"People only see what they are prepared to see." Ralph Waldo Emerson
BỆNH LÝ TẾ BÀO NUÔI
BS. NGUYỄN QUANG TRỌNG
KHOA CHẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH
BỆNH VIỆN FV - TP.HCM
(Last update 03/05/2011)
BỆNH LÝ TẾ BÀO NUÔI (GESTATIONAL TROPHOBLASTIC NEOPLASIA)
• Ở thai bình thường, chức năng cơ bản của tế bào nuôi của bánh nhau là tạo cầu nối tiếp nhận tuần hoàn của người mẹ. Bình thường, TB nuôi xâm nhập vào các lớp mô, mạch máu của người mẹ và thậm chí có thể di chuyển đến tận phổi. Khả năng này cũng có ở tế bào nuôi bệnh lý, điều này tạo nên các hình ảnh lâm sàng và hình ảnh đặc trưng của nhóm bệnh này.
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rd Edition. 2005. p589-599
• Bệnh lý tế bào nuôi bao gồm: thai trứng toàn phần (complete molar
pregnancy), thai trứng bán phần (partial molar pregnancy), và chuyển dạng ác tính: ung thư nhau (choriocarcinoma).
• Bệnh lý tế bào nuôi đã được nói đến từ thời cổ xưa, Hippocrates đã mô tả
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rd Edition. 2005. p589-599
thai trứng là “dropsy of the uterus” (chứng phù của tử cung).
THAI TRỨNG TOÀN PHẦN (COMPLETE MOLAR PREGNANCY)
• Thai trứng toàn phần đặc trưng bởi sự hiện diện của mô tế
bào nuôi, không có mô thai nhi.
• Bộ NST hoặc là 46XX, hoặc là 46XY với cả hai chuỗi NST có nguồn gốc từ người cha (hai tinh trùng kết hợp với một trứng không có chuỗi NST).
• Đối tượng nguy cơ: tiền căn thai trứng, người gốc châu Á,
thai phụ lớn tuổi.
Thai trtrứứngng totoàànn phphầầnn Thai BBììnhnh thưthườờngng
• Lâm sàng:
– Ra huyết âm đạo là triệu chứng thường gặp nhất (gặp 90% cas).
– Kèm ra huyết là những
bóng nước (gặp 80% cas). – Kích thước tử cung to hơn
so với tuổi thai.
– Biểu hiện cường giáp (hyperthyroidism).
– Suy hô hấp.
Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003
• Xét nghiệm máu:
– Thai trứng: ßHCG > 100.000 IU / ml. (Thai bình thường: ßHCG < 60.000 IU / ml).
• Điều trị:
– Nạo bỏ. – Tần suất tái phát sau nạo là 20% (phải nạo lần 2). – Ít gặp carcinoma màng đệm sau khi thai trứng đã được
nạo. Nếu có, bệnh có thể di căn đến gan, phổi và các cơ quan khác.
THAI TRỨNG TOÀN PHẦN (COMPLETE MOLAR PREGNANCY)
- Đặc trưng là hình ảnh bão tuyết với nhiều cấu trúc nang nhỏ lấp đầy lòng tử cung (nang có kích thước từ vài mm đến vài cm). - Doppler: tăng tưới máu, RI thấp. - Nang hoàng thể (theca lutein cyst) thấy trong 20% trường hợp.
Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003
Khối hồi âm dày trong lòng TC với nhiều nang nhỏ, có tưới máu trong khối này.
RI=0,35 RI=0,35
Penny L. Williams, MD et al. US of Abnormal Uterine Bleeding. Radiographics. 2003;23:703-718
Gloria Chiang et al. Imaging of Adnexal Masses in Pregnancy. J Ultrasound Med 2004 23:805-819.
Thai phụ 19 tuổi, thai 11 tuần tuổi, ra huyết âm đạo, HCG=400.000 IU /ml. Buồng trứng hai bên to ra (P:9cm, T:6cm-hình bên T), với hìnhả nh nang nhiều vách (theca lutein cysts)
Qi Zhou et al. Sonographic and Doppler Imaging in the Diagnosis and Treatment of Gestational Trophoblastic Disease. J Ultrasound Med 2005 24:15-24
Thai 10 tuần tuổi, ra huyết âm đạo, RI=0,46. Nang hoàng thể buồng trứng (T)
Thai trứng toàn phần với RI = 0,23 Sau 2 đợt dùng Methotrexate, RI = 0,36
Việc khảo sát Doppler (đo RI) giúp đánh giá đáp ứng điều trị ở BN thai trứng, nếu đáp ứng tốt, RI sẽ tăng lên.
Qi Zhou et al. Sonographic and Doppler Imaging in the Diagnosis and Treatment of Gestational Trophoblastic Disease. J Ultrasound Med 2005 24:15-24
Thai trứng toàn phần với RI = 0,21 Sau 4 đợt hóa trị liệu, RI = 0,59
Thai 7 tuần tuổi, ra huyết âm đạo (cid:198) Xảy thai không trọn.
Thai 9 tuần tuổi, ra huyết âm đạo (cid:198) mức dịch-dịch (máu ?)
GPB cả hai trường hợp trên: thai trứng toàn phần !
THAI TRỨNG BÁN PHẦN (PARTIAL MOLAR PREGNANCY)
• Thai trứng bán phần đặc trưng bởi sự hiện diện
của mô tế bào nuôi và cả mô thai nhi.
• Bộ NST tam bội (triploidy) hoặc là 69XXY, 69XXX hoặc 69XYY. Phần lớn (66%) các trường hợp, chuỗi NST thứ 3 có nguồn gốc từ người cha (2 tinh trùng kết hợp với 1 trứng).
BBììnhnh thưthườờngng Thai trtrứứngng bbáánn phphầầnn Thai
Thai trtrứứngng totoàànn phphầầnn Thai
BBììnhnh thưthườờngng
Thai trtrứứngng bbáánn phphầầnn Thai
• Thai nhi luôn có bất thường đa cơ quan và biểu hiện
chậm phát triển từ tam cá nguyệt I.
• Phần lớn các trường hợp thai chết trong tam cá
nguyệt I hoặc đầu tam cá nguyệt II, hiếm khi thai sống được đến tam cá nguyệt III.
• Thông thường ta thấy hình ảnh thai chết lưu tại thời
điểm thai phụ được siêu âm.
• Do vậy, thường không thể phân biệt trên siêu âm
giữa thai trứng bán phần với hư thai lưu kèm phù nhau thai.
Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003
• Xét nghiệm máu: nồng độ ßHCG không cao như trong thai
trứng toàn phần.
• Điều trị:
– Nạo bỏ. – Tái phát sau nạo ít gặp. – Carcinoma màng đệm sau khi nạo và di căn xa rất hiếm.
Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003
THAI TRỨNG BÁN PHẦN
(PARTIAL MOLAR PREGNANCY)
- Bánh nhau rất dày, gồm nhiều nang nhỏ. Khảo sát Doppler
thấy tăng tưới máu, RI thấp. * Nếu chuỗi NST thứ 3 có nguồn gốc từ mẹ thì bánh nhau thường nhỏ!
- Hình ảnh phôi hoặc thai nhi sống hoặc chết:
+ Nếu thai sống được đến đầu tam cá nguyệt II thì ta có thể thấy được các bất thường của thai (NT dày bất thường, cystic hygroma, nang hố sau, não úng thuỷ, holoprosencephaly, tràn dịch đa màng...). + Thai chậm phát triển biểu hiện bằng số đo nhỏ hơn so với tuổi thai, sự bất tương xứng của kích thước đầu-bụng thai nhi.
- Nang hoàng thể (theca lutein cyst).
Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003
Bánh nhau rất dày với nhiều nang nhỏ
Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003
Bánh nhau rất dày với những cấu trúc nang, phôi thai nhỏ đã chết.
Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003
Bánh nhau rất dày với nhiều nang nhỏ Thickened nuchal translucency = 3,4mm
Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003
Bánh nhau rất dày với nhiều nang nhỏ Cắt ngang cổ thai nhi: Cytic hygromas
Thai 12 tuần, bất tương xứng đầu-bụng Não úng thủy
Karyotype: 69XXY
Bánh nhau dày 7cm kèm những nang nhỏ, tràn dịch đa màng, phù thai: 69XXY
Thai 18 tuần, BPD=32mm, nhỏ hơn so với BDP ở tuổi thai này (41mm)
Đường kính bụng trung bình=23mm, nhỏ hơn so với MAD ở tuổi thai này (41mm)
Nang ở hố sau
Bánh nhau rất dày với những cấu trúc nang
Buồng trứng (P) và (T) của thai phụ
Peter Callen et al. Ultrasonography in Obstetrics and Gynecology. 5th edition. 2008
Thai đôi, một thai bình thường và một thai trứng hoàn toàn (coexistent mole and live fetus). (*): thai trứng hoàn toàn, PI: bánh nhau của thai bình thường.
UNG THƯ NHAU (CHORIOCARCINOMA)
• 20% thai trứng toàn phần và 5% thai trứng bán phần sau nạo bị tái phát và chuyển dạng ung thư nhau. • Do vậy, việc theo dõi nồng độ ßHCG trong máu
sau nạo thai trứng là cần thiết.
• Hiếm gặp là ung thư nhau hình thành sau xảy thai
tiên phát (spontaneous abortion) hoặc thậm chí sau một kỳ sinh nở bình thường (normal term delivery).
UNG THƯ NHAU (CHORIOCARCINOMA) - Hình ảnh những bóng nước trong lòng tử cung giống như thai trứng, nhưng cơ tử cung bị mỏng đi do xâm lấn, ranh giới giữa tổn thương và cơ tử cung bị xóa nhòa. Doppler cho hình ảnh tăng tưới máu, RI thấp. - Di căn thường thấy là gan, phổi, não…
PTN: persistent PTN: persistent neoplasia trophoblastic neoplasia trophoblastic
- Không tái phát, ßHCG sẽ biến mất sau 11 tuần. - Tái phát:
+ ßHCG sẽ tăng cao bất thường sau 14 tuần. + ßHCG đi ngang hoặc tăng lên trong 3 tuần liên tiếp.
Choriocarcinoma sau nạo thai trứng
Nữ, 38 tuổi, đau bụng, ra huyết âm đạo 3 tháng sau hút trứng trống (blighted ovum).
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rd Edition. 2005. p1069-1121
Sau kỳ sinh nở bình thường, BN ra huyết âm đạo, SA cắt dọc và ngang vùng chậu, không còn nhận biết được tử cung, thay vào đó là một khối hỗn hợp, không rõ bờ. Doppler cho thấy tăng tưới máu: Choriocarcinoma.
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rd Edition. 2005. p1069-1121
Choriocarcinoma
Choriocarcinoma di căn não
Choriocarcinoma di căn âm đạo
Choriocarcinoma di căn gan
Nữ, 30 tuổi, choriocarcinoma di căn phổi.
Nữ, 18 tuổi, ra huyết âm đạo sau sinh. ßHCG tăng cao. Biểu hiện di căn phổi.
