BNH PH M TAI, M T, H NG MŨI, XOANG VÀ K THU TỆ Ẩ Ắ Ọ Ỹ Ậ
C Y B NH PH M TAI, M T, H NG MŨI, XOANGẤ Ệ Ẩ Ắ Ọ
M C TIÊUỤ.
1. N m đ c ch đ nh l y m u b nh ph m xét ngi m.ắ ượ ỉ ị ấ ẫ ệ ẩ ệ
2. N m đ c th i đi m, cách l y, b o qu n và chuyên ch m u b nh ph m đ n phòngắ ượ ờ ể ấ ả ả ở ẫ ệ ẩ ế
xét nghi m.ệ
3. N m đ c các k thu t ti n hành kh o sát và nuôi c y m u b nh ph m.ắ ượ ỹ ậ ế ả ấ ẫ ệ ẩ
4. N m đ c các tác nhân gây b nh có th phân l p đ c t nuôi c y m u.ắ ượ ệ ể ậ ượ ự ấ ẫ
1.CH Đ NH.Ỉ Ị
Các b nh ph m tai, m t, h ng mũi, xoang đ c ch đ nh l y tr c các tr ng h p viêm c pệ ẩ ắ ọ ượ ỉ ị ấ ướ ườ ợ ấ
tính hay m n tính các vùng tai, m t, h ng mũi, xoang.ạ ắ ọ
2. TH I ĐI M L Y B NH PH M.Ờ Ể Ấ Ệ Ẩ
T t nh t là tr c khi b nh nhân dùng kháng sinh t i ch hay h th ng.ố ấ ướ ệ ạ ỗ ệ ố
3. CÁCH L Y B NH PH M.Ấ Ệ Ẩ
3.1.Tr ng h p viêm tai ngoài.ườ ợ
- N u ch a v m , sát trùng da b ng c n 70%, ch khô, sau đó dùng kim ch c hút hayế ư ỡ ủ ằ ồ ờ ọ
r ch l y m cho vào tube vô trùng (tube n p vàng vô trùng hay tube Eppendorfạ ấ ủ ắ
biopure). N u đã v m , lau s ch m b ng b ng tăm bông vô trùng sau đó dùng tămế ỡ ủ ạ ủ ằ ằ
bông vô trùng có t m n c mu i sinh lý ép n n m th m vào tăm bông (dùng tămẩ ướ ố ặ ủ ấ
bông vô trùng l y m u). Các m u m l y không có môi tr ng chuyên ch ph i g iấ ẫ ẫ ủ ấ ườ ở ả ở
ngay đ n phòng xét nghi m đ yêu c u c y ngay.ế ệ ể ầ ấ
- Thích h p nh t là dùng tăm bông th m hay l y m cho vào môi tr ng chuyên chợ ấ ấ ấ ủ ườ ở
(dùng c p tube đũa tăm bông vô trùng / tube đũa Stuart – Amies) l y hay th m m .ặ ấ ấ ủ
M l y ra, có th cho vào l hay tube n p ch t vô trùng hay th m vào tăm bông đãủ ấ ể ọ ắ ặ ấ
t m n c mu i sinh lý vô trùng r i cho vào tube n p v n ch t vô trùng, r i g i ngayẩ ướ ố ồ ắ ặ ặ ồ ở
đ n phòng xét nghi m. Trong tr ng h p ch m tr thì cho vào tube môi tr ngế ệ ườ ợ ậ ễ ườ
chuyên ch Stuart – Amies r i g i ngay đ n phòng xét nghi m.ở ồ ở ế ệ
3.2. Tr ng h p viêm tai gi a.ườ ợ ữ
- N u c p tính và ch a v m , bác sĩ chuyên khoa l y qua ch c hút xuyên màng nhĩế ấ ư ỡ ủ ấ ọ
cho vào tube vô trùng (tube n p vàng vô trùng hay tube Eppendrf biopure). N u đã vắ ế ỡ
m hay ch y m m n tính, lau s ch m vùng tai ngoài r i dùng tăm bông vô trùngủ ả ủ ạ ạ ủ ồ
th m m vào tăm bông (dùng tăm bông vô trùng l y m u, hay t t nh t là tăm bôngấ ủ ấ ẫ ố ấ
m nh vô trùng). Các m u m l y không có môi tr ng chuyên ch ph i g i ngayả ẫ ủ ấ ườ ở ả ở
đ n phòng xét nghi m đ yêu c u c y ngay…ế ệ ể ầ ấ
- Thích h p nh t là dùng tăm bông th m hay l y m cho vào môi tr ng chuyên chợ ấ ấ ấ ủ ườ ở
(dùng c p tube đũa tăm bông vô trùng / tube đũa Stuart – Amies hay c p tube đũa tămặ ặ
bông m nh vô trùng / tube đũa Stuart – Amies) l y hay th m m . M l y ra ,có thả ấ ấ ủ ủ ấ ể
cho vào l hay tube n p ch t vô trùng hay th m vào tăm bông vô trùng r i cho vàoọ ắ ặ ấ ồ
tube n p ch t vô trùng, g i ngay đ n phòng xét nghi m. Trong tr ng h p ch m trắ ặ ở ế ệ ườ ợ ậ ễ
thì cho vào tube môi tr ng chuyên ch Stuart – Amies r i g i ngay đ n phòng xétườ ở ồ ở ế
nghi m.ệ
3.3. Tr ng h p viêm xoang.ườ ợ
- N u c p tính thì l y qu t mũi sau hay qu t m khe gi a. Đ l y qu t mũi sau, bác sĩế ấ ấ ệ ệ ủ ữ ể ấ ệ
chuyên khoa dùng k p nong mũi b nh nhân r i l y qu t mũi sau b ng m t tăm bôngẹ ệ ồ ấ ệ ằ ộ
nh , c ng m m (tăm bông m nh vô trùng), lu n t l mũi qua vách mũi tr c và mũiỏ ọ ề ả ồ ừ ổ ướ
sau, đ a sâu vào trong cho đ n khi c n l i là h u. Đ l y qu t m khe gi a c n l yư ế ả ạ ầ ể ấ ệ ủ ữ ầ ấ
qua n i soi tai mũi h ng. Qu t mũi sau và qu t m khe gi a đ c cho vào tube vôộ ọ ệ ệ ủ ữ ượ
trùng hay vào môi tr ng chuyên ch Stuart – Amies r i g i đ n phòng xét nghi mườ ở ồ ở ế ệ
(d ng c thích h p nh t đ l y m u nh c p tube đũa tăm bông m nh vô trùng /ụ ụ ợ ấ ể ấ ẫ ư ặ ả
tube đũa Stuart – Amies).
- N u m n tính, l y m u th là m u sinh thi t hay d ch r a xoang b ng n c mu iế ạ ấ ẫ ử ẫ ế ị ử ằ ướ ố
sinh lý không có ch t sát trùng. M nh sinh thi t hay d ch r a đ c cho vào l vôấ ả ế ị ử ượ ọ
trùng (dùng l vô trùng l y m u) hay tube vô trùng (tube Eppendorf biopure) r i g iọ ấ ẫ ồ ở
ngay đ n phòng xét nghi m.ế ệ
- Tr ng h p vùng ph i l y m quá h p nh m khe gi a, m tai ngoài, m tai gi a.ườ ợ ả ấ ủ ẹ ư ủ ữ ủ ủ ữ
3.4. Tr ng h p viêm h ng mũi.ườ ợ ọ
- Bác sĩ chuyên khoa l y qu t mũi sau hay qu t m khe gi a r i g i ngay đ n phòngấ ệ ệ ủ ữ ồ ở ế
xét nghi m.ệ
- Cách l y b nh ph m h ng mũi:ấ ệ ẩ ọ
+ L y ấ beänh ph m b ng tăm bông kim lo i m m và đàn h i, dài kho n 20 cm, m tẩ ằ ạ ề ồ ả ộ
đ u qu n bông th t ch c to h n h t g o. Que tăm bông đ ng trong các tube thu tinhầ ấ ậ ắ ơ ạ ạ ự ỷ
s ch và x y h p vô trùng.ạ ấ ấ
+ Beänh nhân ng i yên m t h i ng a. N u là tr nh thì đ c ng i l n bé ng iồ ặ ơ ử ế ẻ ỏ ượ ườ ớ ồ
lên đùi, hai chân bé đ c c p ch t vào đùi ng i bé, m t tay gi hai tay tr , tay kiaượ ặ ặ ườ ộ ữ ẻ
ôm l y trán và ghì ch t vào ng c mình.ấ ặ ự
+ Ng i l y b nh ph m m t tay đ phía sau c b nh nhân, tay kia c m tăm bôngườ ấ ệ ẩ ộ ỡ ổ ệ ầ
đ a nh nhàng qua l mũi v a đ y v a xoay.ư ẹ ỗ ừ ẩ ừ
+ Đ l y đ c b nh ph m h ng mũi, tăm bông ph i đi sâu vào trong m t đo n b ngể ấ ượ ệ ẩ ọ ả ộ ạ ằ
n a đ dài t cánh mũi đ n dái tai. N u ch a đ t đ c đ sâu nh v y mà c m th yử ộ ừ ế ế ư ạ ượ ộ ư ậ ả ấ
có l c c n thì rút tăm bông ra và l y l i b nh ph m qua l mũi bên kia. Khi tămự ả ấ ạ ệ ẩ ỗ
bông đã đ t đ c đ sâu c n thi t thì xoay tròn r i t t rút tăm bông ra.ạ ượ ộ ầ ế ồ ừ ừ
+ Tăm bông đ c cho vào ng nghi m vô trùng r i chuy n ngay đ n phòng xétượ ố ệ ồ ể ế
nghi m càng s m càng t t, trong vòng 2 gi sau khi l y b nh ph m. N u ph i v nệ ớ ố ờ ấ ệ ẩ ế ả ậ
chuy n đi xa thì nên cho tăm bông đã l y b nh ph m vào môi tr ng chuên chể ấ ệ ẩ ườ ở
Stuart – Amies và th i gian t i đa cũng ch gi đ c không quá 48 gi nhi t đ 18ờ ố ỉ ữ ượ ờ ở ệ ộ
– 30 o C.
3.5. Tr ng h p viêm k t m c m t.ườ ợ ế ạ ắ
- B nh ph m là qu t m k t m c m t đ c bác sĩ chuyên khoa l y b ng k thu t vôệ ẩ ệ ủ ế ạ ắ ượ ấ ằ ỷ ậ
trùng.
- D ng c thích h p đ l y m u là c p tube đũa tăm bông vô trùng / tube đũa Stuart –ụ ụ ợ ể ấ ẫ ặ
Amies hay c p tube đũa tăm bông m nh vô trùng / tube đũa Stuart- Amies.ặ ả
4. CÁC VI KHU N GÂY B NH CÓ TH TÌM TH Y TRONG B NH PH M.Ẩ Ệ Ể Ấ Ệ Ẩ
4.1. Các tr ng h p viêm xoang, h ng mũi c p tính và m n tính.ườ ợ ọ ấ ạ
-S. pneumoniae,
-H. influenzae,
-M. catarrhalis,
- Các Streptococci tan huy t β,ế
-S. aureus,
-Klebsiella và các vi khu n h ẩ ọ Enterobacteriaceae
- Vi khu n k khí (ẩ ỵ Bacteroides và các vi khu n khác).ẩ
4.2.Tr ng h p viêm tai gi a c p.ườ ợ ữ ấ
-S. pneumoniae vaø caùc Streptococci khaùc,
-M. catarrhalis,
-H. influenzae.
4.3.Tr ng h p viêm tai gi a m n.ườ ợ ữ ạ
-P. aeruginosa,
-Proteus spp,…
-Caùc vi khuaån kî khí,…
4.4. Tröôøng hôïp veâm keát maïc maét caáp tính hay maïn tính.
-Haemophilus spp,
-Moraxella spp,
-N. gonorrhoeae,
-S. aureus,
-S. pneumoniae,
-S. pyogenes,
-P. aeruginosa,…
5. KHAÛO SAÙT TRÖÏC TIEÁP
-Laøm pheát nhuoäm Gram (sau khi tieán haønh nuoâi caáy neáu beänh phaåm chæ laø
moät que taêm boâng).
-Ghi nhaän söï hieän dieän vi caùc khuaån trong maãu vaø traû lôøi sô boä cho baùc só
laâm saøng.
6. TIEÁN HAØNH NUOÂI CAÁY.
6.1. Caáy phaân laäp treân caùc hoäp thaïch, toái thieåu laø.
-Thaïch maùu BA thöôøng hay BA coù Acid nalidixic (BANg).
-Coù theå theâm BAGe (thaïch maùu coù Gentamycin choïn loïc caùc vi khuaån
Pneumococci vaø Streptococci).
-Thaïch naâu choïn loïc H. influenzae (CAHI).
-Thaïch choïn loïc vi khuaån Gram aâm deã moïc (MC).
-Coù theå theâm thaïch naâu choïn loïc Neisseria (CATM) khi coù yeâu caàu.
-Coù theå theâm Sabouraud Dextrose Agar coù hay khoâng coù khaùng sinh ñeå caáy
choïn loïc vi naám.
Caùc hoäp thaïch BA, BAGe, CAHI, CATM phaûi uû trong bình neán, caùc hoäp
thaïch khaùc uû khí tröôøng bình thöôøng. Taát caû ñeå trong tuû uû 35 – 37 o C vaø
quan saùt moãi ngaøy trong lieân tieáp 3 ngaøy.
6.2. Caùc khoùm moïc treân hoäp thaïch phaân laäp ñeàu phaûi tieán haønh ñònh danh vaø
laøm khaùng sinh ñoà.