300 USD. Thu nh p c a nh ng ng i làm côngầ ườ ậ ủ ữ ườ
ăn l ng và nông dân m c th p, s c mua hàng hoá và d ch v ch a caoươ ở ứ ấ ứ ị ụ ư
nên nhu c u có kh năng thanh toán còn ch m; dung l ng th tr ng trongầ ả ậ ượ ị ườ
n c không nhi u. Tình tr ng th a hàng hoá "gi t o", suy thoái s n xu tướ ề ạ ừ ả ạ ả ấ
kinh doanh và th t nghi p là khó tránh kh i.ấ ệ ỏ
T nh ng th c tr ng nói trên c a n n kinh t n c ta thì vi c đ a raừ ữ ự ạ ủ ề ế ướ ệ ư
m t chính sách m i đ c i thi n và phát tri n n n kinh t nh m rút ng nộ ớ ể ả ệ ể ề ế ằ ắ
kho ng cách l c h u và nghèo khó v i các n c trên th gi i là vô cùng c pả ạ ậ ớ ướ ế ớ ấ
bách. Vì lý do trên mà h i ngh l n th V ban ch p hành TW Đ ng (khoá IX)ộ ị ầ ứ ấ ả
đã đ a ra ngh quy t v ti p t c đ i m i c ch chính sách, khuy n khíchư ị ế ề ế ụ ổ ớ ơ ế ế
và phát tri n kinh t t nhân. Kh ng đ nh "kinh t t nhân là b ph n c uể ế ư ẳ ị ế ư ộ ậ ấ
thành quan tr ng c a n n kinh t qu c dân. Phát tri n kinh t t nhân là v nọ ủ ề ế ố ể ế ư ấ
đ chi n l c lâu dài trong phát tri n n n kinh t nhi u thành ph n đ nhề ế ượ ể ề ế ề ầ ị
h ng xã h i ch nghĩa, góp ph n quan tr ng th c hi n th ng l i nhi m vướ ộ ủ ầ ọ ự ệ ắ ợ ệ ụ
2
trung tâm là phát tri n kinh t , công nghi p hóa hi n đ i hóa, nâng cao ph nể ế ệ ệ ạ ầ
n i l c c a đ t n c trong h i nh p kinh t qu c t ". Vì v y em ch n độ ự ủ ấ ướ ộ ậ ế ố ế ậ ọ ề
tài "Th c tr ng và gi i pháp phát tri n kinh t cá th ti u ch Vi t Namự ạ ả ể ế ể ể ủ ở ệ "
đ vi t đ án kinh t chính tr .ể ế ề ế ị
N I DUNGỘ
Kinh t t nhân bao g m kinh t cá th ti u ch và kinh t t b n tế ư ồ ế ể ể ủ ế ư ả ư
nhân. Kinh t cá th ti u ch là thành ph n kinh t t h u nh mà thu nh pế ể ể ủ ầ ế ư ữ ỏ ậ
hoàn toàn d a vào lao đ ng và v n c a b n thân gia đình. Kinh t cá th ti uự ộ ố ủ ả ế ể ể
ch cũng là hình th c t h u nh ng có thuê lao đ ng, tuy nhiên thu nh pủ ứ ư ữ ư ộ ậ
v n ch y u d a vào s c lao đ ng, tay ngh c a t ng gia đình, t ng ng iẫ ủ ế ự ứ ộ ề ủ ừ ừ ườ
lao đ ng. Hi n nay thành ph n kinh t này ph n l n ho t đ ng d i hìnhộ ệ ầ ế ầ ớ ạ ộ ướ
th c h gia đình là m t b ph n đông đ o, có ti m năng to l n, có v trí quanứ ộ ộ ộ ậ ả ề ớ ị
tr ng lâu dài. Do đó c n h ng d n thành ph n kinh t cá th ti u ch vì l iọ ầ ướ ẫ ầ ế ể ể ủ ợ
ích thi t thân và nhu c u c a s n xu t t ng b c đi vào làm ăn h p tác m tế ầ ủ ả ấ ừ ướ ợ ộ
cách t nguy n, ho c làm v tính cho doanh nghi p Nhà n c hay h p tácự ệ ặ ệ ệ ướ ợ
xã, có nh v y m i kh c ph c đ c nh ng h n ch v n có nh tính tư ậ ớ ắ ụ ượ ữ ạ ế ố ư ự
phát, manh mún, h n ch ti n b k thu t.ạ ế ế ộ ỹ ậ
Còn kinh t t b n t nhân là thành ph n kinh t d a trên c s chi mế ư ả ư ầ ế ự ơ ở ế
h u t nhân t b n ch nghĩa v t li u s n xu t và bóc l t lao đ ng làmữ ư ư ả ủ ề ư ệ ả ấ ộ ộ
thuê. Thành ph n kinh t này t n t i m t cách khách quan. Trong đi u ki nầ ế ồ ạ ộ ề ệ
quá đ lên ch nghĩa xã h i n c ta, thành ph n kinh t này có vai tròộ ủ ộ ở ướ ầ ế
đáng k xét v ph ng di n phát tri n l c l ng xã h i, xã h i hóa s nể ề ươ ệ ể ự ượ ộ ộ ả
xu t cũng nh ph ng di n gi i quy t v n đ xã h i. Thành ph n kinh tấ ư ươ ệ ả ế ấ ề ộ ầ ế
này t n t i trong nh ng ngành có l i cho qu c k dân sinh mà pháp lu tồ ạ ữ ợ ố ế ậ
không c m.ấ
H n 10 năm qua, th c hi n đ ng l i, chính sách đ i m i c a Đ ng vàơ ự ệ ườ ố ổ ớ ủ ả
Nhà n c, đ c s đ ng tình h ng ng tích c c c a nhân dân, kinh t tướ ượ ự ồ ưở ứ ự ủ ế ư
3
nhân g m kinh t cá th ti u ch và kinh t t b n t nhân, ho t đ ng d iồ ế ể ể ủ ế ư ả ư ạ ộ ướ
hình th c h kinh doanh cá th và các lo i hình doanh nghi p c a t nhân đãứ ộ ể ạ ệ ủ ư
phát tri n r ng kh p trong c n c, đóng góp quan tr ng vào s tăng tr ngể ộ ắ ả ướ ọ ự ưở
kinh t . Trong lĩnh v c nông nghi p kinh t t nhân đã đóng góp vào t ngế ự ệ ế ư ổ
giá tr s n l ng. Nông lâm ng nghi p là 95% đi u này đã kh ng đ nh kinhị ả ượ ư ệ ề ẳ ị
t t nhân có vai trò quan tr ng trong s n xu t nông nghi p. H n n a đ iế ư ọ ả ấ ệ ơ ữ ố
v i nông nghi p rói riêng, s n l ng l ng th c bình quân m i năm là 1,1ớ ệ ả ượ ươ ự ỗ
tri u t n đ a Vi t Nam t n c nh p kh u l ng th c tr thành n c xu tệ ấ ư ệ ừ ướ ậ ẩ ươ ự ở ướ ấ
kh u g o th II th gi i. V i nh ng vai trò đáng k này thì khu v c kinh tẩ ạ ứ ế ớ ớ ữ ể ự ế
t nhân s là l c l ng c b n trong công cu c công nghi p hóa, hi n đ iư ẽ ự ượ ơ ả ộ ệ ệ ạ
hóa nông nghi p nông thôn. So v i vai trò ch đ o c a kinh t t nhân trongệ ớ ủ ạ ủ ế ư
lĩnh v c nông nghi p nói chung thì trong công nghi p đóng góp c a kinh tự ệ ệ ủ ế
t nhân còn h n ch , song nh ng đóng góp c a khu v c vào s tăng tr ngư ạ ế ữ ủ ự ự ưở
c a toàn ngành công nghi p là không th ph nh n. V d ch v ph n l nủ ệ ể ủ ậ ề ị ụ ầ ớ
các doanh nghi p thu c khu v c kinh t t nhân là doanh nghi p th ngệ ộ ự ế ư ệ ươ
m i d ch v do các ho t đ ng này th ng có quy mô nh và thu h i v nạ ị ụ ạ ộ ườ ỏ ồ ố
nhanh, thích h p v i kh năng tài chính c a các nhà đ u t t nhân. M tợ ớ ả ủ ầ ư ư ặ
khác khu v c t nhân còn tham gia vào m t s lĩnh v c v : y t , giáo d cự ư ộ ố ự ề ế ụ
đào t o. S tham gia này v a có tác d ng h tr cho Nhà n c nh m đápạ ự ừ ụ ỗ ợ ướ ằ
ng nhu c u c a nhân dân, v a t o ra s c nh tranh đ i v i các c s kinhứ ầ ủ ừ ạ ự ạ ố ớ ơ ở
t c a Nhà n c. Kinh t t nhân còn có vai trò c i thi n đ i s ng nhân dânế ủ ướ ế ư ả ệ ờ ố
b ng vi c t o ra nhi u vi c làm và thu nh p n đ nh cho ng i lao đ ng.ằ ệ ạ ề ệ ậ ổ ị ườ ộ
Theo c tính c a b lao đ ng th ng binh và xã h i, sau khi lu t doanhướ ủ ộ ộ ươ ộ ậ
nghi p đi vào cu c s ng m i năm s có 14.000 doanh nghi p moí đ cệ ộ ố ỗ ẽ ệ ượ
thành l p đ ng nghĩa v i vi c có thêm kho ng 50.000 ch làm m i m iậ ồ ớ ệ ả ỗ ớ ỗ
năm. S hình thành c a các doanh nghi p t nhân, công ty TNHH, công ty cự ủ ệ ư ổ
ph n, công ty h p danh m i s góp ph n t o thêm vi c làm cho ng i laoầ ợ ớ ẽ ầ ạ ệ ườ
đ ng, đ ng th i nh s phát tri n m nh m c a các doanh nghi p này, m cộ ồ ờ ờ ự ể ạ ẽ ủ ệ ứ
s ng c a ng i lao đ ng đ c c i thi n. Hi n nay thu nh p bình quân c aố ủ ườ ộ ượ ả ệ ệ ậ ủ
4
ng i lao đ ng khu v c ngoài qu c doanh là 800.000 - 1.000.000ườ ộ ở ự ố
đ/ng i/tháng thành th , 500.000 - 600.000 đ/ng i/tháng nông thôn. Conườ ở ị ườ ở
s này cao h n so v i khu v c qu c doanh. Kinh t t nhân cũng góp ph nố ơ ớ ự ố ế ư ầ
đáng k vào vi c tăng Ngân sách Nhà n c. Ngân sách Nhà n c tăng lênể ệ ướ ướ
cũng t o đi u ki n cho vi c kh c ph c nh ng khuy t t t v n có c a kinh tạ ề ệ ệ ắ ụ ữ ế ậ ố ủ ế
th tr ng, tăng kinh phí đ Nhà n c đ u t , xây d ng c s h t ng; t oị ườ ể ướ ầ ư ự ơ ở ạ ầ ạ
đi u ki n cho s ra đ i và phát tri n doanh nghi p, ngân sách Nhà n c tăngề ệ ự ờ ể ệ ướ
lên cũng góp ph n bình n giá c th tr ng và ch ng l m phát, các côngầ ổ ả ị ườ ố ạ
trình công c ng vui ch i gi i trí ph c v nhân dân đ c hình thành, các côngộ ơ ả ụ ụ ượ
trình đ ng xã c u c ng đ c Nhà n c đ u t xây d ng hay th c hi nườ ầ ố ượ ướ ầ ư ự ự ệ
theo ph ng châm "Nhà n c và nhân dân cùng làm". S phát tri n c a kinhươ ướ ự ể ủ
t t nhân cũng góp ph n gi v ng n đ nh chính tr - xã h i c a đ t n cế ư ầ ữ ữ ổ ị ị ộ ủ ấ ướ
góp ph n phóng l c l ng s n xu t, thúc đ y phân công lao đ ng, chuy nầ ự ượ ả ấ ẩ ộ ể
d ch c c u kinh t theo h ng công nghi p hóa, hi n đ i hóa, phát tri nị ơ ấ ế ướ ệ ệ ạ ể
kinh t th tr ng đ nh h ng xã h i ch nghĩa, tăng thêm s l ng côngế ị ườ ị ướ ộ ủ ố ượ
nhân, lao đ ng và doanh nhân Vi t Nam, th c hi n ch tr ng xã h i hóa yộ ệ ự ệ ủ ươ ộ
t , văn hóa, giáo d c…ế ụ
Tuy v y kinh t t nhân n c ta hi n nay ch a đ c chú ý phát tri nậ ế ư ướ ệ ư ượ ể
đúng m c ph n l n có qui mô nh và kinh doanh ch y u trong lĩnh v c l uứ ầ ớ ỏ ủ ế ự ư
thông. V n ít, công ngh s n xu t l c h u; trình đ qu n lý y u kém, hi uố ệ ả ấ ạ ậ ộ ả ế ệ
qu và s c c nh tranh y u, ít đ u t vào lĩnh v c s n xu t; còn có nhi uả ứ ạ ế ầ ư ự ả ấ ề
khó khăn, v ng m c v v n, v m t b ng s n xu t kinh doanh, v môiướ ắ ề ố ề ặ ằ ả ấ ề
tr ng pháp lý và môi tr ng tâm lý xã h i; nhi u đ n v kinh t t nhânườ ườ ộ ề ơ ị ế ư
ch c th c hi n t t nh ng quy đ nh c a pháp lu t đ i v i ng i lao đ ng;ư ự ệ ố ữ ị ủ ậ ố ớ ườ ộ
không ít đ n v vi ph m pháp lu t, tr n l u thu , gian l n th ng m i, kinhơ ị ạ ậ ố ậ ế ậ ươ ạ
doanh trái phép… Quan đi m c a Đ ng trên m t s v n đ c th v phátể ủ ả ộ ố ấ ề ụ ể ề
tri n kinh t t nhân ch a đ c làm rõ đ t o s th ng nh t. M t s cể ế ư ư ượ ể ạ ự ố ấ ộ ố ơ
ch , chính sách c a Nhà n c ch a phù h p v i đ c đi m c a kinh t tế ủ ướ ư ợ ớ ặ ể ủ ế ư
nhân đ i b ph n có quy mô nh và v a; qu nlý có ph n buông l ng và cóạ ộ ậ ỏ ừ ả ầ ỏ
5